pecunia

Latin > English

pecunia pecuniae N F :: money; property

Latin > English (Lewis & Short)

pĕcūnĭa: ae (on the oldest inscrr., also written PEQVNIA, as PEQVDES, PEQVLIVM), f. pecus, because the wealth of the ancients consisted in cattle: pecus, a quo pecunia universa, quod in pecore pecunia tum consistebat pastoribus, Varr. L. L. 5, § 95 Müll.; cf. Fest. s. v. peculatus, p. 212 and 213 Müll.,
I property, riches, wealth (cf.: divitiae, res, bona, etc.).
I In gen.: pecunia sacrificium fieri dicebatur, cum frugum fructuumque causā mola pura offerebatur in sacrificio, quia omnis res familiaris, quam nunc pecuniam dicimus, ex his rebus constaret, Fest. p. 244 and 245 Müll.: SI FVRIOSVS EST AGNATORVM GENTILIVMQVE IN EO PECVNIAQVE EIVS POTESTAS ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Inv. 2, 50, 148; ib. ap. Ulp. Fragm. tit. 11, § 14: QVI CORONAM PARIT IPSE PECVNIAVE EIVS VIRTVTIS ERGO DVITOR EI, Fragm. XII. Tab. ap. Plin. 21, 3, 5, § 7: pecuniam facere, to accumulate property, Cic. Div. 1, 49, 111: in alienam pecuniam invadere, id. Rosc. Am. 2, 6: ut pecunia fortunisque nostris contentus sit, id. ib. 3, 7: familiae aliquot cum mapalibus pecoribusque suis (ea pecunia illis est), etc., Liv. 29, 31.—
II In partic., money (syn.: argentum, nummus): qui dabant olim pecuniam, non adnumerabant eam, sed appendebant, Gai. Inst. 1, 122: praesenti pecuniā mercari aliquid, Plaut. Capt. 2, 2, 8: omnia vaenibunt praesenti pecuniā, id. Men. 5, 9, 97: pecunia numerata, Cic. Top. 13, 53: pecunia publica ex aerario erogata, id. Verr. 2, 3, 71, § 165: certa, a specified sum, id. Rosc. Com. 5, 14: potestas pecuniae conficiendae, id. Agr. 2, 13, 33: permagnam ex illā re pecuniam confici posse, id. Verr. 1, 52, 138: pecuniam cogere a civitatibus, id. ib. 2, 3, 73, § 171: pecuniam numerare alicui ab aerario, id. ib. 2, 3, 76, § 177: pecuniam publicam domum suam convertere, id. ib. 2, 3, 76, § 176: pecunias civitatibus distribuere ... avertere atque auferre, id. ib. 2, 3, 73, § 171: devorare pecuniam publicam, id. ib. 2, 3, 76, § 177: pecuniam alicui dissolvere, id. ib. 2, 3, 77, § 180: solvere alicui, id. Att. 5, 21, 10: pecunias conferre ad statuas, id. Verr. 2, 3, 77, § 180: alicui conferre in usum ejus, id. Fl. 23, 55: transferre in quaestum et fenerationem, id. ib. 23, 56: deferre alicui, id. ib. 23, 55: credita nobis, id. ib.: gravi fenore occupare, id. ib. 25, 59: collocatam habere, id. Imp. Pomp. 7, 18: ex aerario exhaurire, ex vectigalibus redigere, id. Agr. 2, 36, 88: exige pecuniam a civitatibus, id. Verr. 2, 3, 87, § 202: ab sociis maximam pecuniam auferre, id. ib. 2, 3, 96, § 224: plura mala nobis exhibet quam aliud quidquam, Sen. Tranq. 8, 1: majore tormento possidetur quam quaeritur, id. Ep. 19, 6, 16: et pecuniae obediunt omnia, Vulg. Eccl. 10, 19.—So in plur.: pecunias exigere, capere, imperare, Cic. Pis. 16, 38: pecunias auferre ab aliquo, id. Verr. 2, 3, 76, § 175: pecunias sumere mutuas, id. ib. 2, 1, 10, § 28; 2, 2, 70, § 170: mutuas pecunias faenore quaerens, Liv. 35, 49, 11; Suet. Galb. 9; cf. Zumpt ad Cic. Verr. 1, p. 70: DIES PECVNIAE, the day of payment, Inscr. Grut. 207, 3.—Hence,
   2    (Late Lat.) Copper coins: scenicis numquam aurum, numquam argentum, vix pecuniam donavit, Lampr. Alex. Sev. 33, § 3.—
   3    Personified: Pecunia, the goddess of gain, Arn. 4, 132; cf. Juv. 1, 113.—Also, an epithet of Jupiter, Aug. Civ. Dei, 7, 11; cf. id. ib. 4, 21; cf. also Hor. Ep. 1, 6, 37.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) pĕcūnĭa,⁵ æ, f. (pecu),
1 [primit^t] avoir en bétail, fortune qui résulte du bétail, cf. Varro L. 5, 95 ; P. Fest. 212 ; 244 ; Fest. 213 ; [d’où, en gén.] fortune, richesse : Cic. Amer. 6 ; Com. 23 ; in multas pecunias alienissimorum hominum invadere Cic. Phil. 2, 41, envahir le patrimoine (les biens) de gens qui sont absolument des étrangers ; pecuniam facere Cic. Div. 1, 111, amasser de la fortune ; ea pecunia illis est Liv. 29, 31, 8, c’est là leur richesse
2 argent : pecunia numerata Cic. Top. 53 ; præsens Pl. Capt. 258 ; Cic. Att. 2, 4, 1, argent comptant ; v. repræsentare ; magnam pecuniam secum portare Nep. Hann. 9, 2, porter avec soi une grosse somme d’argent ; dare pecuniam alicui Cic. Verr. 2, 1, 101, donner de l’argent à qqn ; v. conficere ; v. accepta pecunia (accipere) ; pecuniam dissolvere Cic. Verr. 2, 5, 53, payer une somme d’argent, (en s’acquittant) ; ab sociis maximam pecuniam auferre Cic. Verr. 2, 3, 224, enlever aux alliés une très grande quantité d’argent || [pl. pour insister sur le détail] des sommes d’argent : Cic. Verr. 2, 5, 48 ; Pis. 38 ; Off. 2, 78 ; Liv. 29, 16, 1 || pecunia publica, l’argent du trésor public : Cic. Verr. 2, 3, 165 ; 176 ; pecuniæ publicæ condemnatus Cic. Fl. 43, condamné pour une malversation publique || diem pecuniæ Idus Nov. esse Cic. Att. 10, 5, 3, que le jour d’échéance (de paiement) tombe aux ides de novembre.

Latin > German (Georges)

pecūnia, ae, f. (v. pecus, weil der Reichtum der Alten in Vieh bestand), I) das (zeitliche) Vermögen, pec. aliena, Cic.: ampla atque praeclara, Cic.: magna, maxima, Cic.: pecuniae magnitudo, Cic.: pecuniam facere, V. erwerben, Cic.: u. so ex nummis pecuniam maximam facere, Cic.: magnam pecuniam secum portare (mitbringen), Nep.: cum magna pecunia venire, Nep.: magna pecunia alci relicta est (erblich hinterlassen), Cic.: in pecore tum consistebat pecunia pastoribus, Varro LL.: in alienam pecuniam tam amplam atque praeclaram nullo iure invasit, Cic. – II) insbes., das Geld, die Geldmasse, Geldsumme, Plur. Gelder, Geldmengen, Geldsummen, a) übh.: pec. aerea, argentea, aurea, Augustin. de civ. dei 4, 21 u. 28: non adesa iam, sed abundans etiam pec., Cic.: pec. amplior, Auct. b. Alex.: captiva (erbeutetes), Liv.: cruenta, Blutgeld, Cic. u. Val. Max.: fenebris, Suet.: grandis, Cic.: immanis, infinita, ingens, Cic.: innumerabilis, Cic.: multaticia, Liv.: numerata od. praesens, bares Geld, Cic.: pecunia parvula, Cic.: pec. publica, Staatseinkünfte, Staatskasse, Cic., Kriegskasse, Caes.: pec. reliqua, der Rest des G., Cic.: pec. venditorum hominum, Erlös aus usw., Eutr.: pec. ludiaria, Spielgeld, Inscr. – pecuniae extraordinariae, Cic.: familiares, das Privatvermögen, Tac.: magnae, Cic.: multae, Cic.: tantae et tam infinitae pecuniae, Cic. – cupidus pecuniae, Cic.: inops pecuniae, Val. Max. – tanta pecuniae accessio, Nep.: cupiditas pecuniae, Nep.: dissipatio pecuniae publicae, Cic.: effusiones pecuniarum, Cic.: pecuniae reditus, Geldeinkünfte, Nep.: summa pecuniae, Liv.: incredibilis pecuniae summa, Curt.: pecuniae quinquaginta talenta, Nep.: pecuniae usura, Cic.: pecuniae usus, Nep. – abiurare in iure pecuniam, Plaut.: accipere pecuniam, übh. »Geld empfangen« u. »Geld nehmen, sich bestechen lassen«, Cic.: ob innocentes condemnandos pecunias accipere, Iustin.: accipere pecuniam numeratam ab alqo, Nep.: accipere pecuniam fenore (gegen Zinsen), Liv.: accipere (erheben) ex aerario pecuniam alcis nomine, Cic.: aedificatur pecuniā publicā classis centum navium, Nep.: amittere pecuniam grandem, Cic.: attribuere (anweisen) pecuniam publicam ex vectigalibus populi Romani ad emendum frumentum, Cic.: auferre pecuniam ab alqo, Cic.: augere summam pecuniae, zum Gebot zulegen, Liv.: avertere pecuniam domum, unterschlagen, Cic.: capere (nehmen, sich zueignen) pecunias, pecunias magnas hoc nomine, Cic.: capere (sich geben lassen) aperte pecunias ob rem iudicandam, Cic.: cogere pecuniam, pecunias u. dgl., s. cogono. I, 1, c (Bd. 1. S. 1246): coacervare pecuniam, pecunias, Cic.: pecunias levioribus usuris mutuatum graviore fenore collocare, Suet.: in ea provincia magnas pecunias collocatas habere (angelegt haben), Cic.: conciliare (sich erwerben) pecuniam, Cic.: conferre pecuniam, pecunias, zusammenschießen, Nep., pecuniam simul cum ceteris, Nep., alci pecuniam ad statuam, Cic.: conficere pecuniam, s. cōn-ficiono. I, 2, a (Bd. 1. S. 1444): flare et conflare pecuniam, Münzen und Geld (sich) machen, Cic.: chirographis venalibus innumerabilem pecuniam congerere in illam domum, Cic.: conicere (stecken, verwenden) tantam pecuniam in praeclara illa propylaea, Cic.: consumptam esse omnen istam pecuniam in statuis, Cic.: corripere (an sich reißen, in Beschlag nehmen) pecuniam innumerabilem, Cic., pecunias, Cic.: corrogare pecuniam ad necessarios sumptus, Caes.: corrumpere alqm pecuniā, Nep.: curare pecuniam, s. curono. II, 3, b (Bd. 1. S. 1837 oben): dare pecuniam ad alqd, Nep.: eam pecuniam datam esse statuarum nomine, Cic.: dare pro pecunia aliquid, quod est tantumdem, Ps. Quint. decl.: debere (alci) pecuniam, s. debeono. I: celeriter pecunia deesse coepit, Nep.: deponere pecuniam apud alqm, Cic., ad Phacum (in Phakus), Liv., in Cilicia apud Solos in delubro, Cic.: devorare (durch die Gurgel jagen, verprassen) pecuniam, omnem pecuniam publicam, Cic.: dilapidare (verschwenden) pecuniam, Ps. Cic. ep. ad Octav. § 3 u. ICt.: dispensare pecuniam, die Kriegskasse verwalten, Kriegszahlmeister sein, Nep.: dissipare frustra pecuniam ex aerario acceptam, Cic.: dissipare atque effundere pecuniam publicam, Cic.: dissolvere pecuniam, Cic.: dissolvere alci pecuniam pro alqa re, etw. mit Geld ablösen, Caes.: donare pecuniae quinquaginta talenta civibus suis, Nep.: donari magnā pecuniā, Nep.: eripere ab alqo pecuniam grandem, Cic.: erogare (anweisen, auszahlen) ex aerario pecuniam publicam, Cic.: erogare quaestoribus pecuniam in classem, Cic., multas pecunias in operum locationes, Cic.: unde in eos sumptus pecunia erogaretur, Liv.: exhaurire omnem pecuniam ex aerario, Cic.: exigere pecuniam, pecunias, Cic., pecunias raptim, Liv.: facere (sich machen, erwerben) magnas pecunias ex metallis, Nep.: fenerare pecuniam, s. fēnero: fenerari pecuniam, pecunias, Cic.: fenori dare alci pecunias, Cic.: pecunias alci ferre acceptas, gutschreiben, Cic.: pecunias alci ferre expensas, in Rechnung bringen, als mir schuldig eintragen, Cic.: pecunias alci sine fenore expensas ferre, vorschießen, Liv.: pecuniā fidere, Nep.: pecuniam habere, non habere, Cic.: pecuniam tantam habere, ut etc., Cic.: imperare civitatibus pecuniam classis nomine, Cic.: imperare civitatibus tyrannisque magnas pecunias, Caes.: imperare iis ampliorem pecuniam, Auct. b. Alex.: imperare pecuniam, Cic.: indigere pecuniae, Cic., pecuniā, Nep.: pecunia publica largitione magistratuum quotannis interit (geht Null für Null auf), Nep.: legare alci pecuniam, Cic., alci testamento pecuniam, Ps. Quint. decl., alci testamento grandem pecuniam, Cic.: locupletare pecuniā totam Africam, Nep.: mercari praesenti pecuniā, Plaut.: multari pecuniā, Nep.: mutuari pecuniam, Ps. Quint. decl., pecunias, Cic., pecunias levioribus usuris, Suet.: pecunias mutuas sumere, Cic., ab alqo, Caes.: pecuniam mutuam sumere ab alqo, Cic.: insequentis anni pecuniam mutuam praecipere, als Anleihe vorausnehmen, Caes.: pecuniam dare mutuam, Cic.: quaerere pecunias mutuas fenore, Liv.: numerare alci pecuniam, Cic.: nescire pecuniam, das G. nicht kennen, Solin.: pecuniam occupare grandi fenore, Cic., graviore fenore, Suet.: parare (anschaffen) pecuniā alqd (zB. equos, vasa pretiosa), Cic.: parĕre (erwerben) pecuniam in operis artificum scaenicorum, Gell.: pecunia non modo non contra leges, sed legibus (gesetzlich) parta, Cic.: pendĕre pecuniam, s. pendono. I, B, 1: perdere pecuniam, Gell.: tantam pecuniam populi Romani tam brevi tempore perire potuisse, Cic.: permutare (in Wechsel umsetzen) pecuniam, Cic.: perscribere pecuniam, s. per-scrībo: persolvere alci pecuniam ab alqo, Cic.: petere pecuniam ab alqo, Cic.: polliceri alci pecuniam, Cic.: ponere (niederlegen) pecuniam apud alqm, Cic.: promere pecuniam ex aerario contra legem, Liv.: profundere pecuniam, Cic., tantam pecuniam, Plin. pan.: pecunia publica, quae ex metallis redibat, Nep.: redigere pecuniam ex etc. od. in etc., s. redigono. II, A: redigere omnia in pecuniam, zu G. machen, Ps. Quint. decl.: referre (buchen, verrechnen) pecunias acceptas u. dgl., s. re-ferono. II, 2: repetere pecunias statuarum nomine, der Bildsäulen halber wegen Erpressung klagen, Cic.: reponere pecuniam in aerario, Nep.: repraesentare pecuniam ab alqo, durch Anweisung an jmd. bar zahlen, Cic.: retribuere populo pecuniam pro Siculo frumento acceptam, Liv.: seponere captivam pecuniam in aedificationem templi, Liv.: solvere pecuniam, s. solvono. I, B, 1, a, α: sublevare pecuniā alcis fugam, Nep.: subministrare alci pecuniam, Cic.: sumere pecuniam alcis fide (auf jmds. Kredit) ab alqo, Cic.: ut pecunia superesset, quae in aerario reponeretur, Nep.: suppeditare alci pecuniam, Nep.: transferre omnem pecuniam Athenas, Nep.: cum privatis non potuerat transigi minore pecuniā, Cic.: venire (gelangen) paucis annis ad magnas pecunias, Cic. – b) in spät. Kaiserzt. = nummus, die Münze, das Geldstück, Geldmünze, vitiare pecunias, Eutr. 9, 14. – bes. die Kupfermünze, scaenicis numquam aurum, numquam argentum, vix pecuniam donavit, Lampr. Alex. Sev. 33. § 3. – c) personif., dea Pecunia, Arnob. 4, 9. Augustin. de civ. dei 4, 21: als Beiname Jupiters, ibid. 7, 11. – / Archaist. pequnia oft in Inschr., zB. Corp. inscr. Lat. 1, 577 colum. 3, 13; 1, 604 u. ö.