ἐμπειρία: Difference between revisions

|Definition=ἡ, Ion. [[ἐμπειρίη]] <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[experience]], <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>529</span>, <span class="bibl">Th.4.10</span>; opp. [[ἀνεπιστημοσύνη]], <span class="bibl">Id.5.7</span>; <b class="b3">ἡ ἐκ πολλοῦ ἐμπειρία</b>, opp. <b class="b3">ἡ δι' ὀλίγου μελέτη</b>, <span class="bibl">Id.2.85</span>; [[ἡ μὴ 'μπειρία]] = [[want of experience]], <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ec.</span>115</span>; δι' ἐμπειρίαν <span class="bibl">Pl.<span class="title">Prm.</span> 137a</span>; ἐπιστήμῃ, οὐκ ἐμπειρία οἰκείᾳ κεχρημένον <span class="bibl">Id.<span class="title">R.</span>409b</span>: pl., <span class="bibl">D. <span class="title">Prooem.</span>45</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> c. gen. rei, [[experience in]], [[acquaintance with]], τῶν πραγμάτων <span class="bibl">Antipho5.1</span>; μάχης ἐμπειρίᾳ τῆς ἐκείνων <span class="bibl">Th.3.95</span>; ἀμφοτέρων τῶν ἡδονῶν <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>582b</span>; also ἐμπειρία περί τι <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>7.1.4</span>; ἐμπειρία ἡ κατὰ τὴν πόλιν <span class="bibl">Th.2.3</span>; ἐμπειρία ἡγεμονική <span class="bibl">Plb.10.24.4</span>, etc. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[practice]], without [[knowledge]] of [[principle]]s, especially in Medicine, [[empiricism]], ἰατρὸς τῶν ταῖς ἐμπειρίαις ἄνευ λόγου τὴν ἰατρικὴν μεταχειριζομένων <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>857c</span> (hence οἱ ἀπὸ τῆς ἐμπειρίας ἰατροί <span class="bibl">S.E.<span class="title">M.</span>8.191</span>, <span class="bibl">Gal.<span class="title">Sect.Intr.</span>1</span>); <b class="b3">κατ' ἐμπειρίαν τὴν τέχνην κτᾶσθαι</b> [[empirically]], <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>720b</span>; οὐκ ἔστιν τέχνη, ἀλλ' ἐμπειρία καὶ τριβή <span class="bibl">Id.<span class="title">Grg.</span>463b</span>, cf. <span class="bibl">465a</span>, <span class="bibl"><span class="title">Lg.</span>938a</span> (whereas Plb. opposes ἐμπειρία to ἀπειρία καὶ τριβὴ ἄλογος <span class="bibl">1.84.6</span>): but also, </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[craft]], τοῖς περὶ τὰς ἐμπειρίας γεγυμνασμένοις <span class="bibl">Isoc.13.14</span>; <b class="b3">πραγμάτων ἐμπειρία</b>, including [[τέχνη]] and [[ἐπιστήμη]] <span class="bibl">Metrod.61</span>; <b class="b3">αἱ ἄλλαι ἐμπειρίαι καὶ τέχναι</b> the other [[craft]]s and [[art]]s, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1282a1</span>; <b class="b3">αἱ περὶ τῶν τοιούτων ἐμπειρίαι</b> ib.<span class="bibl">1297b20</span>; also, [[experiment]]s, πολλαὶ τέχναι ἐκ τῶν ἐμπειριῶν ηὑρημέναι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Grg.</span> 448c</span>.</span>

|dgtxt=-ας, ἡ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> jón. [[ἐμπειρίη]] Hp.<i>Decent</i>.11, <i>Ep</i>.22<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>[[experiencia]], [[saber de la experiencia]] gener. adquirida con la edad ἡμπειρία ἔχει τι λέξαι τῶν νέων σοφώτερον E.<i>Ph</i>.529, cf. <i>Fr</i>.619.3, ἐμπειρίᾳ por experiencia</i> op. [[φύσει]] Lys.2.51, παιδεύεσθαι ... τοὺς νεωτέρους ὑπὸ τῆς τῶν γεραιτέρων ἐμπειρίας X.<i>Lac</i>.5.5, πλῆθος γὰρ χρόνου ποιεῖ τὴν ἐμπειρίαν Arist.<i>EN</i> 1142^a16, αἱ ἐμπειρίαι καὶ τὸ πολλ' ἑορακέναι las experiencias y el haber visto mucho</i> dicho de los ancianos, D.<i>Prooem</i>.45, cf. Men.<i>Dysc</i>.29, ἐμπειρία  καὶ θέα Pl.<i>R</i>.467a, cf. Plu.2.789d, D.S.1.1<br /><b class="num">•</b>[[experiencia]] vital θεράπευε ... πίστιν, ἐμπειρίαν, ἐπιδεξιότητα Pittac. en <i>Septem</i> 5.13, ἐμπειρίᾳ δὲ καὶ μνήμῃ καὶ σοφίᾳ καὶ τέχνῃ ... χρώμεθα como algo propio del ser humano, Anaxag.B 21b, adquirida por comunidades, Th.2.85, ἐξ ἐμπειρίας τὰ βέλτιστα τῇ πόλει συμβουλεύειν Aeschin.3.2, cf. Str.5.1.5, Paus.9.13.9, D.Chr.32.60, ref. viejo caballo de carreras ὑφ' ἅρματι μέλλοντι ἀγωνιεῖσθαι καὶ δι' ἐμπειρίαν τρέμοντι τὸ μέλλον Pl.<i>Prm</i>.137.<br /><b class="num">2</b> [[experiencia]], [[conocimiento práctico]] especializado, gener. c. gen. obj. o giro prep.:<br /><b class="num">a)</b> en cont. militar κατὰ τὸν πόλεμον ἐμπειρία  Th.6.72, cf. Isoc.6.48, D.C.36.28.1, ἡ ἐν τοῖς ὅπλοις ἐμπειρία  <i>SEG</i> 22.110.19 (Atenas I a.C.)<br /><b class="num">•</b>del terreno o la topografía μάχης τε ἐμπειρίᾳ τῆς ἐκείνων καὶ χωρίων por su experiencia en el modo de combatir y el territorio de aquellos</i> Th.3.95, cf. 7.44, κατὰ τὴν πόλιν Th.2.3, cf. Plb.14.3.7<br /><b class="num">•</b>de la marina τῆς θαλάσσης Th.7.21, cf. 1.142, 4.10, τῶν πλόων X.<i>Ath</i>.1.20<br /><b class="num">•</b>dicho de armas y cuerpos especiales ἐν τῷ πεζῷ Th.2.89, cf. 4.33, ἵππων δυνάμεως X.<i>Eq.Mag</i>.5.4, διὰ τόξων Hdn.4.10.3, unido a otros conocimientos y cualidades αἱ περὶ τῶν τοιοῦτων ἐμπειρίαι καὶ τάξεις τοῖς ἀρχαίοις οὐχ ὑπῆρχον los antiguos carecían de conocimientos técnicos y tácticas en relación con eso (la [[caballería]] o la [[infantería]] pesada)</i>, Arist.<i>Pol</i>.1297^b20, ἐμπειρία  καὶ τόλμα op. [[ἀνεπιστημοσύνη]] καὶ [[μαλακία]] Th.5.7, cf. Arist.<i>Pol</i>.1309^b5, equiparable y aun superior a la [[ἀνδρεία]] Arist.<i>EN</i> 1116^b3, ἡγεμονική ἐμπειρία  Plb.10.24.4, cf. D.C.25.3, op. [[ἀπειρία]] καὶ τριβὴ [[ἄλογος]] Plb.1.84.6, cf. I.<i>BI</i> 1.305;<br /><b class="num">b)</b> ref. la oratoria D.18.277, Antipho 5.1, Isoc.15.296, ἀ[μφὶ] τὸ ῥητορεύειν Phld.<i>Herc</i>.1692.3.9, τοῦ λέγειν ... καὶ τοῦ ἀκούειν Arr.<i>Epict</i>.2.24.5, como algo que se aprende y se ejercita ἡ μὴ 'μπειρία la [[falta]] de [[experiencia]]</i> de las mujeres para expresarse en la asamblea, Ar.<i>Ec</i>.115, τὸ περὶ τὴν ἐμπειρίαν [[γυμνάσιον]] Isoc.15.188;<br /><b class="num">c)</b> ref. asuntos legales y de estado οἰ μὲν τοίνυν κατ' ἐνιαυτὸν εἰς τὰς ἀρχὰς εἰσιόντες ... ἰδιῶται γίγνονται πρὶν ... λαβεῖν ἐμπειρίαν αὐτῶν los que cada año acceden a los cargos, vuelven a ser ciudadanos particulares antes de haber adquirido experiencia de ellos (los asuntos de la ciudad)</i>, Isoc.3.17, ἐμπειρίαν ἔχοντες τοῦ νόμου que tenían conocimiento y práctica de la ley</i> mosaica, Aristeas 39, τῶν πραγμάτων Hdn.1.1.6, cf. Phld.<i>Rh</i>.2.141Aur., Hermog.<i>Id</i>.1 (p.213), <i>A.Al</i>.7.148, en inscr. honoríf. ἐνπειρίας νόμων ... [[ἕνεκα]] por su [[jurispericia]]</i>, <i>SEG</i> 45.1676 (Estratonicea III d.C.);<br /><b class="num">d)</b> ref. el ejercicio de τέχναι [[experiencia]], [[oficio]], [[pericia]] de la medicina προδιαστέλλεσθαι οὖν χρὴ τὸ ἐκβησόμενον ἐκ τῆς ἐμπειρίης hay que explicar de antemano gracias a la experiencia lo que va a suceder</i> Hp.<i>Decent</i>.11, en inscr. honoríf. ἁ κατὰ τὰν ἰατρικὰν τέχναν ἐμπειρία  <i>SEG</i> 41.680.27 (Cos II a.C.), πολλοὺς τῶν πολιτῶν ... τῇ [[αὑτοῦ]] ἐμπειρίᾳ τε καὶ ἐπιμελείᾳ θερα[πε] ύσας <i>IG</i> 12(6).12.14 (Samos II a.C.), de la geometría ἐμπειρία  γραμμῶν Ath.Mech.7.8, de la gramática y escritura γραμματικὴ ἐστιν ἐμπειρία  τῶν παρὰ ποιηταῖς τε καὶ συγγραφεῦσιν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ λεγομένων D.T.629.2, γραμματικὴν ἐμπειρίαν ἀναλαβών I.<i>AI</i> 20.263.<br /><b class="num">II</b> op. al ‘[[saber]]’ de un [[aprendizaje]] [[intelectual]], esp. en fil. y cien.<br /><b class="num">1</b> [[saber empírico]], [[empirismo]]<br /><b class="num">a)</b> sent. neg., considerado insuficiente o inútil para la [[adquisición]] de [[ciencia]] y [[τέχνη]], esp. por Platón ([[ὀψοποιική]]) οὐκ ἔστιν τέχνη ἀλλ' ἐμπειρία  καὶ τριβή Pl.<i>Grg</i>.463b, cf. <i>Phlb</i>.55e, ἐμπειρία  οἰκεία op. [[ἐπιστήμη]] Pl.<i>R</i>.409b, de ciertos médicos κατ' ἐμπειρίαν τὴν τέχνην κτᾶσθαι Pl.<i>Lg</i>.720b, τις ἰατρὸς τῶν ταῖς ἐμπειρίαις [[ἄνευ]] λόγου τὴν ἰατρικὴν μεταχειριζομένων Pl.<i>Lg</i>.857c, προστάξας δ' αὐτῷ τὰ δόξαντα ἐξ ἐμπειρίας Pl.<i>Lg</i>.720c, αἱ ἅλλαι ἐμπειρίαι καὶ τέχναι Arist.<i>Pol</i>.1282^a1, cf. Plu.2.263a, ἐκ τῶν πράξεων ἐμπειρία  ... σφαλερά D.61.43;<br /><b class="num">b)</b> sent. posit. [[conocimiento empírico]] equiv. ἐπιστήμη o ‘[[ciencia]]’ πολεμικὴ ἐμπειρία  Th.1.121, cf. 6.18, necesario para la adquisición de τέχναι: πολλαὶ τέχναι ... εἰσὶν ἐκ τῶν ἐμπειριῶν ἐμπείρως ηὑρημέναι Pl.<i>Grg</i>.448c, cf. Arist.<i>Metaph</i>.981^a4, op. pero compatible con la reflexión teórica ἐμπειρίᾳ μέτιθι καὶ φιλοσοφίᾳ Isoc.2.35, dif. de [[ἐπιστήμη]] junto con τέχναι por su carácter puramente utilitario, Plb.3.4.10, ἀπ' ἰδίας ἐμπειρίας, οὐκ ἀπὸ φιλοσοφίας γίνεσθαι συμβαίνει ref. al <i>Económico</i> de Jenofonte, Phld.<i>Oec</i>.7.31, οἱ δὲ χρησιμωτέρας τὰς τῶν αἰσθητῶν ἐμπειρίας ἀποφαίνονται τῶν ἐν αὐτῇ καθόλου θεωρουμένων otros declaran que las ciencias empíricas basadas en los objetos sensibles son más útiles que los teoremas generales contenidos en ella</i> e.d. la geometría, Procl.<i>in Euc</i>.p.25.19;<br /><b class="num">c)</b> propio del sabio estoico [[conocimiento]], [[sabiduría]] empíricos de lo que es φύσει equiv. a [[excelencia]] [[moral]] ἴσον ἐστὶ τὸ κατ' ἀρετὴν ζῆν τῷ [[κατ' ἐμπειρίαν]] τῶν φύσει συμβαινόντων ζῆν Chrysipp.<i>Stoic</i>.3.3.28, cf. Zeno <i>Stoic</i>.1.52.31, ἀλή[θ] εια καὶ ἡ [περὶ τῶ] ν πραγμάτων ... ἐμπειρία  Diog.Bab.<i>Stoic</i>.3.237.8.<br /><b class="num">2</b> [[empirismo]], como [[información]], [[adquisición o recogida de datos]], [[método empírico]] como punto de partida de la ciencia ἐκ δὲ ἐμπειρίας ... τέχνης ἀρχὴ καὶ ἐπιστήμης Arist.<i>APo</i>.100^a6, cf. Chrysipp.<i>Stoic</i>.2.28.18, ilustrado con la astronomía λέγω τὴν ἀστρολογικὴν μὲν ἐμπειρίαν (τὰς ἀρχὰς παραδοῦναι) τῆς ἀστρολογικῆς ἐπιστήμης Arist.<i>APr</i>.46^a19, D.S.19.55, Vett.Val.54.6<br /><b class="num">•</b>sistemático, como resultado de investigación τὴν ἐμπειρίαν προσλαβὼν χώρας καὶ τόπου διὰ τῆς ἱστορίας adquiriendo la información empíricamente mediante la investigación de campo</i> en botánica, Thphr.<i>CP</i> 2.13.5, de la sofística οὐδ' εἶναι τῆς ῥητορικῆς ἴδιον, τὴν δ' ἐμπειρίαν τὴν ἐν τοῖς πράγμασιν μεθοδικὴν (dicen) que no es nada propio de la retórica sino un saber empírico metódico relativo a las cuestiones prácticas</i> Phld.<i>Rh</i>.2.53.4Aur.<br /><b class="num">•</b>esp. ref. la [[escuela médica empírica]] οἱ ἀπὸ τῆς ἐμπειρίας ἰατροί S.E.<i>M</i>.8.191, cf. <i>P</i>.1.236, Gal.1.65, que busca εὕρεσις el ‘[[descubrimiento]]’ op. [[λόγος]] Gal.10.163, basada en la observación personal, la [[investigación]] y el paso a la analogía, Theodas en Gal.<i>Subf.Emp</i>.39.9, ἡ ἐμπειρία  οὐδὲν διαφέρει τῆς αὐτοψίας Gal.<i>Subf.Emp</i>.39.10, ἐ ... ἡ τοῦ φανέντος τήρησις el empirismo es ... la observación del fenómeno</i>, Gal.<i>Subf.Emp</i>.39.13, unida a μνήμη Gal.<i>Subf.Emp</i>.41.1, que permite conocer τὴν δύναμιν ἑκάστου τῶν φαρμάκων ἐξ ἐμπειρίας Gal.11.482.<br /><b class="num">3</b> como elemento de juicio [[prueba de la experiencia]], [[criterio empíríco]] permite a los versados en una τέχνη [[resolver]] ambigüedades, S.E.<i>P</i>.2.256, 258, κρίνεσθαι πᾶν ἢ φρονήσει ἢ λόγῳ ἢ ἐμπειρίᾳ Procl.<i>in R</i>.2.82, cf. 83.<br /><b class="num">III</b> medic. [[ciencia experimental]], [[experimentación]] τριβικὴ ἐμπειρία  Gal.<i>Subf.Emp</i>.40.5, cf. 37.5.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0811.png Seite 811]] ἡ, Erfahrung; γεραιτέρων Xen. Lac. 5, 5; Eur. Phoen. 529 u. A.; Kenntniß, die sich auf Erfahrung gründet, bes. im Ggstz der Theorie u. wissenschaftlichen Einsicht, z. B. von der Redekunst, οὐκ ἔστι [[τέχνη]], ἀλλ' [[ἐμπειρία]] καὶ [[τριβή]] Plat. Gorg. 463 b; vgl. Phaedr. 270 b; ἐπιστήμῃ, οὐκ ἐμπειρίᾳ οἰκείᾳ κεχρημένον Rep. III, 409 b, wie IV, 422 c; ἡ περὶ τὰ τοιαῦτ' ἐμπ. καὶ [[σκέψις]] γεγονυῖά μοι Legg. XII, 968 b; auch vom Arzt, τῶν ταῖς ἐμπειρίαις [[ἄνευ]] λόγου (empirisch, nicht rationell) τὴν ἰατρικὴν μεταχειριζόντων IX, 857 c; ἡ ἐκ πολλοῦ ἐμπ., im Ggstz von ἡ δι' ὀλίγου [[μελέτη]], Thuc. 2, 85; Pol. setzt μεθοδικὴ ἐμπ. der [[ἀπειρία]] καὶ [[ἄλογος]] [[τριβή]] entgegen, 1, 84, 6; so auch bei Anderen »Kenntniß«, im plur. Isocr. 3, 18; ἔκ τινος γενόμεναι 4, 174; τῶν πραγμάτων, τοῦ πολεμεῖν, Antiph. 5, 1 Dem. 1, 28; ἡγεμονική, des Feldherrn, Pol. 10, 22, 4; ναυτική Plut. Pericl. 11; ἡ διὰ τόξων ἐμπ. Hdn. 4, 10, 7.

|trtx=Albanian: përvojë; Arabic: خِبْرَة‎, تَجْرِبَة‎; Armenian: փորձառություն; Azerbaijani: təcrübə; Belarusian: вопыт, дослед; Bulgarian: опит; Catalan: experiència; Chinese Mandarin: 經驗, 经验; Czech: zkušenost, zážitek; Danish: oplevelse, erfaring; Dutch: [[ervaring]], [[belevenis]], [[beleving]], [[ondervinding]]; Esperanto: sperto; Estonian: kogemus; Finnish: kokemus; French: [[expérience]]; Galician: experiencia; Georgian: გამოცდილება; German: [[Erlebnis]], [[Erfahrung]]; Greek: [[εμπειρία]]; Ancient Greek: [[ἐμπειρία]]; Gujarati: અનુભવ; Hebrew: ניסיון \ נִסָּיוֹן‎; Hindi: अनुभव, तजरुबा, तजुर्बा; Hungarian: élmény; Icelandic: reynsla; Indonesian: pengalaman; Irish: taithí, eispéireas; Italian: [[esperienza]]; Japanese: 経験, 体験; Kazakh: тәжірибе; Korean: 경험(經驗); Kyrgyz: тажрыйба; Lao: ປະສົບການ; Latin: [[peritia]]; Latvian: pieredze; Lithuanian: patirtis, patyrimas; Macedonian: искуство; Malay: pengalaman; Malayalam: അനുഭവം; Maori: wheako; Mongolian: туршлага; Norwegian: erfaring; Old English: āfandung; Pashto: تجربه‎; Persian: تجربه‎; Polish: doświadczenie; Portuguese: [[experiência]]; Romanian: experienta, experiență; Russian: [[опыт]]; Serbo-Croatian Cyrillic: искуство; Roman: iskústvo; Slovak: skúsenosť; Slovene: izkušnja; Spanish: [[experiencia]], [[vivencia]]; Swedish: upplevelse; Tagalog: karanasan; Tajik: таҷруба; Thai: ประสบการณ์; Turkish: deneyim, tecrübe, eksperyans; Turkmen: tejribe; Ukrainian: досвід; Urdu: تجربہ‎; Uyghur: تەجرىبە‎; Uzbek: tajriba; Vietnamese: kinh nghiệm; Zazaki: tecrube