βροτός: Difference between revisions

|Definition=ὁ, poet. Noun, <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[mortal]] [[man]], opp. [[ἀθάνατος]] or [[θεός]], in Hom. usually Subst., οἷοι νῦν βροτοί εἰσι <span class="bibl">Il.5.304</span>, al.; βροτὸς εἰς θεόν <span class="bibl">E. <span class="title">Andr.</span>1196</span> (lyr.); λόγος τις Ζῆνα μιχθῆναι βροτῷ <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>295</span>; θεοῦ δὲ πληγὴν οὐχ ὑπερπηδᾷ βροτός <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span>961</span>; [[βροτοί]], opp. [[νεκροί]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Ant.</span> 850</span> (lyr.); but β. ἀνήρ <span class="bibl">Il.5.361</span>; and so β. ἔθνος <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>10.28</span>: as fem., β. αὐδήεσσα <span class="bibl">Od.5.334</span>; β. οὖσαν <span class="title">AP</span>9.89 (Phil.); but <b class="b3">βροταί· γυναῖκες</b>, Hsch. (s.v.l.): freq. in gen. pl., after πολλοί <span class="bibl">B.1.42</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span> 981</span>, etc.; after [[τίς]] ib.<span class="bibl">437</span>, etc.; [[βροτοί]] never takes the Art. in Trag. and Com., exc. when an Adj. or Pron. is added, <b class="b3">τῶν πολυπόνων β</b>. <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>175</span>; <b class="b3">ἡμεῖς οἱ β</b>. <span class="bibl">Ar.<span class="title">Eq.</span>601</span>, <span class="bibl"><span class="title">Pax</span>849</span>, cf. <span class="bibl">Sannyr.1</span>; <b class="b3">οἱ ταλαίπωροι β</b>. <span class="bibl">Alex.66</span>; <b class="b3">οἱ πάντες β</b>. <span class="bibl">Men.538.8</span>.—Rare in Prose, <span class="bibl">Pl. <span class="title">R.</span>566d</span>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Top.</span>133a31</span>, <span class="bibl">149a7</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> of the [[dead]], <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>129</span> (v.l. [[νεκροῖς]] Sch.). (From [[Μροτός]] (cf. [[ἄμβροτος]], [[μορτός]]), Skt. mṛtás '[[dead]]', Lat. [[morior]], etc.)</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0465.png Seite 465]] ([[μόρος]], mors, [[μορτός]], daraus μροτόσ, dafür des Wohllautes halber [[βροτός]]; daher das μ in [[φαεσίμβροτος]], [[τερψίμβροτος]], [[φθισίμβροτος]]; vgl. [[μολεῖν]] [[βλώσκω]], [[μέλι]] [[βλίττω]], [[μαλακός]] [[βλάξ]]; [[μέμβλωκα]], [[ἤμβροτον]]); [[sterblich]] (Hesych. φθαρτὸς ἢ γηγενὴς [[ἄνθρωπος]], bei dem auch βροταί, erkl. γυναῖκες); [[ἀνήρ]] Il. 5, 361; [[ἔθνος]] Pind. P. 10, 28; gew. ὁ, subst., der M en sch, im Ggstz der θεοὶ ἀθάνατοι, Hom. u. folgde Dichter. Hom. θνητοῖσι βροτοῖσιν Odyss. 3, 3. 7, 210. 12, 386, θνητὸν βροτόν Odyss. 16, 212; Iliad. 18, 362 καὶ μὲν δή πού τις μέλλει βροτὸς ἀνδρὶ τελέσσαι, ὅς περ [[θνητός]] τ' ἐστὶ καὶ οὐ τόσα μήδεα οἶδεν· πῶς δὴ ἔγωγ', ἥ φημι θεάων [[ἔμμεν]] ἀρίστη, οὐκ ὄφελον Τρώεσσι κοτεσσαμένη κακὰ ῥάψαι; von Weibern, Odyss. 5, 218 ἡ μὲν γὰρ [[βροτός]] ἐστι, σὺ δ' [[ἀθάνατος]] καὶ [[ἀγήρως]]; 5, 334 Λευκοθέη, ἣ πρὶν μὲν ἔην βροτὸς αὐδήεσσα; 6, 149 γουνοῦμαί σε, [[ἄνασσα]]· [[θεός]] νύ τις ἦ [[βροτός]] ἐσσι; 160 οὐ γάρ πω τοῖον [[εἶδον]] βροτὸν ὀφθαλμοῖσιν, οὔτ' ἄνδρ' [[οὔτε]] γυναῖκα.

{{ls

|lstext='''βροτός''': ὁ, ποιητ. [[ὄνομα]], θνητὸς [[ἄνθρωπος]], κατ’ ἀντίθ. πρὸς τὸ [[ἀθάνατος]] ἤ [[θεός]], [[συχν]]. παρ’ Ὁμηρῳ ὁ [[ὁποῖος]] μεταχειρίζεται αὐτὸ συχνότερον ὡς οὐσιαστ., οἷοι νῦν βροτοί εἰσι Ἰλ. Ε. 304, κτλ.· βροτὸς ἀνὴρ Ε. 361· ― ὡς θηλ., βροτὸς αὐδήεσσα Ὀδ. Ε. 334· β. οὖσαν Ἀνθ. II. 9.89· παρὰ Τραγ. ὁ ἑνικ. δὲν [[εἶναι]] [[συνήθης]]· ἀλλ’ ἀντ’ [[αὐτοῦ]] τίθεται ἡ γεν. πληθ., βροτῶν, μετὰ τὰ τις, [[οὐδείς]], πολλοί, κτλ., Σοφ. Ο. Τ. 437, 981, κτλ.· τὸ βροτοὶ [[οὐδέποτε]] λαμβάνει τὸ ἄρθρον παρ’ Ἀττ. ποιηταῖς, πλὴν [[ὁπόταν]] προστεθῇ ἐπίθετον ἢ [[ἀντωνυμία]], τῶν πολυπόνων βρ. Εὐρ. Ὀρ. 175· [[ἡμεῖς]] οἱ βρ. Ἀριστοφ. Ἱππ. 601, πρβλ. Σαννυρ. Γελ. 1 · οἱ ταλαίπωροι βρ. Ἄλεξ. εἰς τὸ Φρέαρ 2· οἱ πάντες βρ. Μένανδ. ἐν Ἀδήλ. 9. ― Σπάν. παρὰ πεζοῖς, Πλάτ. Πολ. 566D, Ἀριστ. Τοπ. 5. 4. ΙΙ. ἐν Αἰσχύλ. Χο. 129, βροτοῖς κεῖται χαλαρώτερον ἐπὶ θνητῶν ἀνθρώπων (μετὰ θάνατον)· ὁ Herm. ἀναγινώσκει φθιτοῖς, ὁ δὲ Σχολ. νεκροῖς. (Τὸ β παριστᾷ τῆς ῥίζης τὸ μ, ἴδε ἐν λ. ἄμβροτος).

{{bailly

|btext=ός, όν :<br /><b>I.</b> <i>adj.</i> mortel, mortelle : βροτὸς [[ἀνήρ]], homme mortel ; βροτοὶ [[ἄνδρες]], hommes mortels;<br /><b>II.</b> <i>subst.</i> un mortel, un homme ; βροτὸς [[θνητός]] OD un homme mort ; <i>fém.</i> [[βροτός]], une mortelle.<br />'''Étymologie:''' pour *μβροτός de *μροτός de *μορτός, de la R. Mar <i>ou</i> Mor, mourir ; cf. ἄ-μβροτος et <i>lat.</i> mortuus.

|sltr=[[βροτός]] (-ός, -ῷ, -όν; -οί, -ῶν, -οῖς, -οῖσι（ν)) <br /><b>1</b> [[mortal]] subs., βροτῶν [[φάτις]] (O. 1.28) τὸ δ' αἰεὶ παράμερον ἐσλὸν ὕπατον ἔρχεται παντὶ βροτῶν (O. 1.100) [[ἤτοι]] βροτῶν γε κέκριται [[πεῖρας]] οὔ τι θανάτου (O. 2.30) πλείσταισι βροτῶν ξεινίαις αὐτοὺς ἐποίχονται τραπέζαις (O. 3.39) διάπειρά [[τοι]] βροτῶν [[ἔλεγχος]] (O. 4.18) σὺν γὰρ [[ὑμῖν]] τά τε τερπνὰ καὶ τὰ γλυκἔ ἄνεται πάντα βροτοῖς (O. 14.6) Ἰξίονα φαντὶ [[ταῦτα]] βροτοῖς λέγειν (P. 2.21) καὶ ὑψιφρόνων τιν' ἔκαμψε βροτῶν (P. 2.51) [[οἷα]] ψιθύρων παλάμαις ἕπετ' αἰεὶ βροτῷ (Heindorf: βροτῶν codd.) (P. 2.75) κλέπτει τέμινοὐθεὸς οὐ βροτὸς (P. 3.30) ἓν παρ' ἐσλὸν πήματα [[σύνδυο]] δαίονται βροτοῖς ἀθάνατοι (P. 3.81) λέγονται μὰν βροτῶν ὄλβον ὑπέρτατον οἳ [[σχεῖν]] i. e. [[Peleus]] and Kadmos (P. 3.88) ἐν δ' ὀλίγῳ βροτῶν τὸ τερπνὸν αὔξεται (P. 8.92) [[δύνασαι]] δὲ βροτοῖσιν ἀλκὰν ἀμαχανιᾶν δυσβάτων θαμὰ διδόμεν (N. 7.96) “παῦροι δ' ἐν πόνῳ πιστοὶ βροτῶν καμάτου μεταλαμβάνειν” (N. 10.78) ἀλλὰ βροτῶν τὸν μὲν κενεόφρονες αὖχαι ἐξ ἀγαθῶν [[ἔβαλον]] (N. 11.29) ἀμνάμονες δὲ βροτοί (sc. [[εἰσί]]) (I. 7.17) ἰατὰ δ' ἐστὶ βροτοῖς [[σύν]] γ ἐλευθερίᾳ καὶ τά (I. 8.15) [[τέρας]], ἅν τε βροτοὶ Δᾶλον κικλῄσκοισιν fr. 33c. 3. [[ταῦτα]] θεοῖσι μὲν πιθεῖν σοφοὺς δυνατόν, βροτοῖσιν δ' ἀμάχανον εὑρέμεν (Pae. 6.53) καὶ γὰρ ὁ [[πόντιος]] Ὀρς[ιτ]ρίαινά νιν [[περίαλλα]] βροτῶν τίεν (sc. Κάδμον) Πα.… λέγοντι δὲ βροτοὶ[ Δ. 1. 1. θεόν, τὸν Βρόμιον, τὸν Ἐριβόαν τε βροτοὶ καλέομεν fr. 75. 10. τιμαὶ δὲ βροτοῖσι κεκριμέναι Παρθ. 1. . ἀθάναται δὲ βροτοῖς ἁμέραι, [[σῶμα]] δ' ἐστὶ θνατόν Παρθ. 1. 1. θεὸς ὁ πάντα τεύχων βροτοῖς fr. 141. adj., ὅσαις δὲ βροτὸν [[ἔθνος]] ἀγλαίαις ἁπτόμεσθα, περαίνει (Er. Schmid: βρότεον codd.) (P. 10.28)

|mltxt=[[βροτός]], -όν (AM)<br /><b>ως ουσ.</b> [[θνητός]], [[άνθρωπος]] (σε [[αντίθεση]] με τους αθανάτους ή τον θεό)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>ως επίθ.</b> «[[βροτός]] [[ανήρ]]» — [[άνθρωπος]] [[θνητός]] και όχι [[θεός]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. απαντά ήδη στον Όμηρο ([[πρβλ]]. και [[άμβροτος]]). Πρόκειται για αιολικό τ. [[αντί]] του <i>βρατός</i> <span style="color: red;"><</span> <i>μβρατός</i> <span style="color: red;"><</span> <i>μρατός</i> <span style="color: red;"><</span> <i>mrtόs</i> <span style="color: red;"><</span> <i>mer</i>- «[[πεθαίνω]]» ([[πρβλ]]. λατ. <i>morior</i> «[[πεθαίνω]]», και τα παρεμφερούς σημασίας αρχ. ινδ. <i>mriyάte</i>, αρμ. <i>meramin</i>, αρχ. σλαβ. <i>mĭr</i>). Η λ. [[βροτός]] συνδέεται μορφολογικά με τα αρχ. ινδ. <i>mrta</i>- «πεθαμένος», αβεστ. <i>mətəta</i>- «[[νεκρός]]», λατ. <i>mortuus</i> «πεθαμένος», αρχ. σλαβ. <i>mrbtvb</i> «[[νεκρός]]», [[αλλά]] διαφέρει σημασιολογικά, [[διότι]] το -<i>το</i>- του [[βροτός]] έχει τη [[σημασία]] της δυνατότητας του «θνήσκειν». Παράλληλα δε με το [[βροτός]] υπάρχει και το [[μορτός]] ([[πρβλ]]. αρχ. ινδ. <i>marta</i>-, αβεστ. <i>mardta</i>- «[[άνθρωπος]]») από διαφορετική [[αντιπροσώπευση]] του -<i>r</i>- (-<i>r</i>- = -ροή -<i>ορ</i>-). Τέλος υποστηρίζεται ότι συνδέεται ετυμολογικά με τα [[μαραίνω]], [[μαρασμός]], [[μάρμαρος]] «[[πέτρα]] που λάμπει στον ήλιο». Η [[λέξη]] [[είναι]] [[καθαρά]] ποιητική και απαντά στον Όμηρο (Ιλ., Οδ.), στον Ευριπίδη (<i>Ανδρομάχη</i>), στον Αισχύλο (<i>Ικέτιδες</i>), στον Σοφοκλή (<i>Αντιγόνη</i>), στον Πίνδαρο. Ο τ. στον πληθυντικό (<i>βροτοί</i>) εμφανίζεται κανονικώς [[χωρίς]] [[άρθρο]], [[εκτός]] αν προσδιορίζεται από κάποιο [[επίθετο]] ή [[αντωνυμία]]<br />[[πρβλ]]. «των πολυπόνων <i>βροτών</i>». Σπανιότερα η λ. [[βροτός]] χρησιμοποιείται και στον πεζό λόγο (απαντά στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη), αντίθετα [[προς]] το [[θνητός]] που χρησιμοποιείται τόσο στον ποιητικό όσο και στον πεζό λόγο, [[πράγμα]] που συνετέλεσε και στο να διατηρηθεί και στη νέα Ελληνική.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[βρότειος]], [[βροτήσιος]]<br />(αρχ. -μσν.) [[βροτούμαι]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[βροτόγηρυς]], [[βροτολοιγός]], [[βροτοσκόπος]], [[βροτοστόνος]], [[βροτοστυγής]], <i>βροτοφελής</i>, [[βροτοφθόρος]]<br />(αρχ. - μσν.) [[βροτοκτόνος]]<br /><b>μσν.</b><br />[[βροτομήτωρ]], [[βροτοσώστης]]<br />(Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[άβροτος]], [[ακεσίμβροτος]], [[αλεξίμβροτος]], [[άμβροτος]], [[αμφίβροτος]], [[δαμασίμβροτος]], <i>εγερσίμβροτος</i>, [[εναρίμβροτος]], [[ημίβροτος]], [[θελξίμβροτος]], [[ιππόβροτος]], [[λησίμβροτος]], [[λυσίμβροτος]], [[μελάμβροτος]], [[μελησίμβροτος]], [[μιξόμβροτος]], [[ολεσίμβροτος]], [[οπιθόμβροτος]], [[πεισίβροτος]], [[πεισίμβροτος]], [[πλειστόμβροτος]], [[πρόβροτος]], [[σαόμβροτος]], [[σαοσίμβροτος]], [[τερψίμβροτος]], [[φαεσίμβροτος]], [[φαυσίμβροτος]], [[φθερσίβροτος]], <i>φθισίβροτος</i>, [[φθισίμβροτος]], [[φιλόμβροτος]].

{{elru

|elrutext='''βροτός:''' смертный, т. е. человеческий ([[ἀνήρ]] Hom.; [[ἔθνος]] Pind.).

|elrutext='''βροτός:''' <b class="num">II</b> ὁ, редко ἡ смертный, человек Hom., Hes., Pind., Trag., Plat., Arst.

|etymtx=Grammatical information: m. f.<br />Meaning: <b class="b2">(mortal) man</b>, also [[mortal]] (Il.).<br />Compounds: [[φαεσίμβροτος]]. [[βροτολοιγός]] (Il.) etc. Note [[ἄβροτος]] [[without men]] (A. Pr. 2).<br />Derivatives: [[βρότεος]] (τ 545 etc.), [[βρότειος]] (Archil.) [[mortal]], [[human]] (Wackernagel Unt. 69 n. 1, Schmid, <b class="b3">-εος</b> und <b class="b3">-ειος</b> 28f.); [[βροτήσιος]] <b class="b2">id.</b> (Hes.; after [[Ίθακήσιος]], [[φιλοτήσιος]] etc., s. Chantr. Form. 41f.); <b class="b3">βροταί γυναῖκες</b> H. by Latte corrected in [[βροτοί]] - or a late experiment?). - <b class="b3">ἄ-μβροτος</b> [[immortal]], [[divine]] (note <b class="b3">ἀ-βρότη</b> [[νύξ]] Ξ 78, cf. [[ἀμφιβρότη]] [[ἀσπίς]] <b class="b2">protecting the\/a man on all sides</b> Β 389), [[ἀμβρόσιος]] <b class="b2">id.</b>, [[ἀμβροσίη]] [[Ambrosia]] food of the gods (all Il.). - On PN with [[μόρτος]] Masson R. Ph. 37 (1963) 222f. - (Not here [[μαραίνω]].)<br />Origin: IE [Indo-European] [735] <b class="b2">*mr̥-tó-</b> [[dead]], [[mortal]]<br />Etymology: [[βροτός]], Aeolic for <b class="b3">*βρατός</b>, agrees with Arm. [[mard]] [[man]] (<b class="b2">*mr̥tó-s</b>); ptc.\/adj. Skt. <b class="b2">mr̥tá-</b>, Av. <b class="b2">mǝrǝta-</b> [[dead]]; Lat. [[mortuus]], OCS [[mrъtvъ]] [[dead]] (suffix after [[vivus]], [[živъ]]); the negative Skt. <b class="b2">a-mŕ̥ta-</b>, Av. <b class="b2">a-mǝša-</b> [[immortal]] = <b class="b3">ἄ-μβροτος</b>. - With different ablaut <b class="b3">μορτός ἄνθρωπος</b>, [[θνητός]] H. = Skt. <b class="b2">márta-</b>, Av. <b class="b2">marǝta-</b> [[the mortal one]], [[man]]. - The verb [[to die]], (<b class="b2">*mr̥-i̯-e\/o-</b>) in Lat. [[morior]], Skt. [[mriyáte]], Lith. <b class="b2">mir̃ti</b>, OCS [[mrěti]], Arm. [[meṙanim]]; further Goth. [[maúrÞr]] [[Mord]] etc. - S. also Thieme, Studien Wortkunde, 1952, 15-32..

|elnltext=[[βροτός]] -όν sterfelijk; meestal subst. sterveling :. [[τίς]] … βροτῶν wie van de stervelingen Soph. OT 437; [[ἡμεῖς]] οἱ βροτοί wij stervelingen Aristoph. Eq. 601.

|mdlsjtxt=[The orig. [[form]] seems to [[have]] been [[μορτός]], cf. [[ἄμβροτος]].]<br />a [[mortal]] man, Hom., [[attic]] Poets.

|ftr='''βροτός''': {brotós}<br />'''Grammar''': m. f.<br />'''Meaning''': [[Mensch]] als sterbliches Wesen aufgefaßt, [[der Sterbliche]], auch [[sterblich]] (poet. seit Il.).<br />'''Derivative''': Davon [[βρότεος]] (τ 545 usw.), [[βρότειος]] (Archil., A. usw.) [[zu den Sterblichen gehörig]], [[menschlich]] (vgl. Wackernagel Unt. 69 A. 1, Schmid -εος und -ειος 28f.); [[βροτήσιος]] ib. (Hes., Pi. usw.; nach [[Ἰθακήσιος]], [[φιλοτήσιος]] usw., vgl. Chantraine Formation 41f.; unrichtig Fraenkel Nom. ag. 2, 151 nach Schulze: zu βροταί· γυναῖκες H., vgl. Latte z. St.). — Altes Privativkompositum [[ἄμβροτος]] (vgl. unten) [[unsterblich]], [[göttlich]] (daneben als einmalige Neubildung [[ἀβρότη]] [[νύξ]] Ξ 78, vgl. [[ἀμφιβρότη]] [[ἀσπίς]] [[den Mann rings deckend]] Β 389 usw.?, s. auch [[βρότος]]) mit [[ἀμβρόσιος]] [[zu den Unsterblichen gehörig]], [[göttlich]] und dem Abstraktum ἀμβροσίη eig. "Unsterblichkeit", konkretisiert [[Ambrosia]], von den Göttern als Speise usw. gebraucht (sämtl. poet. seit Il.).<br />'''Etymology''' : [[βροτός]], äolisch für *βρατός, ist mit arm. ''mard'' [[Mensch]] formal und begrifflich identisch (idg. *''mr̥tó''-''s''); dazu, der Form nach übereinstimmend, aber durch die partizipielle Funktion semantisch abweichend, aind. ''mr̥tá''-, aw. ''mərəta''- [[tot]], wozu noch lat. ''mortuus'', aksl. ''mrъtvъ'' [[tot]] (Suffix nach ''vivus'', ''živъ''); das negierte Oppositum in aind. ''a''-''mŕ̥ta''-, aw. ''a''-''məša''- [[unsterblich]] = [[ἄμβροτος]], aber auch [[nicht tot]], [[lebendig]]; vgl. dazu Thieme Studien 15ff. mit feinsinnigen, aber unnötig zugespitzten und nicht immer überzeugenden Auslegungen. — Neben [[βροτός]] steht mit anderem Ablaut [[μορτός]]· [[ἄνθρωπος]], [[θνητός]] H. = aind. ''márta''-, aw. ''marəta''- [[der Sterbliche]], [[Mensch]]. — Als alte, im Griechischen isolierte Verbalnomina gehören [[βροτός]] und [[μορτός]] zu einem idg. Wort für [[sterben]], das u. a. in lat. ''morior'', aind. ''mriyáte'', lit. ''mir̃ti'', aksl. ''mrěti'', arm. ''meṙanim'', vielleicht auch in heth. ''mer''- [[verschwinden]], [[absterben]] vorliegt; dazu noch got. ''maúrþr'' [[Mord]] usw. Einzelheiten bei WP. 2, 276, Pok. 735. — Vgl. auch [[μαραίνω]].<br />'''Page''' 1,270-271