View source for δυσ-

{{LSJ1
|Full diacritics=δῠσ
|Medium diacritics=δυσ-
|Low diacritics=δυσ-
|Capitals=ΔΥΣ-
|Transliteration A=dys̱-
|Transliteration B=dys-
|Transliteration C=dys-
|Beta Code=dus
|Definition=insepar. Prefix, opp. [[εὖ]], <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[un-]], [[mis]]-, with notion of [[hard]], [[bad]], [[unlucky]], etc., as [[δυσήλιος]], [[δύσαγνος]]; [[destroying the good sense]] of a word, or [[increasing its bad sense]]: hence, joined even to words expressing negation, as [[δυσάμμορος]], [[δυσανάσχετος]]; poet. in strong contrasts, as <b class="b3">Πάρις Δύσπαρις, γάμος δύσγαμος</b>. Before στ, σθ, σπ, σφ<b class="b3">, σχ</b>, the final ς was omitted, v. δυστ-. (Cf. Skt. [[duṣ-]], [[dur]]-, e.g. [[durmanās]], = [[δυσμενής]]; ONorse [[tor]]-, e.g. [[torsóttligr]] (δύσμαχος); OIr. [[du-]], [[do]]-, e.g. [[dochruth]] 'misshapen'.)</span>
}}
{{ls
|lstext='''δῠσ-''': ἀχώριστον προθεματικὸν [[μόριον]], ἀντίθ. εὖ, ἀείποτε ἔχον τὴν ἔννοιαν τῆς δυσκολίας, δυστυχίας, κττ., ὡς [[δυσήλιος]], [[δύσαγνος]]· ἀναιρεῖ δὲ τὴν καλὴν σημασίαν τῆς λέξεως ἢ ἐπαυξάνει τὴν κακήν· διὰ [[ταῦτα]] συντίθεται ἔτι καὶ μετὰ λέξεων περιεχουσῶν ἄρνησιν, ὡς [[δυσάμμορος]], δυσάσχετος. Οἱ ποιηταὶ ἀγαπῶσι νὰ μεταχειρίζωνται αὐτὸ εἰς ἰσχυρὰς ἀντιθέσεις, ὡς Πάρις, [[Δύσπαρις]], [[γάμος]] [[δύσγαμος]], - [[ὥστε]] [[πολλάκις]] καταντᾷ σχεδὸν= ἀν- ἢ ἀ- στερητ.· - σύνθετα δὲ σχηματίζονται ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς περιορισμοὺς, ὑφ’ οὓς καὶ μετὰ τοῦ εὖ (ἴδε ἐν λέξει). Πρὸ τῶν στ, σθ, σπ, σφ, σχ, τὸ τελικὸν σ παρελείπετο· ἴδε δυστ-. Πρβλ. Σανσκρ. dus-, dur-, π.χ. durmanâs = [[δυσμενής]]· Γοτθ. tuz- ἐν τῷ tuzverjan (=διακρίνεσθαι), Εὐαγγ. κ. Μᾶρκ. ια΄, 23), Παλαιο- Σκανδιν. tor-, ἐν τῷ torsóttligr ([[δύσμαχος]])· Παλαιο-Γερμ. zur-, Γερμ. zer-).
}}
{{DGE
|dgtxt=(δῠσ-)<br />prefijo que indica negación.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Cf. ai. <i>duṣ</i>-, <i>dur</i>-, av. <i>duš</i>-, <i>duž</i>-, gót. <i>tuz</i>-, air. <i>du</i>, <i>do</i>-, arm. <i>t</i>-; prob. de la r. *<i>dus</i>- que en grado pleno da lugar a [[δεύομαι]] ‘necesitar’, ‘ser inferior’ < *δευσ-. ai. <i>doṣa</i>- ‘falta’.
}}
{{StrongGR
|strgr=a [[primary]] [[inseparable]] [[particle]] of [[uncertain]] [[derivation]]; used [[only]] in [[composition]] as a prefix; [[hard]], i.e. [[with]] [[difficulty]]: + [[hard]], + [[grievous]], etc.
}}
{{grml
|mltxt=αρχαίο αχώριστο [[πρόθεμα]] ([[πρβλ]]. αρχ. ινδ. <i>dus</i>-, <i>dur</i>-, αβ. <i>duš</i>, <i>duž</i>, γοτθ. <i>tuz</i>-<i>werjan</i> «[[αμφιβάλλω]]», αγγλοσαξ. <i>tor</i>-, αρχ. άνω γερμ. <i>zur</i>, αρχ. ιρλ. <i>du</i>-, <i>do</i>-, αρμ. <i>t</i>-) που ανάγεται σε IE <i>dus</i>- «[[κακό]]» (<b>βλ. λ.</b> [[δεύομαι]]). Το [[πρόθεμα]] με αρχική [[σημασία]] «[[κακό]]», [[έλλειψη]]» προσέλαβε αργότερα και στερητική [[λειτουργία]]. Αντιτίθεται στο <i>ευ</i> ([[πρβλ]]. [[ευμενής]]-[[δυσμενής]]) και επιτελεί ποικίλες λειτουργίες στη [[σύνθεση]]<br />επιτείνει τη [[σημασία]] μιας ήδη κακόσημης λ. ([[πρβλ]]. [[δυσαλγής]]), μεταβάλλει αρνητικά τη [[σημασία]] ενός τ. ([[πρβλ]]. [[δυσσεβής]]) και σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται στη [[θέση]] του στερητικού μορίου <i>α</i>(<i>ν</i>)- ([[πρβλ]]. [[δύσαγνος]], <i>δυσκελής</i>, [[δυστυχής]]), [[χωρίς]] όμως [[πάντα]] να υπάρχει [[ακριβής]] σημασιολογική [[αντιστοιχία]] [[ανάμεσα]] σε [[σύνθετα]] του <i>δυσ</i>- και του <i>α</i>(<i>ν</i>)<br />([[πρβλ]]. [[δυσγενής]]-[[αγενής]], [[δυστυχής]]-[[ατυχής]]). Λειτουργεί [[επίσης]] επιτατικά σε [[σύνθετα]] που έχουν ήδη στερητική [[σημασία]] ([[πρβλ]]. [[δυσάμμορος]], [[δυσάνολβος]]). Τα [[σύνθετα]] του <i>δυσ</i>-, που ξεπερνούν τα [[χίλια]], απαντούν τόσο στον ποιητικό λόγο ως εκφραστικοί τύποι και ως νεωτερισμοί ([[πρβλ]]. [[δυσαριστοτόκεια]] «[[δυστυχής]] [[μητέρα]] ενός ήρωα»), όσο και στον πεζό ([[πρβλ]]. [[δυσεντερία]]). Τέλος συντίθεται με λέξεις ήδη σύνθετες με προθέσεις ([[πρβλ]]. [[δυσέκφευκτος]], [[δυσεπιχείρητος]], [[δυσκατάπαυστος]], [[δυσπρόσβατος]])].
}}
{{FriskDe
|ftr='''δυσ-''': {dus-}<br />'''Grammar''': untrennbares Präfix<br />'''Meaning''': [[miß-]], [[übel-]], [[un-]] (seit Il.). Einzelheiten über Bedeutung und Gebrauch bei Schwyzer 432, Wackernagel Syntax 2, 295ff.<br />'''Etymology''': Altererbtes Element, das auch im Indoiranischen (aind. ''duṣ''-, ''dur''-, aw. ''duš''-, ''duž''-) stark produktiv war. Einzelne Komposita sind in beiden Sprachzweigen zu belegen wie [[δυσμενής]] = aind. ''dur''-''mánas''-, aw. ''duš''-''manah''-; s. auch zu [[δύστηνος]]. Auch in anderen Sprachen lebt das Präfix weiter, so im Germanischen (got. ''tuz''-''werjan'' [[zweifeln]], awno. ags. ''tor''-, ahd. ''zur''-), im Keltischen (air. ''du''-, ''do''-), im Armenischen (''t''-, z. B. ''t''-''gēt'' [[unwissend]]). Ob ebenfalls lat. ''dif''-''ficilis'' als *''dus''-''fac''. zu erklären ist (Wackernagel a. a. O.), bleibt offen. Auch das slav. Wort für [[Regen]], aksl. ''dъždь'', russ. ''doždь'' usw. wird von vielen Forschern hierher gezogen, aber schwerlich mit Recht; s. Vasmer Russ. et. Wb. s. v. m. Lit. — Idg. *''dus''- wird gewöhnlich mit [[δεύομαι]] [[ermangeln]] (s. 2. [[δέω]]) verbunden.<br />'''Page''' 1,425
}}