δύομαι: Difference between revisions
Τὸ νικᾶν αὐτὸν αὑτὸν πασῶν νικῶν πρώτη τε καὶ ἀρίστη. Τὸ δὲ ἡττᾶσθαι αὐτὸν ὑφ' ἑαυτοῦ πάντων αἴσχιστόν τε ἅμα καὶ κάκιστον. → Τo conquer yourself is the first and best victory of all, while to be conquered by yourself is of all the most shameful as well as evil
m (Text replacement - "(*UTF)(*UCP)(btext.*?)’([a-zA-ZÀ-ÿŒ'œ ]+)" to "$1'$2") |
lsj>Spiros mNo edit summary |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{bailly | {{bailly | ||
|btext=<i>f.</i> δύσομαι, <i>etc.</i><br /><b>1</b> [[plonger dans]] <i>en parl. des astres</i> : δύσετό τ' ἡέλιος OD le soleil se plongea dans les flots ; δύεται [[ἥλιος]] HDT le soleil se couche ; δυομένῳ ἡλίῳ XÉN (avec) le coucher du soleil;<br /><b>2</b> [[pénétrer dans]], [[entrer dans]] : [[ἐν]] τεύχεσσι δ. OD entrer dans son armure, se revêtir de son armure ; <i>avec l'acc.</i>, χιτῶνα δύσασθαι IL se revêtir d'une tunique ; χροὶ [[ἔντεα]] δ. IL, δ. τεύχεα περὶ [[χροΐ]] IL se couvrir le corps, les deux épaules de son armure ; <i>fig.</i> [[δύσεο]] ἄλκην IL arme-toi de force, de courage.<br />'''Étymologie:''' [[δύω]]. | |btext=<i>f.</i> δύσομαι, <i>etc.</i><br /><b>1</b> [[plonger dans]] <i>en parl. des astres</i> : δύσετό τ' ἡέλιος OD le soleil se plongea dans les flots ; δύεται [[ἥλιος]] HDT le soleil se couche ; δυομένῳ ἡλίῳ XÉN (avec) le coucher du soleil;<br /><b>2</b> [[pénétrer dans]], [[entrer dans]] : [[ἐν]] τεύχεσσι δ. OD entrer dans son armure, se revêtir de son armure ; <i>avec l'acc.</i>, χιτῶνα δύσασθαι IL se revêtir d'une tunique ; χροὶ [[ἔντεα]] δ. IL, δ. τεύχεα περὶ [[χροΐ]] IL se couvrir le corps, les deux épaules de son armure ; <i>fig.</i> [[δύσεο]] ἄλκην IL arme-toi de force, de courage.<br />'''Étymologie:''' [[δύω]]. | ||
}} | |||
{{pape | |||
|ptext=<i>sich [[einhüllen]], sich [[eintauchen]], [[versinken]], [[hineingehen]]</i>, fut. [[δύσομαι]], aor. ἔδῡν, perf. δέδῡκα, adj. verb. [[δυτέον]]. Von diesen Formen der Att. [[Prosa]] findet sich bei [[Homer]] in transitiver [[Bedeutung]] gar Nichts; [[intransitiv]] vom activ. das [[Partizip]] δύων <i>Il</i>. 21.232, δύοντα <i>Od</i>. 5.272, das perf. δέδυκεν <i>Il</i>. 5.811, 9.239, <i>Od</i>. 12.93 und [[häufig]] Formen des aor. [[ἔδυν]]: 3. sing. ἔδυ und δῦ, ἐδύτην <i>Il</i>. 6.19, 10.254, 272, ἔδυτε <i>Od</i>. 24.106.3. plur. [[ἔδυν]] <i>Il</i>. 11.263, ἔδυσαν 18.145, konjunkt. [[δύω]], <i>Il</i>. 22.99, δύῃς <i>Il</i>. 9.604, [[δύῃ]], <i>Il</i>. 11.194, optat [[δύη]] <i>Od</i>. 18.348, 20.286, imperat. [[δῦθι]] <i>Il</i>. 16.64, δῦτε <i>Il</i>. 18.140, infin. [[δῦναι]], [[δύμεναι]], <i>Il</i>. 6.185, [[Partizip]] δύντα <i>Il</i>. 19.308, [[δύντε]] <i>Od</i>. 22.201; vom passiv. oder medium bei [[Homer]], [[intransitiv]], praes. δύεται <i>Il</i>. 5.140, imperf. [[δυέσθην]] <i>Od</i>. 22.114, δύοντο, <i>Il</i>. 15.345, fut. [[δύσομαι]] <i>Od</i>. 12.383, δύσεαι <i>Il</i>. 9.231, δύσονται <i>Il</i>. 7.298, infin. δύσεσθαι <i>Od</i>. 7.18, [[Partizip]] δυσομένου mit Präsensbedeutung <i>Od</i>. 1.24. Diese [[letztere]] Form wird [[jedoch]] [[vielleicht]] [[besser]] als [[Aorist]] [[betrachtet]]; [[Homer]] hat [[nämlich]] auch [[sonst]] von [[δύω]] einen aorist. med. nach [[Analogie]] der Formen (ἐ)βήσατο oder (ἐ)[[βήσετο]], ἄξοντο, [[ὄρσεο]], [[οἶσε]], ἄξετε, [[ἷξον]]. So bei [[Homer]] [[öfters]] ἐδύσατο oder [[ἐδύσετο]], δύσατο oder [[δύσετο]], vgl. <i>Scholl. Didym. Il</i>. 2.578, <i>Od</i>. 5.337, [[δύσαντο]] <i>Il</i>. 23.739, optat. δῡσαίατο <i>Il</i>. 18.376 var. lect. δύσονται, s. Scholl., imperat. [[δύσεο]] <i>Il</i>. 16.129, 19.36, <i>Od</i>. 17.276. Außerdem findet sich noch die intransitive Iterativform [[δύσκεν]] <i>Il</i>. 8.271. – Homerische Kompp. ἀναδύω, ἐξαναδύω, ὑπεξαναδύω, [[ἀποδύω]], [[ἐκδύω]], [[ἐνδύω]], [[ἐπιδύω]], [[καταδύω]], παραδύω, [[περιδύω]], [[ὑποδύω]]. – Hes. <i>O</i>. 384 δυσομενάων; bei Hippocr. δυῆναι; Bion. 16.6 δύεν [[intransitiv]]. Vgl. [[δύνω]]. – Das deponens [[δύομαι]] wird in folgenden Bed. [[gebraucht]]:<br><b class="num">1</b> von Orten, <i>sich hineinbegeben, [[eindringen]]</i>;<br><b class="num">a</b> mit dem acc.; [[εἰ μέν]] κε πύλας καὶ τείχεα [[δύω]] (aor.2 conj.), wenn ich in das Tor [[gekommen]] sein werde, <i>Il</i>. 22.99; πόλιν <i>Od</i>. 7.18; νέφεα σκιόεντα ἔδυ [[ἀστήρ]] <i>Il</i>. 11.63; θαλάσσης [[εὐρέα]] κόλπον, [[unter]], 18.140; γαῖαν, [[unter]] die [[Erde]], d.i. <i>[[sterben]]</i>, 6.19; ἐρεμνὴν γαῖαν ἔδυτε <i>Od</i>. 24.106; ἀνδρῶν [[δυσμενέων]] [[δῦναι]] στρατόν <i>Il</i>. 10.221, <i>[[eindringen]]</i> in das Heer der [[Feinde]]; ὅμιλον ἀνδρόμεον 11.537; μάχην 6.185; πόλεμον 14.63, wie πολέμου [[στόμα]] 19.313, in den [[Kampf]] [[gehen]]; [[δύσεο]] δὲ μνηστῆρας, <i>gehe [[unter]]</i> die [[Freier]], <i>Od</i>. 17.276. übertragen, [[κάματος]] γυῖα δέδυκεν, [[Ermattung]] ist in die [[Glieder]] [[gedrungen]], <i>Il</i>. 5.811; κρατερὴ δέ ἑλύσσα δέδυκεν 9.239; μελέαγρον ἔδυ [[χόλος]] 9.553; vgl. 19.16; [[ἄχος]] κραδίην <i>Od</i>. 18.348; mit doppeltem accusat. <i>Od</i>. 20.286 [[ἄχος]] κραδίην Ὀδυσῆα; δῦ δέ μιν [[Ἄρης]] <i>Il</i>. 17.210, Ares, d.i. Mut fuhr in ihn. Einzeln so auch Tragg.; αἰθέρα [[δῦναι]] Soph. <i>Aj</i>. 1171; [[χάσμα]] χθονός Eur. <i>El</i>. 1271; [[κἀμέ]] τοι ἔδυ [[φόβος]] <i>Rhes</i>. 569.<br><b class="num">b</b> mit praepos.; καθ' ὅμιλον ἔδυ <i>Il</i>. 3.36; [[βέλος]] εἰς ἐγκέφαλον 8.85; εἰς Ἀίδαο <i>Od</i>. 12.383; ἐς πόντον, ὑπὸ πόντον, 5.352, 4.425; ὑπὸ [[κῦμα]] <i>Il</i>. 18.145; [[εἴσω]] ἔδυ [[ξίφος]] <i>Il</i>. 16.340; [[ἔδυν]] δόμον Ἄιδος [[εἴσω]] 11.263; [[δύσκεν]] εἰς Αἴαντα, duckte sich zum Ajas [[hinan]], um [[unter]] [[dessen]] [[Schild]] [[Schutz]] zu [[suchen]], 8.271; κατὰ σπείους δέδυκεν <i>Od</i>. 12.93. So auch Folgde; ἐς [[ἄντρον]] Aesch. frg. 240, wie Diosc. 11 (VI.220); πρὸς [[στόμα]] Soph. <i>Ant</i>. 1202; ἐς δόμους Eur. <i>Herc.Fur</i>. 873; κατὰ [[βένθος]] Ap.Rh. 4.967; und in [[Prosa]]; ἐς θάλατταν Her. 8.8; κατὰ γῆς Plat. <i>Tim</i>. 25d; <i>Phaed</i>. 113c; εἴς τι [[εἴσω]] <i>Phaedr</i>. 247e; vgl. <i>Tim</i>. 78d; und Sp., z.B. Plut. <i>Artax</i>. 8 ἐς μέσα τὰ δεινά, sich [[mitten]] in die [[Gefahr]] [[stürzen]]; ἀκίδες δεδυκυῖαι διὰ φλεβῶν <i>Crass</i>. 25.<br><b class="num">2</b> von Kleidern, [[Waffen]] und dgl., <i>sich [[hineinstecken]], sie sich [[anlegen]], [[antun]]</i>; χιτῶνα(ς) [[δῦναι]] und δύσασθαι, <i>Il</i>. 18.416, 23.739; τεύχεα [[δῦναι]] 6.340, χροῒ δ' [[ἔντε]]' [[ἐδύσετο]] <i>Il</i>. 9.596; [[δύσετο]] τεύχεα καλὰ περὶ [[χροΐ]] 13.241; τεύχεα ὤμοιιν, sich die [[Rüstung]] um die [[Schultern]] [[legen]], 16.64. Auch ἐς τεύχεα, <i>Od</i>. 22.201; ἐν τεύχεσσι δύοντο 24.496; ὅπλοισιν ἔνι <i>Il</i>. 10.254, 272; ἐν τεύχεσι Ap.Rh. 3.638. – übertragen, [[δύσεο]] ἀλκήν <i>Il</i>. 19.36, lege an, d.i. waffne dich mit [[Kraft]]. Einzeln auch Folgde, ἀνάγκας [[λέπαδνον]] ἔδυ, d.i. er beugte sich [[unter]] das Joch, Aesch. <i>Ag</i>. 211; φάρεα Eur. <i>El</i>. 225.<br><b class="num">3</b> [[scheinbar]] [[absolut]], von der [[Sonne]], <i>[[untergehen]]</i>, eigtl. [[unter]] die [[Erde]], den [[Okeanos]], das Meer, den [[Horizont]] [[gehen]], <i>[[untertauchen]]</i>; Hom. <i>Od</i>. 3.329 [[ἠέλιος]] δ' ἄρ' ἔδυ, <i>Il</i>. 18.241 [[ἠέλιος]] μὲν ἔδυ, <i>Od</i>. 2.388 δύσετό τ' [[ἠέλιος]]; <i>Od</i>. 1.24 δυσομένου Ὑπερίονος [[Bezeichnung]] des Westens; so das [[Partizip]] praes. activ. vom [[Abende]] <i>Il</i>. 21.232, [[δείελος]] ὀψὲ δύων, und von einem Sternbilde <i>Od</i>. 5.272, ὀψὲ δύοντα Βοώτην; Hes. <i>O</i>. 384 δυσομενάων (Πληΐάδων); von Sternen auch Arist.; vom [[Monde]] und den [[Pleiaden]] [[Sappho]] ap. Hephaest. 65 und Apostol. V.98c (Bergk <i>PLG</i> ed. 2 p. 679 kr. 52) δέδυκε μὲν ἁ [[σελάνα]] καὶ Πληΐαδες; vom [[Monde]] das imperfect. act, Bion. 16.6, [[τάχιον]] δύεν; Plut. <i>Arat</i>. 7 δυομένης (τῆς σελήνης); δύεται [[ἥλιος]] Her. 4.181; πρὸ δύντος ἡλίου 7.149; δυομένῳ ἡλίῳ Xen. <i>An</i>. 2.2.8 [[entspricht]] dem δύνοντι 2.2.6; Plat. und [[Folgende]]. – <i>[[Untergehen]], zu Grunde [[gehen]], [[vernichtet]] [[werden]]</i>; eigtl., [[νῆσος]] ὑπὸ σεισμῶνδῦσα Plat. <i>Criti</i>. 108e; übertragen, [[δόμος]] [[πρόπας]] Aesch. <i>Ag</i>. 983; βίου δύντος αὐγαῖς 1094.<br><br>Das υ in [[δύομαι]] ist des Verses [[wegen]] bei sp. Ep. auch lang, z.B. Ap.Rh. 1.925; Nonn. <i>D</i>. 7.286. | |||
}} | }} | ||
{{elru | {{elru | ||
|elrutext='''δύομαι:''' med. к [[δύω]] I. | |elrutext='''δύομαι:''' med. к [[δύω]] I. | ||
}} | }} | ||
Revision as of 05:40, 4 October 2024
French (Bailly abrégé)
f. δύσομαι, etc.
1 plonger dans en parl. des astres : δύσετό τ' ἡέλιος OD le soleil se plongea dans les flots ; δύεται ἥλιος HDT le soleil se couche ; δυομένῳ ἡλίῳ XÉN (avec) le coucher du soleil;
2 pénétrer dans, entrer dans : ἐν τεύχεσσι δ. OD entrer dans son armure, se revêtir de son armure ; avec l'acc., χιτῶνα δύσασθαι IL se revêtir d'une tunique ; χροὶ ἔντεα δ. IL, δ. τεύχεα περὶ χροΐ IL se couvrir le corps, les deux épaules de son armure ; fig. δύσεο ἄλκην IL arme-toi de force, de courage.
Étymologie: δύω.
German (Pape)
sich einhüllen, sich eintauchen, versinken, hineingehen, fut. δύσομαι, aor. ἔδῡν, perf. δέδῡκα, adj. verb. δυτέον. Von diesen Formen der Att. Prosa findet sich bei Homer in transitiver Bedeutung gar Nichts; intransitiv vom activ. das Partizip δύων Il. 21.232, δύοντα Od. 5.272, das perf. δέδυκεν Il. 5.811, 9.239, Od. 12.93 und häufig Formen des aor. ἔδυν: 3. sing. ἔδυ und δῦ, ἐδύτην Il. 6.19, 10.254, 272, ἔδυτε Od. 24.106.3. plur. ἔδυν Il. 11.263, ἔδυσαν 18.145, konjunkt. δύω, Il. 22.99, δύῃς Il. 9.604, δύῃ, Il. 11.194, optat δύη Od. 18.348, 20.286, imperat. δῦθι Il. 16.64, δῦτε Il. 18.140, infin. δῦναι, δύμεναι, Il. 6.185, Partizip δύντα Il. 19.308, δύντε Od. 22.201; vom passiv. oder medium bei Homer, intransitiv, praes. δύεται Il. 5.140, imperf. δυέσθην Od. 22.114, δύοντο, Il. 15.345, fut. δύσομαι Od. 12.383, δύσεαι Il. 9.231, δύσονται Il. 7.298, infin. δύσεσθαι Od. 7.18, Partizip δυσομένου mit Präsensbedeutung Od. 1.24. Diese letztere Form wird jedoch vielleicht besser als Aorist betrachtet; Homer hat nämlich auch sonst von δύω einen aorist. med. nach Analogie der Formen (ἐ)βήσατο oder (ἐ)βήσετο, ἄξοντο, ὄρσεο, οἶσε, ἄξετε, ἷξον. So bei Homer öfters ἐδύσατο oder ἐδύσετο, δύσατο oder δύσετο, vgl. Scholl. Didym. Il. 2.578, Od. 5.337, δύσαντο Il. 23.739, optat. δῡσαίατο Il. 18.376 var. lect. δύσονται, s. Scholl., imperat. δύσεο Il. 16.129, 19.36, Od. 17.276. Außerdem findet sich noch die intransitive Iterativform δύσκεν Il. 8.271. – Homerische Kompp. ἀναδύω, ἐξαναδύω, ὑπεξαναδύω, ἀποδύω, ἐκδύω, ἐνδύω, ἐπιδύω, καταδύω, παραδύω, περιδύω, ὑποδύω. – Hes. O. 384 δυσομενάων; bei Hippocr. δυῆναι; Bion. 16.6 δύεν intransitiv. Vgl. δύνω. – Das deponens δύομαι wird in folgenden Bed. gebraucht:
1 von Orten, sich hineinbegeben, eindringen;
a mit dem acc.; εἰ μέν κε πύλας καὶ τείχεα δύω (aor.2 conj.), wenn ich in das Tor gekommen sein werde, Il. 22.99; πόλιν Od. 7.18; νέφεα σκιόεντα ἔδυ ἀστήρ Il. 11.63; θαλάσσης εὐρέα κόλπον, unter, 18.140; γαῖαν, unter die Erde, d.i. sterben, 6.19; ἐρεμνὴν γαῖαν ἔδυτε Od. 24.106; ἀνδρῶν δυσμενέων δῦναι στρατόν Il. 10.221, eindringen in das Heer der Feinde; ὅμιλον ἀνδρόμεον 11.537; μάχην 6.185; πόλεμον 14.63, wie πολέμου στόμα 19.313, in den Kampf gehen; δύσεο δὲ μνηστῆρας, gehe unter die Freier, Od. 17.276. übertragen, κάματος γυῖα δέδυκεν, Ermattung ist in die Glieder gedrungen, Il. 5.811; κρατερὴ δέ ἑλύσσα δέδυκεν 9.239; μελέαγρον ἔδυ χόλος 9.553; vgl. 19.16; ἄχος κραδίην Od. 18.348; mit doppeltem accusat. Od. 20.286 ἄχος κραδίην Ὀδυσῆα; δῦ δέ μιν Ἄρης Il. 17.210, Ares, d.i. Mut fuhr in ihn. Einzeln so auch Tragg.; αἰθέρα δῦναι Soph. Aj. 1171; χάσμα χθονός Eur. El. 1271; κἀμέ τοι ἔδυ φόβος Rhes. 569.
b mit praepos.; καθ' ὅμιλον ἔδυ Il. 3.36; βέλος εἰς ἐγκέφαλον 8.85; εἰς Ἀίδαο Od. 12.383; ἐς πόντον, ὑπὸ πόντον, 5.352, 4.425; ὑπὸ κῦμα Il. 18.145; εἴσω ἔδυ ξίφος Il. 16.340; ἔδυν δόμον Ἄιδος εἴσω 11.263; δύσκεν εἰς Αἴαντα, duckte sich zum Ajas hinan, um unter dessen Schild Schutz zu suchen, 8.271; κατὰ σπείους δέδυκεν Od. 12.93. So auch Folgde; ἐς ἄντρον Aesch. frg. 240, wie Diosc. 11 (VI.220); πρὸς στόμα Soph. Ant. 1202; ἐς δόμους Eur. Herc.Fur. 873; κατὰ βένθος Ap.Rh. 4.967; und in Prosa; ἐς θάλατταν Her. 8.8; κατὰ γῆς Plat. Tim. 25d; Phaed. 113c; εἴς τι εἴσω Phaedr. 247e; vgl. Tim. 78d; und Sp., z.B. Plut. Artax. 8 ἐς μέσα τὰ δεινά, sich mitten in die Gefahr stürzen; ἀκίδες δεδυκυῖαι διὰ φλεβῶν Crass. 25.
2 von Kleidern, Waffen und dgl., sich hineinstecken, sie sich anlegen, antun; χιτῶνα(ς) δῦναι und δύσασθαι, Il. 18.416, 23.739; τεύχεα δῦναι 6.340, χροῒ δ' ἔντε' ἐδύσετο Il. 9.596; δύσετο τεύχεα καλὰ περὶ χροΐ 13.241; τεύχεα ὤμοιιν, sich die Rüstung um die Schultern legen, 16.64. Auch ἐς τεύχεα, Od. 22.201; ἐν τεύχεσσι δύοντο 24.496; ὅπλοισιν ἔνι Il. 10.254, 272; ἐν τεύχεσι Ap.Rh. 3.638. – übertragen, δύσεο ἀλκήν Il. 19.36, lege an, d.i. waffne dich mit Kraft. Einzeln auch Folgde, ἀνάγκας λέπαδνον ἔδυ, d.i. er beugte sich unter das Joch, Aesch. Ag. 211; φάρεα Eur. El. 225.
3 scheinbar absolut, von der Sonne, untergehen, eigtl. unter die Erde, den Okeanos, das Meer, den Horizont gehen, untertauchen; Hom. Od. 3.329 ἠέλιος δ' ἄρ' ἔδυ, Il. 18.241 ἠέλιος μὲν ἔδυ, Od. 2.388 δύσετό τ' ἠέλιος; Od. 1.24 δυσομένου Ὑπερίονος Bezeichnung des Westens; so das Partizip praes. activ. vom Abende Il. 21.232, δείελος ὀψὲ δύων, und von einem Sternbilde Od. 5.272, ὀψὲ δύοντα Βοώτην; Hes. O. 384 δυσομενάων (Πληΐάδων); von Sternen auch Arist.; vom Monde und den Pleiaden Sappho ap. Hephaest. 65 und Apostol. V.98c (Bergk PLG ed. 2 p. 679 kr. 52) δέδυκε μὲν ἁ σελάνα καὶ Πληΐαδες; vom Monde das imperfect. act, Bion. 16.6, τάχιον δύεν; Plut. Arat. 7 δυομένης (τῆς σελήνης); δύεται ἥλιος Her. 4.181; πρὸ δύντος ἡλίου 7.149; δυομένῳ ἡλίῳ Xen. An. 2.2.8 entspricht dem δύνοντι 2.2.6; Plat. und Folgende. – Untergehen, zu Grunde gehen, vernichtet werden; eigtl., νῆσος ὑπὸ σεισμῶνδῦσα Plat. Criti. 108e; übertragen, δόμος πρόπας Aesch. Ag. 983; βίου δύντος αὐγαῖς 1094.
Das υ in δύομαι ist des Verses wegen bei sp. Ep. auch lang, z.B. Ap.Rh. 1.925; Nonn. D. 7.286.
Russian (Dvoretsky)
δύομαι: med. к δύω I.
