δεξιός
English (LSJ)
δεξιά, δεξιόν,
A on the right hand or on the right side, opp. ἀριστερός, δεξιὸς μαζός, γλουτός, ὦμος, Il.4.481, 5.66, Od.17.462; τὸ δεξιόν (sc. κέρας) the right of an army, X.Ages.2.9, etc.: freq. in adverb. usages, ἐπὶ δεξιά = on the right or to the right, νωμῆσαι βῶν Il.7.238, cf. Hdt.1.51; ἐν τῷ ἐπὶ δεξιὰ τοῦ ὀπισθοδόμου IG12.92.55; ἐπὶ δεξιόφιν (Ep. gen.) towards the right, Il.13.308; χειρὸς εἰς τὰ δεξιά S.Fr.598, cf. Arist.Pr.943b29; ἀπὸ τῶν δεξιών Id.Cael.284b28; ἐν τοῖς δεξιοίς Ev.Marc.16.5; ἐκ δεξιῶν Hero Aut.26.4, Ev.Matt.20.21, al.; ἐπὶ δεξιὰς χειρός Theoc.25.18; κατὰ δεξιὰ χειρός Arat. 707; πρὸς δεξιά Hdt.7.69; εἰς δεξιά Pl.Ti.43b; δεξιά as adverb, Plb.3.82.9 (s. v.l.).
II fortunate, especially of the flight of birds and other omens, δ. ὄρνις Il.13.821, cf. Od.2.154, A.Pr.489, Michel727 (Ephesus); ἀοιδὰν… δεξιωτάταν ὀπαδόν Pi.N.3.8; βροντή X.Cyr.7.1.3. Adv. δεξιῶς Hdn.3.9.12.
III Astron., northerly, Cleom.1.1.
IV metaph., dexterous, ready, skilful, clever, Pi.I.5(4).61, Ar.Nu.428, 834, al., Th.3.82, etc.; δεξιὸν ποιεῖν = doing a clever thing, Antipho 1.19; Εὐριπίδου δρᾶμα δεξιώτατον Stratt.1; δ. περὶ τὰς δίκας Pl.Hipparch. 225c. Adv. δεξιῶς Antiph.229.2; δ. ἔχειν πρός τι Plu.2.660a; δ. φέρειν in the right spirit, Phld.Lib.pp.18,41 O.: Sup. δεξιώτατα Ar.Nu. 148.
V courteous, kindly, Luc.Nec.13, Alex.57; τὸ δ. καὶ ἐπιεικές Gal.14.296. Adv. δεξιῶς ib.211. (Cf. Skt. dákṣiṇas, Lat. dexter, etc.)
Spanish (DGE)
δεξιά, δεξιόν
• Alolema(s): jón. fem. δεξιή Il.10.542, Hdt.2.106
• Morfología: [tes. sg. gen. fem. δεξᾶς Ann.Br.Sch.Ath.88.1993.189.B.5 (Tesalia II a.C.); du. nom.-ac. masc. δεξιώ Od.2.154; ép. dat.-gen. δεξιόφιν Il.13.308, IMEG 114 III.13 (imper.)]
A I derecho, diestro, en el lado derecho
1 a) de partes del cuerpo dobles o de simetría bilateral μαζός Il.4.481, Hp.Aër.17, Q.S.10.124, γλουτός Il.5.66, ὦμος Il.5.46, Od.17.462, Hdt.4.62, Theoc.14.65, πούς E.Ba.943, Nonn.D.1.359, παρηΐδες Hdt.2.121δ, cf. Artem.4.83, σκέλος IG 22.1360.4 (IV a.C.), κωλῆ IG 22.1361.5 (IV a.C.), βραχίων de una estatua ID 1441A.2.51 (II a.C.), κνήμη I.AI 3.229, ὀφρῦς PWash.Univ.13.5 (II d.C.), κῶλον E.Ph.1412, ὀφθαλμός Hp.Epid.4.12, Theoc.3.37, Vett.Val.1.10, ἡ δ. χηλή = la pinza derecha de los cangrejos, Arist.PA 684a28, χείρ Hp.Fract.2, Hdt.4.64, prob. en B.Fr.64.25, Pi.146.2, A.A.1405, S.Ph.1254, E.Med.496, HF 254, IG 13.470.7 (V a.C.), τὴν χεῖρα δὸς τὴν δεξιάν Ar.Nu.81 (cf. II), cf. LXX Ex.15.6, Wilcken Chr.6.4 (V d.C.), τὸ δ. μέρος τῆς κεφαλῆς Artem.1.21, τὰ δεξιὰ τοῦ θώρακος Mnesith.Ath.17.10;
b) situado al lado derecho, derecho δ. ἵππος (τοῦ ἅρματος) = el caballo derecho del carro, Il.23.336, cf. S.El.721, Nonn.D.37.219, τὸ δ. κέρας = el ala derecha de un ejército, A.Pers.399, Hdt.6.111, E.Supp.705, Th.1.48, cf. X.Ages.2.9, LXX 1Ma.9.15, I.BI 1.191, Nonn.D.22.162, ἡ δεξιὰ θύρα IG 22.1457.15 (IV a.C.), δεξιὸν τοῦ θεάτρου = el ala derecha de un teatro I.AI 19.91, σορὸς δ. en un enterramiento doble IEphesos 2559.3 (III d.C.), cf. 2551 (rom.), εἰς τὸν δεξιὸν καθίζων τόπον = sentándole a su lado derecho Eun.VS 462;
c) frec. op. ἀριστερός: δεξιὸν καὶ ἀριστερόν = derecha e izquierda como ἀρχαί Pythag.B 5, τινές εἰσιν οἵ φασιν εἶναί τι δεξιὸν καὶ ἀριστερὸν τοῦ οὐρανοῦ = hay quienes dicen que existe una derecha y una izquierda del cielo Arist.Cael.284b6, τῇ μὲν δεξιῇ χειρὶ ἔχων αἰχμήν, τῇ δὲ ἀριστερῇ τόξα Hdt.2.106, cf. Hp.Prog.3, Aen.Tact.40.6, Artem.1.2, Ach.Tat.1.5.1, Vett.Val.6.22
• op. εὐώνυμος: δεξιὲ μὲν γενέτωρ ἠοῦς, εὐώνυμε νυκτός ref. a Helio, Orph.H.8.4;
d) esp. de pers. y dioses, en posición pred. ἐγγύθεν αὐλητῆρος ἀείσομαι ὧδε καταστὰς δεξιός = cantaré cerca del flautista situándome a su derecha Thgn.944
• c. rég. en dat. Διί δ. ἧσται = está sentado a la derecha de Zeus ref. a Apolo, Call.Ap.29, δ. Ἴσιδι βαίνων IMEG 167.11 (imper.), ὅ τε κῆρυξ δ. τῷ πολεμάρχῳ παραστάς I.BI 3.92;
e) neutr. plu. subst. el lado derecho en astr. equiv. al norte ὅθεν δεξιὰ μὲν αὐτοῦ (τοῦ κόσμου) τὰ πρὸς ἄρκτῳ Cleom.1.1.157.
2 náut. de estribor ἄλλοι ... τοίχους δεξιοὺς λαιούς τ' ἴσοι ... ἕζονθ' E.Hel.1573, ὁ δ. τοῖχος τοῦ πλοίου PHib.38.8 (III a.C.), pred. ἔδει τὴν Κρήτην δεξιὰν λαβόντας ... εἶναι ἐν Ἰταλίᾳ Luc.Nau.9.
II 1 mánt. procedente de la derecha, diestro interpretado como de buen augurio, favorable ref. al vuelo de las aves τοῖσι δὲ δεξιὸν ἧκεν ἐρωδιόν Il.10.274, cf. Hippon.23.1, σίττη Hippon.192, ὄρνις Il.13.821, Od.15.160, Archil.203.30, A.Pr.489, Q.S.12.58, (οἰωνῶν) ξύμβολα A.A.145, οἰωνίσματα Ach.Tat.5.16.6, cf. IEphesos 1678.2 (VI a.C.)
• frec. como pred. ὁ δὲ ... δ. ἤϊξε Od.15.164, cf. 2.154, Call.Ap.67
• tb. de otros presagios δεξιὸν Διὸς τέρας ἰδόντες = viendo el prodigio favorable de Zeus E.Ph.1189, βροντή X.Cyr.7.1.3, δεξιὰ σημαίνειν Arat.6, δεξιὰ Φοῖβος ἔχρη A.R.1.301, cf. AP 9.291 (Crin.), Nonn.D.13.413
• de dioses favorable, benévolo θεός Luc.Philopatr.17, δαίμων Call.Cer.31, βούλημα δαίμονος Hld.7.13.1
• pero interpretado como mal augurio ὅτι καὶ οἱ μάντιες τὸν αὐτὸν ὄρνιθα, εἰ μὲν ἀριστερὸς εἴη, ἀγαθὸν νομίζουσι εἶναι, εἰ δὲ δεξιός, κακόν Hp.Acut.8.
2 gener. favorable, conveniente, bueno ἀοιδὰν ... στεφάνων ἀρετᾶν τε δεξιωτάταν ὀπαδόν = el canto, el mejor compañero de coronas y hazañas Pi.N.3.8, πλοῦς I.AI 18.248, ἄνεμος Luc.Asin.56, cf. Tz.Ex.35.19, τύχη Hld.7.17.2, I.BI 1.45, τὰ δεξιώτερα χρὴ προσδοκᾶν Hld.7.22.1, δεξιαὶ ὧραι ... φυτὰ γυρῶσαι = estaciones apropiadas para remover la tierra en torno a las plantas Arat.8, cf. Arist.Fr.200, Poll.1.162.
III fig., ref. a pers. y sus obras
1 diestro, hábil, capacitado ἡνίοχος Simon.FGE 805, ἀμπελουργός Ar.Pax 190, σύμβουλος I.AI 15.191, ἐπεμβάτης Anacr.78.6, οἱ δεξιώτατοι para hablar, X.Ath.1.6, cf. 9, c. rég. χερσὶ δ. Pi.I.5.61, πᾶσι τοῖς ἑκηβόλοις δεξιοί = expertos en toda clase de armas de largo alcance I.AI 4.91, δ. περὶ τὰς δίκας Pl.Hipparch.225c, δ. ὢν καὶ κατά τ' ἆλλα καὶ πλήθεσιν ὁμιλεῖν εὐφυής = siendo diestro y entre otras cosas dotado en mover a la multitud I.AI 4.25
• astuto, ingenioso, inteligente τοῦ βαρβάρου ἔθνεος τὸ Ἑλληνικὸν ἐὸν ... δεξιώτερον Hdt.1.60, διδάσκαλος Ar.Ach.629, ἀνδρῶν δεξιώτατος Ar.Eq.753, cf. V.1266, Eq.228, Nu.428, 527, Anaxarch.B 1
• en sent. neg. mañero, manipulador Th.3.82
• fino, de buen gusto Ar.V.1315.
2 dispuesto, servicial, amable οἰκέται Longus 4.24.4, δ. πρὸς ἀργύριον Luc.Nec.13, δ. ... περὶ ξένων ὑπόδοχήν Hld.7.11.7, βασιλεῖ δ. ἀνήρ = un hombre útil para el rey Eus.VC 4.44.
3 ref. a obras o acciones humanas hábil, ingenioso Εὐριπίδου δρᾶμα δεξιώτατον Stratt.1, ἰδέαι δεξιαί = ficciones ingeniosas Ar.Nu.548, ἵνα ... λέγω τι δεξιόν = para decir algo ingenioso Ar.Eq.114, δεξιὸν ποιεῖν = hacer algo hábilmente, obrar hábilmente Antipho 1.19, cf. Gal.14.296.
B subst.
1 ἡ δεξιά (sc. χείρ) la mano derecha, la diestra Corinn.1.3.49, E.Med.1365, Ba.943, Cyc.682, Pratin.3.15, Luc.Nau.45, ἐκ δεξιᾶς ξίφη καθαρπάζουσιν E.Andr.812, ἔχου μου τῆς δεξιᾶς Luc.Cont.5, φρουραῖς κέκασται (τὰ τείχη) δεξιαῖς τε δορυφόρων; = ¿están provistos (los muros) de centinelas y de las diestras de unos lanceros? E.El.616, impuesta en el bautismo Const.App.2.33.1, δ. κυρίου LXX Ps.117.16, cf. Act.Ap.2.33
• op. ἡ ἀριστερά: τῇ δεξιᾷ λαμβάνειν τοῦ ὄψου τῇ δ' ἀριστερᾷ κρατεῖν τὸν ἄρτον Plu.2.99d, cf. PMasp.2.1.12 (VI d.C.)
• frec. utilizada como signo de bienvenida, saludo, amistad o ayuda δεξιῇ ἠσπάζοντο = se saludaron con la diestra, Il.10.542, δεξιὰν μὴ παντὶ ῥᾳδίως ἔμβαλλε Pythag.C 6, προτείνειν δεξιάν = tender la mano en señal de despedida, E.Alc.193, τὰς δεξιὰς ἀνατείναντας X.Cyr.4.2.17, ἐκτείνειν τὴν δεξιάν LXX Ex.15.12, δεξιὰν διδόναι = tender una mano, e.e. ayudar LXX 1Ma.13.45, δεξιὰν λαμβάνειν = aceptar la diestra tendida, e.d. hacer las paces LXX 2Ma.12.12, κεραυνοῦ μὲν γὰρ ἢ τῆς σῆς δεξιᾶς οὐδαμῶς ... ἄξιοι = no son en absoluto dignos del rayo o de recibir tu diestra dirigido a Zeus, Luc.Fug.22, εἰς εὐμενεῖς δεξιάς IGLS 52.26 (Comagene I a.C.) en Bull.Epigr.1946-47.192
• esp. como señal de juramento, garantía, pacto sellado estrechándose la mano derecha o compromiso sellado estrechándose la mano derecha σπονδαὶ ... καὶ δεξιαὶ ᾗς ἐπέπιθμεν Il.2.341, cf. LXX Ge.48.18, ὅρκους συνάψαι δεξιάς τε συμβαλεῖν = concertar juramentos y estrecharse las diestras E.IA 58, cf. LXX 2Ma.14.33, ἀνακαλεῖ δὲ δεξιᾶς πίστιν μεγίστην = invoca la fe insigne de la diestra E.Med.21, δεξιὰς δόντες καὶ λαβόντες = habiendo intercambiado las diestras, e.e. un compromiso X.An.7.3.1, cf. LXX 2Ma.14.19
• tb. τὸ δεξιόν la mano derecha, la derecha de Dios, Basil.Spir.91.16.
2 p. ext. fig. pacto, garantía, compromiso sellado mediante un apretón de manos compromiso verbal, palabra de honor δεξιὰς παρὰ βασιλέως ἔφερον μὴ μνησικακήσειν βασιλέα X.An.2.4.1, δεξιὰς ... ἔχω = tengo garantías, e.e. tengo su palabra, SB 12182.11 (III d.C.), cf. POxy.1590.3 (IV d.C.), Hsch.s.u. δεξιαί, φυλάσσειν τὴν δεξιάν = respetar el compromiso, PFay.124.13 (II d.C.), τηρεῖν τὴν δεξιάν POxy.533.18 (II/III d.C.), ἐπέγνων μένουσαν αὐτοῦ τὴν πρὸς σὲ δεξιάν PPrinc.inv.13395.5 (II d.C.) en ZPE 103.1994.47, δεξιὰς παραβαίνειν = quebrantar los pactos Arr.Parth.49, παρὰ δεξιὰν ἐχρήσω = violaste el compromiso, PDub.15.11 (II/III d.C.)
• con Dios pacto, voto Θεῷ δεξιὰς ἔδωκα Pall.H.Laus.21.6.
C usos adv.
1 indicando procedencia:
a) c. ἀπό y gen. γράφουσι ... ἀπὸ τῶν δεξιῶν ἐπὶ τὰ ἀριστερά = escriben de derecha a izquierda Hdt.2.36, cf. Arist.Cael.284b28, Arr.Tact.40.3, ἀπὸ δεξιόφιν IMEG 114.3.13 (imper.)
• c. ἐκ y gen. ἐκ δεξιᾶς = desde la derecha Ar.Eq.639, ἐκ τῶν δεξιῶν ἐπὶ τἀριστερὰ τοῦ σώματος = de derecha a izquierda del cuerpo Pl.Ti.77e, cf. ID 1442B.38 (II a.C.);
b) gen. sin prep. δεξιᾶς = desde la derecha δεξιᾶς εἰσιόντι = según se entra desde la derecha, IG 22.1487.47 (IV a.C.), Ath.Askl.4.72 (III a.C.), ID 442B.36 (II a.C.), cf. Ath.143f.
2 indicando dirección hacia dónde, c. prep. y ac. ἐπὶ δεξιά = hacia la derecha, por la derecha, a la derecha, a estribor Hp.Art.34, Ach.Tat.1.1.1, Orph.A.1206
• op. ἐπ' ἀριστερά = hacia la izquierda, por la izquierda, a la izquierda Il.12.239, Hp.Prog.7, ἐπὶ δεξιὰ ἢ ἀριστερὰ πεπόρευται = se ha marchado por la derecha o por la izquierda Hld.5.5.1, γράφουσι ... ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν ἐπὶ τὰ δεξιά = escriben de izquierda a derecha Hdt.2.36, cf. Pl.Ti.77e, Arist.Pr.943b29, ἐπὶ δεξιὸν αἰγιαλοῖο Orph.A.1085, tb. ἐπὶ δεξιόφιν ... στρατοῦ ... ἢ ἐπ' ἀριστερόφιν; Il.13.308
• εἰς δεξιά a la derecha, hacia la derecha εἰς δεξιὰ καὶ ἀριστερά Pl.Ti.43b, cf. Hdt.7.31, LXX Ge.13.9, ἐς τὰ δεξιά Hdt.4.42, Hp.Morb.1.26, LXX 2Re.14.19, χειρὸς εἰς τὰ δεξιά S.Fr.598.1, ἐς δεξιήν Hdt.4.55, Pl.R.614c, δίοδον ἐς τὰν δεξιάν ICr.4.182.6 (II a.C.).
3 indicando lugar en dónde:
a) c. prep. y ac. ἐπὶ δεξιά a mano derecha, hacia el lado derecho, por la derecha, náut. a estribor ὁ μὲν χρύσεος ἔκειτο ἐπὶ δεξιὰ ἐσιόντι ἐς τὸν νηόν, ὁ δὲ ἀργύρεος ἐπ' ἀριστερά Hdt.1.51, cf. 3.90, IG 22.1657.5 (IV a.C.), ἐν τōι ἐπὶ δεχσιὰ τō Ὀπισθοδόμο = hacia la parte derecha del opistódomo, IG 13.52B.24 (V a.C.), τάφο δ' ἐπὶ δεξιά CEG 512 (Atenas IV a.C.), cf. ICr.2.12.31a.2 (Eleuterna II a.C.), Plu.2.192f, Hp.VC 19, τὰ ἐπὶ δεξιά τε ἀκρατής = inválido del lado derecho Hp.Epid.4.12, ἐπὶ δεξιὰ γαῖαν ἔχοντες A.R.1.930, 2.347, cf. Orph.A.486, ἐπὶ δεξιὰ χειρός = a mano derecha Pi.P.6.19, Theoc.25.18
• κατὰ τὰ δεξιά = a la derecha, hacia la derecha Hp.Mul.2.139, Orph.A.978, κατὰ δεξιὰ χειρός = a mano derecha Arat.707, τὸ (sc. ξίφος) κατὰ τὸ δεξιόν = la espada de la derecha I.BI 3.94
• πρὸς δεξιά a la derecha τόξα ... εἶχον πρὸς δεξιά = llevaban el arco a su derecha Hdt.7.69, ὀδύνη ... πρὸς τὰ δεξιά = un dolor por el lado derecho Hp.Aff.10, περὶ τὰ δεξιά = por el lado derecho, en la zona derecha Hp.Epid.5.22;
b) c. prep. y gen. ἐκ δεξιᾶς, ἐκ δεξιῶν a la derecha ἐκ δεξιῆς ῥέειν (τὸν ποταμόν) Hdt.1.75, ἐκ δεξιᾶς δ' αὐτῶν Th.2.81, cf. T.Abr.A 12.8, ἐκ δεξιῆς χειρὸς τὸ Πάγγαιον ὄρος ἀπέργων Hdt.7.112, νεανίαν ἐκ δεξιᾶς ἀναστρέφοντα Philostr.VS 578, διάβολος στήτω ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ LXX Ps.108.6, ο(ὐλὴ) κεφ(αλῇ) ἐκ δεξ(ιῶν) = cicatriz en la parte derecha de la cabeza, PBerl.Leihg.29.34 (II d.C.), cf. Hero Aut.26.4, PLugd.Bat.19.4.2.9 (II a.C.), LXX Ex.14.22, Eu.Matt.20.21, Alex.Sal.Barn.842, οἱ ἐκ δεξιοῦ = los de la derecha I.BI 1.413;
c) c. prep. y dat. ἐν δεξιᾷ en la parte derecha, a la derecha, náut. a estribor ἐν δεξιῇ ἔχειν μὲν ἔχοντες ὄρεα τὰ Οἰταίων Hdt.7.217, cf. 1.72, τοῦ ὀμφαλοῦ ἐν δεξιᾷ Hp.Epid.2.1.9, cf. Th.1.24, 2.19, LXX Ge.48.13, Aristid.Quint.114.1, ὁ τάφος ἐν δεξιᾷ τῆς ὁδοῦ Didyma 492.67 (III a.C.), cf. 40.13 (II a.C.), ἐν δεξιᾷ τῆς Μέγαράδε ὁδοῦ Philostr.VS 545, tb. en plu. ἐν τοῖσι δεξιοῖσιν Hp.Cord.4.4, cf. Eu.Marc.16.5, IEphesos 2535.2;
d) abs. plu. neutr. δεξιά a la derecha c. dat. τίς ἐφέστηκεν δεξιὰ πλευροῖς; = ¿quién se ha detenido a mi lado derecho? E.Hipp.1360
• en dat. δεξιᾷ a la derecha, Stadias.298.
D adv. δεξιῶς
1 favorablemente, adecuadamente E.Ep.4.28, Hdn.3.9.12, δ. ἔχειν πρός c. ac. convenir, ser adecuado para algo, Plu.2.660a, δ. φέρειν = soportar adecuadamente Phld.Lib.fr.36.8.
2 con destreza, de un modo hábil, astuto πέτονται δ. ἐπὶ ταῦτ' (sc. δεῖπνα) ἄκλητοι = vuelan astutamente al banquete sin haber sido invitados Antiph.227.2, δ. ἀείδειν Luc.Ind.10, δ. ἔχειν φύσεως = ser diestro por naturaleza Luc.Somn.2, τὰ μὲν αἰνιττομένου τοῦ νομοθέτου δεξιῶς = encubriendo hábilmente el legislador unas cosas entre enigmas I.AI 1.24, cf. Ar.Ec.241, I.AI 7.211.
3 de forma servicial ἐπηρώτα ... εἰ δ. αὐτῇ κέχρηνται = preguntó si la habían atendido servicialmente Ach.Tat.5.22.1, cf. Gal.14.211, πόλεσι μὲν γὰρ ὡμίλει δ. καὶ φιλανθρώπως I.AI 15.327, σπούδασον ... δ. αὐτῷ προσ<σ>χεῖν = esfuérzate por tratarlo con consideración, POxy.1424.11 (IV d.C.).
• Diccionario Micénico: de-ki-si-wo.
• Etimología: De *deksiu̯o-, cf. mic. de-ki-si-wo, panf. Δεξιϝυς, gal. Dexiva dea y, sin -i-, air. dess, gót. taíhswa. C. otro alarg. δεξιτερός. Quizá deriv. de δέχομαι q.u.
German (Pape)
[Seite 546] rechts; Wurzel Δεκ-, verwandt δέκομαι, δἐχομαι; Nebenform δεξιτερός, Latein. dexter; Sanskrit dahshas »tüchtig«, »tauglich«, dakshinas »rechts«. Zunächst war δεξιός Bezeichnung der rechten Hand, welche zum Empfangen, Fassen, δέχεσθαι, tauglicher ist als die linke Hand, δεξιὰ χείρ wörtlich »die zum Fassen geeignete, bestimmte Hand«; von der Hand wurde diese Bezeichnung sodann auf alles dieser Seite Angehörige ausgedehnt; vgl. s. v. δέκα und Curtius Grundzüge der Griech. Etymol. 1, 55. 104. 200. 2, 315. Mit χείρ scheint δεξιός, δεξιὰ χείρ, bei Homer nicht vorzukommen; start dessen sagt er δεξιτερὴ χείρ, s. δεξιτερός. Aber substantwirt δεξιά »die Rechte« start »die rechte Hand« Iliad. 10, 542, τοὶ δὲ χαρέντες δεξιῇ ἠσπάζοντο ἔπεσσί τε μειλιχίοισιν; übertragen auf den durch Handschlag der Rechten bekräftigten Vertrag, Iliad. 2, 341. 4, 159 σπονδαί τ' ἄκρητοι καὶ δεξιαί, ᾗς ἐπέπιθμεν. Von anderen Körperteilen: δεξιὸν ὦμον Odyss. 17, 462, μαζὸν δεξιόν Iliad. 4, 481, γλουτὸν δεξιόν Iliad. 13, 651. Von der rechten Seite im Allgemeinen: Iliad. 7, 238 οἶδ' ἐπὶ δεξιά, οἶδ' ἐπ' ἀριστερὰ νωμῆσαι βῶν ἀζαλέην; Iliad. 13, 308 πῇ τ' ἂρ μέμονας καταδῦναι ὅμιλον; ἦ ἐπὶ δεξιόφιν παντὸς στρατοῦ, ἦ ἀνὰ μέσσους, ἦ ἐπ' ἀριστερόφιν; von einem auf der rechten Seite des Gespanns gehenden Pferde, Iliad. 23. 336 αὐτὸς δὲ κλινθῆναι ἐυπλέκτῳ ἐνὶ δίφρῳ ἦκ' ἐπ' ἀριστερὰ τοῖιν· ἀτὰρ τὸν δεξιὸν ἵππον κένσαι ὁμοκλήσας, εἶξαί τέ οἱ ἡνία χερσίν. ἐν νύσσῃ δέ τοι ἱππος ἀριστερὸς ἐγχριμφθήτω. Die rechte Seite war bei den Griechischen Wahrsagern die glückliche; der Wahrsager stand mit dem Gesichte nach Norden, rechts war Osten: Iliad. 12, 239 τύνη δ' οἰωνοῖσι κελεύεις πείθεσθαι, τῶν οὔ τι μετατρέπομ' οὐδ· ἀλεγίζω, εἴτ' ἐπὶ δεξί' ἴωσι πρὸς ἠῶ τ' ἠέλιόν τε, εἴτ' ἐπ' ἀριστερὰ τοίγε ποτὶ ζόφον ἠερόεντα, vgl. Lehrs Aristarch. p. 177. Daher Iliad. 13, 821 δεξιὸς ὄρνις = ein Glück verkündender, ἃς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις, αίετὸς ὑψιπέτης; Odyss. 24, 312 ἦ τέ οἱ ἐσθλοὶ ἔσαν ὄρνιθες ἰόντι, δεξιοί; Iliad. 24, 294 οἰωνὸν δεξιόν; 10, 274 τοῖσι δὲ δεξιὸν ἧκεν ἐρωδιὸν Παλλάς; Odyss. 2, 154 Iliad. 24, 320. Vgl. ἐνδέξιος und ἐπιδέξιος. – Folgende: 1) rechter Hand, auf der rechten Seite, Gegensatz von links, überall; zur Rechten, τοῦ Ἑλλησπόντου Her. 6, 37; ἐπὶ τὰ δεξιά 2, 36; τὰ ἐπὶ δεξιά Plat. Conv. 177 d u. öfter; ἐκ τῶν δεξιῶν ἐπὶ τὰ ἀριστερά Tim. 77 e; εἰς δεξιά 43 b; vgl. Rep. IV, 436 c; εἰς τὰ δεξιὰ χειρός Soph. frg. 527 d; ἐπὶ δεξιὰ χειρός Theocr. 25, 18; κατὰ δεξιὰ χειρός Arat. Phaen. 706; δεξιά, rechts, Pol. 3, 82. Das fem. gew. ohne χείρ, die Rechte; ἐκ δεξιᾶς Ar. Equ. 631; Plat. Euthyd. 271 a; ἐν δεξιᾷ Her. 7, 217; Thuc. 3, 24; Plat. Phaed. 89 a; τὰ ἐν δεξιᾷ Phaedr. 266 e u. öfter; bes. als Ortsbestimmung, ἐν δεξιᾷ ἔχειν, oft Thuc., auch λαβεῖν, 7, 1; πορεύεσθαι τὴν εἰς δεξιάν Plat. Rep. X, 614 c; ἐπὶ δεξιᾷ Arist. – Zeichen der Zusage, Handschlag, Zusicherung, δεξιὰν διδόναι καὶ λαμβάνειν, Versprechungen leisten u. empfangen, d. i. Verträge mit einander schließen, Xen. An. 1, 6, 6 u. öfter; φέρειν 2, 4, 1, Versprechungen überbringen; πέμπειν Ages. 3, 4. – 2) = αἴσιος, Glück verkündend, günstig; Aesch. Prom. 489; Eur. Phoen. 1189; ἀετός Xen. Cyr. 2, 1, 1; An. 9, 23; βροντή Cyr. 7, 1, 3. – 3) geschickt, gewandt, im Gegensatz des Linkischen, auch = gescheidt, klug; δεξιὸς νόῳ ἀντίπαλος Pind. I. 4, 61; δεξιώτατος ἀρετᾶν ὀπαδός N. 3, 8; ἔθνος δεξιώτερον Her. 1, 60; οἱ πολλοὶ κακουργοὶ ὄντες δεξιοὶ κέκληνται Thuc. 3, 82; öfter bei Ar., der δεξιοὶ καὶ χρηστοί vrbdt, Plut. 387; δεξιὸς ποιητής, θεατής, Ran. 71 Nubb. 513; λέγειν δεξιόν τι, etwas gescheidtes sagen, Equ. 96; δεξιώτατα εἰπεῖν Eccl. 159; vgl. Nubb. 149; Plat. δεξιὰ καὶ κομψά Legg . I, 634 a; περὶ τὰς δίκας Hipp. 225 c; τινὶ πρός τι, behülflich zu etwas, Luc. Necyom. 13.
French (Bailly abrégé)
ά, όν :
I. qui est à droite, placé à droite : χεὶρ δεξιά la main droite ; adv. • ἐπὶ δεξιᾷ, ou • ἐπὶ δεξιόφιν locat., • ἐπὶ τὰ δεξιά, sur la droite, à droite ; • πρὸς δεξιά, vers la droite ; ἐπὶ δεξιὰ χειρός THCR vers la droite, à droite;
II. p. suite :
1 de bon augure, favorable, les Grecs regardant le vol des oiseaux comme favorable, lorsqu'ils venaient à la droite de l'observateur tourné vers le nord, càd de l'est;
2 qui a de la dextérité, adroit, industrieux, habile (p. opp. à gauche, maladroit) : τινι πρός τι LUC qui vient adroitement en aide à qqn pour qch;
Cp. δεξιώτερος, Sp. δεξιώτατος.
Étymologie: R. Δεκ ou Δεχ, recevoir ; cf. lat. dexter.
Dutch (Woordenboekgrieks.nl)
δεξιός -ά -όν [~ δέχομαι?] Ion. f. δεξιή, ep. gen. δεξιόφιν rechter-, aan de rechterkant:; καί μιν βάλον ὦμον δεξιόν en ik trof hem in zijn rechterschouder Il. 5.189; milit. τὸ δεξιόν (met of zonder κέρας) de rechterflank; in adv. uitdr. met prep.: ἐπὶ, εἰς, πρὸς (τὰ) δεξιά naar rechts; ἐπὶ δεξιόφιν aan de rechterkant; ἐκ (τῶν) δεξιῶν van of aan de rechterkant; van voortekens in de vorm van vogels of bliksem:; ὣς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις toen hij zo had gesproken vloog hem aan de rechterkant een vogel toe (gunstig voorteken) Il. 13.821; uitbr. gunstig. subst. f. ἡ δεξιά (sc. χείρ) rechterhand:; τοί … δεξιῇ ἠσπάζοντο ἔπεσσί τε μειλιχίοισι zij groetten hen met de rechterhand (zij gaven hen een hand en begroetten hen) met vriendelijke woorden Il. 10.542; in adv. uitdr. met prep.: ἐκ δεξιᾶς van of aan de rechterkant; ἐν δεξιᾷ ἔχειν (een plaats) aan de rechterkant houden;; Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις ἐν δεξιᾷ ἐσπλέοντι ἐς τὸν Ἰόνιον κόλπον Epidamnus is een stad gelegen aan je rechterhand als je de Ionische Golf binnenvaart Thuc. 1.24.1; ter bezegeling van afspraak, verdrag:; ἐπεί … δεξιὰν ἔλαβον καὶ ἔδωκα nadat wij er de hand op hadden geschud (lett. nadat ik zijn rechterhand had genomen en de mijne had gegeven) Xen. An. 1.6.6; σπονδαί τ’ ἄκρητοι καὶ δεξιαί de plengingen van onvermengde wijn en de rechterhanden (d.w.z. de afspraken en de beloftes) Il. 2.341; uitbr. belofte, garantie:. οἵ … δεξιὰς ἐνίοις παρὰ βασιλέως ἔφερον die aan sommigen beloftes van de koning brachten Xen. An. 2.4.1. overdr. handig, vaardig, slim, van personen:; οἱ δεξιοὶ περὶ τὰς δίκας zij die vaardig zijn met betrekking tot rechtszaken (d.w.z. redenaars) Plat. Hipparch. 225c; van zaken; ἵνα … λέγω τι δεξιόν opdat ik iets slims zeg Aristoph. Eq. 96; vriendelijk, behulpzaam.
Russian (Dvoretsky)
δεξιός:
1 правый, правосторонний (ὦμος Hom.; χείρ Eur.; κέρας Thuc., Xen.); см. тж. δεξιά и δεξιόν;
2 являющийся с правой стороны, т. е. (по старинной примете) благоприятный, благосклонный (τὸ δεξιὸν ἀγαθὸν ἐκάλουν οἱ Πυθαγόρειοι Arst.), предвещающий успех, сулящий счастье (ὄρνις Hom.; οἰωνοί Aesch.; ἀετός, βροντή Xen.);
3 находящийся в правой руке, (об оружии) наступательный (τὰ ὅπλα τὰ δεξιὰ καὶ τὰ ἀριστερά NT);
4 умный, дельный, ловкий; отличный, искусный (νόῳ Pind.; ἔθνος Her.; ἄνδρες Thuc., Plut.; ποιητής Arph.): λέγειν τι δεξιόν Arph. сказать нечто остроумное; οἱ δεξιοὶ περὶ τὰς δίκας Plat. искусные законоведы;
5 услужливый, благожелательный: δεξιὸν γενέσθαι τινὶ πρὸς ἀργύριον Luc. деятельно помогать кому-л. деньгами.
English (Autenrieth)
right-hand side, hence propitious (cf. ἀριστερός), ὄρνῖς, Od. 15.160; ἐπὶ δεξιά, δεξιόφιν, ‘on the right,’ Il. 13.308.
English (Slater)
δεξιός
a clever, dextrous αἰνέω καὶ Πυθέαν χερσὶ δεξιόν, νόῳ ἀντίπαλον (I. 5.61) ἀοιδὰν, στεφάνων ἀρετᾶν τε δεξιωτάταν ὀπαδόν (N. 3.8)
b right as opposed to left. δεξιὰν κατὰ χεῖρα πατρὸς fr. 146. 2. n. pl. pro subs., σχεθών νιν ἐπὶ δεξιὰ χειρός (= ἐνδεξιωσάμενος πατέρα, Schr.) (P. 6.19)
English (Strong)
from δέχομαι; the right side or (feminine) hand (as that which usually takes): right (hand, side).
English (Thayer)
δεξιά, δεξιόν (from δέχομαι, future δέξομαι, or from δέκω, which is akin to δείκνυμι; properly, of that hand which is accustomed to take told of as well as to point out; just as ἄξιος comes from ἄξω, future of ἄγω; (cf. Curtius, §§ 11,266)), the right: ἡ δεξιά χείρ, χείρ omitted) ἡ δεξιά (like ἡ ἀριστερά), ἐπί τήν δεξιάν (on the right hand i. e.) at the right side, διδόναι τήν δεξιάν or τάς δεξιᾶς, to pledge either a mutual friendship, or a compact, by joining the right hands: Xenophon, an. 1,6, 6; 2,5, 3; Josephus, Antiquities 18,9, 3 δεξιάν τέ καί πίστιν διδόναι τίνι); God is said to have done something τῇ δεξιά αὐτοῦ with his right hand i. e., according to Hebrew idiom, by his own power (cf. Winer's Grammar, 214 (201)): τά ὅπλα τά δεξιά, arms carried in the right hand and used for attack, as the sword, the spear, καί ἀριστερά those carried in the left hand, for the purpose of defense, as the shield: τά δεξιά μέρη τοῦ πλοίου, τά δεξιά the right side (Winer's Grammar, 176 (166)): ἐκ δεξιῶν τίνος on one's right hand (Latin ad alicuius dextram), εἶναι, ἐκ, so the Hebrews sometimes use מִן (מִימִין from i. e. at the right, פְּ מֵאֵצֶל from i. e. at the side of anyone) and the Romans ab (sedere a dextra alicuis, proximum esse ab aliquo), because they define the position of one standing or sitting next another by proceeding from the one next to whom he is said to stand or sit (cf. Winer's Grammar, 367 (344)). καθίσαι ἐκ δεξιῶν καί ἐξ εὐωνύμων τίνος βασιλέως, to occupy the places of honor nearest the king, יָשַׁב פְּ לִימִין, καθῆσθαι or καθίσαι ἐκ δεξιῶν (at or on the right hand) of God, εἶναι or καθίσαι ἐν δεξιά τοῦ Θεοῦ, become a partner in God's universal government (cf. Knapp, De J. Chr. ad dextram dei sedente, in his Scripts var. arg., p. 41ff; (Stuart, Commentary on Hebrews, excurs. iv.)). That these expressions are to be understood in this figurative sense, and not of a fixed and definite place in the highest heavens (as Chr. From Fritzsche in Nov. Opuscc. acad., p. 209ff tries to prove, after the orthodox theologians of the reformed church), will be questioned by no one who carefully considers ἑστώς ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ, as though in indignation at his adversaries (according to others, to welcome his martyred servant) he had risen from his heavenly throne, Acts 7:55f.
Greek Monolingual
-ά, -ό και δεξύς, -ιά, -ύ (ή δεξής, -ιά, -ί) και δεξός, -ά, -ό (AM δεξιός, -ά, -όν)
Ι. 1. (για τα μέλη του σώματος) αυτός που βρίσκεται στο μισό μέρος όπως χωρίζεται με μια νοητή κάθετη γραμμή από το αριστερό μέρος (στο οποίο ακούγονται οι παλμοί της καρδιάς)
2. (για δύο πρόσωπα, ομάδες, αντικείμενα, τόπους κ.λπ. που βρίσκονται αντιμέτωπα ή χωρίζονται με φυσική ή νοητή γραμμή) αυτός που βρίσκεται προς τα δεξιά του θεατή («ο δεξιός ψάλτης, η δεξιά διμοιρία, το δεξί παράθυρο, η δεξιά όχθη»)
3. φρ. «η δεξιά πτέρυγα», ή δεξιὰ πτέρυξ», «τὸ δεξιὸν κέρας» — εκείνο το τμήμα στρατού προς τα δεξιά του παρατηρητή
4. αίσιος, ευνοϊκός, ευοίωνος (α. «όλα του ήρθαν δεξιά» β. «δεξιῷ φερόμενος πνεύματι» — με ευνοϊκό άνεμο
γ. «... δεξιὸν ἧκεν ἐρωδιόν...»)
5. επιδέξιος, ικανός για κάτι
6. (το θηλ. εν. ως ουσ.) η δεξιά
το δεξί χέρι («ασπάζομαι την δεξιάν σας», «δεξιῆ ἠσπάζοντο»)
7. (το ουδ. πληθ. με προθέσεις) φανερώνει μέρος ή κατεύθυνση προς το δεξί χέρι (α. «κλίνατ' ἐπὶ δεξιά» β. «πρὸς τὰ δεξιὰ μέρη στραφεὶς τῆς θύρας» γ. «ὁ χρυσέος ἐκέετο ἐπὶ δεξιὰ ἐσιόντι ἐς τὸν νηόν» — βρισκόταν προς τα δεξιά αυτού που έμπαινε
δ. «δεξιὰ τῷ εἰσερχομένῷ»
«ἐπὶ δεξιόφιν» — προς τα δεξιά
νεοελλ.
1. όποιος χαρακτηρίζεται από συντηρητικές πολιτικές ιδέες και δέχεται με επιφυλακτικότητα ριζικές πολιτικές ή πολιτειακές αλλαγές («δεξιός προσανατολισμός της πολιτικής», «δεξιά παράταξη», «δεξιό πρόγραμμα»)
2. αυτός που ανήκει στη δεξιά, στη συντηρητική πτέρυγα της βουλής
3. το αρσ. ως ουσ. ο δεξιός
οπαδός, μέλος ή ψηφοφόρος δεξιού, συντηρητικού κόμματος
4. το θηλ. ως ουσ. η δεξιά
η συντηρητική παράταξη
5. το ουδ. ως ουσ. το δεξί
το δεξί χέρι
6. φρ. «είμαι το δεξί του χέρι» — είμαι εντελώς απαραίτητος συνεργάτης του
αρχ.
1. (για άνθρωπο) ευγενής, φιλόφρονας
2. (για τόπο) κατάλληλος, πρόσφορος
3. το θηλ. ως ουσ. φρ. α) «δεξιὰν διδόναι, προτείνειν, ἐμβάλλειν» — χαιρετῶ
β) «δεξιὰς δόντες καὶ λαβόντες» — αφού επιβεβαίωσαν με χειραψία τη συμφωνία τους
γ) «δεξιὰς φέροντες παρὰ βασιλέως» — φέροντας τη διαβεβαίωση του βασιλιά ότι...
4. το ουδ. ως ουσ. α) τὸ δεξιόν
η δεξιά πτέρυγα του στρατιωτικού σώματος, το δεξιόν κέρας
β) φρ. «δεξιὸν ποιεῖν» — το να κάνει κανείς κάτι έξυπνο
επίρρ. δεξιά (AM δεξιῶς)
νεοελλ.
1. προς τα δεξιά («στρίψε δεξιά»)
2. κατά τρόπο ευνοϊκό, βολικά («όλα νά 'ρθουν δεξιά»)
3. προς δεξιά, συντηρητική πολιτική κατεύθυνση («στράφηκε δεξιά»)
Greek Monotonic
δεξιός: -ά, -όν (δέχομαι),
I. στο δεξί χέρι ή στη δεξιά πλευρά, Λατ. dexter, αντίθ. προς το ἀριστερός, σε Όμηρ. κ.λπ.· τὸ δ. (ενν. κέρας), το δεξί μέρος του στρατού, σε Ξεν.· επίρρ. χρήσεις, ἐπὶ δεξιά, στα δεξιά, σε Ομήρ. Ιλ.· ἐπὶ δεξιόφιν (Επικ. γεν.), προς τα δεξιά, στο ίδ.· πρὸς δεξιά, σε Ηρόδ.
II. ευτυχής, αίσιος, ευοίωνος, αυτός που προμηνύει καλά, λέγεται για το πέταγμα των πουλιών, δεξιὸς ὄρνις = αἴσιος, σε Όμηρ. Αυτή η σημασία προήλθε από τους Έλληνες οιωνοσκόπους που κοιτούσαν στο Βορρά, με αποτέλεσμα οι αίσιοι οιωνοί που έρχονταν από την Ανατολή, να βρίσκονται στα δεξιά, ενώ οι δυσοίωνοι από τη Δύση, να βρίσκονται στα αριστερά.
III. μεταφ., έτοιμος, πρόθυμος, αντίθ. προς το σκαιός (απαίσιος, ολέθριος, απρόθυμος, Γαλλικά gauche)· λέγεται και για το μυαλό, τη νόηση, κοφτερός, οξύς, έξυπνος, ευφυής, πανούργος, σε Αριστοφ., Θουκ. κ.λπ.· επίρρ., δεξιῶς· υπερθ., δεξιώτατα, σε Αριστοφ.
Greek (Liddell-Scott)
δεξιός: -ά, -όν, (ἴδε ἐν τέλ.), =ὁ ἐν δεξιᾷ, ἐπὶ τῆς δεξιᾶς, πρὸς τὴν δεξιὰν χεῖρα, ἀντίθ. τῷ ἀριστερός, δ. μαζός, γλουτός, κτλ., Ὁμ. κτλ.· τὸ δ. (ἐνν. κέρας) =τὸ δεξιὸν μέρος στρατοῦ, Ξεν. Ἀγησ. 2. 9, κτλ.· πρβλ. δεξιτερός· ― συχνάκις ἐπιρρηματικῶς: ἐπὶ δεξιὰ = εἰς τὰ δεξιά, ὡς τὸ Ἀττ. ἐν δεξιᾷ (ἴδε ἐν λ. δεξιά), Ἰλ. Η. 238, κτλ.· ἐπὶ δεξιόφιν (ἐπ. γεν.) = πρὸς τὰ δεξιά, Ν. 308· μετέπειτα ὡσαύτως, χειρὸς εἰς τὰ δεξιὰ Σοφ. Ἀποσπ. 527· ἐπὶ δ. χειρὸς Θεόκρ. 25, 18· (ὡς ἐπ’ ἀριστερὰ χειρὸς παρ’ Ὁμ.)· πρὸς δεξιὰ Ἡρόδ. 1. 51., 7. 89: πρβλ. ἐπὶ πᾶσι δεξιά. ΙΙ. εὐτυχής, αἴσιος, καλὸν προμηνύων, ἰδίως ἐπὶ τῆς πτήσεως πτηνῶν καὶ ἄλλων οἰωνῶν, δεξιὸς ὄρνις, =αἴσιος, συχνὸν παρ’ Ὁμήρῳ. ―Αὕτη ἡ ἔννοια προῆλθεν ἐκ τῆς συνηθείας τῶν Ἑλλήνων οἰωνοσκόπων, οἵτινες ἔβλεπον πρὸς βορρᾶν, ὥστε οἱ αἴσιοι οἰωνοί, οἵτινες ἤρχοντο ἐξ ἀνατολῶν, ἦσαν δεξιοὶ ἢ ἐκ δεξιῶν, οἱ δὲ ἀπαίσιοι οἱ ἐκ δυσμῶν ἐρχόμενοι ἦσαν ἀριστεροὶ ἢ ἐξ ἀριστερῶν. Παρὰ τοῖς Ρωμαίοις τοὐναντίον οἵτινες ἔβλεπον πρὸς νότον (Λίβ. 1. 18), οἱ καλοὶ οἰωνοὶ ἤρχοντο ἐξ ἀριστερῶν (laeva prospera existimantur, Πλίν. 2. 55)· ἀλλ’ οἱ ποιηταὶ αὐτῶν κατὰ τὸ πλεῖστον ἠκολούθησαν τῇ Ἑλληνικῇ χρήσει, ἴδε Coningt. Virg. G. 4. 7. Ἐκ τῆς παρὰ τοῖς Ἕλλησι προτιμήσεως τῆς δεξιᾶς χειρὸς ἐθεωρεῖτο εὐοίωνον καὶ αἴσιον νὰ δίδηται ὁ οἷνος ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν πρὸς τὰ δεξιά, Ἰλ. Α. 597· οὕτω καὶ ἐν τῇ διανομῇ κλήρων, ἐν τῇ περὶ τὴν τράπεζαν ἐπαιτείᾳ, πρβλ. Η. 184, Ὀδ. Ρ. 365., Φ. 141, Θέογν. 938· ἴδε ἐνδέξιος, ἐπιδέξιος. ΙΙΙ. μεταφορ. = δεξιός, ἕτοιμος, πρόθυμος, ἀντίθ. τῷ σκαιός (sinister. γαλλιστὶ gauche)· καὶ ἐπὶ τοῦ νοῦ = ὀξύς, εὐφυής, πανοῦργος, πρῶτον παρὰ Πινδ. Ι. 5. 77 (4. 61), ὅστις ἔχει καὶ ὑπερθ. ἐπὶ ταύτης τῆς ἐννοίας, Ν. 3. 12· ἀκολούθως συχνὰ παρ’ Ἀριστοφ. ἐπί τε προσώπων καὶ πραγμάτων, ὡς ἐν Νεφ. 428, 834· ὡσαύτως παρὰ πεζοῖς, Θουκ. 3. 82, κτλ.· δεξιὸν ποιεῖν, εὐφυὲς πρᾶγμα, Ἀντιφῶν. 113. 26· Εὐριπίδου δρᾶμα δεξιώτατον Στράττ. Ἀνθρ. 1· δ. περί τι Πλάτ. Ἱππάρχ. 225C: ― Ἐπίρρ. δεξιῶς Ἀντιφ. Ἀδήλ. 5, κτλ.· ὑπερθ. δεξιώτατα Ἀριστοφ. Νεφ. 148. (Ἐκ. τῆς √ΔΕΞ, ἥτις εἶναι ἐκτεταμένος τύπος τῆς ΔΕΧ (δέχομαι, πρβλ. δεξιάζω), παράγεται καὶ τὸ δεξιτερός· πρβλ. Σανσκρ. dakshinas (ad dextram), Λατ. dexter, ὑπερθ. dextimus· Γοτθ. traihs-v ô (δεξιά)· Παλαιο-Γερμ. zes-awa, ἐπίθ. zes-o).
Frisk Etymological English
Grammatical information: adj.
Meaning: (to the) right (side) (Il.),
Dialectal forms: Myc. PN dekisiwo /deksiwos/; also Pamphyl. δεξιϜος (Masson, Glotta 39 (1960) 111f.)
Compounds: With ἀ-, ἀμφι-, ἀμφοτερο-, etc.
Derivatives: δεξιά, Ion. -ιή the right (Il.); δεξιτερός on the right side (Il.). - δεξιότης dexterity, cleverness (Ion.-Att.). - δεξιόομαι grip with the right, welcome, greet, etc. (h. Hom., att.) with δεξίωσις greeting Ph.), δεξιωτικός welcome (Eust.), δεξίωμα id. (S.; v.l. δεξίαμα); - δεξιάζομαι welcome (LXX, pap.) after ἀσπάζομαι.
Origin: IE [Indo-European] [190] deḱs- right
Etymology: If from *δεξιϜός (Wackernagel Verm. Beiträge 11, cf. s. λαιός, σκαιός), identical with Gaul. Dexsiva dea (s. Porzig Gliederung 138). Celtic and Germanic have forms with u̯o-suffix, but without -i-, e. g. OIr. dess, Goth. taihswa, OHG zeso, zesawer right, IE *deḱs-u̯o-. Indo-Iranian and Balto-Slavic had an n-deriv., e. g. Skt. dákṣiṇa- (dakṣiṇá-), Lith. dẽšinas; Albanian had djathtë, cf. Pedersen KZ 36, 291. - δεξιτερός = Lat. dexter. See. Porzig 132 and 166, Schwyzer 58 and 472, Benveniste Noms d'agent 118. - Further s. δέχομαι.
Middle Liddell
δέχομαι
I. on the right hand or side, Lat. dexter, opp. to ἀριστερός, Hom., etc.; τὸ δ. (sc. κέρας) the right of an army, Xen.:—adverb. usages, ἐπὶ δεξιά on the right, Il.; ἐπὶ δεξιόφιν (epic gen.) towards the right, Il.; πρὸς δεξιά Hdt.
II. fortunate, boding good, of the flight of birds, δεξιὸς ὄρνις, = αἴσιος, Hom. —This sense came from the Greek augurs looking to the North, so that lucky omens, which came from the East, were on the right, while the unlucky ones from the West were on the left.
III. metaph. dexterous, ready, opp. to σκαιός (sinister, French gauche); and of the mind, sharp, shrewd, clever, Ar., Thuc., etc.:—adv., δεξιῶς; Sup. δεξιώτατα, Ar.
Frisk Etymology German
δεξιός: {deksiós}
Meaning: zur Rechten befindlich, rechts, glückverheißend, geschickt (seit Il.),
Composita: Kompp. mit ἀ-, ἀμφι-, ἀμφοτερο-, δια-, δοκησι-, ἐν-, ἐπι-, ἰσο-, περι-, ὑπερ-.
Derivative: δεξιά, ion. -ιή die Rechte (seit Il.); δεξιτερός zur Rechten befindlich (ep. poet. seit Il.). — Ableitungen: δεξιότης Geschicklichkeit, Gewandtheit (ion. att.). — Von δεξιά: 1. δεξιόομαι mit der Rechten fassen, bewillkommnen, grüßen (h. Hom., att.) mit δεξίωσις Begrüßung Ph., Plu. usw.), δεξιωτικός bewillkommnend (Eust.), δεξίωμα Freundschaftsbezeugung, willkommenes Ding (S., E., D. C.; vgl. zum poetischen Gebrauch Chantraine Formation 184ff.; v.l. δεξίαμα); — 2. δεξιάζομαι bewillkommnen, gutheißen (LXX, Pap.) nach ἀσπάζομαι.
Etymology: Falls, wie sehr wahrscheinlich (Wackernagel Verm. Beiträge 11), aus *δεξιϝός (vgl. s. λαιός, σκαιός), ist δεξιός mit gall. Dexsiva dea identisch (vgl. Porzig Gliederung 138). Das Keltische und Germanische bieten auch sonst Formen mit u̯o-Suffix, aber ohne -i-, z. B. air. dess, got. taihswa, ahd. zeso, zesawer rechts, idg. *deḱs-u̯o-. Daneben stehen im Indoiranischen und Baltisch-Slavischen eine n-Ableitung, z. B. aind. dákṣiṇa- (dakṣiṇá-), lit. dẽšinas, im Albanischen eine t-Bildung unsicheren Alters, djathtë, vgl. Pedersen KZ 36, 291. — δεξιτερός = lat. dexter. Vgl. im allg. Porzig 132 und 166, Schwyzer 58 und 472, Benveniste Noms d'agent 118. — Unwahrscheinlich Specht Ursprung 133: alter Stammwechsel i: u. — Weiteres s. δέχομαι.
Page 1,366-367
Chinese
原文音譯：dexiÒj 得克西-哦士
詞類次數：形容詞（53）
原文字根：右 相當於： （יָמִין）
字義溯源：右邊，右，右手；源自（δέχομαι）*=領受）。右邊表示尊貴與能力；主耶穌死而復活，被高舉在神的右邊，立為主為基督（參讀 徒2:33,36）
出現次數：總共（54）；太（12）；可（7）；路（6）；約（2）；徒（7）；羅（1）；林後（1）；加（1）；弗（1）；西（1）；來（5）；彼前（1）；啓（9）
譯字彙編：
1） 右邊（30） 太20:21； 太20:23； 太22:44； 太25:33； 太26:64； 太27:38； 可10:37； 可10:40； 可12:36； 可14:62； 可15:27； 可16:5； 可16:19； 路1:11； 路20:42； 路22:69； 路23:33； 徒2:25； 徒2:34； 徒7:55； 徒7:56； 羅8:34； 弗1:20； 西3:1； 來1:3； 來1:13； 來8:1； 來10:12； 來12:2； 彼前3:22；
2） 右（12） 太5:29； 太5:30； 太5:39； 路6:6； 路22:50； 約18:10； 約21:6； 徒3:7； 啓1:16； 啓10:2； 啓10:5； 啓13:16；
3） 右手（10） 太6:3； 太27:29； 徒2:33； 徒5:31； 林後6:7； 啓1:17； 啓1:20； 啓2:1； 啓5:1； 啓5:7；
4） （右）手（1） 加2:9；
5） 右邊的（1） 太25:34
English (Woodhouse)
auspicious, dexterous, favourable, fortunate, favorable, of omens
Mantoulidis Etymological
Ἀπό ρίζα δεκ τοῦ δέχομαι, ὅπου δές γιά περισσότερα παράγωγα.
Lexicon Thucydideum
dexter, right, skillful, 1.48.3, 1.48.4. 1.49.5. 1.50.1. 2.90.1, 2.91.1. 3.107.4. 3.108.2. 4.43.2. 4.43.3. 4.4.1. 4.5.1. 4.44.2. 4.93.4 (sine artic. without the article). 5.67.1. 5.67.2. 5.71.1, 5.71.15.3.1. 6.67.1 (sine artic. without the article). 6.101.4. 6.101.5. 7.52.2. 8.104.3.
solers, skilled, expert, 3.82.7,
dextrum cornu, right wing, 1.48.4, 3.108.1, 4.96.4. 5.10.4, 5.10.8, 5.10.9. 5.71.1, 5.71.3. 5.72.3. 5.73.1. 6.67.2, 8.104.3. 8.104.4. 8.105.2.
ad dextram, on the right, 1.24.1, 5.71.1,
a dextra habere, to have on the right, 2.19.2, 2.98.2, 3.24.1, 3.95.1, 3.106.1,
item likewise λαμβάνειν,7.1.1,
dextrorsum, to the right, 2.81.3.
