3,273,724
edits
m (Text replacement - "erathen" to "eraten") Tags: Mobile edit Mobile web edit |
mNo edit summary |
||
Line 11: | Line 11: | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0977.png Seite 977]] (s. [[βάλλω]]), 1) [[zusammenwerfen]], zusammenbringen, z. B. von Flüssen, die sich in einander ergießen, ᾗχι ῥοὰς [[Σιμόεις]] συμβάλλετον ἠδὲ. [[Σκάμανδρος]], Il. 5, 774, wie ποταμοὶ ἐς μισγάγκειαν συμβάλλετον ὄβριμον [[ὕδωρ]], 4, 453; Her. im med., [[ὕδωρ]] συμβάλλεσθαι, 4, 50; τὸ μὴ βεβαίως βλέφαρα συμβαλεῖν ὕπνῳ, die Augen schließen, Aesch. Ag. 15, vgl. 1267; δεξιὰς συμβαλεῖν ἀλλήλοις, Eur. L A. 58; auch συμβαλεῖν ἔπη κακά, Soph. Ai. 1304, vom Zank; vgl. [[ὅταν]] φίλοι φίλοισι συμβάλωσ' ἔριν, Eur. Med. 521; μάχην τινί, Bacch. 835 (s. unter 2); γυναιξὶ συμβάλλειν λόγους, I. A. 830; ῥινούς, Ar. Pax 1240; πρὸς ἀλλήλας ἱμάτια, Eccl. 446; σχοινία, Stricke zusammenflechten, | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0977.png Seite 977]] (s. [[βάλλω]]), 1) [[zusammenwerfen]], [[zusammenbringen]], z. B. von Flüssen, die sich in einander ergießen, ᾗχι ῥοὰς [[Σιμόεις]] συμβάλλετον ἠδὲ. [[Σκάμανδρος]], Il. 5, 774, wie ποταμοὶ ἐς μισγάγκειαν συμβάλλετον ὄβριμον [[ὕδωρ]], 4, 453; Her. im med., [[ὕδωρ]] συμβάλλεσθαι, 4, 50; τὸ μὴ βεβαίως βλέφαρα συμβαλεῖν ὕπνῳ, die Augen schließen, Aesch. Ag. 15, vgl. 1267; δεξιὰς συμβαλεῖν ἀλλήλοις, Eur. L A. 58; auch συμβαλεῖν ἔπη κακά, Soph. Ai. 1304, vom Zank; vgl. [[ὅταν]] φίλοι φίλοισι συμβάλωσ' ἔριν, Eur. Med. 521; μάχην τινί, Bacch. 835 (s. unter 2); γυναιξὶ συμβάλλειν λόγους, I. A. 830; ῥινούς, Ar. Pax 1240; πρὸς ἀλλήλας ἱμάτια, Eccl. 446; σχοινία, Stricke [[zusammenflechten]], [[zusammendrehen]], Pax 37; [[aufschütten]], κριθαὶ ἵπποις συμβεβλημέναι, Xen. An. 3, 4, 31. – Med. von dem Seinigen zusammenbringen, beisteuern, hergeben, [[τέμενος]] συμβάλλομαι, Pind. I. 1, 59; ὁλκάδα τινί, Einem sein Lastschiff mitgeben, Her. 3, 135; εἴς τι, [[πρός]] τι, wozu [[beisteuern]], [[beitragen]], 4, 50; ἡ [[τύχη]] οὐδὲν ἔλασσον συμβάλλεται ἐς τὸ ἐπαίρειν, Thuc. 3, 45; ὥςτε καὶ χρήματα συνεβάλλοντο αὐτῷ εἰς τὴν τροφὴν τῶν στρατιωτῶν, Xen. An. 1, 1, 9; dah. helfen wozu, Cyr. 2, 4, 21; μέγα εἴς τι, 1, 2, 8, vgl. 6, 1, 28; Plat. Rep. I, 331 b; daher wie bei uns [[dazu beitragen]], die Ursache sein, τὸ μὴ ἀγανακτεῖν ἄλλα τέ μοι πολλὰ ξυμβάλλεται, Apol. 36 a; τινὶ εἴς τι, Pol. 2, 13, 1 u. oft; – auch zuweilen im act., οἱ συμβάλλοντες; ''[[sc.]]'' χρήματα, die Geld vorstrecken, die [[Gläubiger]], D. Hal. 4, 9. 5, 62; übh. von Geldgeschäften, συμβόλαια συμβάλλειν, Plat. Rep. IV, 425 c Legg. XI, 922 a; οὐδ' ἑτέρῳ συμβέβληκε, Is. 5, 36; beisteuern, συμβάλλειν παιδὶ ἢ γυναικὶ [[πέρα]] μεδίμνου, 10, 10; übh. [[hinzufügen]], συμβάλλεσθαι γνώμας, seine Stimme zu denen der Uebrigen hinzufügen, Her. 8, 61; ξενίαν συνεβάλοντο, sie schlossen Gastfreundschaft, Xen. An. 6, 4, 35; λόγους [[περί]] τινος, Cyr. 2, 2, 21. – 2) im feindlichen Sinne, Menschen an einander, in Streit bringen, zum Kampf aufreizen, ἀμφοτέρους θεοὶ σύμβαλον, Il. 20, 55, u. vollständiger, ἐμὲ καὶ Μενέλαον συμβάλετε μάχεσθαι, 3, 70; τινά τινι, Einen mit dem Andern kämpfen lassen, committere, Her. 3, 32. 5, 1; auch intr., an einander geraten, handgemein werden, kämpfen, αὐτοὶ σύμβαλον μάχεσθαι, sie geriethen an einander, um zu kämpfen, Il. 16, 565; u. so auch im med., σὺν δ' ἐβάλοντο μάχεσθαι, 12, 377. – Uebh. im med. = [[zusammentreffen]] mit Einem, ihm [[begegnen]], bes. im sync. aor., absolut, Il. 24, 709, ὁ δὲ ξύμβλητο γεραιὸς [[Νέστωρ]] 14, 39, u. gew. mit dem dat., Νέστορι δὲ ξύμβληντο, ib. 27, ἔνθ' Ὕπνῳ ξύμβλητο, ib. 231; ὅτε κεν συμβλήσεαι αὐτῷ, 20, 335, vgl. Od. 6, 54. 10, 105; ξυμβλήμενος [[ἄλλος]] [[ὁδίτης]], 11, 127. 15, 441; u. so im aor. act., τὼ ξυμβλήτην ἀλλήλοιϊν, 21, 15; so auch Aesch. [[Ἄρης]] Ἄρει συμβάλοι, Ch. 484; ἀγνὼς πρὸς ἀγνῶτ' εἶπε συμβαλὼν [[ἀνήρ]], 666; [[ἔνθα]] δίστομοι [[μάλιστα]] συμβάλλουσιν ἐμπόρων ὁδοί, die Wege treffen zusammen, Soph. O. C. 905; Einem ein Treffen liefern, Her. 1, 77. 80. 82. 103 u. oft; συνέβαλον Λακεδαιμονίοις μαχόμενοι, Plat. Menex. 242 a; πρὸς μάχην τοῖς ὑπεναντίοις, Pol. 10, 37, 4; εἰς μάχην, 3, 56, 6; τοῖς πολεμίοις, 1, 9, 7 u. oft. – 3) [[zusammenhalten]], [[zusammenstellen]], [[vergleichen]], τί τινι, Her. 2, 10. 3, 160. 4, 53. 99; auch [[πρός]] τι, 3, 95. 4, 50; u. pass., συμβληθῆναί τινι, 3, 125; auch med., τὸ Βαβυλώνιον πρὸς τὸ Εὐβοεικὸν [[τάλαντον]] συμβαλλεόμενον, 3, 95; πρὸς ἄλληλα, Plat. Theaet. 186 b; τί τινι, Hipp. mai. 289 b. Daher durch Vergleichung der Umstände auszumitteln suchen, einen Schluß daraus machen, vermuten, folgern, errathen. συμβαλεῖν εὐμαρὲς ἦν τὸ [[αἷμα]], es war leicht abzunehmen, zu errathen, Pind. N. 11, 33; τῷ δὲ τοῦτο συμβαλὼν ἔχεις, Soph. O. C. 1472. Gewöhnlich im med., entweder absol., Her. 4, 15. 45. 87. 7, 24. 184. 8, 30, vgl. Schäf. zu D. Hal. de C. V. p. 199, oder mit acc. c. inf., Her. 1, 68. 2, 33, 113. 5, 1. 6, 108. oder mit ὅτι, 3, 68, u. mit dem bloßen acc., errathen, durch Vermuthung herausbringen 4, 111. 6, 107; συμβαλοῦ γνώμην, überlege bei dir, Soph. O. C. 1153; οὐκοῦν ἐναργὲς, οῦτο συμβαλεῖν, ὅτι οἰχήσεται, Ar. Vesp. 50; ἣν οὐδ' ἂν εἷς γνοίη ποτ' οὐδ' ἂν ξυμβάλοι, 72; ῥᾴδιον συμβαλεῖν, Plat. Crat. 412 c; u. med., Rep. III, 398 c. Auch wie συντίθεσθαι, unter sich verabreden, συνεβάλοντο δὲ καὶ λόφον εἰς ὃν δέοι πάντας ἁλίζεσθαι, Xen. An. 6, 1, 3. – 4) [[zusammenrechnen]], [[zusammenzählen]], Her. 6, 63. 65, u. pass., ἡ ὁδὸς ἀνὰ διηκόσια συμβέβληταί μοι, der Weg wird von mir auf zweihundert Stadien berechnet, 4, 101. | ||
}} | }} | ||
{{bailly | {{bailly | ||
Line 17: | Line 17: | ||
}} | }} | ||
{{elnl | {{elnl | ||
|elnltext=συμ-βάλλω, Att. en soms ep. ξυμβάλλω, stamaor. dual. ξυμβλήτην, inf. ξυμβλήμεναι, med. ind. 3 sing. ξύμβλητο en 3 plur. ξύμβληντο, conj. 2 sing. συμβλήσεαι, 3 sing. ξύμβληται, ptc. ξυμβλήμενος; ook in tmes. act. van zaken bij elkaar voegen, bij elkaar gooien, met acc., m. n. van rivieren en hun water:; ἧχι ῥοὰς Σιμόεις συμβάλλετον ἠδὲ Σκάμανδρος waar de Simoïs en de Skamander hun stromen samen laten stromen Il. 5.774; abs. samenkomen:; ἔνθα δίστομοι συμβάλλουσιν ὁδοί waar twee wegen samenkomen Soph. OC 901; overdr..; διαφέροντα σ. εἰς ταὐτόν dingen die verschillen op één hoop gooien Plat. Plt. 285a; met acc. en dat..; δάκρυα δάκρυσι σ. tranen op tranen storten Eur. Or. 336; tegen elkaar stoten:; ῥινούς hun schilden Il.; samenvoegen, verbinden:; δεξιὰς σ. ἀλλήλοισι met elkaar de rechterhanden verbinden, d.w.z. elkaar de rechterhand geven Eur. IA 58; van touw vlechten:; σχοινία kabels Aristoph. Pax 37; van oogleden sluiten; Aeschl. Ag. 15; uitbr. van ogen. Aeschl. Ag. 1294. van personen en dieren bij elkaar zetten (om te laten vechten): met acc..; ἔμ’ ἐν μέσσῳ καὶ ἀρηΐφιλον Μενέλαον συμβάλετε … μάχεσθαι zet mij en Menelaus in het midden bij elkaar om te vechten Il. 3.70; ook met acc. en dat. iem. tegenover iem.:; ἄνδρα ἀνδρὶ καὶ ἵππον ἵππῳ συνέβαλον καὶ κύνα κυνί ze zetten man tegenover man en paard tegenover paard en hond tegenover hond Hdt. 5.1.2; alleen met dat. tegenkomen, ontmoeten:; τὼ δ’ ἐν Μεσσήνῃ ξυμβλήτην ἀλλήλοιϊν zij beiden ontmoetten elkaar in Messene Od. 21.15; met πρός + acc..; πρὸς ἐμὲ πάντες συμβάλλετε kom allemaal naar me toe Xen. Cyr. 6.2.41; in vijandige zin, met inf..; σ. μάχεσθαι een gevecht aangaan Il. 16.565; ook zonder inf. slaags raken, een gevecht aangaan; met dat., met πρός + acc. met iem.;; σ. εἰς πόλεμον met dat. met iem. oorlog voeren NT Luc. 14.31; ook met acc. v. h. inw. obj. en dat..; συμβαλὼν βάκχαις μάχην als je met de bacchanten een gevecht aangaat Eur. Ba. 837; van woorden (uit)wisselen, met acc. v. h. inw. obj. en dat. of πρός + acc. met iem.:; γυναιξὶ σ. λόγους woorden wisselen met vrouwen Eur. IA 830; ook abs..; συνέβαλλον πρὸς ἀλλήλους ze overlegden met elkaar NT Act. Ap. 4.15; van contracten of zaken overeenkomen:; σ. συμβόλαια πρὸς ἀλλήλους contracten met elkaar sluiten Plat. Resp. 425c; ook abs..; σ. πρὸς ἀλλήλους zaken doen met elkaar Plat. Alc.1 125d; (uit)lenen:. ὁπόσα δανεισμῷ συμβάλλει τις alwat iemand (aan geld) tegen rente uitzet Plat. Lg. 921d; πρὸς ἀλλήλας aan elkaar Aristoph. Eccl. 446. van mentale processen vergelijken (met), met acc. en dat. of πρός + acc.:; σμικρὰ μεγάλοισι kleine dingen met grote dingen Hdt. 2.10.1; σ. πρὸς ἄλληλα met elkaar vergelijken Plat. Tht. 186b; (door vergelijking) concluderen, vermoeden, raden, afleiden:; τῷ … τοῦτο συμβαλὼν ἔχεις; waaruit heb je dit opgemaakt? Soph. OC 1474; met ὅτι -zin; begrijpen, interpreteren:. τοὖναρ de droom Eur. IT 55; ἔπη de woorden Eur. Med. 675; τὴν μαντείαν het orakel Plat. Crat. 384a. med. bijdragen, als bijdrage verschaffen of leveren: met acc. en dat..; ὁλκάδα οἱ συμβαλέεσθαι hem als bijdrage een vrachtschip te zullen leveren Hdt. 3.135.2; ἡμῖν... βοήθειαν συμβάλλονται zij verlenen ons hulp Plat. Lg. 836b; μέρος σ. een deel bijdragen = μοῖραν σ. Plat. Tim. 47c; met εἰς of πρός + acc. aan iets:; χρήματα συνεβάλλοντο αὐτῷ εἰς τὴν τροφὴν τῶν στρατιωτῶν leverden hem een financiële bijdrage aan het onderhoud van de soldaten Xen. An. 1.1.9; ook abs..; ἐς πλῆθός οἱ συμβάλλεται draagt bij aan zijn volume Hdt. 4.50.1; in een gesprek of discussie. ἀδυνατῶ … καὶ ὁτιοῦν συμβαλέσθαι λόγου ἀξίον ik ben niet in staat om ook maar iets waardevols bij te dragen Plat. Ion 532c; σ. γνώμην zijn mening geven = σ. λόγον Plat. Lg. 905c; σ. λόγους debatteren, discussiëren Xen. Cyr. 2.2.1; ἀλλὰ τί ἐγὼ περὶ κλοπῆς συμβάλλομαι maar wat heb ik bij te dragen over diefstal? Xen. An. 4.6.14. tegenkomen, ontmoeten; met dat. iem.:; Νέστορι … ξύμβληντο ze kwamen Nestor tegen Il. 14.27; in vijandige zin, met inf.. σ. μάχεσθαι ἐναντίον een frontaal gevecht aangaan Il. 12.377. overeenkomen, afspreken: met acc..; λόφον een heuvel (om op te verzamelen) Xen. An. 6.3.3; ξενίαν ξ. vriendschap sluiten Xen. An. 6.6.35; met πρός + acc. een overeenkomst sluiten met. Thuc. 5.77.1. van mentale processen concluderen, vermoeden, raden, afleiden;; τῇδε συμβαλλόμενος, ὅτι wat hij hieruit afleidde, dat Hdt. 3.68.2; met inf..; συνεβάλετο … ἐκ τοῦ ὀνείρου … τελευτήσειν hij maakte uit de droom op dat hij zou sterven Hdt. 6.107.2; met AcI.; met indir. vraagzin; οὐδ’ ἔχω σ. ἐπ’ ὅτευ ik kan niet raden op grond waarvan Hdt. 4.45.2; begrijpen, interpreteren:; τὸ πρῆγμα de zaak Hdt. 4.111.1; berekenen, uitrekenen; pass.. ἡ … ὁδὸς ἡ ἡμερησίη ἀνὰ διηκόσια στάδια συμβέβληταί μοι de afstand van een dag reizen heb ik berekend op tweehonderd stadiën Hdt. 4.101.3. | |elnltext=συμ-βάλλω, Att. en soms ep. [[ξυμβάλλω]], stamaor. dual. ξυμβλήτην, inf. ξυμβλήμεναι, med. ind. 3 sing. ξύμβλητο en 3 plur. ξύμβληντο, conj. 2 sing. συμβλήσεαι, 3 sing. ξύμβληται, ptc. ξυμβλήμενος; ook in tmes. act. [[van zaken bij elkaar voegen]], [[bij elkaar gooien]], met acc., m. n. van rivieren en hun water:; ἧχι ῥοὰς Σιμόεις συμβάλλετον ἠδὲ Σκάμανδρος waar de Simoïs en de Skamander hun stromen samen laten stromen Il. 5.774; abs. samenkomen:; ἔνθα δίστομοι συμβάλλουσιν ὁδοί waar twee wegen samenkomen Soph. OC 901; overdr..; διαφέροντα σ. εἰς ταὐτόν dingen die verschillen op één hoop gooien Plat. Plt. 285a; met acc. en dat..; δάκρυα δάκρυσι σ. tranen op tranen storten Eur. Or. 336; tegen elkaar stoten:; ῥινούς hun schilden Il.; [[samenvoegen]], [[verbinden]]:; δεξιὰς σ. ἀλλήλοισι met elkaar de rechterhanden verbinden, d.w.z. elkaar de rechterhand geven Eur. IA 58; van touw vlechten:; σχοινία kabels Aristoph. Pax 37; van oogleden sluiten; Aeschl. Ag. 15; uitbr. van ogen. Aeschl. Ag. 1294. van personen en dieren bij elkaar zetten (om te laten vechten): met acc..; ἔμ’ ἐν μέσσῳ καὶ ἀρηΐφιλον Μενέλαον συμβάλετε … μάχεσθαι zet mij en Menelaus in het midden bij elkaar om te vechten Il. 3.70; ook met acc. en dat. iem. tegenover iem.:; ἄνδρα ἀνδρὶ καὶ ἵππον ἵππῳ συνέβαλον καὶ κύνα κυνί ze zetten man tegenover man en paard tegenover paard en hond tegenover hond Hdt. 5.1.2; alleen met dat. [[tegenkomen]], [[ontmoeten]]:; τὼ δ’ ἐν Μεσσήνῃ ξυμβλήτην ἀλλήλοιϊν zij beiden ontmoetten elkaar in Messene Od. 21.15; met πρός + acc..; πρὸς ἐμὲ πάντες συμβάλλετε kom allemaal naar me toe Xen. Cyr. 6.2.41; in vijandige zin, met inf..; σ. μάχεσθαι een gevecht aangaan Il. 16.565; ook zonder inf. slaags raken, een gevecht aangaan; met dat., met πρός + acc. met iem.;; σ. εἰς πόλεμον met dat. met iem. oorlog voeren NT Luc. 14.31; ook met acc. v. h. inw. obj. en dat..; συμβαλὼν βάκχαις μάχην als je met de bacchanten een gevecht aangaat Eur. Ba. 837; van woorden (uit)wisselen, met acc. v. h. inw. obj. en dat. of πρός + acc. met iem.:; γυναιξὶ σ. λόγους woorden wisselen met vrouwen Eur. IA 830; ook abs..; συνέβαλλον πρὸς ἀλλήλους ze overlegden met elkaar NT Act. Ap. 4.15; van contracten of zaken overeenkomen:; σ. συμβόλαια πρὸς ἀλλήλους contracten met elkaar sluiten Plat. Resp. 425c; ook abs..; σ. πρὸς ἀλλήλους zaken doen met elkaar Plat. Alc.1 125d; (uit)lenen:. ὁπόσα δανεισμῷ συμβάλλει τις alwat iemand (aan geld) tegen rente uitzet Plat. Lg. 921d; πρὸς ἀλλήλας aan elkaar Aristoph. Eccl. 446. van mentale processen vergelijken (met), met acc. en dat. of πρός + acc.:; σμικρὰ μεγάλοισι kleine dingen met grote dingen Hdt. 2.10.1; σ. πρὸς ἄλληλα met elkaar vergelijken Plat. Tht. 186b; (door vergelijking) [[concluderen]], [[vermoeden]], [[raden]], [[afleiden]]:; τῷ … τοῦτο συμβαλὼν ἔχεις; waaruit heb je dit opgemaakt? Soph. OC 1474; met ὅτι -zin; begrijpen, interpreteren:. τοὖναρ de droom Eur. IT 55; ἔπη de woorden Eur. Med. 675; τὴν μαντείαν het orakel Plat. Crat. 384a. med. bijdragen, als bijdrage verschaffen of leveren: met acc. en dat..; ὁλκάδα οἱ συμβαλέεσθαι hem als bijdrage een vrachtschip te zullen leveren Hdt. 3.135.2; ἡμῖν... βοήθειαν συμβάλλονται zij verlenen ons hulp Plat. Lg. 836b; μέρος σ. een deel bijdragen = μοῖραν σ. Plat. Tim. 47c; met εἰς of πρός + acc. aan iets:; χρήματα συνεβάλλοντο αὐτῷ εἰς τὴν τροφὴν τῶν στρατιωτῶν leverden hem een financiële bijdrage aan het onderhoud van de soldaten Xen. An. 1.1.9; ook abs..; ἐς πλῆθός οἱ συμβάλλεται draagt bij aan zijn volume Hdt. 4.50.1; in een gesprek of discussie. ἀδυνατῶ … καὶ ὁτιοῦν συμβαλέσθαι λόγου ἀξίον ik ben niet in staat om ook maar iets waardevols bij te dragen Plat. Ion 532c; σ. γνώμην zijn mening geven = σ. λόγον Plat. Lg. 905c; σ. λόγους debatteren, discussiëren Xen. Cyr. 2.2.1; ἀλλὰ τί ἐγὼ περὶ κλοπῆς συμβάλλομαι maar wat heb ik bij te dragen over diefstal? Xen. An. 4.6.14. tegenkomen, ontmoeten; met dat. iem.:; Νέστορι … ξύμβληντο ze kwamen Nestor tegen Il. 14.27; in vijandige zin, met inf.. σ. μάχεσθαι ἐναντίον een frontaal gevecht aangaan Il. 12.377. overeenkomen, afspreken: met acc..; λόφον een heuvel (om op te verzamelen) Xen. An. 6.3.3; ξενίαν ξ. vriendschap sluiten Xen. An. 6.6.35; met πρός + acc. een overeenkomst sluiten met. Thuc. 5.77.1. van mentale processen concluderen, [[vermoeden]], [[raden]], [[afleiden]];; τῇδε συμβαλλόμενος, ὅτι wat hij hieruit afleidde, dat Hdt. 3.68.2; met inf..; συνεβάλετο … ἐκ τοῦ ὀνείρου … τελευτήσειν hij maakte uit de droom op dat hij zou sterven Hdt. 6.107.2; met AcI.; met indir. vraagzin; οὐδ’ ἔχω σ. ἐπ’ ὅτευ ik kan niet raden op grond waarvan Hdt. 4.45.2; [[begrijpen]], [[interpreteren]]:; τὸ πρῆγμα de zaak Hdt. 4.111.1; [[berekenen]], [[uitrekenen]]; pass.. ἡ … ὁδὸς ἡ ἡμερησίη ἀνὰ διηκόσια στάδια συμβέβληταί μοι de afstand van een dag reizen heb ik berekend op tweehonderd stadiën Hdt. 4.101.3. | ||
}} | }} | ||
{{elru | {{elru |