View source for ἐρεθίζω

{{LSJ1
|Full diacritics=ἐρεθίζω
|Medium diacritics=ἐρεθίζω
|Low diacritics=ερεθίζω
|Capitals=ΕΡΕΘΙΖΩ
|Transliteration A=erethízō
|Transliteration B=erethizō
|Transliteration C=erethizo
|Beta Code=e)reqi/zw
|Definition=Ep.inf. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> -ιζέμεν <span class="bibl">Il.4.5</span> : impf. ἠρέθιζον <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>965</span> (lyr.), Ep. ἐρ- <span class="bibl">Il.5.419</span> : fut. -ίσω Gal.1.385, -ιῶ Hp.<span class="title">Mochl.</span>2, <span class="bibl">Plb.13.4.2</span> : aor.1 ἠρέθισα <span class="bibl">D.H.3.72</span> ; poet. ἐρ- <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>183</span>(lyr.), inf. ἐρεθίξαι <span class="title">AP</span>12.37 (Diosc.) : pf. ἠρέθικα <span class="bibl">Aeschin.2.37</span>:—Pass., aor. 1 <b class="b3">ἠρεθίσθην</b>, part. ἐρεθισθείς <span class="bibl">Hdt.6.40</span>, <span class="bibl">D.H.4.57</span> : pf. ἠρέθισμαι Hp. (v. infr.), etc. : (ἐρέθω):—<b class="b2">rouse to anger, rouse to fight</b>, <span class="bibl">Il.1.32</span> ; κερτομίοις ἐπέεσσι <span class="bibl">5.419</span> ; <b class="b3">κύνας τ' ἄνδρας τε</b>, of a lion, <span class="bibl">17.658</span> ; ἐ. τοὺς Πέρσας <span class="bibl">Hdt.3.146</span> ; φιλαύλους τ' ἠρ. Μούσας <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>965</span>(lyr.) ; ὥσπερ σφηκιὰν ἐ. τινά <span class="bibl">Ar. <span class="title">Lys.</span>475</span> ; χεῖρον..ἐρεθίσαι γραῦν ἢ κύνα <span class="bibl">Men.802</span> ; <b class="b3">πὺξ ἐ</b>. <b class="b2">challenge to</b> a boxing-match, <span class="bibl">Theoc.22.2</span> ; <b class="b2">provoke to curiosity</b>, μητέρα σήν <span class="bibl">Od.19.45</span> : generally, <b class="b2">excite, chafe</b>, φρένας ἐ. φόβος <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>183</span>(lyr.) ; of physical <b class="b2">irritation</b>, Hp.<span class="title">Mochl.</span>2 ; <b class="b3">βῆχες βραχέα -ουσαι</b> <b class="b2">causing</b> brief <b class="b2">irritation</b>, <span class="bibl">Id.<span class="title">Aph.</span>4.54</span> : metaph., ἐ. πλανάτας χοροῖσιν <span class="bibl">E.<span class="title">Ba.</span>148</span> (lyr.) ; <b class="b3">ἐ. μάγαδιν</b> <b class="b2">to touch</b> it, <span class="bibl">Telest.4</span> ; φλόγα <span class="bibl">Hld.8.9</span> ; τὸ φονικὸν καὶ θηριῶδες Plu.2.822c ; <b class="b2">incite</b> to rivalry, <span class="bibl"><span class="title">2 Ep.Cor.</span>9.2</span>:—Pass., <b class="b2">to be provoked, excited</b>, ὑπό τινος <span class="bibl">Hdt.6.40</span>, cf. <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>1104</span> ; ἠρεθισμένος <b class="b2">under provocation</b>, <span class="bibl">Men.574</span> ; ὀργῇ χεῖρας -ισμένας <span class="bibl">Euphro8.3</span> ; of love, τοῖς νέοισιν -ισμένος <span class="bibl">Timocl.30</span> ; of fire, φέψαλος.. -όμενος..ῥιπίδι <span class="bibl">Ar. <span class="title">Ach.</span>669</span> (lyr.) ; αἰθὴρ -έσθω βροντῇ <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>1045</span> (anap.) ; <b class="b3">πνεῦμα ἠρεθισμένον</b>, of one who has run till he is out of breath, <span class="bibl">E.<span class="title">Med.</span>1119</span> ; ἕλκος ἠρεθισμένον <b class="b2">irritated</b>, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Fract.</span>27</span>, cf. <span class="bibl">31</span>, <span class="bibl">Plb.1.81.6</span> ; ὀσμὴ -ισμένη <span class="bibl">Eub.75.9</span> ; ἐπὶ τὴν ὕβριν ἠρεθίσθαι <span class="bibl">Luc.<span class="title">Am.</span>22</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> abs., <b class="b2">to be quarrelsome</b> or <b class="b2">perverse</b>, <span class="bibl">Ph.1.359</span>.</span>
}}
{{ls
|lstext='''ἐρεθίζω''': Δωρ. -ίσδω Θεόκρ.: Ἐπικ. ἀπαρ. -ιζέμεν Ἰλ. Δ. 5: παρατ. ἠρέθιζον Σοφ. Ἀντ. 965 (Λυρ.), Ἐπικ. ἐρέθιζον Ἰλ. Ε· 419: - μέλλ. -ίσω Γαλην., ιῶ Ἱππ. 845F: - ἀόρ. ἠρέθισα Διον. Ἁλ. 3. 72· ποιητ. ἐρέθισε (Turnebus: ἠρέθισε κῶδ.) Αἰσχύλ. Πρ. 181 (χορ.), ἀπαρ. ἐρεθίξαι Ἀνθ. Π. 12. 37: - πρκμ. ἠρέθικα Αἰσχίν. 33. 11: - Παθ. ἀόρ. ἠρεθίσθην, μετοχ. ἐρεθισθεὶς Ἡρόδ. 6, 40, Διον. Ἁλ.: πρκμ. ἠρέθισμαι, ἴδε κατωτ.: ([[ἐρέθω]]). Διεγείρω, [[παροξύνω]] εἰς ὀργήν, εἰς πόλεμον, εἰς μάχην, [[ἐρεθίζω]], Λατ. provocare, ὡς ἀείποτε ἐν Ἰλ. Α. 32, Ε. 419, κτλ.· ἐρ. κερτομίοις ἐπέεσσι Δ. 5· κύνας τ’ ἄνδρας τε, ἐπὶ λέοντος, Ρ. 658· οὕτω καὶ ἐν Ὀδ. (πλὴν ἐν Τ. 45, [[ὄφρα]] κε… μητέρα σὴν [[ἐρεθίζω]], [[ἐρεθίζω]] τὴν περιέργειαν αὐτῆς)· ἐρ. τοὺς Πέρσας Ἡρόδ. 3. 146· φιλαύλους τ’ ἠρ. Μούσας Σοφ. Ἀντ. 965· [[ὥσπερ]] σφηκιὰν ἐρ. τινὰ Ἀριστοφ. Λυσ. 475· [[χεῖρον]]… ἐρεθίσαι γραῦν ἢ κύνα Μένανδρ. ἐν Ἀδηλ. 258: - μεταγεν., [[καθόλου]], [[διεγείρω]], [[ἐξάπτω]], [[φόβος]] ἐρ. φρένας Αἰσχύλ. Πρ. 181· μεταφ., ἐρ. χοροὺς Εὐρ. Βάκχ. 148· ἐπὶ μουσικοῦ ὀργάνου, ἐρέθιζε μάγαδιν, ἔγγιζε, Τελέστης παρ’ Ἀθην. 637Α· τὸ φονικὸν καὶ θηριῶδες Πλούτ. 2. 822C· ἀλλ’ ἐν Θεοκρ. 22. 2, πὺξ ἐρ., φαίνεται [[ἁπλῶς]] = ἐρίζειν: - Παθ. ἐρεθίζομαι, διεγείρομαι· ὑπό τινος Ἡρόδ. 6. 40, πρβλ. Ἀριστοφ. Σφ. 1104· ἐπὶ τοῦ [[πυρός]], [[φέψαλος]]… ἐρεθιζόμενος… ῥιπίδι Ἀριστοφ. Ἀχ. 669· αἰθὴρ ἐρεθιζέσθω βροντῇ Αἰσχύλ. Πρ. 1045· [[πνεῦμα]] ἠρεθισμένον, ἐπί τινος τρέχοντος ἑως οὗ κοπῇ ἡ ἀναπνοὴ [[αὐτοῦ]], Ευρ. Μήδ. 1119· ἐπὶ βηχός, Ἱππ. Ἀφ. 1251· [[ἕλκος]] ἠρεθισμένον, πεφλογισμένον, ὁ αὐτ. π. Ἀγμ. 768, Πολύβ. 1. 81, 6· ἐπὶ τὴν ὕβριν ἠρεθίσθαι Λουκ. Ἔρωτ. 22.
}}
{{bailly
|btext=<i>impf.</i> [[ἠρέθιζον]], <i>f.</i> ἐρεθίσω, <i>att. et ion.</i> ἐρεθιῶ ; <i>ao.</i> [[ἠρέθισα]], <i>pf.</i> [[ἠρέθικα]];<br /><i>Pass. ao.</i> ἠρεθίσθην, <i>pf.</i> ἠρέθισμαι, <i>pqp.</i> ἠρεθίσμην;<br /><b>1</b> provoquer au combat, provoquer;<br /><b>2</b> <i>en gén.</i> exciter : τινα, la curiosité de qqn ; φρένας ESCHL l’esprit.<br />'''Étymologie:''' [[ἐρέθω]].
}}
{{Autenrieth
|auten== [[ἐρέθω]], Α 32, Il. 24.560.
}}
{{Slater
|sltr=[[ἐρεθίζω]] <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[provoke]] [[pass]]., cf. Borthwick, C. Q., 1967, 110 ἐρεθίζομαι πρὸς ἀυτὰν ( I am provoked to [[song]] ) fr. 140b. 14.
}}
{{StrongGR
|strgr=from a presumed prolonged [[form]] of [[ἔρις]]; to [[stimulate]] ([[especially]] to [[anger]]): [[provoke]].
}}
{{Thayer
|txtha=1st aorist ἠρεθισα; ([[ἐρέθω]] to [[excite]]); to [[stir]] up, [[excite]], [[stimulate]]: τινα, in a [[good]] [[sense]], [[Homer]] [[down]], in a [[bad]] [[sense]], to [[provoke]]: παροργίζετε.
}}
{{grml
|mltxt=(AM [[ἐρεθίζω]])<br /><b>1.</b> [[εξοργίζω]], [[εξάπτω]], [[εκνευρίζω]] («ἀλλ’ ἴθι, μὴ μ’ ἐρέθιζε», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> (για όργανα του σώματος) [[αυξάνω]] την [[πάθηση]], [[προκαλώ]] [[φλόγωση]], ερεθισμό («αυτή η [[αλοιφή]] μού ερέθισε το [[τραύμα]]»)<br /><b>3.</b> [[προκαλώ]] ερωτική [[διέγερση]] («η θέα της ερεθίζει τους νέους»)<br /><b>4.</b> [[προκαλώ]], [[εντείνω]], [[γαργαλίζω]] την [[οσμή]] ή την όρεξη («το [[ούζο]] ερεθίζει την όρεξη»)<br /><b>5.</b> <b>παθ.</b> <i>ερεθίζομαι</i><br />α) εξάπτομαι, [[γίνομαι]] [[εριστικός]], οργίζομαι<br />β) [[γίνομαι]] εντονότερος, ζωηρότερος («πνεῡμα δὲ ἠρεθισμένον» — λαχανιασμένη, ταχύτερη [[αναπνοή]], <b>Ευρ.</b>)<br />γ) διεγείρομαι ερωτικά<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[παροτρύνω]], [[ενθουσιάζω]] («Ἔρως γάρ θεῑος ἠρέθιζε, [[μάκαρ]], τὴν καρδίαν σου», Μηναί.)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[παροξύνω]] σε [[οργή]], σε πόλεμο, σε [[μάχη]]<br /><b>2.</b> [[παρακινώ]] σε [[άμιλλα]] («ὁ ἐξ ὑμῶν [[ζῆλος]] ἠρέθιζε τοὺς πλείονας», ΚΔ)<br /><b>3.</b> φέρομαι ερεθιστικά, υβριστικά σε κάποιον («μή ερεθίζετε τὰ [[τέκνα]] ὑμῶν», ΚΔ)<br /><b>4.</b> (για μουσ. όργανο) [[χτυπώ]] τις χορδές για να ακουστεί [[ήχος]] («ἐρέθιζε μαγάδιν» — άγγιζε την [[άρπα]], Τελέστ.)<br /><b>5.</b> [[προσελκύω]], [[θέλγω]]<br /><b>6.</b> [[κινώ]] την [[περιέργεια]] κάποιου<br /><b>7.</b> (μτχ. μέσ. ενεστ.) <i>ἐρεθιζόμενος</i>, -<i>η</i>, -<i>ον</i> («[[φέψαλος]] ἐρεθιζόμενος» — [[σπινθήρας]] που άναψε [[ξανά]], <b>Αριστοφ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Βλ. λ. [[ερέθω]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἐρεθίζω:''' Δωρ. -ίσδω, Επικ. απαρ. <i>-ιζέμεν</i>, παρατ. [[ἠρέθιζον]], Επικ. <i>ἐρ-</i>, αόρ. αʹ [[ἠρέθισα]], ποιητ. <i>ἔρ-</i>· παρακ. [[ἠρέθικα]] — Παθ., αόρ. αʹ <i>ἠρεθίσθην</i>, παρακ. <i>ἠρέθισμαι</i> ([[ἐρέθω]])· [[εξοργίζω]], [[εξωθώ]] σε [[οργή]], [[ερεθίζω]], [[διεγείρω]], [[προκαλώ]] σε [[μάχη]], σε Όμηρ., Ηρόδ. κ.λπ.· [[κινώ]], [[διεγείρω]], [[εξάπτω]] την περιέργεια, σε Ομήρ. Οδ.· μεταφ., <i>ἐρ. χορούς</i>, τους [[προκαλώ]], τους [[εμπνέω]], σε Ευρ. — Παθ., προκαλούμαι, διεγείρομαι, σε Ηρόδ., Αριστοφ.· λέγεται για τη [[φωτιά]], [[φέψαλος]] ἐρεθιζόμενος ῥιπίδι, [[σπίθα]] που ανάβει από τα φυσερά, στον ίδ.· <i>αἰθὴρἐρεθιζέσθω βροντῇ</i>, σε Αισχύλ.· λέγεται για κάποιον που του έχει κοπεί η [[αναπνοή]], σε Ευρ.
}}
{{elru
|elrutext='''ἐρεθίζω:''' дор. ἐρεθίσδω (fut. ἐρεθίσω и ἐρεθιῶ)<br /><b class="num">1)</b> раздражать (τινὰ κερτομίοις [[ἐπέεσσι]] Hom.; οἱ νομάδες ἐρεθισθέντες ὑπὸ Δαρείου Her.);<br /><b class="num">2)</b> дразнить, беспокоить (κύνας τ᾽ ἄνδρας Hom. σφηκιάν Arph.; τὸν ὄφιν Arst.; τὸν [[πολέμιον]] Plut.);<br /><b class="num">3)</b> сердить, возмущать (Μούσας Soph.);<br /><b class="num">4)</b> возбуждать, волновать (φρένας Aesch.; τὴν γεῦσιν ὀσμαῖς Plut.);<br /><b class="num">5)</b> приводить в движение (χορούς Eur.): [[πνεῦμα]] ἠρεθισμένον Eur. ускоренное (от быстрой ходьбы) дыхание, одышка;<br /><b class="num">6)</b> вызывать, разжигать (τὸ φονικὸν καὶ [[θηριῶδες]] Plut.): ἐ. τινά Hom. разжигать чье-л. любопытство;<br /><b class="num">7)</b> раздувать ([[φέψαλος]] ἐρεθιζόμενος ῥιπίδι Arph.);<br /><b class="num">8)</b> растравлять, бередить ([[ἕλκος]] ἠρεθισμένον Polyb.);<br /><b class="num">9)</b> манить, звать ([[κρήνη]] ἐρεθίζει Anacr.).
}}