View source for οἶστρος

{{LSJ1
|Full diacritics=οἶστρος
|Medium diacritics=οἶστρος
|Low diacritics=οίστρος
|Capitals=ΟΙΣΤΡΟΣ
|Transliteration A=oîstros
|Transliteration B=oistros
|Transliteration C=oistros
|Beta Code=oi)=stros
|Definition=ὁ, <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[gadfly]], [[breese]], prob. [[Tabanus bovinus]], an insect which infests cattle, τὰς μέν τ' αἰόλος οἶ. ἐφορμηθεὶς ἐδόνησεν, ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ <span class="bibl">Od.22.300</span>; of the fly that tormented Io, <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>541</span>(lyr.), <span class="bibl"><span class="title">Pr.</span>567</span> sq. (lyr.) (also called [[μύωψ]], ib.<span class="bibl">675</span>, <span class="bibl"><span class="title">Supp.</span>308</span>: but the two are distinguished by <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>490a20</span>,<span class="bibl">596b14</span>). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> an [[insect]] that infests [[tunny]]-[[fish]], prob. [[Brachiella thynni]], ib.<span class="bibl">557a27</span>,<span class="bibl">602a28</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> a small [[insectivorous]] [[bird]], perhaps [[Sylvia trochilus]], ib.<span class="bibl">592b22</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> metaph., a [[sting]], anything that drives [[mad]], κεραυνοῦ οἶ. <span class="bibl">E.<span class="title">HF</span>862</span>; οἴστροις Ἐρινύων <span class="bibl">Id.<span class="title">IT</span>1456</span>: abs., the [[smart]] of [[pain]], [[agony]], <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>1254</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> any [[vehement]] [[desire]], [[insane]] [[passion]], <span class="bibl">Hdt.2.93</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Hipp.</span>1300</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>577e</span>, etc.; ὄρεξις μετὰ οἴστρου καὶ ἀδημονίας <span class="bibl">Epicur.<span class="title">Fr.</span>483</span>: c. gen. objecti, [[κτεάνων]] [[for]] [[wealth]], <span class="title">AP</span>11.389 (Lucill.): generally, [[madness]], [[frenzy]], <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>1002</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>791</span>: pl., <span class="bibl">Id.<span class="title">Ba.</span>665</span>; μανιάδες οἶ. <span class="bibl">Id.<span class="title">IA</span>548</span>(lyr.). </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> in good sense, [[zeal]], οἶ. εἰς πᾶν ἀγαθὸν ἔργον <span class="bibl"><span class="title">PMasp.</span>3.13</span>(vi A. D.). </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> a [[throw]] at [[dice]], <span class="bibl">Eub.57.5</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0313.png Seite 313]] ὁ (verwandt mit [[ὀϊστός]]), oestrus, die [[Bremse]], die das Vieh verfolgt und plagt, ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ, Od. 22, 300; Plut. de discr. ad. et. am. 16 u. a. Sp.; Aesch. oft bei der in die Kuh verwandelten Io, Ἰὼ οἴστρῳ ἐρεσσομένα, Suppl. 536, οἴστρου δ' [[ἄρδις]] χρίει μ' [[ἄπυρος]], Prom. 881. 566; daher Stich, Stachel, auch übertr. von heftigen Leidenschaften, πρὶν ἐμπεσεῖν σπαραγμὸν ἤ τιν' οἶστρον, Soph. Trach. 1244, κακῷ κλάζοντες οἴστρῳ καὶ βεβαρβαρωμένῳ, Ant. 989, Schol. μανίᾳ, von dem wüthenden, Unglück prophezeienden Geschrei der Vögel; oft Eur., σῆς γυναικὸς οἶστρον Hipp. 1300, μὴ θεαί μ' οἴστρῳ κατάσχωσι, Or. 789; sp. D., bes. von Liebesraserei, τινός, Add. 8 (VII, 51); Anacr. 31, 28. 59, 15; von Fischen, [[ἐπεάν]] σφεας ἐςίῃ [[οἶστρος]] κυΐσκεσθαι, Her. 2, 93; ὑπ' ἀνάγκης τε καὶ οἴστρου ἐλαύνεται, Plat. Phaedr. 240 d, vgl. Rep. IX, 577 e; οἶστρός τις κινεῖ σε ἐμφυόμενος ἐκ παλαιῶν ἀδικημάτων, Stachel, Legg. IX, 854 b; Sp., im plur. neben πτοῖαι καὶ φυγαί Plut. de prof. virt. sent. p. 262.
}}
{{bailly
|btext=ου (ὁ) :<br /><b>1</b> taon, <i>insecte</i>;<br /><b>2</b> <i>p. ext.</i> aiguillon ; piqûre ; transport de fureur, de douleur, de désir.<br />'''Étymologie:''' [[οἴσω]] ; cf. [[ὀϊστός]] ; <i>lat.</i> ir-a (Plaute eir-a).
}}
{{elru
|elrutext='''οἶστρος:''' ὁ<br /><b class="num">1)</b> зоол. [[слепень]] (предполож. Tabanus [[bovinus]], не Oestrus) ([[αἰόλος]] Hom.; Ἰὼ οἴστρῳ ἐρεσσομένα Aesch.);<br /><b class="num">2)</b> [[удар]], [[поражение]] (κεραυνοῦ Eur.);<br /><b class="num">3)</b> перен. [[мучительная страсть]] (γυναικός Eur.): οἶ. κυΐσκεσθαι Her. (у рыб) нерест; οἶ. κτεάνων Anth. страсть к богатству;<br /><b class="num">4)</b> [[бешенство]], [[ярость]] (Ἐρινύων Eur.);<br /><b class="num">5)</b> [[острая боль]] Soph.;<br /><b class="num">6)</b> [[эстр]] (род неизвестной птицы) Arst.
}}
{{ls
|lstext='''οἶστρος''': ὁ, ἔντομόν τι, [[εἶδος]] μυίας «βοϊδόμυια», Λατιν. asilus, πιθαν. Tabanus buvinus, ἔντομον [[ὅπερ]] καταδιώκει καὶ λυσσώδη διὰ τοῦ κεντήματος ποιεῖ τὰ κτήνη, τὰς μὲν τ’ [[αἰόλος]] [[οἶστρος]] ἐφορμηθεὶς ἐδόνησεν, ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ Ὀδ. Χ. 300· περὶ τῆς μυίας ἥτις ἐβασάνιζε τὴν Ἰώ, Αἰσχύλ. Ἱκέτ. 541, Πρ. 567 κἑξ., ἥτις καλεῖται καὶ [[μύωψ]], αὐτόθ. 675, Ἱκέτ. 308· ― ἀλλὰ διακρίνει αὐτὰς ὁ Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 1. 5, 13., 8. 11, 1· πρβλ. καὶ [[ἐμπίς]]. 2) ἔντομόν τι [[ὅπερ]] καταδιώκει καὶ καταπονεῖ τὸν ἰχθὺν θύννον, [[αὐτόθι]] 5. 31, 8, 8. 19, 11. 3) [[εἶδος]] μικροῦ ἐντομοφάγου πτηνοῦ, [[εἶδος]] τροχίλου, [[ἴσως]] Sylvia trochilus, [[αὐτόθι]] 3. 8, 5. ΙΙ. μεταφορ., [[κέντρον]], πᾶν ὅ,τι ἐρεθίζει εἰς μανίαν, [[οἶστρος]] κεραυνοῦ Εὐρ. Ἡρ. Μαιν. 862· οἴστροις Ἐρινύων ὁ αὐτ. ἐν Ι. Τ. 1456, πρβλ. Ὀρ. 791· ἀπολ., τὸ [[κέντημα]] ἀλγηδόνος, [[ἀγωνία]], Σοφ. Τρ. 1254. 2) πᾶσα σφοδρὰ ἐπιθυμία, [[μανιώδης]] [[πόθος]], ἔκφρον [[πάθος]], Ἡρόδ. 2. 93, Εὐρ. Ἱππ. 1300, Πλάτ. Πολ. 577Ε, κτλ· μετὰ γενικ. ἀντικειμ., κτεάνων, [[πάθος]] πρὸς κτῆσιν πλούτου, Ἀνθ. Π. 11. 389· ― [[καθόλου]], [[μανία]], [[παραφροσύνη]], Σοφ. Ἀντ. 1002, Εὐρ. Ὀρ. 791, Βάκχ. 665, κτλ· ἐν τῷ πληθ., μαινόμενοι οἶστροι Ι. Α. 548 (ἴδε [[οἰστράω]]).
}}
{{Autenrieth
|auten=[[gadfly]], Od. 22.300†.
}}
{{grml
|mltxt=ο (ΑΜ [[οἶστρος]])<br /><b>1.</b> [[μεγάλη]] [[μύγα]], κυκλόρραφο [[έντομο]], που σύμφωνα με τη σημερινή επιστημονική [[ταξινόμηση]] αποτελεί [[γένος]] της οικογένειας οίστρίδες και του οποίου οι προνύμφες που εισδύουν στα διάφορα όργανα τών κατοικίδιων ζώων προκαλούν τις μυιάσεις και [[ιδίως]] τον λεγόμενο ίλιγγο του οίστρου που «ξετρελαίνει» τα προσβληθένα ζώα κν. [[σήμερα]] [[αλογόμυγα]] ή βοϊδόμυγα («τοῖς ταύροις τὸν οἶστρον ἐνδύεσθαι περὶ τὸ οὖς... καὶ τοῖς κυσὶ τὸν κρότωνα», <b>Πλούτ.</b>)<br /><b>2.</b> [[οτιδήποτε]] εξάπτει υπερβολικά, [[καθετί]] που οδηγεί σε [[τρέλα]], [[παραφροσύνη]] («οἶστρός τις κινεῖ σε ἐμφυόμενος ἐκ παλαιῶν ἀδικημάτων», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>3.</b> [[διέγερση]], [[παροξυσμός]]<br /><b>4.</b> [[μανία]], [[τρέλα]], [[παραφροσύνη]]<br /><b>5.</b> σφοδρή [[επιθυμία]], παράφορο [[πάθος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[κατάσταση]] ψυχικής ή πνευματικής έξαρσης, [[έμπνευση]]<br /><b>2.</b> <b>βιολ.</b> το [[σύνολο]] τών φυσιολογικών και ηθολογικών φαινομένων τα οποία προηγούνται, συνοδεύουν ή επακολουθούν της ωορρηξίας στις γυναίκες και στα [[θήλεα]] θηλαστικά, [[διάστημα]] [[κατά]] το οποίο το θηλυκό αναζητεί το [[αρσενικό]] και δέχεται τη [[σύζευξη]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[είδος]] εντόμων το οποίο καταδιώκει και καταπονεί το [[ψάρι]] [[τόνος]]<br /><b>2.</b> [[πλήγμα]] το οποίο προκαλεί ή επιφέρει πόνο ή [[αγωνία]] (α. «ὡς πρὶν ἐμπεσεῖν σπαραγμὸν ἤ τιν' οἶστρον», <b>Σοφ.</b><br />β. «[[οὔτε]] γῆς σεισμὸς κεραυνοῦ τ' [[οἶστρος]] ὠδῑνας πνέων», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>3.</b> [[ευγενής]] [[άμιλλα]]<br /><b>4.</b> [[είδος]] μικρού εντομοφάγου πτηνού<br /><b>5.</b> [[ρίψη]] κύβων.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. παράγεται από το θ. της λ. <i>οἴμα</i> «βίαιη [[εφόρμηση]]», με [[επίθημα]] -<i>τρος</i> (<b>πρβλ.</b> <i>κέσ</i>-<i>τρος</i>, <i>χύ</i>-<i>τρος</i>) και η αρχική της σημ., [[επομένως]], θα ήταν «αυτός που ωθεί, που διεγείρει». Ωστόσο, δεν μπορεί να εξακριβωθεί αν η λ. δήλωνε αρχικά τον δράστη (το [[έντομο]] που επιφέρει [[τρέλα]], [[μανία]]) ή την [[ίδια]] την [[κατάσταση]] της παραφροσύνης. Η λ. έχει έναν παρλλ. τ. στη Λιθουανική: <i>aistra</i> «βίαιο [[πάθος]]». Η [[άποψη]], [[τέλος]], ότι η λ. συνδέεται με τη [[γλώσσα]] του Ησυχίου <i>ἰστυάζει</i><br /><i>ὀργίζεται</i>, μέσω ενός <i>ἰσ</i>-<i>τύ</i>-<i>ς</i>, δεν θεωρείται πιθανή.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[οιστρηδόν]], [[οιστρήεις]], [[οιστρώδης]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[οιστρώ]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[οιστρήλατος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[οιστροβολώ]], [[οιστρογενέτωρ]], [[οιστροδίνητος]], [[οιστροδόνητος]], [[οιστρομανής]], [[οιστροπλάνεια]], [[οιστροπλήξ]], [[οιστροφόρος]]<br /><b>μσν.</b><br />[[οιστροφόρητος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[οιστρογόνος]]. (Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[πάροιστρος]], [[φίλοιστρος]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''οἶστρος:''' ὁ,<br /><b class="num">I.</b> [[έντομο]], [[αλογόμυγα]], Λατ. [[asilus]], που παρενοχλεί τα ζώα του κοπαδιού, σε Ομήρ. Οδ., Αισχύλ.<br /><b class="num">II. 1.</b> μεταφ., [[τσίμπημα]], κέντρισμα, οτιδήποτε μπορεί να οδηγήσει σε [[φρενίτιδα]], [[μανία]], σε Ευρ.· απόλ., το κέντρισμα του πόνου, [[αγωνία]], σε Σοφ.<br /><b class="num">2.</b> σφοδρή, τρελή [[επιθυμία]], παράλογο [[πάθος]], σε Ηρόδ., Ευρ. κ.λπ.· γενικά, [[τρέλα]], [[μανία]], [[παραφροσύνη]], σε Σοφ., Ευρ.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[οἶστρος]], ὁ,<br /><b class="num">I.</b> the [[gadfly]], breese, Lat. [[asilus]], an [[insect]] [[which]] infests [[cattle]], Od., Aesch.<br /><b class="num">II.</b> metaph. a [[sting]], [[anything]] that drives mad, Eur.: absol. the [[smart]] of [[pain]], [[agony]], Soph.<br /><b class="num">2.</b> mad [[desire]], [[insane]] [[passion]], Hdt., Eur., etc.:—[[generally]], [[madness]], [[frenzy]], Soph., Eur.
}}
{{WoodhouseReversedUncategorized
|woodrun=[[frenzy]], [[gadfly]], [[madness]], [[transport of madness]]
}}
{{mantoulidis
|mantxt=(=βοϊδόμυγα, κεντρί, [[ἐπιθυμία]]). Συγγενεύει μέ τά [[οἶμα]] καί λατ. ira (=[[ὀργή]]).<br><b>Παράγωγα:</b> [[οἰστράω]] -ῶ (=τσιμπῶ, κυριεύομαι ἀπό [[μανία]]), [[οἰστρηδόν]], [[οἰστρήεις]], [[οἴστρημα]], [[οἴστρησις]], [[οἰστρώδης]], [[οἰστρήλατος]], οἰστρηλατῶ, [[οἰστροπλήξ]] (=[[μανιακός]]), [[οἰστροδίνητος]], -ον (=μανιακά περιστρεφόμενος).
}}