fatum: Difference between revisions
Ἔρως δίκαιος καρπὸν εὐθέως φέρει → Cupiditas, quae sit iusta, fructum fert statim → Gerechtes Streben bringt geradewegs Ertrag
m (Text replacement - "]]>" to "]]") |
|||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{Lewis | {{Lewis | ||
|lshtext=<b>fātum</b>: i (<br /><b>I</b> masc. [[fatus]] [[malus]] [[meus]], Petr. 42, 77), n. for II. A., [[that]] [[which]] is said, an [[utterance]].—Hence,<br /><b>I</b> Prop., a [[prophetic]] [[declaration]], [[oracle]], [[prediction]] ([[rare]] [[but]] [[class]].): [[neque]] me [[Apollo]] fatis fandis dementem invitam ciet, Pac. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 80 Vahl.): Lentulum sibi confirmasse ex fatis Sibyllinis haruspicumque responsis se, etc., Cic. Cat. 3, 4, 9: eo fatis quae Veientes scripta haberent, id. Div. 1, 44, 100: fatis, ominibus oraculisque portendere, Liv. 29, 10 fin. Drak. N. cr.: Siculisne resideret arvis Oblitus factorum, Verg. A. 5, 703.—<br /><b>II</b> Transf.<br /> <b>A</b> In gen., [[that]] [[which]] is ordained, desting, [[fate]]; the εἱμαρμένη or [[μοῖρα]] | |lshtext=<b>fātum</b>: i (<br /><b>I</b> masc. [[fatus]] [[malus]] [[meus]], Petr. 42, 77), n. for II. A., [[that]] [[which]] is said, an [[utterance]].—Hence,<br /><b>I</b> Prop., a [[prophetic]] [[declaration]], [[oracle]], [[prediction]] ([[rare]] [[but]] [[class]].): [[neque]] me [[Apollo]] fatis fandis dementem invitam ciet, Pac. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 80 Vahl.): Lentulum sibi confirmasse ex fatis Sibyllinis haruspicumque responsis se, etc., Cic. Cat. 3, 4, 9: eo fatis quae Veientes scripta haberent, id. Div. 1, 44, 100: fatis, ominibus oraculisque portendere, Liv. 29, 10 fin. Drak. N. cr.: Siculisne resideret arvis Oblitus factorum, Verg. A. 5, 703.—<br /><b>II</b> Transf.<br /> <b>A</b> In gen., [[that]] [[which]] is ordained, desting, [[fate]]; the εἱμαρμένη or [[μοῖρα]] of the Greeks (syn.: [[fortuna]], [[fors]], [[sors]], [[casus]]): nec ii, qui dicunt immutabilia esse, quae futura sint nec posse [[verum]] futurum convertere in falsum, fati necessitatem confirmant, sed verborum vim interpretantur. At qui introducunt causarum seriem sempiternam, ii mentem hominis voluntate libera spoliatam [[necessitate]] fati devinciunt, Cic. Fat. 9, 20 sq.; [[hence]] the [[philosophic]] [[use]] of the [[word]] to [[denote]] the [[eternal]], [[immutable]] [[law]] of [[nature]]: fieri omnia fato, [[ratio]] cogit fateri. Fatum [[autem]] id [[appello]], [[quod]] [[Graeci]] εἱμαρμένην, id est ordinem seriemque causarum, cum [[causa]] causae nexa rem ex se gignat, id. Div. 1, 55, 125 sq.; cf.: cum vos fato fieri dicatis omnia, [[quod]] [[autem]] [[semper]] ex omni aeternitate [[verum]] fuerit, id esse [[fatum]], id. N. D. 3, 6, 14; and: cum duae sententiae fuissent veterum philosophorum, una eorum, qui censerent omnia ita fato fieri, ut id [[fatum]] vim necessitatis afferret; in [[qua]] [[sententia]] [[Democritus]], [[Heraclitus]], [[Empedocles]], [[Aristoteles]] fuit: altera eorum, quibus viderentur [[sine]] ullo fato esse animorum [[motus]] voluntarii, id. Fat. 17, 39; cf. also: ex hoc genere causarum ex aeternitate pendentium [[fatum]] a Stoicis nectitur, id. Top. 15, 59; and: anile [[sane]] et plenum superstitionis fati [[nomen]] ipsum, id. Div. 2, 7, 19: si Daphitae [[fatum]] fuit ex equo cadere, id. Fat. 3, 5; cf. id. ib. 12, 28: cf.: [[neque]] si [[fatum]] fuerat, effugisset, id. Div. 2, 8, 20: ut praedici posset, [[quid]] cuique eventurum et quo [[quisque]] fato [[natus]] esset, id. ib. 1, 1, 2; [[quonam]] meo fato fieri dicam, ut, etc., id. Phil. 2, 1, 1: [[qua]] [[quidem]] in re singulari [[sum]] fato, I [[experience]] a [[remarkable]] [[fate]], Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 1: si [[quid]] mihi [[humanitus]] accidisset [[multa]] [[autem]] impendere videntur [[praeter]] naturam [[etiam]] praeterque [[fatum]], i. e. [[beyond]] the [[natural]] and appointed [[course]] of events, id. Phil. 1, 4, 10: [[quasi]] debita sibi fato dominatione, Suet. Aug. 19: [[persuasio]], cuncta fato agi, id. Tib. 69: [[nisi]] dii immortales omni ratione placati suo numine [[prope]] fata ipsa flexissent, Cic. Cat. 3, 8, 19: orte Saturno, [[tibi]] [[cura]] magni Caesaris fatis [[data]], Hor. C. 1, 12, 51: quo (Caesare) [[nihil]] majus meliusve terris Fata donavere bonique divi, id. ib. 4, 2, 38; id. Carm. Sec. 28: ut caneret [[fera]] [[Nereus]] Fata, id. C. 1, 15, 5; so, acerba, id. Epod. 7, 17: [[triste]], id. S. 1, 9, 29: caeca, id. C. 2, 13, 16: plebeium in [[circo]] positum est [[fatum]], the [[fate]] of the [[vulgar]], Juv. 6, 588: fata regunt homines, id. 9, 32; 12, 63.—With ut: qui hoc fato [[natus]] est, ut, etc., Cic. Mil. 11, 30: fuit hoc [[sive]] [[meum]] [[sive]] rei publicae [[fatum]], ut, etc., id. Balb. 26, 58.—With ne: eo fato se in iis terris collocatam esse arbitratur, ne, etc., Cic. Font. 16, 35.—<br /> <b>B</b> Esp.<br /> <b>1</b> Of the [[will]] or [[determination]] of the gods: heu stirpem invisam et fatis contraria nostris Fata Phrygum, Verg. A. 7, 293; 7, 50; cf. Non. 455, 25.—And also of [[that]] [[which]] determines the [[fate]] of a [[person]] or [[thing]]: Ilio tria fuisse audivi fata, quae [[illi]] forent [[exitio]]: [[signum]] ex arce si perisset; alterum, etc., Plaut. Bacch. 4, 9, 29; so, Herculis sagittae, quae [[fatum]] Trojae fuere, Just. 20, 1 fin.—Prov.: fata viam invenient, Verg. A. 3, 395; 10, 113.—Fāta, ōrum, n., personified as deities, the Fates, Prop. 4, 7, 51; Stat. Th. 8, 26; id. S. 5, 1, 259; Inscr. Orell. 1771 sq.—<br /> Bad [[fortune]], [[ill]] [[fate]], [[calamity]], [[mishap]]: [[dictum]] [[facete]] et [[contumeliose]] in Metellos antiquum Naevii est: Fato Metelli Romae fiunt consules, Pseudo Ascon. ad Cic. Verr. 1, 10, 29 (p. 140 ed. Orell.); and, alluding to this [[verse]]: hoc Verrem dicere aiebant, te (sc. Metellum) non fato, ut ceteros ex vestra [[familia]], sed [[opera]] sua consulem [[factum]], id. ib. 10, 29: quibus ego [[confido]] impendere [[fatum]] aliquod et poenas jamdiu improbitati, nequitiae ... debitas instare, Cic. Cat. 2, 5, 11: exitii ac fati [[dies]], id. ib. 3, 7, 17: abditi in tabernaculis aut suum [[fatum]] querebantur aut, etc., Caes. B. G. 1, 39, 4; cf. Caes. B. C. 2, 6, 1: [[quod]] si jam ([[quod]] dii [[omen]] avertant) [[fatum]] extremum rei publicae venit, Cic. Phil. 3, 14, 35: in [[illo]] [[paene]] fato rei publicae, id. Dom. 57, 145.— So,<br /> <b>b</b> Esp. freq. of [[death]]: sic Hortensii vox exstincta fato suo est, nostra [[publico]], id. Brut. 96, 328; cf.: nolite hunc maturius exstingui vulnere vestro [[quam]] suo fato, id. Cael. 32, 79; cf.: [[omen]] fati, id. Phil. 9, 4, 6; and: [[quia]] nec fato merita nec morte peribat, Verg. A. 4, 696: ferro, non fato [[moerus]] Argivum (i. e. [[Achilles]]) occidit, Poët. ap. Quint. 8, 6, 10 Spald.: perfunctos jam fato = mortuos, Liv. 9, 1, 6; qui fato sunt functi, Quint. 3, 7, 10: fato cedere, Liv. 26, 13: fato concessit, Pl. [[Pan]]. 11, 3; for [[which]]: concedere in [[fatum]], Modestin. Dig. 34, 3, 20: fato obiit, died a [[natural]] [[death]], Tac. A. 6, 10: fato fungi, id. ib. 14, 12 fin.: [[ille]] (uxorem) functam fato respondet, id. ib. 11, 3: si me praeceperit [[fatum]], Curt. 9, 6; Quint. 6, 2, 33.—In this [[sense]] [[sometimes]] in the plur.: jamdudum peccas, si mea fata petis, Ov. H. 19, 118; Minotauri, Mel. 2, 7: mea fata, my [[ashes]], Prop. 1, 17, 11: sentiet [[vivus]] eam, quae [[post]] fata praestari [[magis]] solet, venerationem, Quint. 12, 17, 7: si me fata intercepissent, id. 6 praef. 1; cf.: ([[mater]]) acerbissimis rapta fatis, id. § 4; cf. the shades or spirits of the [[dead]]: cum fato jacentis, Mel. 2, 2.—<br /> <b>3</b> Concr., one [[who]] brings [[calamity]], a [[plague]]: duo [[illa]] rei publicae [[paene]] fata, Gabinium et Pisonem, Cic. Sest. 43, 93. | ||
}} | }} | ||
Revision as of 09:33, 13 August 2017
Latin > English (Lewis & Short)
fātum: i (
I masc. fatus malus meus, Petr. 42, 77), n. for II. A., that which is said, an utterance.—Hence,
I Prop., a prophetic declaration, oracle, prediction (rare but class.): neque me Apollo fatis fandis dementem invitam ciet, Pac. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 80 Vahl.): Lentulum sibi confirmasse ex fatis Sibyllinis haruspicumque responsis se, etc., Cic. Cat. 3, 4, 9: eo fatis quae Veientes scripta haberent, id. Div. 1, 44, 100: fatis, ominibus oraculisque portendere, Liv. 29, 10 fin. Drak. N. cr.: Siculisne resideret arvis Oblitus factorum, Verg. A. 5, 703.—
II Transf.
A In gen., that which is ordained, desting, fate; the εἱμαρμένη or μοῖρα of the Greeks (syn.: fortuna, fors, sors, casus): nec ii, qui dicunt immutabilia esse, quae futura sint nec posse verum futurum convertere in falsum, fati necessitatem confirmant, sed verborum vim interpretantur. At qui introducunt causarum seriem sempiternam, ii mentem hominis voluntate libera spoliatam necessitate fati devinciunt, Cic. Fat. 9, 20 sq.; hence the philosophic use of the word to denote the eternal, immutable law of nature: fieri omnia fato, ratio cogit fateri. Fatum autem id appello, quod Graeci εἱμαρμένην, id est ordinem seriemque causarum, cum causa causae nexa rem ex se gignat, id. Div. 1, 55, 125 sq.; cf.: cum vos fato fieri dicatis omnia, quod autem semper ex omni aeternitate verum fuerit, id esse fatum, id. N. D. 3, 6, 14; and: cum duae sententiae fuissent veterum philosophorum, una eorum, qui censerent omnia ita fato fieri, ut id fatum vim necessitatis afferret; in qua sententia Democritus, Heraclitus, Empedocles, Aristoteles fuit: altera eorum, quibus viderentur sine ullo fato esse animorum motus voluntarii, id. Fat. 17, 39; cf. also: ex hoc genere causarum ex aeternitate pendentium fatum a Stoicis nectitur, id. Top. 15, 59; and: anile sane et plenum superstitionis fati nomen ipsum, id. Div. 2, 7, 19: si Daphitae fatum fuit ex equo cadere, id. Fat. 3, 5; cf. id. ib. 12, 28: cf.: neque si fatum fuerat, effugisset, id. Div. 2, 8, 20: ut praedici posset, quid cuique eventurum et quo quisque fato natus esset, id. ib. 1, 1, 2; quonam meo fato fieri dicam, ut, etc., id. Phil. 2, 1, 1: qua quidem in re singulari sum fato, I experience a remarkable fate, Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 1: si quid mihi humanitus accidisset multa autem impendere videntur praeter naturam etiam praeterque fatum, i. e. beyond the natural and appointed course of events, id. Phil. 1, 4, 10: quasi debita sibi fato dominatione, Suet. Aug. 19: persuasio, cuncta fato agi, id. Tib. 69: nisi dii immortales omni ratione placati suo numine prope fata ipsa flexissent, Cic. Cat. 3, 8, 19: orte Saturno, tibi cura magni Caesaris fatis data, Hor. C. 1, 12, 51: quo (Caesare) nihil majus meliusve terris Fata donavere bonique divi, id. ib. 4, 2, 38; id. Carm. Sec. 28: ut caneret fera Nereus Fata, id. C. 1, 15, 5; so, acerba, id. Epod. 7, 17: triste, id. S. 1, 9, 29: caeca, id. C. 2, 13, 16: plebeium in circo positum est fatum, the fate of the vulgar, Juv. 6, 588: fata regunt homines, id. 9, 32; 12, 63.—With ut: qui hoc fato natus est, ut, etc., Cic. Mil. 11, 30: fuit hoc sive meum sive rei publicae fatum, ut, etc., id. Balb. 26, 58.—With ne: eo fato se in iis terris collocatam esse arbitratur, ne, etc., Cic. Font. 16, 35.—
B Esp.
1 Of the will or determination of the gods: heu stirpem invisam et fatis contraria nostris Fata Phrygum, Verg. A. 7, 293; 7, 50; cf. Non. 455, 25.—And also of that which determines the fate of a person or thing: Ilio tria fuisse audivi fata, quae illi forent exitio: signum ex arce si perisset; alterum, etc., Plaut. Bacch. 4, 9, 29; so, Herculis sagittae, quae fatum Trojae fuere, Just. 20, 1 fin.—Prov.: fata viam invenient, Verg. A. 3, 395; 10, 113.—Fāta, ōrum, n., personified as deities, the Fates, Prop. 4, 7, 51; Stat. Th. 8, 26; id. S. 5, 1, 259; Inscr. Orell. 1771 sq.—
Bad fortune, ill fate, calamity, mishap: dictum facete et contumeliose in Metellos antiquum Naevii est: Fato Metelli Romae fiunt consules, Pseudo Ascon. ad Cic. Verr. 1, 10, 29 (p. 140 ed. Orell.); and, alluding to this verse: hoc Verrem dicere aiebant, te (sc. Metellum) non fato, ut ceteros ex vestra familia, sed opera sua consulem factum, id. ib. 10, 29: quibus ego confido impendere fatum aliquod et poenas jamdiu improbitati, nequitiae ... debitas instare, Cic. Cat. 2, 5, 11: exitii ac fati dies, id. ib. 3, 7, 17: abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut, etc., Caes. B. G. 1, 39, 4; cf. Caes. B. C. 2, 6, 1: quod si jam (quod dii omen avertant) fatum extremum rei publicae venit, Cic. Phil. 3, 14, 35: in illo paene fato rei publicae, id. Dom. 57, 145.— So,
b Esp. freq. of death: sic Hortensii vox exstincta fato suo est, nostra publico, id. Brut. 96, 328; cf.: nolite hunc maturius exstingui vulnere vestro quam suo fato, id. Cael. 32, 79; cf.: omen fati, id. Phil. 9, 4, 6; and: quia nec fato merita nec morte peribat, Verg. A. 4, 696: ferro, non fato moerus Argivum (i. e. Achilles) occidit, Poët. ap. Quint. 8, 6, 10 Spald.: perfunctos jam fato = mortuos, Liv. 9, 1, 6; qui fato sunt functi, Quint. 3, 7, 10: fato cedere, Liv. 26, 13: fato concessit, Pl. Pan. 11, 3; for which: concedere in fatum, Modestin. Dig. 34, 3, 20: fato obiit, died a natural death, Tac. A. 6, 10: fato fungi, id. ib. 14, 12 fin.: ille (uxorem) functam fato respondet, id. ib. 11, 3: si me praeceperit fatum, Curt. 9, 6; Quint. 6, 2, 33.—In this sense sometimes in the plur.: jamdudum peccas, si mea fata petis, Ov. H. 19, 118; Minotauri, Mel. 2, 7: mea fata, my ashes, Prop. 1, 17, 11: sentiet vivus eam, quae post fata praestari magis solet, venerationem, Quint. 12, 17, 7: si me fata intercepissent, id. 6 praef. 1; cf.: (mater) acerbissimis rapta fatis, id. § 4; cf. the shades or spirits of the dead: cum fato jacentis, Mel. 2, 2.—
3 Concr., one who brings calamity, a plague: duo illa rei publicae paene fata, Gabinium et Pisonem, Cic. Sest. 43, 93.
