ἕνος

English (LSJ)

(C), η, ον (so Att. Inscrr., Ar.Nu.1134, Pl.Cra.409b; in codd. freq. written ἔνος, as Hes. Op.770, etc.), A belonging to the former of two periods (τὸ ἕνον . .· τὸ πρότερον καὶ παρεληλυθὸς δηλοῖ, Harp.; ἔνην· τὴν παλαιάν, Suid.), ὁ νόμος ἐπὶ Κρόνου ἕνος (opp. νεωστί) Dam. Pr.348: hence, last year's, ἕναι ἀρχαί last year's magistrates, D.25.20, prob. in Arist.Pol.1322a12; στρατηγοὶ ἕνοι Id.Ath.4.2; Ἑλληνοταμίαι ἕνοι IG12.324.26; ἕνης ἐπιφορᾶς ib.218i38; ἕνος [καρπός] last year's fruit, Thphr.HP3.4.6; also ἕνος ὄνος a year old, BGU806: generally, old, by-gone, νέον δέ που καὶ ἕνον ἀεί ἐστι περὶ τὴν σελήνην τοῦτο τὸ φῶς Pl.Cra.409b:—in Ar.Ach.610 ἤδη πεπρέσβευκας σὺ πολιὸς ὢν ἕνη, the Sch. takes ἕνη as an Adv. = ἐκ πολλοῦ, long ago; but the passage is prob. corrupt. 2 ἕνη καὶ νέα (sc. ἡμέρα) the old and new day, i.e. the last day of the month, IG12.374.276, Ar.Nu. 1134sq., Lys.23.6: first used by Solon, acc. to D.L.1.57; Σκιροφοριῶνος ἕνῃ καὶ νέᾳ IG22.916.10, cf. Decr. ap. D.18.29; ἕνη alone, Hes. Op.770. (Cf. Lith. sẽnas 'old', Lat. senex, etc.)

French (Bailly abrégé)

η, ον :
att., mieux que ἔνος;
I. de la période précédente, particul.
1 de l'année précédente;
2 du jour précédent ; ἡ ἔνη, att. ἕνη (ἡμέρα) le jour qui précède la nouvelle lune ; le dernier jour du mois ; ἕνη καὶ νέα LYS la précédente lune et la nouvelle, càd le dernier jour du mois, limite des deux lunaisons;
II. le troisième jour, càd le surlendemain;
III. p. ext. vieux, ancien (p. opp. à νέος).
Étymologie: cf. lat. senex, senium.

Spanish (DGE)

-η, -ον
• Alolema(s): hέν- IG 1³.281.1.46, 369.26 (ambas V a.C.); cód. frec. ἔν- Hes.Op.770, Thphr.HP 3.4.6
1 ref. a situaciones o realidades que se renuevan en ciclos anuales anterior, pasado, e.d., del último año, del año pasado frec. op. νέος ‘nuevo’, ‘de este año’:
a) de cargos y magistraturas hελλενοταμίαι hένοι los helenotamías del año pasado, e.d., salientes, IG 1³.369.26 (V a.C.), τὰς ἕνας ἀρχὰς ταῖς νέαις ... ὑπεξιέναι D.25.20, cf. Arist.Pol.1322^a12 (cj.), τοὺς πρυτάνεις καὶ τοὺς στρατηγοὺς καὶ τοὺς ἱππάρχους τοὺς ἕνους Arist.Ath.4.2, cf. Hsch.ε 3236, gener. τὸ ἕνον δασυνόμενον τὸ πρότερον καὶ παρεληλυθὸς δηλοῖ Harp.s.u. ἕνη καὶ νέα, de categorías de edad οἱ ἕνοι ἔφηβοι IG 2².958.63, 1011.10 (ambas II a.C.);
b) de plantas y anim. ἅμα γὰρ τὸν ἔνον (καρπόν) πεπαίνει καὶ τὸν νέον ὑποφαίνει Thphr.l.c., cf. CP 5.13.5, ὁ πυρὸς ἔ. POsl.30.11 (I a.C.) en BL 3.121, ὄνος ἔνος un burro del año pasado, e.e., de un año de edad, dud. en BGU 806.3 (I d.C.);
c) de tributos, impuestos y otros hένης ἐπιφορᾶς IG 1³.281.1.46 (V a.C.), ἔχω παρὰ σοῦ τὸ τέλος ἔνος (sic) dud. en OStras.176 (III a.C., cf. BL 2(2).148), αἱ ἕναι τιμαί Ath.Decr.336.6 (I a.C.).
2 en cómputos mensuales basados en el ciclo lunar viejo σέλας νέον καὶ ἕνον ἔχει ἀεί (la luna) tiene siempre luz nueva y vieja como etim. de σελήνη (v. infra) Pl.Cra.409b:
a) en el calendario ático ref. al último día del mes τὰς hένας ε̄̀μέρας τὰς πρὸ τε͂ς νομɛ̄νίας IG 1³.4B.19 (V a.C.), gener. en la expr. ἕνη καὶ νέα la luna vieja y nueva, e.e., el día último del mes, Ar.Nu.1134, πρῶτος δὲ Σόλων τὴν τριακάδα ἔνην καὶ νέαν ἐκάλεσε D.L.1.57, cf. Plu.Sol.25, gener. en dat. ἕνει καὶ [ν] έαι Μεταγειτνιῶνος IG 1³.377.39 (V a.C.), τῇ ἕνῃ καὶ νέᾳ Lys.23.6, Luc.Herm.80, Ἑκατομβαιῶνος ἕνῃ καὶ νέᾳ Decr. en D.18.29, cf. IG 2².375.5 (IV a.C.), 685.4 (III a.C.), Ath.Council.187.34 (II a.C.)
•en expr. más complejas para designar un día intercalado ocasionalmente antes del último día del año Σκιροφοριῶνος ἕνῃ κ[αὶ νέ] ᾳ προτέρᾳ IG 2².495.4 (IV a.C.), como penúltimo día intercalar en otros meses Μουνικιῶνος ἕνει καὶ νέᾳ ἐμβολίμῳ IG 2².471.6 (IV a.C.), cf. 791.5 (III a.C.)
•raro en solitario μηνὸς Βοηδρομιῶνος ἕνῃ IG 2².1241.26 (III a.C.)
•fuera de Atenas sólo en el calendario de Tenos ἕνει καὶ νέαι Ἐλειθυαιῶνος IG 12(5).872.75, cf. 5 (Tenos IV a.C.);
b) ἔνη como n. del día primero del mes, prob. por etim. pop. rel. c. el numeral εἷς, Hes.l.c.
• Etimología: De ide. *senos ‘viejo’, cf. arm. hin, lituan. sẽnas, ai. sána-, airl. sen, aisl. sina, het. zena-, y c. otra formación lat. senex.

Greek Monotonic

ἕνος: -η, -ον,
1. αυτός που υπήρχε πριν δύο περιόδους, αυτός που ανήκει στον περσινό χρόνο, ἕναιἀρχαί, οι δικαστές του περσινού έτους, σε Δημ.· δοτ. ἕνῃ ως επίρρ., παλιά, εδώ και καιρό, σε Αριστοφ.
2. ἕνη καὶ νέα (ενν. ἡμέρα), η παλιά και η νέα ημέρα, δηλ. η τελευταία ημέρα του μήνα, η οποία αποτελούνταν από δύο μέρη, εκ των οποίων το πρώτο μισό άνηκε στην παλαιά ενώ το δεύτερο στη νέα σελήνη, στον ίδ.

Frisk Etymological English

Grammatical information: adj.
Meaning: old as opppsed tonew, only in expressions about fruits and officials of the past year, also of the last dayof the preceding month, indicating the new period (Hes.; ἔνη the first day of the month, with Ion. psilosis?); in the last sense mostly ἕνη καὶ νέα (sc. σελήνη; Att. since Solon).
Origin: IE [Indo-European] [907] *senos old
Etymology: The general IE word for old, *sénos, is still found in most branches, as opposed to new: Gr. ἕνος, Arm. hin, Skt. sána-, Lith. sẽnas, Celt., e. g. OIr. sen; here also OWNo. sina f. withered grass of last year (cf. ἕνος βλαστός etc.). Some lnguages use it also as opposed to young, so e.g. Celtic and Lithuanian, but also Germ., e. g. Goth. sineigs πρεσβύτης, and also Iranian, Av. hana- old, grey; in Skt. sána- is not so used. this meaning became dominant in Italic, Lat. senex, Osc. senateís senātūs. In the East *sénos in this meaning was replaced by the expressive group of von γέρων (s. v.). - Cf. Porzig Sprachgeschichte und Wortbedeutung 343ff..

Middle Liddell

ἔνος, η, ον
the day after tomorrow, Lat. perendie, only in oblique cases of fem., gen. ἔνης epic ἔννηφι (sub. ἡμέρασ) Hes.; doric ἔνας Theocr.; εἰς ἕνην Ar.
!ἕνος, η, ον
1. belonging to the former of two periods, last year's, ἕναι ἀρχαί last year's magistrates, Dem.:— dat. ἕνῃ as adv., long ago, Ar.
2. ἕνη καὶ νέα (sc. ἡμέρἀ, the old and new day, i. e. the last day of the month, which consisted of two halves, one belonging to the old, the other to the new moon, Ar.

Frisk Etymology German

ἕνος: {hénos}
Meaning: alt im Gegensatz zu neu, nur in stehenden Redewendungen von Früchten und Beamten des vorigen Jahres, auch von dem letzten Tag des vorigen Monats oder Mondumlaufes, der zugleich den neuen Umlauf einleitet (seit Hes.); in der letztgenannten Bedeutung gewöhnlich ἕνη καὶ νέα (sc. σελήνη; att. seit Solon).
Etymology: Das gemeinidg. Wort für alt, *sénos, hat sich in den meisten Sprachzweigen erhalten, u. z. in erster Linie als Gegensatz zu neu: gr. ἕνος, arm. hin, aind. sána-, lit. sẽnas, kelt., z. B. air. sen; hierher noch awno. sina f. verwelktes Gras vom vorigen Jahre (vgl. ἕνος βλαστός u. ä.). Einige der genannten Sprachen gebrauchen es auch im Gegensatz zu jung, so namentlich das Keltische und Litauische, aber auch das Germ., z. B. got. sineigs πρεσβύτης, und das Iranische, aw. hana- alt, greis; von aind. sána- gibt es dagegen keinen sicheren Fall dieser Verwendung. Umgekehrt ist diese Bedeutung im Italischen alleinherrschend geworden, lat. senex, osk. senateís ‘senātūs’. Im Osten wurde *sénos in dieser Bedeutung von der expressiven Wortsippe von γέρων (s. d.) ersetzt bzw. stark zurückgedrängt. — Vgl. Porzig Sprachgeschichte und Wortbedeutung 343ff., der nur alt im Gegensatz zu neu als die ursprüngliche Bedeutung gelten lassen will.
Page 1,522-523