αἰσχύνη

English (LSJ)

[ῡ], ἡ,

   A shame, dishonour, ἐς αἰσχύνην φέρει Hdt.1.10, cf. 3.133; αἰσχύνην φέρει, ἔχει, S.Tr.66, E.Andr.244, etc.; αἰ. περιίσταταί με, συμβαίνει μοι, D.3.8, 18.85; αἰσχύνῃ πίπτειν S.Tr.597; περιπίπτειν X.HG7.3.9; αἰσχύνην περιάπτειν τῇ πόλει Pl.Ap.35a; αἰ. προσβάλλειν τινί Id.Lg.878c; ἐν αἰ. ποιεῖν τὴν πόλιν D.18.136; ἡ τῶν πραγμάτων αἰ. 1.27.    2 αἰ. γυναικῶν dishonouring of women, Isoc.4.114 (pl.), 12.259 (pl.); γράφεσθαί τινα γένους αἰσχύνης for dishonour done to his race, Pl.Lg.919e.    3 concrete, of a person, αἰ. φίλοις, πάτρᾳ, Thgn.1272, A.Pers.774; ἄνθρωπος αἰ. τῆς πόλεως γεγονώς Aeschin.3.241; of a decree, ib.105.    II shame for an ill deed, personified in A.Th.409; Αἰσχύνην οὐ νομίσασα θεόν AP7.450 (Diosc.).    2 like αἰδώς, sense of shame, honour, πᾶσαν αἰ. ἀφείς S.Ph.120; ἡ γὰρ αἰ. <πάρος> τοῦ ζῆν . . νομίζεται E.Heracl. 200; δι' αἰσχύνης ἔχειν τι to be ashamed of, Id.IT683; αἰσχύνην ἔχειν τινός for a thing, S.El.616; αἰ. ἐπί τινι Pl.Smp.178d; ὑπέρ τινος D.4.10; joined with δέος, S.Aj.1079; with ἔλεος and αἰδώς, Antipho 1.27 :—rare in pl., πτήσσουσαν αἰσχύνῃσιν S.Fr.659.9; ἐν αἰσχύναις ἔχω I hold it a shameful thing, E.Supp.164.    III later = αἰδοῖον, Sch.Ar.Eq.365; cf. τὴν τοῦ σώματος αἰ. Alcid.ap Arist.Rh. 1406a29.

Greek (Liddell-Scott)

αἰσχύνη: [ῡ], ἡ, (αἶσχος) = ἀτιμία γενομένη πρός τινα, ὄνειδος, ἐς αἰσχύνην φέρει, φέρει εἰς ἀτιμίαν, Ἡρόδ. 1. 10· πρβλ. 3. 133· οὕτω, αἰσχύνην φέρει, ἔχει, προξενεῖ, ἔχει ἀτιμίαν, Σοφ. Τρ. 66, Εὐρ. Ἀνδρ. 244, κτλ.· αἰσχ. περιίσταταί με, συμβαίνει μοι, Δημ. 30. 24., 254. 2· αἰσχύνῃ πίπτειν, Σοφ. Τρ. 597· περιπίπτειν, Ξεν. Ἑλλ. 7. 3, 9· αἰσχύνην περιάπτειν τινί, Πλάτ. Ἀπολ. 35Α· αἰσχ. προσβάλλειν τινί, ὁ αὐτ. Νόμ. 878C· ἐν αἰσχ. ποιεῖν τινα, Δημ. 272, 18: - ἐπὶ προσώπου αἰσχύνη πάτρᾳ, Αἰσχύλ. Πέρσ. 774· αἰσχ. τινός, ἀτιμία, δυσφημία, ἔκ τινος, Δημ. 17. 6. 2) αἰσχ. γυναικῶν, δυσφημία, ἀτιμία τῶν γυναικῶν, Λατ. stupratio, Ἰσοκρ. 64D. 287Β· ὡσαύτως γράφεσθαί τινα γένους αἰσχύνης, ἐπὶ ἀτιμίᾳ, ἣν κατὰ τοῦ γένους του διέπραξε, Πλάτ. Νομ. 919Ε. ΙΙ. αἰσχύνη ἕνεκα κακῆς πράξεως, Λατ. pudor, προσωποποιηθεῖσα ἐν Αἰσχύλ. Θηβ. 409· Αἰσχύνην οὐ νομίσασα θεόν, Ἀνθ. Π. 7. 450. 2) καθόλου, ὡς τὸ αἰδώς, ἐντροπή, αἴσθημα αἰδοῦς, φιλοτιμία, πᾶσαν αἰσχ. ἀφείς, Σοφ. Φ. 120· ἡ γὰρ αἰσχύνη πάρος τοῦ ζῆν ... νομίζεται, Εὐρ. Ἡρακλ. 200· δι’ αἰσχύνης ἔχειν, ἐντρέπομαι, ὁ αὐτ. Ι. Τ. 683· ὡσαύτως αἰσχύνην ἔχειν τινός, αἰσθάνομαι αἰδῶ διά τι, Σοφ. Ἠλ. 616· ἢ αἰσχύνη τινὸς ἔχει με, αὐτόθι 20· αἰσχ. ἐπί τινι, Πλάτ. Συμπ. 178D· ὑπέρ τινος, Δημ. 43. 6· συνάπτεται μετὰ τοῦ δέος, Σοφ. Αἴ. 1079· μετὰ τοῦ ἔλεος καὶ αἰδώς, Ἀντιφ. 114. 22: - σπάνιον κατὰ πληθυντ., πτήσσουσαν αἰσχύναισιν, Σοφ. Ἀποσπ. 588· ἐν αἰσχύναις ἔχω, θεωρῶ ὡς πρᾶγμα ἄξιον αἰσχύνης, Εὐρ. Ἱκ. 164. ΙΙΙ. παρὰ μεταγενεστέροις, ὡς Ὠριγ. Φιλοκ. κεφ. 2, Σχόλ. εἰς Ἀριστοφ. Ἱππ. 364, = αἰδοῖον, πρβλ. τὴν τοῦ σώματος αἰσχύνην, Ἀλκιδάμ. παρ’ Ἀριστ. Ρητ. 3. 3, 3.

French (Bailly abrégé)

ης (ἡ) :
1 l’honneur;
2 sentiment de honte, honte, pudeur ; la Honte, la Pudeur personnifiée;
3 honte, déshonneur : αἰσχύνῃ πίπτειν SOPH, περιπίπτειν XÉN tomber dans le déshonneur ; αἰσχύνην ἔχειν THC causer du déshonneur ; αἰσχύνην φέρειν SOPH, ἐς αἰσχύνην φέρειν HDT, ἐν αἰσχύνῃ ποιεῖν τινα DÉM déshonorer qqn;
4 atteinte à l’honneur d’une femme, d’un enfant ; viol, relations intimes;
5 pudenda muliebria.
Étymologie: αἶσχος.

Spanish (DGE)

-ης, ἡ

• Prosodia: [-ῡ-]
A concr.
I por violencia física infligida
1 mutilación, desfiguración o fealdad denigrante μεγάλην αἰσχύνην καὶ βλάβην βραχύτερον τὸν μηρὸν ἀποδεῖξαι (tras una operación), Hp.Fract.19, ἐὰν δὲ αἰσχύνην ... μεγάλην τινὰ προσβάλλῃ τῷ τρωθέντι Pl.Lg.878c, διὰ τὴν αἰσχύνην τῆς ὄψεως de unos a los que se cortó la nariz, Str.16.2.31, πτήσσουσαν αἰσχύνῃσιν temblando por su desfiguración de una yegua a la que han quitado la crin, S.Fr.659.9.
2 por motivos sexuales afrenta, deshonra c. gen. παίδων ὕβρεις καὶ γυναικῶν αἰσχύνας ... τίς ἂν δύναιτο διεξελθεῖν; Isoc.4.114, γυναικῶν αἰσχύνας (unido a παρθένων φθοράς) I.AI 17.309.
II vergüenzas, partes sexuales τοῦ σώματος Alcid.30, τὴν αἰσχύνην ὕπαιθρον ἔχοντες I.AI 1.44, cf. μὴ φανηρωθῇ ἡ αἰσχύνη τῆς γυμνότητος σοῦ Apoc.3.18, ἐντεταμένην ἔχων τὴν αἰσχύνην Plu.Fr.24.
B gener., c. valoración neg.
I deshonra en aposición a pers. o cosas, c. dat. o gen. la vergüenza, la deshonra αἰ. φίλοισι vergüenza de los amigos (por su licencia), Thgn.1272, pero Κασσάνδραν, αἰσχύναν Ἀργείοισιν Casandra, objeto de deshonra para los Argivos E.Tr.171
•por motivos polít. Μάρδος ... αἰ. πάτρᾳ θρόνοισί τ' ἀρχαίοισι A.Pers.774, αἰ. τῆς πόλεως ref. al mal carácter de Hipérbolo, Th.8.73, ἄνθρωπος αἰ. τῆς πόλεως γεγονώς de Demóstenes por su venalidad, Aeschin.3.241
•lo mismo de un decreto τὸ ψήφισμα ... αἰ. μὲν τῆς πόλεως Aeschin.3.105.
II abstr. vergüenza que se siente y al tiempo mala fama como sanción social, qué dirán
1 por actos reales o aparentes ὦ μεγάλη φάτις, ὦ μᾶτερ αἰσχύνας S.Ai.174, ὡς σκότῳ κἂν αἰσχρὰ πράσσῃς, οὔποτ' αἰσχύνῃ πεσῇ en cuanto de vergonzoso hagas a escondidas, no caerás en el qué dirán S.Tr.596-7, κἀκεῖ τά γ' αἰσχρὰ κἀνθάδ' αἰσχύνην ἔχει allí y aquí las cosas vergonzosas traen oprobio E.Andr.244, cf. Rh.102
•definida como la sanción social que trae consigo el contravenir códigos de moral no escritos ὅσοι (νόμοι) ἄγραφοι ὄντες αἰσχύνην ὁμολογουμένην φέρουσιν (mientras que las leyes escritas traen «castigo»), Th.2.37, τὰ ... νόμιμα παραβαίνων εἰὰν λάθῃ τοὺς ὁμολογήσαντας καὶ αἰσχύνης καὶ ζημίας ἀπήλλακται Antipho Soph.B 44A.2.3-9, ἔστω δὲ αἰσχύνη λύπη τις ἢ ταραχὴ περὶ τὰ εἰς ἀδοξίαν φαινόμενα φέρειν Arist.Rh.1383^b13, ἐπεὶ δὲ περὶ ἀδοξίας φαντασία ἐστιν ἡ αἰσχύνη Arist.Rh.1384^a22, cf. EN 1128^b21, 22.
2 esp.:
a) en rel. c. el valor guerrero que exige un sacrificio total εἴπερ κακὸν φέροι τις, αἰσχύνης ἄτερ ἔστω· μόνον γὰρ κέρδος ἐν τεθνηκόσιν si uno muere, que sea sin deshonor, pues ésa es la sola ganancia que queda a los muertos A.Th.683;
b) en rel. c. la posición social rebajamiento o humillación εὖ νῦν ἐπίστω τῶνδέ μ' αἰσχύνην ἔχειν, κεἰ μὴ δοκῶ σοι S.El.616, cf. E.Supp.164, ἓν γάρ τι τοῖς δούλοισιν αἰσχύνην φέρει, τοὔνομα una sola cosa impone una mancha a los esclavos: el nombre E.Io 854, αἰσχύνης τινὸς ἀπόρου καὶ ἀβίου Pl.Lg.873c, γραφέσθω μὲν αὐτὸν γένους αἰσχύνης ὁ βουλόμενος (al que se dedique al comercio al por menor) que lo acuse de deshonra de su familia el que lo desee Pl.Lg.919e;
c) entre las mujeres vergüenza, deshonor, infamia por rel. sexuales condenadas ξύνοιδ' ἄντροισιν αἰσχύνην τινα E.Io 288
•el adulterio real o aparente δι' ἐμὰν ... αἰσχύναν por mi vergüenza E.Hel.687, εἰ καθ' Ἑλλάδ' ὄνομα δυσκλεὲς φέρω, μή μοι τὸ σῶμά γ' ἐνθάδ' αἰσχύνην ὄφλῃ E.Hel.67
•prostitución ἡ ἐπὶ τοῖς σώμασιν αἰ. I.AI 4.206, εἰς αἰσχύνην ἀγομένας γυναῖκας I.BI 7.382
•gener. μηδὲ φαντάζου δόμων πάροιθε τῶνδε, μή τιν' αἰσχύνην λάβῃς que no se te vea delante de la casa, no sea que cobres mala fama E.Andr.877
•ἈNT. αἰδούμεθ' ὄχλον. ἸO. οὐκ ἐν αἰσχύνῃ τὰ σά Antígona: me da vergüenza la multitud. Yocasta: no estás para vergüenzas E.Ph.1276
•en rel. c. la maternidad ilegítima μή τιν' αἰσχύνην λάβω E.Io 395
•esp. en rel. c. el adulterio o simplemente su previsión εἰὰν δέ τι κακοτεχνοῦσα ἁλίσκηται ἐπὶ αἰσχύνῃ τοῦ ἀνδρός (en un contrato matrimonial) PEleph.1.6 (IV a.C.), de los hombres τὸν μοιχικὸν ... ἐν αἰσχύνῃ δῆλός ἐστι καὶ ψόγῳ τιθέμενος Plu.2.18f
•en rel. c. la pederastia ὁ δ' ἐγκληθεὶς ὡς ἐπ' αἰσχύνῃ πλησιάζων ἄτιμος διὰ βίου ἦν Plu.2.237c, ἐν ἔθει τῆς αἰσχύνης γενόμενον habiéndose acostumbrado a su deshonor, A.Al.7A.78, de la desnudez καὶ ἄνδρα ὀφθῆναι γυμνὸν ἐς αἰσχύνην μεγάλην φέρει Hdt.1.10;
d) vergüenza, mala fama rel. c. los compromisos y normas familiares τὸ μὴ πυθέσθαι ποῦ' στιν αἰσχύνην φέρει el no (tratar de) enterarte dónde está (tu padre) trae vergüenza S.Tr.66, χωρεῖν ἂν εἰς πᾶν ἔργον αἰσχύνης ἄτερ; (habla Clitemestra a Electra), S.El.615 (para 616 cf. B II 1 b), cf. (τὸ δὲ θηριῶδες) ἀπηλλαγμένον αἰσχύνης καὶ φρονήσεως (la parte animalizada de nuestro ser) (se encuentra en el sueño) liberada de la vergüenza y prudencia Pl.R.571c
•gener. en rel. c. todos los compromisos: de amistad ταῦτ' οὖν φοβοῦμαι καὶ δι' αἰσχύνης ἔχω (Pílades negándose a abandonar a Orestes), E.IT 683, οὐκ ἴσην ... τὴν χάριν ... οὐδὲ αἰσχύνης ἀπηλλαγμένην Th.3.63, οὐκ ἄν ποτ' ἦλθον ἐς τόδ' αἰσχύνης ἐγὼ ὥστ' ἄνδρα πάντων φίλτατον βροτῶν ἐμοὶ θανεῖν ἐᾶσαι (habla Ártemis), E.Hipp.1332, καὶ γὰρ αἰσχύνην φέρει πρᾶγμ' ἐς χέρας λαβόντ' ἀπώσασθαι τόδε E.Hec.1241
•de compromisos políticos y militares φοβούμενοι δὲ τὴν ὁδὸν καὶ ἄκοντες ὅμως οἱ πολλοὶ δι' αἰσχύνην ... Κύρου συνηκολούθησαν X.An.3.1.10, οἴομαι τοῖς ἐλευθέροις μεγίστην ἀνάγκην τὴν ὑπὲρ τῶν πραγμάτων αἰσχύνην εἶναι D.4.10, ὡς ἐν αἰσχύνῃ ποιήσων τὴν πόλιν καὶ δείξων ἀδικοῦσαν D.18.136, οὐκ ἀρήξετ' αἰσχύνην πόλει; E.Heracl.840, ὃν δὴ καὶ καλοῦμεν τὸν φόβον ἡμεῖς γε, οἶμαι δὲ πάντες αἰσχύνην Pl.Lg.647a, 671d, δύο γὰρ οὖν ἐστὸν τὰ τὴν νίκην ἀπεργαζόμενα, θάρρος μὲν πολεμίων, φίλων δὲ φόβος αἰσχύνης πέρι κακῆς Pl.Lg.647b, cf. 671e, περιστάσης ἂν ἡμᾶς αἰσχύνης, εἰ καθυφείμεθα τῶν πραγμάτων D.3.8, ἔστιν ὅστις ὑμῶν οἶδέ τιν' αἰσχύνην τῇ πόλει συμβᾶσαν διὰ τοῦτο τὸ ψήφισμα ἢ χλευασμὸν ἢ γέλωτα; D.18.85
•frec. plu. bajezas, crímen(es) ἡμεῖς δ' ἀναλώσαντες αἰσχύναις δόμον E.HF 1423, οἱ δὲ πολλοὶ τῶν βασιλέων ... εἰς ἅπασαν αἰσχύνην ὑπὸ τῆς κολακείας ἐξάγονται Plu.2.56f, ἐπαφρίζειν τὰς αἰσχύνας hacer espumear las maldades, Ep.Iud.13;
e) vergüenza o ridículo por haber sido cogido en falta o en un fracaso ἡμῖν δ' ἂν αἰσχύνην φέροι πάσαισι παρὰ τοῖς ἀνδράσιν τὸ πρᾶγμα τοῦτ' ἐλεγχθέν (hablan las mujeres tras celebrar la asamblea), Ar.Ec.484, καταδύεσθαι δ' ὑπὸ τῆς αἰσχύνης X.Cyr.6.1.35, cf. φοβούμενόν τε ἐμὲ καὶ ἐν αἰσχύνῃ δεινῶς ἔχοντα (habla Ciro), X.Cyr.6.1.36
•por otras cosas οὐκ ἔχοντός πω αἰσχύνην τούτου τοῦ ἔργου de la piratería, Th.1.5, por venalidad ἅμα δὲ αἰσχύνῃ περιπίπτουσιν X.HG 7.3.9, τό τε γὰρ μὴ μετ' αἰσχύνης ὡς κολακεύοντα λαμβάνειν D.20.16.
III de un sentimiento subjetivo interiorizado
1 escrúpulo ποήσω, πᾶσαν αἰσχύνην ἀφείς lo haré dejando todo escrúpulo S.Ph.120, καὶ μὴ τυχοῦσα μητ' αἰδοῦς μητ' ἐλέου μητ' αἰσχύνης μηδεμιᾶς παρ' ὑμῶν, τῆς δικαιοτάτης ἂν τύχοι τιμωρίας no encontrando en vosotros perdón ni misericordia ni escrúpulo, encontraría el castigo más justo Antipho 1.27.
2 vergüenza, timidez a veces falsa vergüenza por tener que hablar en público, Pl.Phdr.237a, de Polo que se hace de rogar, Pl.Grg.487b, cf. 508b, αἰσχύνῃ καὶ φειδοῖ τοῦ λέγοντος Plu.2.47c, ἀλλὰ ἀπειπάμεθα τὰ κρυπτὰ τῆς αἰσχύνης hemos dejado los tapujos de la falsa vergüenza, 2Ep.Cor.4.2.
3 repugnancia, desagrado, asco δεινὸν μὲν ἦν βάσταγμα κἀισχύνην ἔχον era terrible carga y que produce repugnancia (ocuparse de cadáveres), E.Supp.767.
4 desgracia ἐν αἰσχύνῃ γενόμενος caído en desgracia I.AI 12.189, παρὰ Καίσαρι I.AI 17.302.
C considerada como una virtud restrictiva
1 vergüenza, honor en el sentido de mantener los compromisos a toda costa, pundonor a veces casi heroísmo ἑτοιμότερός ἐστιν αἰσχύνῃ ἐμμένειν οἷς ξυνέθετο está más comprometido por su honor a permanecer en sus compromisos Th.4.19.3, ἡ γὰρ αἰσχύνη <πάρος> τοῦ ζῆν παρ' ἐσθλοῖς ἀνδράσιν νομίζεται E.Heracl.200
•en rel. al valor guerrero αἰδὼς σωφροσύνης πλεῖστον μετέχει, αἰσχύνης δὲ εὐψυχία Th.1.84, cf. 5.101, τῆς γε ξυγγενείας ἕνεκα καὶ αἰσχύνῃ βοηθεῖν prestar ayuda por el parentesco y en nombre del honor Th.5.104, οὐ γὰρ δὴ ἐπί γε τὴν τοῖς ... κινδύνοις πλεῖστα διαφθείρουσαν ἀνθρώπους αἰσχύνην τρέψεσθε sin duda no os obcecaréis en un heroísmo (suicida) que tan desastroso es en los peligros a los pueblos Th.5.111, cf. αἰσχύνην αἰσχίω μετὰ ἀνοίας ἢ τύχῃ προσλαβεῖν Th.5.111, στρατιωτικὴ αἰσχύνη vergüenza, honor militar Plb.6.37.10
•personif. como una divinidad τὸν Αἰσχύνης θρόνον τιμῶντα A.Th.409.
2 recato, pudor, modestia esp. de la mujer ἐπ' αἰσχύνην ὄμμα τέτραπται E.Hipp.246, χορεῖον εἰσέβαινε ῥυθμὸν μετ' αἰσχύνης, ὁμοῦ μέλλουσα <καὶ> τρέμουσα Men.Dysc.952, ref. al alumno respecto al maestro ὑπ' αἰσχύνης περιστήσεται τὸν σοφόν Phld.Lib.13a.8
•considerada casi como una divinidad αἰδῶ τε καὶ αἰσχύνην θεῖον φόβον ὠνομάκαμεν Pl.Lg.671d, Αἰσχύνην οὐ νομίσασα θεόν AP 7.450.4 (Diosc.).
3 respeto, contención, modestia δέος γὰρ ᾧ πρόσεστιν αἰσχύνη θ' ὁμοῦ S.Ai.1079
•c. constr. ἡ πρὸς γονέας καὶ τοὺς πρεσβυτέρους ὑμῶν παρὰ τῶν νέων αἰσχύνη D.25.24.

English (Abbott-Smith)

αἰσχύνη, -ης, ἡ (< αἶσχος, shame, disgrace), [in LXX chiefly for בּשֶׁת ;]
shame (MM, VGT, s.v.): subjectively, Lk 14:19, II Co 4:2; objectively, Phl 3:19, He 12:2; as something to be ashamed of, Re 3:18; pl. (Bl., §32, 6), shameful deeds, Ju 13. †SYN.: αἰδώς, q.v.