κηρός: Difference between revisions

|Definition=ὁ, <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[bees-wax]], <span class="bibl">Od.12.48</span>, <span class="bibl">Theoc.1.27</span>, etc.; [[honeycomb]], <span class="bibl">Id.20.27</span>; εὐπλαστότερον κηροῦ <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>588d</span>; used as a cosmetic, <span class="bibl">Philostr. <span class="title">Ep.</span>22</span>; in encaustic painting, <span class="title">IG</span>42 (1).102.272 (Epid., iv B.C.), 14.1320; for writing tablets, <span class="bibl"><span class="title">POxy.</span>736.16</span> (i A.D.), etc.: hence λόγους εἰς γραμμάτιον καὶ κηρὸν ἐρχομένους <span class="bibl">Lib.<span class="title">Ep.</span>886.1</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[sealing-wax]], <span class="bibl">Luc.<span class="title">Alex.</span>21</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> <b class="b3">κ. Τυρρηνικός</b> [[white wax]] used in medicine, Gal.13.411, Dsc.1.70. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> pl. [[κηροί]] [[wax tapers]], <span class="bibl">Hld.9.11</span>. (Panhellenic η, <span class="title">IG</span>42.l.c., Theoc.Il.cc., cf. [[κήρινος]], [[κηρόδετος]], [[κηροχυτέω]]; Lat. [[cera]].) </span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1434.png Seite 1434]] ὁ, Wachs; Od. 12, 48. 173; εὐπλαστότερον κηροῦ Plat. Rep. IX, 588 d; Folgende. Im plur. Wachskerzen, Heliod. 9, 11.

|btext=οῦ (ὁ) :<br />cire.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>lat.</i> cera.

|elnltext=κηρός -οῦ, ὁ was:. εὐπλαστότερον κηροῦ kneedbaarder dan was Plat. Resp. 588d. honingraat.

|elrutext='''κηρός:''' [[varia lectio|v.l.]] дор. [[καρός|κᾱρός]] ὁ<br /><b class="num">1)</b> (преимущ. пчелиный) воск Hom., Anacr., Plat. etc.;<br /><b class="num">2)</b> [[восковая фигурка]] Theocr.

|mltxt=ο (ΑΜ [[κηρός]])<br />το [[κερί]] τών [[μελισσών]], λιπαρή, εύπλαστη και εύτηκτη [[ουσία]] που γίνεται σκληρή και εύθραυστη σε ψυχρό [[περιβάλλον]], γνωστή [[κυρίως]] ως [[προϊόν]] τών [[μελισσών]], από το οποίο αυτές κατασκευάζουν τις κηρήθρες τους («παῑς χερσὶ ταῖς ἑαυτοῦ κηρὸν καταμαλάσσων», Βί. Αλεξ.)<br /><b>2.</b> [[κάθε]] [[κηρώδης]] [[ουσία]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> «[[ισπανικός]] [[κηρός]]» — σφραγιστικό [[κερί]], βουλοκέρι<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>συν. στον πληθ.</b> <i>οι κηροί</i><br />λαμπάδες από [[κερί]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> η [[κηρήθρα]] («<i>ἔρρεέ</i> μοι φωνὰ γλυκερωτέρα ἢ [[μέλι]] κηρῷ», <b>Θεόκρ.</b>)<br /><b>2.</b> <b>συνεκδ.</b> [[πινακίδα]] αλειμμένη με [[κερί]] («λόγους εἰς [[γραμμάτιον]] και κηρὸν ἐρχομένους», Λιβάν.)<br /><b>3.</b> βουλοκέρι<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[κηρός]] [[Τυρρηνικός]]» — [[κηρός]] [[μελισσών]] που έχει λευκανθεί<br />τον χρησιμοποιούσαν για [[παρασκευή]] αλοιφών.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Πρόκειται [[μάλλον]] για δάνεια λ., ανατολικής προέλευσης. Η [[σύνδεση]] με ορισμένους τ. τών βαλτικών γλωσσών που δηλώνουν το [[μέλι]] ([[πρβλ]]. λιθουαν. <i>korŷs</i>, λεττον. <i>kare</i>[[s]]) προσκρούει σε [[σοβαρά]] φωνητικά προβλήματα.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κηρίον]], [[κήρινος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κήρα]], [[κηρίζω]], [[κήρινθος]], [[κηρίς]], [[κηρίτις]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[κηρίνη]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[κηρήθρα]], [[κηρικός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[κηρογραφία]], [[κηρόδετος]], [[κηροδόχος]], [[κηροειδής]], [[κηρόμελι]], [[κηροπλαστείο]], [[κηροπλάστης]], [[κηρόπλαστος]], [[κηροποιός]], [[κηροπώλης]], [[κηροτέχνης]], [[κηροφόρος]], [[κηρόχρους]], [[κηρόχυτος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κηράνθεμον]], [[κηραχάτης]], [[κηρέλαιον]], [[κηρεμβροχή]], [[κηρογονία]], [[κηρογραφώ]], [[κηροδέτης]], [[κηροδομώ]], [[κηρόκλυστος]], [[κηροπαγής]], [[κηρόπισσος]], [[κηροπλαστώ]], [[κηροτακίς]], [[κηρότροφος]], [[κηρουργία]], [[κηροφορώ]], [[κηροχίτων]], [[κηροχυτώ]]<br /><b>μσν.</b><br />[[κηραψία]], [[κηροκίσηρον]], [[κηρομάρμαρος]], [[κηρομάστιχον]], [[κηροπράτης]], [[κηροστούπιν]]<br />(μσν-νεοελλ.) [[κηροδοσία]], [[κηρομαστίχα]], <i>κηροπωλείον</i>, [[κηροστάτης]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>κηραλειπτός</i>, [[κηραλοιφή]], [[κηροκοπίδα]], <i>κηρολιπωσία</i>, [[κηρομαντεία]], [[κηρόξυλο]], <i>κηροπηγία</i>, [[κηροπήγιο]](<i>ν</i>), [[κηρόπιτα]], [[κηροποιείο]], [[κηροποιία]], <i>κηροσδέστης</i>, [[κηροτήκτης]], [[κηροτυπία]], [[κηρόχαρτο]], [[κηροχάραξη]], [[κηροχυσία]], [[κηροχύτης]]].

|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: [[wax]] (Od.).<br />Compounds: Often as 1. member, e. g. in <b class="b3">κηρό-δε-τος</b> [[with wax fitted together]] (Theoc. a. o.), <b class="b3">κηρο-πλάσ-της</b> [[wax-sculptor]] (Pl.), <b class="b3">κηρο-τακ-ίς</b> f. "hot plate", (to keep wax paints hot) (PHolm. 6, 33; cf. Lagercrantz ad loc.); as 2. member e. g. in <b class="b3">πισσό-κηρος</b> m. [[propolis]], [[a mix of resin and wax]], [[with which bees line their hives]], [[bee-bread]] (Arist., Plin.; beside it <b class="b3">κηρό-πισσος</b> [[ointment from wax and resin]] [Hp.], cf. Risch IF 59, 58), <b class="b3">μελί-κηρος</b> [[bee-wax]] (pap.); beside it: <b class="b3">μελι-κήρ-ιον</b> [[honeycomb]] (Sm.), <b class="b3">μελι-κηρ-ίς</b> <b class="b2">id.</b>, metaph. [[cyst or wen]] (which resembles a honeycomb) (Hp., pap.), <b class="b3">μελί-κηρα</b> f. [[spawn of the murex]] (Arist.).<br />Derivatives: 1. [[κηρίον]] [[wax-cake]], [[honeycomb]] (IA. h. Merc. 559; Zumbach Neuerungen 11) with [[κηρίδιον]] (Aët.), [[κηριώδης]] [[honeycomb-like]] (Thphr.), [[κηρίωμα]] [[tearing eyes]] (S. Fr. 715), [[κηριάζω]] [[spawn]], of the purple (snail), as its spawn resembles a honeycomb (Arist.). - 2. [[κήρινος]] [[of wax]] (Alcm., Att.) with [[κηρίνη]] (sc. [[ἔμπλαστρος]]) name of a plaster (medic.); 3. [[κήρινθος]] m. [[bee-bread]] (Arist., Plin., H.; on the identical GN s. v. Blumenthal ZONF 13, 251); 4. [[κηρίων]], <b class="b3">-ωνος</b> [[wax-candle]], [[-torch]] (Plu., Gal.; Chantraine Formation 165, Schwyzer 487); 5. [[κηρών]], <b class="b3">-ῶνος</b> [[bee-hive]] (sch.); 6. [[κηρίς]] fish-name = [[κιρρίς]]? (Diph. Siph., Alex. Trall.; s. [[κιρρός]]), prob. after the yellow colour; cf. Strömberg Fischnamen 20f., Thompson Fishes s. v.; 7. [[κηρῖτις]] ([[λίθος]]) [[wax-like stone]] (Plin. HN 37, 153: "cerae similis"; Redard Les noms grecs en <b class="b3">-της</b> 55); 8. <b class="b3">*κηροῦσσα</b> in Lat. [[cērussa]] [[white-lead]] ( Plaut.; cf. W.-Hofmann s. v. and Friedmann Die jon. u. att. Wörter im Altlatein 94f.). - Denominative verbs: 1. [[κηρόομαι]], <b class="b3">-όω</b> <b class="b2">be covered with wax resp. cover</b> (Hp., Herod., AP ) with [[κήρωσις]] [[bee-wax]] (Arist.); [[κήρωμα]] [[wax-ointment]], [[-plaster]] (Hp.; cf. Chantraine Formation 186f., Lat. [[cērōma]]), <b class="b3">-ματικός</b>, <b class="b3">-ματίτης</b>, <b class="b3">-ματιστής</b> (Redard 47); [[κηρωτή]] <b class="b2">id.</b> (Hp., Ar., Dsc.) with [[κηρωτάριον]] <b class="b2">id.</b> (medic.); 2. [[κηρίζω]] [[look like wax]] (Zos. Alch.).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]X [probably]<br />Etymology: The connexion by Curtius 149 with a Baltic word for [[honeycomb]], Lith. <b class="b2">korỹs</b>, Latv. <b class="b2">kâre(s</b>), is rejected or doubted by several scholars (Osthoff Etym. parerga 1, 18ff., Fraenkel Lit. et. Wb. s. <b class="b2">korỹs</b>, Specht Ursprung 52). As a Dor. <b class="b3">*καρός</b> cannot be shown (Osthoff l. c.) and as borrowing of IA. [[κηρός]] in another language cannot be demonstrated, the comparison seems impossible (Lith. has IE. [[ā]], the Greek form [[e]]). As further for the Indoeuropeans bee-culture can hardly be expected (on IE. names for the products of bees s. on [[μέλι]] and [[μέθυ]]), one must reckon for [[κηρός]] with foreign origin (cf. Haupt Actes du 16éme congr. des orientalistes [1912] 84f., Schrader-Nehring Reallex. 1, 140f., Chantraine Formation 371, Deroy Glotta 35, 190, Alessio Studi etr. 19, 161ff., Belardi Doxa 3, 210). - From [[κηρός]] prob. as LW [loanword] Lat. [[cēra]] ([[-a]] after [[tabella]], [[crēta]]; details in W.-Hofmann s. v.); from Lat. [[cēreolus]] Gr. [[κηρίολος]] [[wax-candle]] (Ephesos IIp). The word [[κήρινθος]] [[bee-bread]] seems Pre-Greek. Wrong Huld in EIEC 637

|ftr='''κηρός''': {kērós}<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[Wachs]] (seit Od.).<br />'''Composita''': Oft als Vorderglied, z. B. in den Zusammenbildungen [[κηρόδετος]] [[mit Wachs zusammengefügt]] (Theok. u. a.), [[κηροπλάστης]] [[Wachsbildner]] (Pl. u. a.), [[κηροτακίς]] f. "Wachsschmelze", [[heiße Platte]], [[die von Malern gebraucht wurde]], [[um die Wachsfarbe heiß zu halten]] (''PHolm''. 6, 33 u. a.; vgl. Lagercrantz z.St.); als Hinterglied z. B. in [[πισσόκηρος]] m. [[Mischung aus Harz und Wachs]], [[mit der die Bienen die Zugänge ihres Stockes verstopfen]], [[Bienenharz]], [[Vorstoß]] (Arist., Plin.; daneben [[κηρόπισσος]] [[Salbe aus Wachs und Harz]] [Hp.], vgl. Risch IF 59, 58), [[μελίκηρος]] [[Bienenwachs]] (Pap.); daneben mit Umbildung des Hinterglieds nach verschiedenen Mustern: [[μελικήριον]] [[Honigwabe]] (Sm.), [[μελικηρίς]] [[Honigwabe]], übertr. [[Art Kyste oder Fettgeschwulst]] (Hp., Pap. u. a.), [[μελίκηρα]] f. [[Eierkapsel der Schnecken]] (Arist.).<br />'''Derivative''': Zahlreiche Ableitungen: 1. [[κηρίον]] [[Wachskuchen]], [[Honigwabe]] (ion. att. seit ''h''. ''Merc''. 559; Zumbach Neuerungen 11) mit [[κηρίδιον]] (Aët.), [[κηριώδης]] [[wabenähnlich]] (Thphr.), [[κηρίωμα]] [[Augenfluß]] (S. ''Fr''. 715), [[κηριάζω]] [[laichen]], von der Purpurschnecke, wegen der Ähnlichkeit ihres Laiches mit einer Wabe (Arist.). — 2. [[κήρινος]] [[aus Wachs]] (Alkm., att.) mit [[κηρίνη]] (sc. [[ἔμπλαστρος]]) N. eines Pflasters (Mediz.); 3. [[κήρινθος]] m. [[Bienenbrot]] (Arist., Plin., H.; zum gleichlautenden ON s. v. Blumenthal ZONF 13, 251); 4. [[κηρίων]], -ωνος ‘Wachskerze, -fackel' (Plu., Gal.; Chantraine Formation 165, Schwyzer 487); 5. [[κηρών]], -ῶνος [[Bienenkorb]] (Sch.); 6. [[κηρίς]] Fischname = [[κιρρίς]]? (Diph. Siph., Alex. Trall.; s. [[κιρρός]]), wohl nach der hellgelben Farbe; vgl. Strömberg Fischnamen 20f., Thompson Fishes s. v.; 7. [[κηρῖτις]] ([[λίθος]]) [[wachsähnlicher Stein]] (Plin. ''HN'' 37, 153: "cerae similis"; Redard Les noms grecs en -της 55); 8. *κηροῦσσα in lat. ''cērussa'' [[Bleiweiß]] (seit Plaut.; vgl. W.-Hofmann s. v. und Friedmann Die jon. u. att. Wörter im Altlatein 94f.). — Denominative Verba: 1. [[κηρόομαι]], -όω ‘mit Wachs überzogen werden bzw. überziehen’ (Hp., Herod., ''AP'' u. a.) mit [[κήρωσις]] [[Bienenharz]] (Arist.); [[κήρωμα]] ‘Wachssalbe, -pflaster’ (Hp. usw.; vielleicht direkt von [[κηρός]], vgl. Chantraine Formation 186f., lat. ''cērōma''), -ματικός, -ματίτης, -ματιστής (Redard 47); [[κηρωτή]] ib. (Hp., Ar., Dsk. u. a.; direkt von [[κηρός]]?) mit [[κηρωτάριον]] ib. (Mediz.); 2. [[κηρίζω]] [[wie Wachs aussehen]] (Zos. Alch.).<br />'''Etymology''': Die von Curtius 149 angenommene Verwandtschaft mit einem baltischen Wort für [[Honigwabe]], lit. ''korỹs'', lett. ''kâre''(''s''), ist von verschiedenen Forschern abgelehnt oder in Zweifel gezogen worden (Osthoff Etym. parerga 1, 18ff., Fraenkel Lit. et. Wb. s. ''korỹs'', Specht Ursprung 52). Weil ein dor. *[[καρός]] sich nicht erweisen läßt (Osthoff a. a. O.) und eine Entlehnung von ion. att. [[κηρός]] in fremdes Dialektgebiet durch nichts zu stützen ist, stößt diese Gleichung wegen der Verschiedenheit der Vokale (idg. ''ē'': ''ā'') auf große Schwierigkeiten. Da ferner für das idg. Urvolk eigentliche Bienenzucht kaum anzunehmen ist (über idg. Benennungen der Naturprodukte der Bienen s. zu [[μέλι]] und [[μέθυ]]), ist für [[κηρός]] mit orientalischer Herkunft zu rechnen (vgl. Haupt Actes du 16^éme congr. des orientalistes [1912] 84f., Schrader-Nehring Reallex. 1, 140f., Chantraine Formation 371, Deroy Glotta 35, 190, Alessio Studi etr. 19, 161ff., Belardi Doxa 3, 210). — Aus [[κηρός]] wahrscheinlich als LW lat. ''cēra'' (-''a'' nach ''tabella'', ''crēta''; Einzelheiten bei W.-Hofmann s. v.); aus lat. ''cēreolus'' gr. [[κηρίολος]] [[Wachskerze]] (Ephesos II^p).<br />'''Page''' 1,843-844