ὑπεραίρω: Difference between revisions

|mltxt=[[ὑπεραίρω]] ΝΜΑ, και ποιητ. τ. [[ὑπεραείρω]] ΜΑ [[αἴρω]] / [[ἀείρω]]<br /><b>1.</b> [[σηκώνω]], [[υψώνω]] [[κάτι]] [[πάνω]] από [[κάτι]] [[άλλο]]<br /><b>2.</b> <b>μέσ.</b> <i>υπεραίρομαι</i> και <i>ὑπεραίρομαι</i><br />[[υπερηφανεύομαι]], [[αλαζονεύομαι]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>μτφ.</b> υπερεξυψώνω, [[υπερεπαινώ]]<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />[[υπερβαίνω]] [[κάτι]] στο ύψος (α. «ὑπεραίρειν τὸ [[μέγεθος]] τοῦ δένδρου», Θεόφρ.<br />β. «αἱ ἀνομίαι μου ὑπερῆραν τὴν κεφαλήν μου», ΠΔ)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[πηδώ]], [[περνώ]] [[πάνω]] από [[κάτι]] («ἵπποι... εἰθισμένοι τάφρους διαπηδᾱν καὶ τειχία ὑπεραίρειν», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>2.</b> [[παρακάμπτω]], [[περνώ]] [[πέρα]] από κάποιο [[σημείο]] («κάμψαντες δὲ τὸν Πάχυνον ὑπερῆραν εἰς Ἔκνομον», Αρρ.)<br /><b>3.</b> <b>στρ.</b> [[περικυκλώνω]] με [[υπερφαλάγγιση]], [[υπερφαλαγγίζω]]<br /><b>4.</b> [[φτάνω]] [[πέρα]] από κάποιο [[σημείο]], [[υπερακοντίζω]] («οὐθ' ὑπεράρας, οὐδ' ὑποκάμψας καιρόν», <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>5.</b> [[υπερτερώ]], [[υπερέχω]] σε [[κάτι]] («σὺ τοσοῡθ' ὑπερῆρας ῥῴμη καὶ τόλμῃ», <b>Δημοσθ.</b>)<br /><b>6.</b> [[είμαι]] [[περισσότερος]] ή μεγαλύτερος από άλλον («μήθ' ὑπεραίροντα τῶν εἰθισμένων ὄγκων μήτ' ἐλλείποντα», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>7.</b> [[καταβάλλω]], [[νικώ]] («ὁ τῶν ἐναντίων ἡγεμὼν ὑπερῆρε τοὺς ἐπὶ τούτῳ ταχθέντας», <b>Δημοσθ.</b>)<br /><b>8.</b> [[ξεχειλίζω]], [[πλημμυρίζω]]<br /><b>9.</b> <b>μέσ.</b> α) υψώνομαι [[πάνω]] από [[κάτι]]<br />β. εξεγείρομαι, ξεσηκώνομαι, [[επαναστατώ]] («ὁ ἀντικείμενος καὶ ὑπεραιρόμενος ἐπὶ [[πάντα]] λεγόμενον θεόν», ΚΔ)<br /><b>10.</b> (η μτχ. ενεστ. ως κύριο όν.) <i>ὁ Ὑπεραίρων</i><br />[[ονομασία]] που δόθηκε στον [[μήνα]] Δεκέμβριο από τον Κόμμοδο<br /><b>11.</b> (το ουδ. μτχ. ενεστ.) <i>τὸ ὑπεραῑρον</i><br />η [[υπερβολή]]<br /><b>12.</b> <b>φρ.</b> α) «[[ὑπεραίρω]] τὸ [[φθέγμα]]» — [[υψώνω]] πολύ τον τόνο της φωνής (<b>Λουκιαν.</b>)<br />β) «[[ὑπεραίρω]] τὸ [[πέλαγος]]» — [[περνώ]], [[διαπλέω]] το [[πέλαγος]] (<b>Πολ.</b>)<br />γ) «[[ὑπεραίρω]] [[ὑπέρ]] τι» — εκτείνομαι [[πέρα]] από [[κάτι]] <b>(Αρρ.)</b><br />δ) «ὑπεραίρειν ἔξω τὰ βλέφαρα» — [[προκαλώ]] [[διόγκωση]] τών βλεφάρων [[προς]] τα έξω.<br />-έω, Α<br /><b>1.</b> [[παίρνω]] επί [[πλέον]]<br /><b>2.</b> [[υπερβαίνω]], [[ξεπερνώ]] («τῶν ὑπεραιρούντων τὸν ἀριθμὸν τῶν ἱερέων», πάπ.).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>ὑπερ</i>- <span style="color: red;">+</span> <i>αἱρῶ</i> «[[λαμβάνω]], [[παίρνω]] με τα χέρια»].