προστάσσω

English (LSJ)

Att. προστάττω; Dor. ποτιτάσσω IG12(1).155.91 (Rhodes), Anon. in PSI9.1091.1, also ποιτάσσω IG42(1).122.39, al. (Epid.): pf.

   A προστέταχα LXX Da.2.8:—Pass., 1 aor. προσετάχθην (v. infr.), also 2 aor. προσετάγην ib.Si.3.22:    I c. acc. pers.,    1 place or post at a place, χωρεῖτε οἷ προστάσσομεν (sc. ὑμᾶς) E.Or.1678: —Pass., προσταχθέντα . . πύλαις A.Th.527, cf. S.Ant.670; ᾗ ἄν τις προσταχθῇ Th.2.87, cf. 7.70.    2 attach to, πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους π. attaching to certain tribes their next neighbours, Hdt.3.89; π. τινάς τινι assign them to his command, Th.5.8, cf. X. Cyr.7.1.20:—Pass., Ἰνδοὶ προσετετάχατο . . Φαρναζάθρῃ Hdt.7.65; κατὰ τέλη στρατηγῷ τινι προστεταγμένοι Th.6.42.    3 reversely, ἐπὶ μὲν τῇ [μοίρῃ] ἑωυτὸν π. appointed himself to the one part as their head, Hdt.1.94; π. ἄρχοντά τισι appoint as commander over them, Th.6.93: with dat. omitted, Id.3.16, 8.23:—Pass., ib.8.    II c. acc. rei, command, prescribe, enjoin, περὶ βοηθείας ἢ ἄλλο τι προστάττοντες τῆσι πόλεσι IG12.57.43; ἑκάστῳ ἔργον π., αὑτῷ πόνον π., Hdt. 1.114, E.Ion1176, cf. X.Cyr.4.5.25; πολὺ ἔργον π. ὡς τηλικῷδε Pl.Prm. 136d, etc.; πολλὰς ἐπιμελείας Arist.Pol.1299b8; π. μνᾶς ἕξ prescribe 6 minae, Id.EN1106b2; τισὶ περί τινος π. D.19.71:—Pass., τοῖσι δὲ ἵππος προσετέτακτο to others orders had been given to supply cavalry, Hdt.7.21, cf. A.Eu.208; τὰ προσταχθέντα orders given, Hdt.2.121.δ, cf. Isoc.3.13; τὸ προστεταγμένον Hdt.9.104; τὸ προσταχθέν Id.1.114, S.Ph.1010; τὰ προσταχθησόμενα X.Mem.3.5.6: abs., προσταχθὲν αὐτῷ the order having been given him, Lys.30.2, cf. D.50.12; πλείω τῶν ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττομένων δαπανᾶσθαι Lys.25.13.    2 c. dat. pers. et inf., command, order one to do, Hdt.5.105, 9.99, S. OC1018, Th.7.29, X.Cyr.8.6.3, PEnteux.6.4 (iii B.C.), etc.; the dat. must be supplied in Hdt.1.80, S.OC494, etc.:—Pass., impers., ἐκέλευε τοῖσι προσετέτακτο ταῦτα πρήσσειν διαταμεῖν Hdt.7.39; ὁ βασιλεὺς . . ἢ ἄλλος τις οἷς προστέτακται περὶ τούτων IG12.94.19.    3 c. acc. et inf., E.Hel.890; both usages in successive clauses, ὅσα οἱ νόμοι π. τοὺς προσήκοντας ποιεῖν, ἡμῖν π. καὶ ἀναγκάζουσι ποιεῖν D.43.59:—Pass., to be ordered to do, τέσσερες . . κῶμαι . . τοῖσι κυσὶ προσετετάχατο σιτία παρέχειν Hdt.1.192, etc.; ὥσπερ προσετάχθησαν (sc. ἐξεργάσασθαι) Th.5.75.    4 abs., command, order, opp. ὑπηρετέω, Arist.Top.129a12:—Pass., receive orders, ib.14; οἱ προστεταγμένοι Th.1.136.    III Astrol., correl. of ἀκούω v, Ptol.Tetr.35, Heph. Astr.1.9, Serapio in Cat.Cod.Astr.8(4).226.

German (Pape)

[Seite 781] att. -ττω, 1) dazu anordnen, stellen, bes. von Aufstellung der Soldaten, πέμπταισι προσταχθέντα πύλαις, Aesch. Spt. 509, wie Soph. Ant. 666; χωρεῖτε ἕκαστος οἷ προστάσσομεν, Eur. Or. 1678; dah. wozu rechnen, zu einer Klasse oder Partei zählen, τινὰ πρός τινα, Her. 3, 89, τινά τινι, 7, 65; Ἰνδοὶ προσετετάχατο Φαρναζάθρῃ; auch μοίρῃ τινὶ προστάσσειν ἑωυτόν, sich zu einer Partei schlagen, 1, 94; auch ἄρχοντα, dazu einsetzen, vorsetzen, Thuc. 8, 23. 87; vgl. auch Plat. Legg. VI, 784 a. – 2) dazu anordnen, gebieten, befehlen; ἔστιν ἡμῖν τοῦτο προστεταγμένον, Aesch. Eum. 208; χὤτι δεῖ πρόστασσε δρᾶν, Soph. O. C. 495, vgl. 1022; ὃς οὐδὲν ᾔδη πλὴν τὸ προσταχθὲν ποιεῖν, Phil. 998, σοὶ προστάσσω μένειν, Eur. Suppl. 589; τί προστετάχθαι δρᾶν; Phoen. 738; u. in Prosa: τινί τι, Her. u. Folgde; mit folgdm inf., Her. 7, 39. 9, 99; auch mit acc. c. inf., Xen. Mem. 1, 7, 4; bes. wie imperare, Einem Etwas auflegen zu leisten, τοῖσι προσετέτακτο ἵππος, es war ihnen Reiterei zu stellen aufgelegt, Her. 7, 21; τὸ προστεταγμένον, τὰ προσταχθέντα, Befehle, Aufträge, 2, 121. 4, 9. 104; προσταχθέν, da es befohlen worden, Xen. Hell. 2, 5, 35; vgl. οὕτως ἐξ Ἀλεξάνδρου προστεταγμένον, Arr. An. 7, 3, 6; πολὺ ἔργον προστάττεις ὡς τηλικῷδε, Plat. Parm. 136 d; εἰ ἄρα προστάττοι τὸ ἐνύπνιον ταύτην τὴν δημώδη μουσικὴν ποιεῖν, Phaed. 61 a, u. oft; ἡ ἀποδημία ἡ νῦν ἐμοὶ προστεταγμένη, 67 c; τὰ προσταχθέντα δρᾶν, Polit. 305 d; τῷ πρεσβυτέρῳ νεωτέρων πάντων ἄρχειν προστετάξεται, Rep. V, 465 a; Xen. u. Folgde.

Greek (Liddell-Scott)

προστάσσω: Ἀττ. -ττω· Δωρ. ποτιτάσσω Συλλ. Ἐπιγρ. 2525. 91. Ι. μετ’ αἰτ. προσ., 1) τοποθετῶ ἢ παρατάσσω ἔν τινι τόπῳ, κυρίως ἐπὶ στρατοῦ, προσταχθεὶς πύλαις Αἰσχύλ. Θήβ. 527, πρβλ. 570, πρβλ. Σοφ. Ἀντ. 670· χωρεῖτε οἷ προστάσσομεν (ἐξυπ. ὑμᾶς) Εὐρ. Ὀρ. 1678. - Παθ., προσταχθέντα... πύλαις Αἰσχύλ. Θήβ. 527· ᾗ ἄν τις προσταχθῇ Θουκ. 2. 87, πρβλ. 7. 70. 2) τάσσω πλησίον, προσαρτῶ εἴς τινα, πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους προστάσσων, προσαρτῶν δὲ εἰς τὰ ἔθνη καὶ τοὺς πλησιοχώρους (ὡς μὴ ὄντας ἀρκούντως πολυαρίθμους ὥστε νὰ ἀποτελέσωσιν ἰδίαν σατραπείαν), Ἡρόδ. 3. 89· ὡσαύτως, ἐπὶ μὲν τῇ μένειν αὐτοῦ λαγχανούσῃ τῶν μοιρέων ἑωυτὸν τὸν βασιλέα προστάσσειν, «καὶ τῆς μὲν μοίρας εἰς τὴν ὁποίαν ἤθελε πέσει ὁ λαχνὸς νὰ μένῃ εἰς τὸν τόπον, νὰ εἶναι ἀρχηγὸς ὁ ἴδιος» (μετάφρασις Ραδινοῦ), ὁ αὐτ. 1. 94· οὕτω, πρ. τινάς τινι, ὑποβάλλω εἰς τὰς διαταγάς τινος, Θουκ. 5. 8· καὶ ἐν τῷ παθ., Ἰνδοὶ προσετετάχατο... Φαρναζάθρῃ Ἡρόδ. 7. 65· στρατηγῷ τινι προστεταγμένοι Θουκ. 6. 42· - περὶ τῆς γραφῆς προσταχθέντα ἐν Σοφ. Ο. Τ. 206, ἴδε ἐν λ. προΐστημι, ἴδε καὶ σημ. Jebb ἐν Σοφ. Ο. Τ. 206. 3) τἀνάπαλιν, πρ. ἄρχοντά τινι, διορίζω ὡς ἄρχοντα, κυβερνήτην, ἐπί τινος, Θουκ. 6. 93· καὶ ἄνευ τῆς δοτικῆς, ὁ αὐτ. 3. 16., 8. 23· Παθ., 8. 8. ΙΙ. μετ’ αἰτ. πράγμ., δίδω ὡς προσταγήν, ἐπιβάλλω, ἔργον, πόνον πρ. τινὶ Ἡρόδ. 1. 114, Εὐρ. Ἴων. 1176, Ξεν. Κύρ. 4. 5, 25, Πλάτ., κλπ.· πολλὰς ἐπιμελείας Ἀριστ. Πολ. 4. 15, 8· πρ. ἓξ μνᾶς, ὁρίζω ἐκ τῶν προτέρων 6 μνᾶς, ὁ αὐτ. ἐν Ἠθικ. Νικ. 2. 6, 7· ὡσαύτως, πρ. τινὶ περί τινος Δημ. 363. 26. - ὡσαύτως ἐν τῷ μέσ. τύπῳ, Πλάτ. Νόμ. 818Ε. - Παθ., τοῖσι δὲ ἵππος προσετέτακτο, εἰς τούτους εἶχε δοθῆ διαταγὴ (εἶχεν ὁρισθῆ) νὰ παράσχωσιν ἱππικόν, Ἡρόδ. 7. 21, Αἰσχύλ. Εὐμ. 208· τὰ προσταχθέντα Ἡρόδ. 2. 121, 4· τὸ προστεταγμένον ὁ αὐτ. 9. 104· τὸ προσταχθὲν Ἡρόδ. 1. 114, Σοφ. Φιλ. 1010· τὰ προσταχθησόμενα Ξεν. Ἀπομν. 3. 5, 6· ἀπολ., προσταχθέν μοι Λυσί. 183. 12, Δημ. 1210. 5· πλείω τῶν ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττομένων δαπανᾶσθαι Λυσί. 172. 18. 2) μετὰ δοτικῆς προσ. καὶ ἀπαρεμφ., ὡς καὶ νῦν, προστάσσω, διατάττω τινὰ νὰ πράξῃ τι, Ἡρόδ. 5. 105., 9. 99, Σοφ. Ο. Κ. 494, 1018, κτλ.· ἡ δὲ δοτικὴ αὕτη πρέπει νὰ ἐξυπακούηται ἐν χωρίοις, οἷα τὰ ἐν Ἡροδ. 1. 80· ὡσαύτως, πρ. τινὶ ὅπως... Ξεν. Κύρ. 7. 1, 20, πρβλ. προστακτέον. - Παθητ., ἀπροσ., ἐκέλευε τοῖσι προσετέτακτο ταῦτα πρήσσειν... διαταμέειν Ἡρόδ. 7. 39. 3) ὡσαύτως μετ’ αἰτ. καὶ ἀπαρ., Εὐρ. Ἑλ. 890, Ξεν. Κύρ. 8. 6, 3· ἀμφότεραι δὲ αἱ συντάξεις ἀπαντῶσιν εἰς συνεχεῖς προτάσεις, οἷον ὅσα οἱ νόμοι πρ. τοὺς προσήκοντες ποιεῖν ἡμῖν καὶ ἀναγκάζουσι ποιεῖν Δημ. 1070. 1. - Παθ., διατάττομαι νὰ πράξω τι, τέσσερες... κῶμαι... τοῖσι κυσὶ προσετετάχατο σιτία παρέχειν Ἡρόδ. 1. 192, πρβλ. Θουκ. 5. 75, κτλ. 4) ἀπολ., διατάττω, κελεύω, εἶμαι κύριος, ἀντίθετον τῷ ὑπηρετέω, Ἀριστ. Τοπ. 5. 1, 6. - Παθ., προστάσσομαι, λαμβάνω διαταγάς, οἱ προστεταγμένοι Θουκ. 1. 136.

French (Bailly abrégé)

1 préposer : τινα πύλαις ESCHL confier à qqn la garde des portes;
2 assigner, attribuer : πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους HDT rattacher à certaines tribus les tribus voisines ; προστάσσειν τινάς τινι mettre des troupes sous le commandement de qqn ; τινα ἄρχοντα THC désigner qqn comme chef ; p. ext. ordonner, prescrire : τί τινι qch à qqn ; τινί ou τινά avec l’inf. : ordonner à qqn de faire qch ; τὸ προστεταγμένον, τὸ προσταχθέν, ordre donné ; τὰ προσταχθέντα HDT les ordres donnés ; particul., t. médic. prescrire, établir une ordonnance.
Étymologie: πρός, τάσσω.