View source for ἡγεμών

{{LSJ1
|Full diacritics=ἡγεμών
|Medium diacritics=ἡγεμών
|Low diacritics=ηγεμών
|Capitals=ΗΓΕΜΩΝ
|Transliteration A=hēgemṓn
|Transliteration B=hēgemōn
|Transliteration C=igemon
|Beta Code=h(gemw/n
|Definition=Dor. ἁγ-, Aeol. ἀγίμων <span class="title">IG</span>12(2).164 (Mytil.), al., όνος<b class="b3">, ὁ</b>; also ἡ, <span class="bibl">Pi.<span class="title">I.</span>8(7).22</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>722</span>, <span class="bibl">Aeschin.1.171</span>, X.<span class="title">Oec.</span> (infr. <span class="bibl">11</span>):— <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">one who leads</b>; and so, </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">I</span> in Od., <b class="b2">guide</b>, <span class="bibl">10.505</span>, <span class="bibl">15.310</span>, <span class="bibl">Hdt.5.14</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>1014</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Men.</span>97b</span>; ἡγεμόνες γενέσθαι τινὶ τῆς ὁδοῦ <span class="bibl">Hdt.8.31</span>, cf. <span class="bibl">E.<span class="title">Hec.</span>281</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>1.3.4</span>; ἡ. ποδὸς τυφλοῦ <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>1616</span>; ἡγεμόνες τοῦ πλοῦ <span class="bibl">Th.7.50</span>; of a charioteer, <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>804</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">one who does a thing first, shows the way</b> to others, τοῖς νεωτέροις ἡ. ἠθῶν χρηστῶν γίγνεσθαι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>670e</span>; πατέρες τῆς σοφίας καὶ ἡ. <span class="bibl">Id.<span class="title">Ly.</span>214a</span>; πόνους τοῦ ζῆν ἡδέως ἡγεμόνας νομίζετε <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>1.5.12</span>; τῆς εἰρήνης ἡ. <span class="bibl">D.18.24</span>; [ἀχαριστία] ἐπὶ πάντα τὰ αἰσχρὰ ἡ. <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>1.2.7</span>: abs., of choir-<b class="b2">leaders, Mnemos</b>.<span class="bibl">47.253</span> (Argos, ii/i B.C.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> in Il., <b class="b2">leader, commander, chief</b>, opp. <b class="b3">λαοί, πληθύς</b>, <span class="bibl">2.365</span>, <span class="bibl">11.304</span>: c. gen., <b class="b3">ἡγεμόνες Δαναῶν, φυλάκων</b>, etc., <span class="bibl">2.487</span>, <span class="bibl">9.85</span>, cf. <span class="bibl">Hdt.6.43</span>, <span class="bibl">7.62</span>, al.; <b class="b3">στρατηγὸς καὶ ἡ. τῶν 'Ελλήνων πρὸς τὸν βάρβαρον</b> ib.<span class="bibl">158</span>; ἡ. τῶν πολέμων <span class="bibl">Id.9.33</span>; <b class="b3">ἔχοντες ἡγεμόνας τῶν πάνυ [στρατηγῶν</b>] <span class="bibl">Th.8.89</span>; = [[λοχαγός]], <span class="bibl">Arr.<span class="title">Tact.</span> 5.6</span>; ἡ. τῶν ἐν προχειρισμῷ <span class="bibl"><span class="title">PAmh.</span>2.39</span> (ii B.C.); <b class="b2">chief, sovereign</b>, <span class="bibl">Pi.<span class="title">I.</span> 8(7).22</span>, etc.; ἡ. γῆς τῆσδε <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>103</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">OC</span>289</span>; πάντων . . καὶ αὐτοῦ βασιλέως ἡ. <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>3.5.14</span>; ἡ. συμμορίας <span class="bibl">D.21.157</span>; of the <b class="b2">queen</b>-bee and <b class="b2">queen</b>-wasp, regarded by Arist. as males, <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>553a25</span>, <span class="bibl">629a3</span> (but ἡ τῶν μελισσῶν ἡ. <span class="bibl">X.<span class="title">Oec.</span>7.32</span>, cf. <span class="bibl">38</span>); <b class="b3">ὁ ἡ. τῶν προβάτων</b>, of the bell-wether, <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>573b24</span>; <b class="b3">τῶν βοῶν</b> ib.<span class="bibl">575b1</span>; νέμειν τὰ κρέα τοῦ ἡγεμόνος βοός <span class="title">SIG</span>144.36 (Piraeus, iv B.C.), cf. <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>6.4.29</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">b</span> <b class="b3">ἡ. χοροῦ</b> <b class="b2">leader</b> of a chorus, <span class="bibl">Poll.4.106</span>; παῖδες ἡ. <span class="title">IG</span>7.3196 (Orchom. Boeot.); <b class="b2">president</b> of a gymnasium, ib.3.1086, al. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">c</span> <b class="b2">a Roman Emperor</b>, <span class="bibl">Str.4.3.2</span>, <span class="bibl">Plu.<span class="title">Cic.</span>2</span>, al.; as translation of <b class="b2">princeps</b>, Mon.Anc.Gr.7.9; <b class="b3">ἡ. νεότητος</b>, = Lat. <b class="b2">princeps juventutis</b>, ib.18; <b class="b2">a provincial governor</b>, <span class="bibl">Str.17.3.25</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ev.Matt.</span>27.2</span>, <span class="bibl"><span class="title">Act.Ap.</span>23.24</span>: freq. of the <b class="b2">praefectus Aegypti</b>, PRyl.119.4 (i A.D.), etc.; <b class="b3">ἡ. ἀμφοτέρων</b>, i.e. of Upper and Lower Egypt, <span class="bibl"><span class="title">POxy.</span>39.6</span> (i A.D.); ἡ. Κύπρου <b class="b2">Tab. Defix.Aud</b>. <span class="bibl">25.13</span> (iii A.D.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> as Adj., ἀνήρ <span class="bibl">Pl.<span class="title">Criti.</span>119a</span>; [<b class="b3">ναῦς</b>], of the flagship, <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>722</span>; ἡ. τῆς φυλῆς κορυφαῖος <span class="bibl">D.21.60</span> (s.v.l.); ἡ. πόδες <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>490b5</span>, <span class="bibl"><span class="title">IA</span>713b32</span>: as neut., ἡγεμόσι μέρεσι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ti.</span> 91e</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> in Prosody, = [[πυρρίχιος]], <span class="bibl">D.H.<span class="title">Comp.</span>17</span>, <span class="bibl"><span class="title">Dem.</span>47</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">IV</span> <b class="b3">ἡγεμόνες</b>, Dor. <b class="b3">ἁγ-, αἱ</b>, in Architecture, <b class="b2">coping-tiles</b> of the roof, <span class="title">IG</span>22.463.70, 1627.303, 4.1484.100 (Epid.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">V</span> a kind of fish, = [[ἡγητήρ]] 2, Plu.2.980f.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1150.png Seite 1150]] όνος, ὁ ([[ἡγέομαι]]), eigtl. der Vorangehende, der vorangeht u. dadurch den Weg zeigt u. die Anderen ihm zu folgen veranlaßt, Od. 10, 505; ἡγεμόν' ἐσθλὸν ὄπασσον, ὅς κέ με κεῖσ' ἀγάγῃ 15, 310; ἐμοὶ γὰρ [[οὗτος]] [[ἡγεμών]] Soph. Ant. 1001; ποδὸς τυφλοῦ Eur. Phoen. 1610; geradezu <b class="b2">Wegweiser</b>, Her. 5, 14; Xen. An. 4, 2, 1; mit dem Zusatz τῆς ὁδοῦ, Eur. Hec. 281; ἡγεμόνες ἐγένοντο τῷ βαρβάρῳ Her. 8, 31; ὁδοῦ [[λαβεῖν]] ἡγεμόνα Xen. Mem. 1, 3, 4; τοῦ πλοῦ, der Lootse, Thuc. 7, 50. – Bes. der im Kriege vorangeht, der Führer, Heerführer, Feldherr, Il. 2, 476 u. öfter; Ggstz λαοί, 2, 365, u. [[πληθύς]], 11, 304; ἵππου μελαίνης ἡγεμὼν τρισμυρίας Aesch. Pers. 307; ἡγεμὼν ὁ [[πρέσβυς]] νεῶν Ἀχαϊκῶν Ag. 177; Λάϊός ποθ' ἡγεμὼν γῆς τῆσδε, der König, Soph. O. R. 103; auch von Wagenlenkern, ἐξ ὁδοῦ μ' ὅ θ' ἡγεμὼν [[αὐτός]] θ' ὁ [[πρέσβυς]] ἠλαυνέτην ihd. 804; in Prosa, στρατηγὸς καὶ ἡγεμὼν τῶν Ἑλλήνων πρὸς τὸν βάρβαρον Her. 7, 158, Heerführer, u. zwar der Oberanführer der gesammten Griechen; τῶν πολέμων 9, 33; ἔχοντες ἡγεμόνας τῶν [[πάνυ]] στρατηγῶν Thuc. 8, 89; ὁ [[μέγας]] ἡγεμὼν ἐν οὐρανῷ [[Ζεύς]] Plat. Phaedr. 246 e; ὧν ὁ Ἔρως ἡμῖν ἡγ. καὶ [[στρατηγός]] Conv. 193 b; τῆς πόλεως Alc. 1, 120 a; allgemeiner, der zu Etwas anleitet, dadurch, daß er Etwas zuerst thut, zum Nachthun Veranlassung giebt, καὶ [[διδάσκαλος]] Menex. 240 d; Rep. X, 595 c; οὗτοι γὰρ ἡμῖν ὥςπερ πατέρες τῆς σοφίας εἰσὶ καὶ ἡγεμόνες Lys. 214 a; τοὺς ἐμπειρίᾳ τε καὶ ἡλικίᾳ ἱκανοὺς ἡγεμόνας τε καὶ παιδαγωγοὺς εἶναι Rep. V, 467 d; πόνους τοῦ ζῆν [[ἡδέως]] ἡγεμόνας νομίζετε Xen. Cyr. 1, 5, 12; [[ἀχαριστία]] πρὸς πάντα τὰ αἰσχρὰ ἡγ. 1, 2, 7; Sp. Auch von Thieren, ἡγεμόνες ἀνθρηνῶν, μελιττῶν, σφηκῶν, Arist. H. A. 8, 42, die Weiser. – Adjectivisch u. dah. auch im fem. gebraucht, [[ναῦς]] [[ἡγεμών]] Aesch. Suppl. 703; ἄνδρα ἡγεμόνα Plat. Critia. 118 e; τοῖς περὶ τὰ στήθη τῆς ψυχῆς ἡγεμόσιν ἕπεσθαι μέρεσιν Tim. 91 c; πρὸς πρώτην τὴν τῆς ξυμπάσης ἡγεμόνα ἀρετῆς Legg. III, 688 b; [[δόξα]] ἀληθὴς πρὸς ὀρθότητα πράξεως οὐδὲν [[χείρων]] ἡγ. φρονήσεως Men. 97 b; [[ἀχαριστία]] μεγίστη ἐπὶ πάντα τὰ αἰσχρὰ [[ἡγεμών]] Xen. Cyr. 1, 2, 7; Sp.; vgl. Lob. zu Phryn. 452. – Nach Poll. 4, 148 eine besondere Klasse der Sklaven, die vorangehen. – In der Metrik heißt so der Pyrrhichius, D. Hal., z. B. C. V. p. 218, Schäf.
}}
{{ls
|lstext='''ἡγεμών''': Δωρ. ἁγεμ-, όνος, ὁ· [[ὡσαύτως]], ἡ, Πίνδ. Ι. 8 (7). 44, Αἰσχύλ. Ἱκ. 722, Αἰσχίν. 24. 24· - [[ὁδηγός]], Λατ. dux· καὶ [[οὕτως]], Ι. ἐν τῇ Ὀδ., [[ὁδηγός]], ὁ δεινύων τὴν ὁδόν, Κ. 505, Ο. 310· οὕτω Ἡρόδ. 5. 14, Σοφ. Ἀντ. 1017, κτλ.· ἡγ. γενέσθαι τινὶ τῆς ὁδοῦ Ἡρόδ. 8. 31, πρβλ. Εὐρ. Ἑκ. 281, Ξεν. Ἀπομν. 1. 3, 4· ἡγ. ποδὸς τυφλοῦ Εὐρ. Φοιν. 1616· ἡγεμόνες τοῦ πλοῦ Θουκ. 7. 50· ἐπὶ ἁρματηλάτου, ἡνιόχου, Σοφ. Ο. Τ. 804. 2) ὁ πρῶτος πράττων τι, ὁ χρησιμεύων ὡς κανὼν καὶ [[ὑπόδειγμα]] εἰς τοὺς ἄλλους, Λατ. princeps, dux, auctor, ἡγεμὼν γίγνομαί τινι, ὡς τὸ ἡγοῦμαί τινι, ὁδηγῶ τινα, δεικνύω τὴν ὁδὸν εἰς αὐτόν· τοῖς νεωτέροις ἡγ. χρηστῶν ἠθῶν γίγνεσθαι Πλάτ. Νόμ. 670D· [[ἡγεμών]] εἰμί τινος, δίδω ἀφορμὴν εἴς τι [[πρᾶγμα]], εἶμαι αἴτιός τινος, Ξεν. Κύρ. 1. 5, 12, πρβλ. Πλάτ. Λύσ. 214Α· πόνους τοῦ ζῆν [[ἡδέως]] ἡγεμόνας νομίζετε Ξεν. Κύρ. 1. 5, 12· τῆς εἰρήνης ἡγ. Δημ. 233, 15· [[ἀχαριστία]] πρὸς πάντα τὰ αἰσχρά ἡγ. Ξεν. Κύρ. 1. 2, 7, πρβλ. Πλάτ. Μένωνι 97Β· ἡγεμόνες, κορυφαῖοι χοροῦ, Συλλ. Ἐπιγρ. 1584, περὶ τὸ [[τέλος]], ἴδε Böckh ἐν τόπῳ· -ἡγεμὼν ἐκαλεῖτο [[ὡσαύτως]] εἷς τῶν παιδευτῶν ἐν τοῖς γυμνασίοις, Συλλ. Ἐπιγρ. 266, 270, 279-80 κ. ἀλλ. ΙΙ. ἐν τῇ Ἰλ., [[ἡγεμών]], [[ὁδηγός]], πρῶτος, [[ἀρχηγός]], λαοί, πληθὺς Β. 365, Λ. 304· [[ὡσαύτως]] [[μετὰ]] γεν., ἡγεμόνες Δαναῶν, φυλάκων, κτλ.· οὕτω καὶ βραδύτερον, Ἡρόδ. 6. 43., 7. 62, 96 κ. ἀλλ.· στρατηγὸς καὶ ἡγ. τῶν Ἑλλήνων πρὸς τὸν βάρβαρον ὁ αὐτ. 7. 158· ἡγ. τῶν πολέμων ὁ αὐτ. 9. 33· ἔχοντες ἡγεμόνας τῶν [[πάνυ]] στρατηγῶν, ἔχοντές τινας τῶν ἀρίστων στρατηγῶν ὡς διοικητάς, Θουκ. 8. 89· [[διοικητής]], ἄρχων, κυρίαρχος, Πίνδ. Ι. 8 (7), 44, κτλ.· ἡγ. γῆς τῆσδε Σοφ. Ο. Τ. 103, πρβλ. Ο. Κ. 289· πάντων... καὶ [[αὐτοῦ]] βασιλέως ἡγ. Ξεν. Ἑλλ. 3. 5, 14· ἡγ. τῆς συμμορίας Δημ. 565. 12· ἐπὶ τῆς βασιλίσσης τῶν μελισσῶν καὶ τῆς τῶν σφηκῶν, αἵτινες παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἐθεωροῦντο ὡς ἄρρενες, Ἀριστ. Ἱστ. Ζ. 9. 42, 2· ἡγ. τοῦ σμήνους [[Πολυδ]]. Δ΄, 106, πρβλ. Ξεν. Οἰκ. 7, 38· [[ὡσαύτως]] ἐπὶ ἄλλων ζῴων, ὁ ἡγ. τῶν προβάτων, ἐπὶ τοῦ κριοῦ τοῦ φέροντος τὸν κώδωνα, Ἀριστ. Ἱ. Ζ. 6. 19, 2· τῶν βοῶν [[αὐτόθι]] 21, 4, κτλ. β) πρὸς μετάφρ. τοῦ π. Ρωμ. αὐτοκράτορος (imperatoris), Πλούτ. Κικ. 2 κ. ἀλλ.· ὡσαύτ., διοικητὴς ἐπαρχίας, Εὐαγγ. κ. Ματθ. κζ΄, 2, Πράξ. Ἀποστ. κγ΄, 24. 2) ὡς ἐπίθ., ὅμοιον τῷ Λατ. princeps, [[ἡγούμενος]], πρῶτος, ἀνὴρ Πλάτ. Κριτί. 119Α· ἡγ. [[ναῦς]], [[ναυαρχίς]], ἡ τὴν σημαίαν φέρουσα, Αἰσχύλ. Ἱκέτ. 722· ἡγ. τῆς φυλῆς [[κορυφαῖος]] Δημ. 533. 25· ἡγεμόνες πόδες Ἀριστ. Ἱ. Ζ. 1. 5, 17, Πορ. Ζ. 17, 2· [[ὡσαύτως]] ὡς οὐδ., ἡγεμόσι μέρεσι Πλάτ. Τιμ. 91Ε. ΙΙΙ. ἐν τῇ προσῳδίᾳ = [[πυρρίχιος]], Διον. Ἁλ. π. Συνθ. 17. IV. ἡγεμόνες, ἐν τῇ ἀρχιτεκτονικῇ, οἱ ἐπὶ τοῦ γείσου κείμενοι ὀρθοί κέραμοι (κεραμίδες) τῆς στέγης, καλοῦνται καὶ ὀρθοκέραμοι καὶ ἀνθεμωτοί.
}}
{{bailly
|btext=όνος (ὁ, ἡ)<br /><b>A.</b> <i>subst.</i><br /><b>I.</b> qui conduit :<br /><b>1</b> guide : [[ἀχαριστία]] ἐπὶ πάντα τὰ αἰσχρὰ [[ἡγεμών]] XÉN l’ingratitude conduit à toutes les actions honteuses;<br /><b>2</b> conducteur d’un char;<br /><b>3</b> <i>fig.</i> qui prend l’initiative de, qui donne l’exemple de;<br /><b>II.</b> qui commande :<br /><b>1</b> <i>en gén.</i> chef : ἡγεμὼν γῆς SOPH chef d’un pays;<br /><b>2</b> chef d’armée;<br /><b>3</b> <i>à Rome</i> empereur;<br /><b>B.</b> <i>adj.</i> chef, premier, principal : [[ναῦς]] [[ἡγεμών]] ESCHL vaisseau amiral.<br />'''Étymologie:''' [[ἡγέομαι]].
}}
{{Autenrieth
|auten=όνος: [[guide]], [[leader]], [[commander]]. (Il. and Od. 10.505, Od. 15.310.)
}}