γυμνασίαρχος

English (LSJ)

ὁ,
A gymnasiarch, superintendent of athletic training at Athens and elsewhere, And.1.132, D. 35.48, IG22.1227.4, 5(1).20A5 (Sparta), PAmh.2.130.1 (i A. D.), etc.: fem. ἡ γυμνασίαρχος, IGRom.3.802 (Pamphyl.).
2 director of a γυμνάσιον, Pl.Erx.399a, Phld.Herc.1040.

Spanish (DGE)

-ου, ὁ 1 gimnasiarco encargado del servicio público que organizaba y sufragaba los gastos en los juegos y competiciones deportivas de los festivales λῃτουργεῖν οὗτοι προὐβάλλοντο, ... γυμνασίαρχον Ἡφαιστίοις esos (me) propusieron ejercer liturgias, (ser) gimnasiarco en las fiestas de Hefesto And.Myst.132, cf. D.35.48, Poll.3.67, AB 228.11, considerado como una ἀρχή en algunos lugares τιθέναι δὲ καὶ ἀγῶνα τῇ ἑορτῇ ... αἱρεῖσθαι δὲ καὶ γυμνασίαρχον ἅμα ταῖς ἄλλαις ἀρχαῖς IG 12(5).647.21 (Ceos III a.C.), podía ser elegido por votación χειροτονηθεὶς γ. εἰς τὸν ἐνιαυτόν IG 2².1227.4 (II a.C.), proporcionaba a los luchadores todo lo necesario IG 5(1).20A.5 (Esparta II d.C.), presidía los juegos IG 12(1).127.9, 18 (Rodas I a.C.), expuesto como ejemplo de persona influyente y rica, D.Chr.34.31.
2 maestro del gimnasio educador de efebos ὁ γ. ἀπαλλάττεσθαι αὐτὸν ἐκ τοῦ γυμνασίου ἐκέλευεν Pl.Erx.399a, cf. Anon.Herc.1040.2.3, Cic.Verr.4.92, Val.Max.9.10.ext.2, 9.12.ext.7, estaba al frente de los efebos y vigilaba su conducta συνεπόμπευεν ὁ γ. ἡγούμενος τῶν τε παίδων καὶ τῶν ἐφήβων Plu.Arat.53, cf. 2.754d, 755a, 756a.
3 ptol. y rom. gimnasiarco, administrador del gimnasio funcionario de muy alto rango en la administración de las ciudades que se hacía cargo de todo lo que concernía al gimnasio ἐπανενέγκαι ἐπί τε τὸν γυμνασίαρχον καὶ [ἐ] πὶ τοὺς ἐκ τοῦ ἐν τῇ Φιλαδελφείᾳ γυμνασίου νεανίσκους BGU 1256.27 (II a.C.), ὁ γ. καὶ κοσμητής SB 7246.4 (II a.C.), cf. I.AI 12.120
•rom. y esp. en el Egipto greco-romano gimnasiarco uno de los funcionarios de mayor rango, alto dignatario c. funciones mucho más amplias que las estrictamente rel. el gimnasio γ. Κόμα καὶ τῶν ἄλλων [τῶ] ν ἐν τῇ κώμῃ κατοίκων BGU 1188.2 (I a.C.), cf. PAmh.130.1 (I d.C.), ὁ γ. τῆς κώμης BGU 1201.13 (II d.C.), πόλεως [Α] λεξαν[δρ] εί[ας] γ. A.Al.4A.50, cf. 4B.42, PLandlisten 1.460 (IV d.C.), 2.678 (IV d.C.), como sustituto del estratego BGU 347.2.8 (II d.C.), nombrado como παλαιστροφύλαξ junto al estratego y otros funcionarios PAmh.124.9 (III d.C.), γ. βουλευτὴς τῆς αὐτῆς πόλεως PUps.Frid.6.7 (III d.C.), γ. καὶ γραμματεὺς τοῦ δήμου IEphesos 2069.8, cf. 2948a.4, ἀρχιερεῖς, γυμνασίαρχοι, στεμμάτων καὶ πορφύρας καταξιούμενοι Vett.Val.7.10, ἀποδεδειγμένος γ. gimnasiarco designado, BGU 324.3, 358.22 (ambos II d.C.), ἔναρχος γ. gimnasiarco en funciones, POxy.54.2 (III d.C.)
•despect. César a Antonio como gobernador de Egipto μὴ ὕπατον, μὴ αὐτοκράτορα ... ἀλλὰ γυμνασίαρχον D.C.50.27.1
•en inscr. (esp. de Asia Menor) y docum. tít. honorífico, frec. ligado a familias γ. εἰς τὸν αἰῶνα TAM 3.121.6, cf. 116 (ambas Termeso), 178.14 (Termeso III d.C.), αἰωνίου γ. gimnasiarco perpetuo, CPHerm.62.29, Μεγακλέα ... δημιουργὸν καὶ γυμνασίαρχον IGR 3.800.5 (Panfilia), tb. aplicado a mujeres Ἀντιοχὶς ... γ. τῶν γυναικῶν OGI 479.14 (Dorileo II d.C.), Κλαυδία ... γ. TAM 3.137 (Termeso III d.C.), Αὐρηλίαν ... γυμνασίαρχ[ον ε] ἰς τὸν αἰῶνα TAM 3.57.3, cf. 58 (ambas Termeso), Μηνοδώραν ..., [δημι] ουργὸν καὶ γυμνασίαρχον IGR 3.801.5 (Panfilia), y en la fórmula γ. ἐλαίου θέσει IGR 3.802.8 (Panfilia).

German (Pape)

[Seite 509] ὁ, Gymnasiarch; er mußte die Übungen für die heiligen Spiele besorgen, den Übungsplatz, die Lehrer, wie Unterhalt für die einzuübenden Jünglinge hergeben, Andoc. 1, 132; Dem. 20, 21; es wurden die reichsten Bürger, aus jeder φυλή einer, dazu gewählt. Nach B. A. 228 besorgten sie besonders die λαμπαδοδρομίαι εἰς τὴν ἑορτὴν τοῦ Προμηθέως καὶ τοῦ Ἡφαίστου καὶ Πανός. – Sp. Aufseher der Gymnasien, Plat. Eryx. 399 a. Vgl. Wolf Lept. p. XCII u. Böckh Staatsh. I p. 494.

French (Bailly abrégé)

ου (ὁ) :
gymnasiarque, citoyen d'Athènes élu par sa tribu et chargé de subvenir aux frais d'entretien des gymnases, d'assurer le service des jeux gymniques pour les fêtes et cérémonies et de contrôler le bon fonctionnement des gymnases.
Étymologie: γυμνάσιον, ἄρχω.

Dutch (Woordenboekgrieks.nl)

γυμνασίαρχος -ου, ὁ [γυμνάσιον, ἄρχω] gymnasiarch (verantwoordelijk voor atleten); hoofd van een gymnasion.

Russian (Dvoretsky)

γυμνᾰσίαρχος: ὁ гимнасиарх
1 в Афинах - избиравшийся каждой филой состоятельный гражданин, на средства и под руководством которого подготовлялись и проводились общественные игры в дни национальных празднеств Dem., Plut.;
2 начальник гимнасия Plat.

Greek Monolingual

ο (Α γυμνασίαρχος)
επόπτης τών αγώνων
αρχ.
1. αιρετός άρχοντας στην Αθήνα
2. επιστάτης του γυμνασίου.
[ΕΤΥΜΟΛ. < γυμνάσιον + -αρχος].

Greek (Liddell-Scott)

γυμνασίαρχος: ὁ, ὁ πληρῶν τὰ χρέη μιᾶς τῶν λειτουργιῶν ἢ δημοσίων ὑποχρεώσεων ἐν Ἀθήναις, ἔχων τὴν διεύθυνσιν τῆς παλαίστρας καὶ πληρώνων τοὺς προγυμναστὰς ἢ τῆς γυμναστικῆς διδασκάλους, Ἀνδοκ. 17. 20, Δημ. 940. 13, κτλ. Ἐξελέγετο δὲ ὑπὸ τῆς φυλῆς του δι᾿ ὡρισμένον χρόνο, B öckh Ath. St. 2. 216, Wolf Lept. σ. XCII. 2) διδάσκαλος τῆς γυμναστικῆς ἰδίως ἐν Σπάρτῃ, Συλλ. Ἐπιγρ. 1326, 1349, κ. ἀλλ., πρβλ. Böckh σ. 611.

Wikipedia EL

Γυμνασίαρχος (λατινικά: gymnasiarchus‎), από το γυμνάσιον και το ἄρχειν, ήταν το όνομα ενός υπαλλήλου στην αρχαία Ελλάδα του οποίου ο βαθμός και τα καθήκοντα ποικίλλει ευρέως σε διαφορετικά σημεία και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.

Στην Αρχαία Αθήνα κατά τον πέμπτο και τέταρτο αιώνα π.Χ., ένας γυμνασίαρχος επιλεγόταν κάθε χρόνο από κάθε φυλή για να αναλάβει τα έξοδα των αγώνων των λαμπάδων (βλ. Λαμπαδηδρομία). Τα καθήκοντα περιλάμβαναν την πληρωμή όλων των εξόδων που σχετίζονται με την προπόνηση των συμμετεχόντων και το γραφείο ήταν μια από τις πιο ακριβές από τις δημόσιες υπηρεσίες που ζητούσε η Αθήνα από τους πλούσιους πολίτες της. Το όνομα φαίνεται να υποδηλώνει ότι ο γυμνασίαρχος είχε επίσης ορισμένα δικαιώματα και καθήκοντα στη γυμναστική κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης των νέων, αλλά δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με αυτό το θέμα.

Μετά την ίδρυση της Μακεδονικής εξουσίας, υπήρξε αλλαγή στην Αθήνα. Ένας γυμνασίαρχος επιλεγόταν κάθε χρόνο και το γραφείο του ήταν εξαιρετικής αξιοπρέπειας. Είχε τη γενική επίβλεψη της τάξης και της πειθαρχίας στο γυμναστήριο των εφήβων και μερικές φορές χρηματοδοτούσε βαριά έξοδα από το δικό του πορτοφόλι. Το ίδιο όνομα δόθηκε στους πλούσιους εφήβους, οι οποίοι ανέλαβαν για μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα, γενικά έναν μήνα, να φέρουν ορισμένες βαριές χρεώσεις για τους συντρόφους τους, όπως τα έξοδα των εκδηλώσεων ή την παράδοση του λαδιού που απαιτείται στο γυμναστήριο.

Εκτός της Αθήνας και των πολιτειών που αντιγράφουν το γυμναστικό της σύστημα, ο όρος υποδηλώνει είτε δικαστές που είχαν την ευθύνη της γυμναστικής και λογοτεχνικής διδασκαλίας, είτε εκείνους που έπρεπε να εξασφαλίσουν ορισμένα έξοδα που σχετίζονται με το γυμναστήριο ή τις εκδηλώσεις, είτε από τη δική τους ιδιοκτησία είτε από τα δημόσια κεφάλαια. Υπήρχε μεγάλη ποικιλία στις λεπτομέρειες.

Wikipedia EN

Gymnasiarch (Latin: gymnasiarchus, from Greek: γυμνασίαρχος, gymnasiarchos), which derives from Greek γυμνάσιον (gymnasion, gymnasium) + ἄρχειν, archein, to lead, was the name of an official of ancient Greece whose rank and duties varied widely in different places and at different times.

In Classical Athens during the fifth and fourth centuries B.C.E., a gymnasiarch was chosen annually from each tribe to bear the expenses of the torch races (see Lampadephoria). The duties included the payment of all expenses connected with the training of the competitors, and the office was one of the most expensive of the public services demanded by Athens of her wealthy citizens. The name seems to imply that the gymnasiarch had also certain rights and duties in the gymnasia during the training of the youths, but there is no definite information on this subject.

After the establishment of Macedonian power, there was a change at Athens. One gymnasiarch was chosen annually, and his office was one of great dignity. He had the general oversight of order and discipline in the gymnasium of the epheboi and sometimes financed heavy expenses from his own purse. The same name was given to rich epheboi, who undertook for a longer or shorter period, generally one month, to bear certain heavy charges for their comrades, such as the expenses of festivals, or of furnishing the oil needed in the gymnasium.

Outside of Athens and the states which copied her gymnastic system, the term denoted either magistrates who had charge of the gymnastic and literary instruction, or those who have to provide for certain expenses connected with the gymnasium or festivals, either from their own property or from the public funds. There was a wide diversity in details.

Wikipedia RU

Гимнасиарх (лат. gymnasiarchus, от греч. γυμνασίαρχος) — должностное лицо в Древней Греции, чей ранг и обязанности широко варьировались в разных местах и в разное время. Термин происходит от греческого γυμνάσιον (гимнасий) + ἄρχειν (архонт).

В Древних Афинах в V и IV веках до н. э. гимнасиарх выбирался ежегодно от каждой филы, чтобы нести расходы на гонку факелов (Лампадефория). Обязанности включали оплату всех расходов, связанных с обучением участников, а должность была одной из самых дорогих государственных обязанностей, требуемых Афинами от своих состоятельных граждан. Название, по-видимому, подразумевает, что гимнасиарх также имел определённые права и обязанности в гимнасии во время обучения эфебов, но определённой информации по этому вопросу нет.

После установления македонской власти в Афинах произошли перемены. Гимнасиарх, выбираемый ежегодно, обладал общим надзором за порядком и дисциплиной в гимнасии, а иногда и оплачивал её расходы из собственного кармана, так как общественных денег на содержание учреждения не отпускались.

За пределами Афин и государств, которые скопировали её систему воспитания и образования молодёжи, термин обозначал либо магистратов, которые отвечали за гимнастическое и литературное обучение, либо тех, кто должен нести определённые расходы, связанные с гимнасием или фестивалями, либо из собственного имущества, либо из государственных средств. В деталях было много разнообразия.