3,274,216
edits
κόλλα: Difference between revisions
m
LSJ1 replacement
(1ba) |
m (LSJ1 replacement) |
||
| (21 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=kolla | |Transliteration C=kolla | ||
|Beta Code=ko/lla | |Beta Code=ko/lla | ||
|Definition=ης, ἡ, < | |Definition=ης, ἡ,<br><span class="bld">A</span> [[glue]], [[Herodotus|Hdt.]]2.86, Hp.''Art.''33, Arist.''Ph.''227a17, ''IG''22.1672.68.<br><span class="bld">2</span> [[flour-paste]], Dsc.2.85. | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1473.png Seite 1473]] ἡ, der | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1473.png Seite 1473]] ἡ, der [[Leim]]; Her. 2, 86; Arist. Heteor. 4, 4 u. Sp. | ||
}} | }} | ||
{{bailly | {{bailly | ||
|btext=ης (ἡ) :<br />gomme ; colle.<br />'''Étymologie:''' DELG mot i.-e. | |btext=ης (ἡ) :<br />gomme ; colle.<br />'''Étymologie:''' DELG mot i.-e. | ||
}} | |||
{{elnl | |||
|elnltext=κόλλα -ης, ἡ, Ion. κόλλη, lijm. | |||
}} | |||
{{elru | |||
|elrutext='''κόλλᾰ:''' ἡ<br /><b class="num">1</b> [[гумми]], [[камедь]] Her.;<br /><b class="num">2</b> [[клей]] Arst., Plut. | |||
}} | }} | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=<b>(I)</b><br />η (AM [[κόλλα]])<br />[[κάθε]] [[γλοιώδης]] [[ουσία]] που χρησιμοποιείται για συγκολλήσεις ή συνενώσεις<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[άμυλο]] ή [[άλλη]] ύλη που χρησιμοποιείται για [[κολλάρισμα]] ρούχων<br /><b>2.</b> [[ουσία]] που χρησιμοποιείται για να κάνει το [[κρασί]] διαυγές<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «[[κόλλα]] [[λουξ]]»<br />(τροφ. τεχνολ.) [[ονομασία]] ουσίας που χρησιμοποιείται για τη διαύγαση του κρασιού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>κολ</i>-<i>yă</i>. Ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>kol</i>(<i>e</i>)<i>i</i>- «[[κόλλα]]», εμφανίζει [[επίθημα]] -<i>yα</i> και συνδέεται πιθ. με αρχ. σλαβ. <i>klejĭ</i>, ρωσ. <i>klej</i> «[[κόλλα]]» και μσν. [[κάτω]] γερμ. <i>helen</i> «[[κολλώ]]». Τη λ. δανείστηκε η μεταγενέστερη Λατινική και από αυτήν οι ρομανικές γλώσσες, | |mltxt=<b>(I)</b><br />η (AM [[κόλλα]])<br />[[κάθε]] [[γλοιώδης]] [[ουσία]] που χρησιμοποιείται για συγκολλήσεις ή συνενώσεις<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[άμυλο]] ή [[άλλη]] ύλη που χρησιμοποιείται για [[κολλάρισμα]] ρούχων<br /><b>2.</b> [[ουσία]] που χρησιμοποιείται για να κάνει το [[κρασί]] διαυγές<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «[[κόλλα]] [[λουξ]]»<br />(τροφ. τεχνολ.) [[ονομασία]] ουσίας που χρησιμοποιείται για τη διαύγαση του κρασιού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>κολ</i>-<i>yă</i>. Ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>kol</i>(<i>e</i>)<i>i</i>- «[[κόλλα]]», εμφανίζει [[επίθημα]] -<i>yα</i> και συνδέεται πιθ. με αρχ. σλαβ. <i>klejĭ</i>, ρωσ. <i>klej</i> «[[κόλλα]]» και μσν. [[κάτω]] γερμ. <i>helen</i> «[[κολλώ]]». Τη λ. δανείστηκε η μεταγενέστερη Λατινική και από αυτήν οι ρομανικές γλώσσες, [[πρβλ]]. ιταλ. <i>colla</i>, γαλλ. <i>colle</i>. Συνώνυμη [[είναι]] η λ. [[γλοιός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κολλώ]], [[κολλώδης]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κολλήεις]]<br /><b>μσν.</b><br />[[κολλίζω]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[κολλεψός]], [[κολλομελώ]], [[κολλοπώλης]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[κολλογόνος]]. (Β' συνθετικό) [[ιχθυόκολλα]], [[λιθόκολλα]], [[ξυλόκολλα]], [[χρυσόκολλα]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ξηρόκολλα]], [[σαρκόκολλα]], [[ταυρόκολλα]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αλευρόκολλα]], [[αμυγδαλόκολλα]], [[αμυλόκολλα]], <i>αργιλόκολλα</i>, [[γυψόκολλα]], [[δενδρόκολλα]], [[δερματόκολλα]], [[οστεόκολλα]], [[φυτόκολλα]], [[χονδρόκολλα]], [[ψαρόκολλα]]. Με τη [[μορφή]] -[[κόλλος]], -<i>κολλον</i>: [[πρωτόκολλο]](ν</i>)<br /><b>αρχ.</b><br /><i>άκολλος</i>, [[αμφίκολλος]], [[αρτίκολλος]], [[γυιόκολλος]], <i>έγκολλος</i>, [[εύκολλος]], [[εχέκολλος]], [[ιχθυόκολλον]], [[κατάκολλος]], [[λιθόκολλος]], [[παράκολλος]], [[πρόσκολλος]], [[σύγκολλος]], [[ταυρόκολλον]], [[χρυσόκολλος]].<br /><b>(II)</b><br />η (Μ [[κόλλα]])<br />ακέραιο [[φύλλο]] χαρτιού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> ιταλ. <i>colla</i>]. | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
|lsmtext='''κόλλᾰ:''' -ης, ἡ, [[κόλλα]], Λατ. [[gluten]], σε Ηρόδ. | |lsmtext='''κόλλᾰ:''' -ης, ἡ, [[κόλλα]], Λατ. [[gluten]], σε Ηρόδ. | ||
}} | }} | ||
{{ | {{ls | ||
| | |lstext='''κόλλᾰ''': ης, Λατ. gluten, Ἡρόδ. 2. 86, Ἱππ. π. Ἄρθρ. 799, Ἀριστ., κτλ. | ||
}} | }} | ||
{{etym | {{etym | ||
|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: [[glue]] (Emp., Hdt., Hp., E.);<br />Compounds: as 1. member e. g. in <b class="b3">κολλ-εψός</b> | |etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: [[glue]] (Emp., Hdt., Hp., E.);<br />Compounds: as 1. member e. g. in <b class="b3">κολλ-εψός</b> [[glue-boiler]] (Att. inscr., Poll.); as 2. member in <b class="b3">ταυρό-</b>, <b class="b3">ἰχθυό-κολλα</b> [[bull-]], [[fish-glue]] (Plb., Dsc.); but <b class="b3">ποτί-</b>, <b class="b3">σύγ-κολλος</b> etc. (Pi., A.) are backformations to <b class="b3">ποτι-</b>, <b class="b3">συγ-κολλάω</b> [[etc]].<br />Derivatives: [[κολλήεντα]] n. pl. (Ο 389 [[ξυστά]], Hes. Sc. 309 [[ἅρματα]]) [[well-fixed]], cf. [[κολλητός]] below; [[κολλώδης]] [[gluey]], [[stickey]] (Pl., Arist.). Denomin. verb [[κολλάω]], often with prefix as <b class="b3">συν-</b>, <b class="b3">προσ-</b>, <b class="b3">ἐν-</b>, <b class="b3">κατα-</b>, [[glue]], [[fix together]], [[make one]], [[unite]] (Pi., Emp., IA.). [[κόλλημα]] [[what is glued together]], [[gluing tog.]], pl. [[papyrus-leaves]], [[that form a scroll]], [[κόλλησις]] [[gluing tog.]], [[soldering]] (IA.) with (<b class="b3">συγ-)κολλήσιμος</b>, <b class="b3">-ον</b> <b class="b2">glued tog.</b> (pap.; Arbenz Die Adj. auf <b class="b3">-ιμος</b> 99); (<b class="b3">συγ-)κολλητής</b> <b class="b2">who glues tog.</b> (Ar., pap.); [[κολλητήριον]] [[glue]] (Ph. Bel.); [[κόλλητρα]] pl. [[cost of solering]] (pap.); [[κολλητός]] [[glued tog.]], [[well fixed]] (Il.; Amman <b class="b3">Μνήμης χάριν</b> 1, 16), [[κολλητικός]] (Dor. <b class="b3">-ατ-</b>) [[gluey]], [[gluing tog.]] (Arist., Epid., pap.), <b class="b3">κολλητικὰ ἔργα</b> [[plumbers work]] (pap.). As 2. member in the backformtion <b class="b3">πρωτό-κολλον</b> n. <b class="b2">the first fixed (glued) leave of a papyrus-scroll</b> (Just.). - Rarely <b class="b3">ἐπι-κολλαίνω</b> [[glue to]] (Thphr.), [[κολλίζω]] (Gp.) with [[κολλιστής]] (Gloss.).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]X [probably], IEX [612] <b class="b2">*kol-</b> [[glue]]<br />Etymology: [[κόλλα]] may be a <b class="b3">ια-</b>deriv. (Schwyzer 474, Chantraine Formation 98), but further the history of the word is rather dark. Notable is the similarity with a Slavic word for [[glue]], e. g. Russ.-CS. <b class="b2">klějь</b>, [[klejь]], Russ. [[klej]] from PSl. <b class="b2">*kъlějь</b>, <b class="b2">*kъlьjь</b> (with reduced vowel); Germanic has an isolated verb, limited to a small area: MDutch. MLG [[helen]] [[stick]] (PGm. <b class="b2">*haljan</b>); the details however remain unclear. Pok. 612 after Fick 1, 389, Zupitza Die german. Gutturale 113; also Vasmer Russ. et. Wb. s. [[klej]]. Rom. LW [loanword] It. [[colla]], Fr. [[colle]] etc. - A word with similar meaning, with wide spread, is [[γλοιός]], s. v. Or is it Pre-Greek. <b class="b2">*kolya</b>? | ||
}} | }} | ||
{{mdlsj | {{mdlsj | ||
|mdlsjtxt=[[glue]], Lat. [[gluten]], Hdt. | |mdlsjtxt=[[glue]], Lat. [[gluten]], Hdt. | ||
}} | |||
{{FriskDe | |||
|ftr='''κόλλα''': {kóllă}<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[Leim]] (Emp., Hdt., Hp., E. usw.);<br />'''Composita''': als Vorderglied z. B. in [[κολλεψός]] [[Leimkocher]] (att. Inschr., Poll.); als Hinterglied in ταυρό-, [[ἰχθυόκολλα]] ‘Stier-, Fischleim' (Plb., Dsk. u. a.); aber [[ποτί]]-, [[σύγκολλος]] usw. (Pi., A. usw.) sind Rückbildungen zu ποτι-, [[συγκολλάω]] usw.<br />'''Derivative''': Ableitungen: κολλήεντα n. pl. (Ο 389 ξυστά, Hes. ''Sc''. 309 ἅρματα) [[festgefügt]], vgl. [[κολλητός]] unten; [[κολλώδης]] [[leimig]], [[klebrig]] (Pl., Arist. usw.). Denominatives Verb [[κολλάω]], oft mit Präfix wie συν-, προσ-, ἐν-, κατα-, [[leimen]], [[zusammenkleben]], [[fest verbinden]], [[vereinigen]] (Pi., Emp., ion. att. usw.). Davon [[κόλλημα]] [[das Zusammengeleimte]], [[Zusammenklebung]], [[zusammengeklebtes Blatt]], pl. [[Papyrusblätter]], [[die eine Rolle bilden]], [[κόλλησις]] [[das Zusammenleimen]], [[Lötung]], [[Fugendichtung]] (ion. att. usw.) mit (συγ-)[[κολλήσιμος]], -ον ‘zusammengeleimt(e Aktenrolle)’ (Pap.; Arbenz Die Adj. auf -ιμος 99); (συγ-)[[κολλητής]] [[Zusammenleimer]], [[Löter]] (Ar., Pap.); [[κολλητήριον]] [[Leimstoff]], [[Leim]] (Ph. ''Bel''.); [[κόλλητρα]] pl. [[Lötkosten]] (Pap.); [[κολλητός]] [[geleimt]], [[fest zusammengefügt]] (seit Il.; Amman Μνήμης [[χάριν]] 1, 16), [[κολλητικός]] (dor. -ατ-) [[leimig]], [[zusammenleimend]] (Arist., Epid., Pap. u. a.), κολλητικὰ ἔργα [[Dichtungsarbeiten]] (Pap.). Als Hinterglied in der Rückbildung [[πρωτόκολλον]] n. [[das zuvorderst angeklebte Blatt einer Papyrusrolle]] (Just.). — Vereinzelt [[ἐπικολλαίνω]] [[ankleben]] (Thphr.), [[κολλίζω]] (Gp.) mit [[κολλιστής]] (Gloss.).<br />'''Etymology''': In [[κόλλα]] ist anscheinend eine ια-Ableitung enthalten (Schwyzer 474, Chantraine Formation 98), aber die Geschichte des Wortes ist im übrigen ziemlich dunkel. Auffallend ist die Ähnlichkeit mit einem slavischen Wort für [[Leim]], z. B. russ.-ksl. ''klějь'', ''klejь'', russ. ''klej'' aus ursl. *''kъlějь'', *''kъlьjь'' (mit Reduktionsvokal); hinzu kommt aus dem Germanischen ein isoliertes Verb, das auf ein enges Gebiet beschränkt ist: mndl. mnd. ''helen'' [[kleben]] (urg. *''haljan''); die Einzelheiten bleiben indessen unklar. WP. 1, 464 (Pok. 612) nach Fick 1, 389, Zupitza Die german. Gutturale 113; dazu Vasmer Russ. et. Wb. s. ''klej''. Rom. LW it. ''colla'', frz. ''colle'' usw. — Ein sinnverwandtes Wort mit weiter Verbreitung ist [[γλοιός]], s. d.<br />'''Page''' 1,898-899 | |||
}} | }} | ||