θυμός
English (LSJ)
ὁ, A soul, spirit, as the principle of life, feeling and thought, esp. of strong feeling and passion (rightly derived from θύω (B) by Pl.Cra. 419e ἀπὸ τῆς θύσεως καὶ ζέσεως τῆς ψυχῆς): I in physical sense, breath, life, θ. ἀπηύρα, ἀφελέσθαι, ἐξαίνυσθαι, ὀλέσαι, freq. in Hom., Il.6.17, 5.852, 155, 1.205: c. dupl. acc., ἄμφω θ. ἀπηύρα 6.17; ἐπεί κε… ῥεθέων ἐκ θ. ἕληται 22.68; λίπε δ' ὀστέα θ. 12.386; ἀπὸ δ' ἔπτατο θ. Od.10.163; ὀλίγος δ' ἔτι θ. ἐνῆεν Il.1.593; μόγις δ' ἐσαγείρετο θυμόν 21.417; ἄψορρόν οἱ θ. ἐνὶ στήθεσσιν ἀγέρθη 4.152; θυμοῦ καὶ ψυχῆς κεκαδών 11.334; of animals, 3.294, 12.150, etc.: less freq. in Trag., A. Ag.1388, E.Ba.620 (troch.). 2 spirit, strength, τείρετο δ' ἀνδρῶν θ. ὑπ' εἰρεσίης Od.10.78; ἐν δέ τε θ. τείρεθ' ὁμοῦ καμάτῳ τε καὶ ἱδρῷ Il.17.744. 3 πάτασσε δὲ θ. ἑκάστου each man's heart beat high, 23.370, cf. 7.216. II soul, as shown by the feelings and passions; and so, 1 desire or inclination, esp. desire for meat and drink, appetite, πιέειν ὅτε θ. ἀνώγοι Il.4.263; πλησάμενος… θυμὸν ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος Od.17.603: generally, τά με θ. ἐνὶ στήθεσσι κελεύει Il.7.68; βαλέειν δέ ἑ ἵετο θ. 8.301; αἲ γάρ με μένος καὶ θ. ἀνείη 22.346; θ. ἐποτρύνῃ [τινά] Od.9.139; θ. ἐπέσσυταί τινι, ἐφορμᾶται, Il.1.173, 13.73; ἤθελε θυμῷ he wished in his heart or with all his heart, 16.255, 21.65; ἵετο θυμῷ 2.589; so later θυμῷ βουλόμενοι wishing with all their heart, Hdt. 5.49; [ὄσσα ϝ] οι θ. κε θέλῃ γένεσθαι Sapph.Supp.1.3; θυμὸς ὥρμα Pi. O.3.25, cf. 38; θυμὸς ἡδονὴν φέρει S.El.286; ὧν ἐρᾷ θυμός Herod.7.61; τῶν σφι θ. ἦν μάλιστα Hdt.1.1; ἄλλως σφι θ. ἐγένετο θεήσασθαι τὸν πόλεμον Id.8.116, etc.: with Verb omitted, σὲ γάρ μοι θῦμος ὔμνην Alc. 5; ἄρχ' αὐτὸς ὥς σοι θ. S.El.1319; ὅπου ὑμῖν θ. X.Cyr.3.1.37; βῆξαι θυμός ἐγγίνεται Hp.Prog.8. 2 mind, temper, will, θ. πρόφρων, ἵλαος, Il. 8.39, 9.639; θ. ὑπερφίαλος καὶ ἀπηνής, νηλέα θ. ἔχοντας, σιδήρεος θ., 15.94, 19.229, Od.5.191; ἕνα θ. ἔχειν to be of one mind, Il.15.710, etc.; οὐδὲ λύκοι τε καὶ ἄρνες ὁμόφρονα θ. ἔχουσιν 22.263; ἕτερος δέ με θ. ἔρυκε Od.9.302; ἐμὸν θ. ἔπειθεν ib.33; θωπείας κολακικάς, αἳ… τοὺς θ. ποιοῦσιν κηρίνους Pl.Lg.633d. 3 spirit, courage, μένος καὶ θ. Il.20.174; θ. ἐνὶ στήθεσσι λαβεῖν Od.10.461; πᾶσιν δὲ παραὶ ποσὶ κάππεσε θ. Il.15.280; ψῦχρος ἔγεντο θ., of doves, Sapph.16; θ. ἔχειν ἀγαθόν Hdt.1.120; θ. οὐκ ἀπώλεσεν S.El.26; ὁ θυμὸς εὐθὺς ἦν Ἀμυνίας Ar.Eq.570; ἴωμεν ῥώμῃ καὶ θυμῷ ἐπί… X.Cyr.4.2.21; φρονήματός τε καὶ θυμοῦ ἐμπίπλασθαι Pl.R.411c: so in Philos., opp. λόγος, ἐπιθυμία, ib.440b, al., cf. Arist.Pol.1328a7, 1327b24, Phld.Mus.p.26K., etc.; personified, Passion, Emotion, opp. Λογισμός, Cleanth.Stoic.1.129. 4 the seat of anger, χωόμενον κατὰ θυμόν Il.1.429; νεμεσιζέσθω ἐνὶ θυμῷ 17.254; θυμὸν ἐχώσατο 16.616, etc.: hence, anger, wrath, δάμασον θυμόν 9.496; εἴξας ᾧ θυμῷ ib.598; θυμὸς μέγας ἐστὶ… βασιλήων 2.196; θ. ὀξύς S.OC 1193; θ. κρείσσων τῶν ἐμῶν βουλευμάτων E.Med.1079, etc.; θυμῷ f.l. for θυμοῦ in S.Ant.718; οἱ τῷ θ. πραχθέντες φόνοι Pl.Lg.867b; opp. λογισμός, Th.2.11, etc.; ἐπανάγειν τὸν θ. Hdt.7.160; ἐκτείνειν And.3.31; καταθέσθαι Ar.V.567; δακεῖν Id.Nu.1369; θυμῷ χρᾶσθαι Hdt.1.137, al.; ὀργῆς καὶ θυμοῦ μεστοί Isoc.12.81 (so τὴν ὀργὴν καὶ τὸν θ., i.e. the outward manifestation of ὀ., Phld.Ir.p.90W.); of horses, X.Eq. 9.2: pl. (not earlier than Pl., f.l. in S.Aj.718 (lyr.)), fits of anger, passions, περὶ φόβων τε καὶ θυμῶν Pl.Phlb.40e; οἵ τε θ. καὶ αἱ κολάσεις Id.Prt.323e, cf. Arist.Rh.1390a11. 5 the heart, as the seat of the emotions, esp. joy or grief, χαῖρε, γήθησε δὲ θυμῷ, Il.14.156, 7.189; θ. ἐνὶ στήθεσσι γεγήθει 13.494; μιν ἄχος κραδίην καὶ θ. ἵκανεν 2.171; ἄχνυτο θ. 14.39, etc.; δόκησε δ' ἄρα σφίσι θ. ὣς ἔμεν ὡς εἰ… they felt as glad at heart as if... Od.10.415; μηδ' ὀνίαισι δάμνα… θ. Sapph.1.4; of fear, δέος ἔμπεσε θυμῷ Il.17.625, cf. 8.138; of love, τὴν ἐκ θυμοῦ φίλεον 9.343; ἐκ θυμοῦ στέργοισα Theoc.17.130; ἐμῷ κεχαρισμένε θυμῷ my heart's beloved, Il.5.243; reversely, ἀπὸ θ. μᾶλλον ἐμοὶ ἔσεαι wilt be alien from my heart, 1.562; ἐκ θ. πεσέειν, i.e. to lose thy favour, 23.595; ἔρωτι θυμὸν ἐκπλαγεῖσα E.Med.8; ἐκ θ. κλαῦσαι Philet. 11. 6 mind, soul, as the seat of thought, ταῦθ' ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θ. Il.1.193, etc.; ᾔδεε γὰρ κατὰ θ. 2.409, cf. 4.163, etc.; φράζετο θυμῷ 16.646; ἐν θ. ἐβάλοντο ἔπος 15.566; τοὺς λόγους θυμῷ βάλε A.Pr.706; εἰς θ. βαλεῖν τι S.OT975; οὐκ ἐς θ. φέρω I bring him not into my mind or thoughts, Id.El.1347.
German (Pape)
[Seite 1224] ὁ (θύω, Plat. Crat. 419 e ἀπὸ τῆς θύσεως καὶ ζέσεως τῆς ψυχῆς), die aufwallende, sich bewegende Lebenskraft; – 1) Leben, Lebenskraft, Lebensfülle, deren Sitz in der Brust, στῆθος, u. bestimmter im Zwerchfell, φρένες ist; θυμὸν ἀποπνείων, das Leben aushauchend, Il. 4, 524. 13, 654; τὸν μὲν λίπε θυμός, ihn verließ das Leben, 4, 470; λίπε δ' ὀστέα θυμός 12, 386; auch von Ochsen, Od. 4, 140; θυμὸς ῷχετ' ἀπὸ μελέων Il. 13, 671; ἐξαίνυτο θυμόν, er raubte das Leben, 4, 531; ἄμφω θυμὸν ἀπηύρα 6, 17; μή τις ἐκ θυμὸν ἕλοιτο 17, 17; ῥεθέων ἐκ θυμὸν ἕληται 5, 317; μή σε βάλω, ἀπὸ δὲ μελιηδέα θυμὸν ἕλωμαι, das süße Leben dir nehme, 22, 68; auch von Thieren, 12, 180; εἵως φίλον ὤλεσε θυμόν, bis er das Leben verlor, 11, 342; αὐτὸς δ' ὤλεσε θυμὸν ὑφ' Ἕκτορος 17, 616; ὀλίγος δ' ἔτι θυμὸς ἐνῆεν 1, 593; θυμοῦ δευομένους, des Lebenshauches ermangelnd, von Thieren, 3, 294; μόγις δ' ἐσαγείρετο θυμόν, er sammelte die Lebensgeister, kam wieder zu sich, 21, 417, wie ἐς φρένα θυμὸς ἀγέρθη, der Geist sammelte sich wieder in das Zwerchfell, 22, 475, u. ἄψοῤῥόν οἱ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἀγέρθη 4, 152; vom Pferde ἀπὸ δ' ἔπτατο θυμός 16, 469; vom Hirsche Od. 10, 163; von der Taube ὠκὺς δ' ἐκ μελέων θυμὸς πτάτο Il. 23, 880. Seltner mit ψυχή verbunden, wie θυμοῦ καὶ ψυχῆς κεκαδών Il. 11, 334. Vgl. noch βέλος δ' ἔτι θυμὸν ἐδάμνα, der Wurf betäubte ihn noch, 14, 439. Selten so bei den Folgdn; οὕτω τὸν αὑτοῦ θυμὸν ὁρμαίνει πεσών, von Agamemnon, der im Sterben ist, Aesch. Ag. 1361. Bei Eur. Bacch. 621 ist θυμὸν ἐκπνέων, ἱδρῶτα σώματος στάζων ἄπο vom lebhaften Athem bei der Anstrengung zu verstehen; Rhes. 786 αἱ (ἵπποι) ἔρεγκον ἐξ ἀντηρίδων θυμόν. – Der Lebensmuth u. die frische Kraft wird durch Anstrengung geschwächt; dah. τείρετο δ' ἀνδρῶν θυμὸς ὑπ' εἰρεσίης, ihre Seele wurde matt, Od. 10, 78; ἐν δέ τε θυμὸς τείρεθ' ὁμοῦ καμάτῳ τε καὶ ἱδρῷ Il. 17, 744. – Wie aber der Athem schneller u. hörbarer wird bei heftigen Gemüthsbewegungen, πάτασσε δὲ θυμὸς ἑκάστου νίκης ἱεμένων Il. 23, 370, vgl. 7, 216 (wir sagen: das Herz schlug ihnen), so bedeutet θυμός – 21 die auch sinnlich wahrnehmbare Begierde, die Aeußerung des Begehrungsvermögens u. des Willens, zunächst – a) Verlangen, Trieb, Neigung; nach Speise u. Trank; πιέειν ὅτε θυμὸς ἀνώγοι Il. 4, 263; ἔπιόν θ' ὅσον ἤθελε θυμός 9, 117; οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης 1, 468; πλησάμενος δ' ἄρα θυμὸν ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος Od. 17, 603; ἤραρε θυμὸν ἐδωδῇ 14, 111; ἄδος τέ μιν ἵκετο θυμόν Il. I1, 88. Sehr geläufig sind die Vrbdgn θυμὸς ἐποτρύνει καὶ ἀνώγει, Il. 6, 439, βαλέειν δέ ἑ θυμὸς ἄνωγεν, 8, 322, das Herz trieb ihn zu schießen, τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει, 7, 68, κραδίη καὶ θυμὸς κελεύει, 13, 784, ἵετο θυμῷ, 2, 589, βαλέειν δέ ἑ ἵετο θυμός, 8, 301, οἷ θυμὸς ἐβούλετο, 15, 596, εἴ τοι θυμὸς ἐπέσσυται, 10, 173, θυμὸς ἐφορμᾶται πολεμίζειν, 13, 73, Σαρπηδόνα θυμὸς ἀνῆκεν τεῖχος ἐπαΐξαι, 12, 307; vom Löwen κέλεται δέ ἑ θυμός 12, 300; – ᾡ θυμῷ εἴξας ἐμίγη φιλότητι, seiner Neigung nachgebend, Il. 9, 594; ἀέκοντί γε θυμῷ 4, 43. – Pind. θυμὸς ὀτρύνει, ὥρμαινε, OI. 3, 26. 40, θυμῷ ἐθέλων I. 5, 40; κλαῦσαι ὅσον μοι θυμὸς ἡδονὴν φέρει, soviel ich will, Soph. El. 278; θυμῷ βουλόμενοι, von Herzen wünschend, Her. 5, 49, der auch vrbdí ἤ σφι θυμὸς ἐγένετο θεήσασθαι τὸν πόλεμον, sie bekamen Luft, 8, 116; vgl. ὠνέεσθαι τῶν φορτίων τῶν σφι ἦν θυμὸς μάλιστα 1, 1; ἀπελαύνετε ὅποι ὑμῖν θυμός Xen. Cyr. 3, 1, 37. – b) Muth, der sich auch durch lebhaftes Athmen äußert, als besondere Thätigkeit der Lebenskraft erscheint, vgl. σφῶϊν δ' ἐν γούνεσσι βαλῶ μένος ἠδ' ἐνὶ θυμῷ Il. 17, 451; μένεος δ' ἐμπλήσατο θυμὸν ἀγρίου 22, 312; θυμὸς ἄναλκις 16, 355; ὤτρυνε μένος καὶ θυμός 20, 174; θυμὸν λαμβάνω, Muth fassen, Od. 10, 461; ἵππος δ' ἐν τοῖσι δεινοῖς θυμὸν οὐκ ἀπώλεσεν, verlor den Muth nicht in der Gefahr, Soph. El. 26; θυμὸς ἀμυνίας Ar. Equ. 568; θυμὸν ἔχε ἀγαθόν, habe guten Muth, Her. 1, 120; Sp., wie Luc. Hermot. 4; φρονήματος καὶ θυμοῦ ἐμπίπλαται καὶ ἀνδρειότερος γίγνεται αὐτὸς αὑτοῦ Plat. Rep. III, 411 c, vgl. II, 357 b; ἴωμεν ῥώμῃ καὶ θυμῷ ἐπὶ τοὺς πολεμίους Xen. Cyr. 4, 2, 21; auch θυμοὶ κυνῶν, Plut. Symp. 5, 7, 5; nach Plat. defin. 415 e ὁρμὴ βίαιος ἄνευ λογισμοῦ. – c) Zornmuth, Zorn; δάμασον θυμὸν μέγαν, bändige, mäßige deinen Zorn, Il. 9, 496; θυμὸς δὲ μέγας ἐστὶ βασιλῆος 2, 196; vgl. μάλα θυμὸν χολώθη, er wurde zornig im Herzen, 4, 494, θυμὸν ἐχώσατο 16, 616, νεμεσίζεσθαι ἐνὶ θυμῷ 17, 254, ἀπειλήσω τόγε θυμῷ 15, 212. So θυμὸς ὀξύς Soph. O. C. 1195; θυμὸς δὲ κρείσσων τῶν ἐμῶν βουλευμάτων Eur. Med. 1047; θυμὸν δσκών, den Grimm verbeißend, Ar. Nubb. 1351; ὶν' ἐγὼ γελάσω καὶ τὸν θυμὸν κατάθωμαι Vesp. 567, u. meinen Unwillen unterdrücke; σχάσον θυμοῦ πνοάς Eur. Phoen. 457; θυμὸν ἐπανάγειν Her. 7, 160; οἱ λογισμῷ ἐλάχιστα χρώμενοι θυμῷ πλεῖστον ἐς ἔργον καθίστανται Thuc. 2, 11; ὀργῆς καὶ θυμοῦ μεστοί Isocr. 12, 81; οἱ τῷ θυμῷ πραχθέντες φόνοι Plat. Legg. IX, 867 b; τοῖς θυμοῖς καὶ ταῖς ὀργαῖς Phil. 47 e; θυμῷ μᾶλλον ἢ λογισμῷ Pol. 2, 35, 3; Sp., ὀργῇ καὶ θυμῷ χρώμενος Hdn. 8, 4, 1, εὐθὺς ἐξέῤῥηξε τὴν ὀργὴν καὶ τὸν θυμὸν ἐξέχεε Luc. de calumn. 23. Von Pferden, Xen. Hipp. 9, 2. – d) übh. Empfindung, Gefühl, wo wir gew. Herz sagen; von der Freude, χαίρω θυμῷ Il. 14, 156, γήθησε δὲ θυμῷ 7, 189, Αἰνείᾳ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γεγήθει 13, 494, γηθήσειν κατὰ θυμόν 13, 416; Trauer, ἄχνυτο δέ σφιν θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι 14, 39, ἀκαχίζω θυμῷ 6, 486; vgl. κῆρ ἄχνυται ἐν θυμῷ 6, 524, ὀδύρεο σὸν κατὰ θυμόν 24, 549, ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἱκάνει 1, 17; Furcht, δέος ἔμπεσε θυμῷ 17, 625, δεῖσε δ' ὅγ' ἐν θυμῷ 8, 138; Unwillen erregen, τῇ δ' ἄρα θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὄρινεν 3, 395; Mitleid erregen, rühren, 24, 467; Hoffnung, οἷ θυμὸς ἐέλπετο 12, 407, Τρωσὶν δ' ἔλπετο θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἑκάστου 15, 701, ἔλπετο θυμῷ 17, 404, οὐκ ἔλπετο ὃν κατὰ θυμόν 13, 8; – θυμὸν ἔθελξε Il. 15, 321; die Neigung gewinnen, besänftigen, ἐμῷ κεχαρισμένε θυμῷ, meinem Herzen, 5, 243; ἐγὼ τὴν ἐκ θυμοῦ φίλεον, von Herzen lieben, 9, 343; ἀπὸ θυμοῦ εἶναι, vom Herzen fern, nicht geliebt sein, 1, 562; ἐκ θυμοῦ πίπτειν, aus dem Herzen fallen, ihm verhaßt werden, 23, 595; vgl. ἔρωτι θυμὸν ἐκπλαγεῖσα Eur. Med. 8; θυμὸς πρόφρων, ἵλαος, Il. 8, 39. 19, 178, ἀπηνής Od. 23, 97, νηλεής II. 19, 229, σιδήρεος 22, 357, ἄπιστος 23, 72; σιδηρόφρων Aesch. Spt. 52; γελανής, ἀταλός, Pind. P. 4, 181 N. 7, 92; ὑψηλόφρων Eur. I. A. 919. – 31 Gesinnung, Sinn; ἕνα φρεσὶ θυμὸν ἔχοντες Il. 15, 710; τόνδε νόον καὶ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔχοντες 4, 309; ἶσον θυμὸν ἔχοντες, gleiche Gesinnung hegend, 17, 720; auch von Ochsen, 13, 704, vgl. οὐδὲ λύκοι τε καὶ ἄρνες ὁμόφρονα θυμὸν ἔχουσιν 22, 263; δόκησε δ' ἄρα σφίσι θυμὸς ἃς ἔμεν, so dünkte ihnen ums Herz, zu Muthe zu sein, Od. 10, 415; vgl. noch αἰδῶ θέσθ' ἐνὶ θυμῷ Il. 15, 561. – 41 Gedanke, Erwägung; ἕτερός με θυμὸς ἔρυκε, ein anderer Entschluß hielt mich zurück, Od. 9, 302; ἥδε δέ οἱ κατὰ θυμὸν ἀρίστη φαίνετο βουλή Il. 2, 5; φράζετο θυμῷ 16, 646; ἐν θυμῷ δ' ἐβάλοντο ἔπος, sie überlegten es, 15, 566; Aesch. τοὺς ἐμοὺς λόγους θυμῷ βάλε Prom. 708; μή νυν ἔτ' αὐτῶν μηδὲν ἐς θυμὸν βάλῃς Soph. O. R. 975; οὐδέ γ' ἐς θυμὸν φέρω, ich bringe ihn mir nicht in die Gedanken, kann mich seiner nicht erinnern, El. 1347; – σύνθετο θυμῷ βουλήν Il. 7, 44; ὃς σάφα θυμῷ εἰδείη τεράων 12, 228; ᾔδεε γὰρ κατὰ θυμόν 2, 409; οἶδα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν 4, 163; οὐδ' ἃς τοῦ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔπειθον 9, 587. – Nach Homer herrscht die Bdtg des Begehrungsvermögens, Willens vor, gew. mit der Nebenbdtg des heftig Erregten.
Greek (Liddell-Scott)
θῡμός: ὁ, ἡ ψυχὴ ἢ τὸ πνεῦμα, τὸ στοιχεῖον τῆς ζωῆς, τῆς αἰσθήσεως ἢ σκέψεως, ἰδίως τῶν ἰσχυρῶν αἰσθημάτων καὶ παθῶν (ὀρθῶς παραγόμενον ἐκ τοῦ θύω ὑπὸ Πλάτ. ἐν Κρατ. 419 Ε, ἀπὸ τῆς θύσεως καὶ ζέσεως τῆς ψυχῆς, πρβλ. θύω)· Ι. ὡς τὸ Λατ. anima, spiritus, ἐν καθαρῶς φυσικῇ σημασίᾳ, ἡ ψυχή, πνοή, ζωή, θυμόν ἀπαυρᾶν, ἀφελέσθαι, ἐξαίνυσθαι, ὀλέσαι, συχνὸν παρ’ Ὁμ.· ἐξείλετο θυμὸν Ὀδ. Χ. 388· ἐπεὶ κε... ῥεθέων ἐκ θυμὸν ἕληται Ἰλ. Χ. 68· θυμὸς ᾤχετ’ ἀπὸ μελέων Ν. 671· τὸν λίπε θυμὸς Δ. 470· λίπε δ’ ὀστέα θυμὸς Μ. 386· ἀπὸ δ’ ἔπτατο θυμὸς Π. 469, Ὀδ. Κ. 163· ὠκὺς δ’ ἐκ μελέων θυμὸς πτάτο Ἰλ. Χ. 880, πρβλ. Ν. 671· θυμὸν ἀποπνείειν Δ. 524· ὀλίγος δ’ ἔτι θυμὸς ἐνῆεν Α. 593· θυμὸν ἀγείρειν, πρβλ. θυμηγερέων, μόγις δ’ ἐσαγείρετο θυμὸν Φ. 417· ἐς φρένα θυμὸς ἀγέρθη Δ. 475· ἄψορρόν οἱ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἀγέρθη Δ. 152· ἐν συνδυασμῷ μετὰ τοῦ ψυχῇ, θυμοῦ καὶ ψυχῆς κεκαδὼν Λ. 334· -οὕτω καὶ ἐπὶ ζῴων, Γ. 294, Μ. 150, κτλ.· - ἡ σημασία αὕτη εἶναι σπανία παρ’ Ἀττ., Αἰσχύλ. Ἀγ. 1388, Εὐρ. Βάκχ. 620. 2) ἰσχύς, δύναμις, τείρετο δ’ ἀνδρῶν θυμὸς ὑπ’ εἰρεσίης Ὀδ. Κ. 78· ἐν δὲ θυμὸς τείρεθ’ ὁμοῦ καμάτῳ τε καὶ ἱδρῷ Ἰλ. Σ. 744. 3) πάτασσε δὲ θυμὸς ἑκάστου, ἑκάστου ἀνδρὸς ἡ καρδία μεγάλως ἐπάλλετο, Ψ. 370, πρβλ. Η. 216, ΙΙ. ὡς τὸ Λατ. animus, ἡ ψυχή, ὡς ἐκφαίνεται διὰ τῶν αἰσθημάτων καὶ παθῶν, ἡ καρδία· ἑπομένως, 1) ἐπὶ τοῦ αἰσθήματος ἐπιθυμίας κ.τ.τ., παρ’ Ὁμ. ἰδίως ἐπιθυμία τροφῆς καὶ ποτοῦ, «ὄρεξις», πιέειν ὅτε θυμὸς ἀνώγοι Ἰλ. Δ. 263· ἔπιον θ’ ὅσον ἤθελε θυμὸς Ι. 177· οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης Α. 486· πλησάμενος... θυμὸν ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος Ὀδ. Ρ. 603, πρβλ. Τ. 198· ― ὡσαύτως, τί με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει; Ἰλ. Η. 68· μετ’ ἀπαρ., βαλέειν δέ ἑ θυμὸς ἀνώγει, ἡ καρδία του τὸν ἐβίαζε νὰ ῥίψῃ, Θ. 322· βαλέειν δὲ ἑ ἵετο θυμὸς αὐτόθι 301· κέλεται δέ ἑ θ. ἀγήνωρ... ἐλθεῖν, ἐπὶ λέοντος, Ν. 300· ὡσαύτως, ἀνίησιν, ἐποτρύνει θ. τινα ἢ θ. ἐπέσσυταί τινι, ἐφορμᾶται Ὅμ.· ἤθελε θυμῷ, ἐπεθύμει ἐν τῇ καδίᾳ του ἢ ἐξ ὅλης τῆς καρδίας του, Τ. 255, Φ. 65· ἵετο θυμῷ, Λατ. ferebatur animo, Β. 589· ἀλλ’ ἀπὸ θυμοῦ.. ἔσεαι = ἀποθύμιος Α. 563· ― Οὕτω μεθ’ Ὅμ., θυμῷ βουλόμενος, ἐπιθυμῶν ἐξ ὅλης καρδίας, Ἡροδ. 5. 49· θυμὸς ὁρμαίνει, ὀτρύνει Πίνδ. Ο. 3. 45, 68· θυμὸς ἡδονὴν φέρει Σοφ. Ἠλ. 286· ― θυμός ἐστί μοι, θ. γίγνεταί μοι, μετ’ ἀπαρ., ἔχω διάθεσιν νά..., Ἡρόδ. 1. 1., 8. 116, Ξεν., κτλ.· βῆξαι θυμός, διάθεσιν νὰ βήξω, Ἱππ. Προγν. 39. 2) διάθεσις, ἰδιοσυγκρασία, θέλησις, θ. πρόφρων, ἵλαος ἢ ἀπηνής, νηλεής, σιδήρεος Ὅμ.· ἕνα θυμὸν ἔχειν, ἓν φρόνημα, Ἰλ. Ο. 710, κτλ.· ἶσον θυμὸν ἔχειν Π. 720· ἐπὶ ζεύγους βοῶν, Ν. 704· ἐπὶ λύκων, κτλ. Χ. 263· δόκησε δ’ ἄρα σφίσι θυμὸς ὣς ἔμεν, εὐηρεστήθησαν νὰ ἔχωσι τοιοῦτο φρόνημα, Ὀδ. Κ. 415. 3) τόλμη, θάρρος, μένος καὶ θυμὸς Ἰλ. Υ. 174· θυμὸν λαμβάνειν, ἀναθαρρεῖν, Ὀδ. Κ. 461· πᾶσιν δὲ παραὶ ποσὶ κάππεσε θυμὸς Ἰλ. Ο. 280· οὕτω μετὰ ταῦτα, θ. ἔχειν ἀγαθὸν Ἡρόδ. 1. 120· θυμὸν οὐκ ἀπώλεσεν Σοφ. Ἠλ. 26· θ. ἀμυνίας Ἀριστοφ. Ἱππ. 570· ῥώμῃ καὶ θυμῷ ἐπιέναι Ξεν. Κύρ. 4. 2, 21· φρονήματός τε καὶ θυμοῦ ἐμπίπλασθαι Πλάτ. Πολ. 411C. ― Ὁ Πλάτων διῄρει τὸ ζῳῶδες μέρος τῆς ψυχῆς εἰς θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν, ἤτοι πάθος καὶ ὁρμήν, Πολ. 439E, πρβλ. Ἀριστ. Ἠθ. Ν. 3. 1, 21., 7. 6, 1 κἑξ.· πρβλ. θυμοειδὴς 3, θυμικὸς 2. 4) ὡς ἕδρα τοῦ θυμοῦ, τῆς ὀργῆς, χωόμενον κατὰ θυμὸν Ἰλ. Α. 429· νεμεσίζεσθαι ἐνὶ θυμῷ Ρ. 254· θυμὸν ἐχώσατο Π. 616, κτλ.: ― ἐντεῦθεν, ὀργή, πάθος, «θυμός», δάμασον θυμὸν Ι. 496· εἴξας ᾧ θυμῷ αὐτόθι 598· θυμὸς μέγας ἐστὶ.. βασιλῆως Β. 196, πρβλ. Ι. 496: ― οὕτω μετὰ ταῦτα, θυμὸς ὀξὺς Σοφ. Ο. Κ. 1193, πρβλ. 1198, Εὐρ., κλ.· θυμῷ, ἐν ὀργῇ, Σοφ. Ο. Κ. 689· ἀντίθετ. τῷ λογισμὸς ἢ λόγος, Θουκ. 2. 11, Πλάτ., κλ.· ἐπανάγειν τὸν θ. Ἡρόδ. 2. 160· ἐκτείνειν Ἀνδροκ. 27. 5· καταθέσθαι Ἀριστοφ. Σφηξ. 567· δακεῖν ὁ αὐτ. ἐν Νεφ. 1369· θυμῷ χρᾶσθαι Ἡρόδ. 1. 137, κ. ἀλλ.· θυμῷ ἔχεσθαι ὁ αὐτ. 3. 50· ὀργῆς καὶ θυμοῦ μεστοὶ Ἰσοκρ. 249C· ἐπὶ ἵππων, Ξεν. Ἱππ. 9, 2· ἐν τῷ πληθ., παροξυσμοὶ ὀργῆς, πάθη, περὶ φόβων τε καὶ θυμῶν Πλάτ. Φιλήβ. 40Ε· οἵ τε θ. καὶ αἱ κολάσεις ὁ αὐτ. ἐν Πρωτ. 323E, πρβλ. Νόμ. 633D, Ἀριστ. Ρητ. 2. 13. 13. 5) ἡ καρδία ὡς ἕδρα τῶν ἠπιωτέρων αἰσθημάτων, χαρᾶς ἢ λύπης, χαῖρε δὲ θυμῷ Ἰλ. Ξ. 156· ἐν θυμῷ. γρηῦ, χαῖρε Ὀδ. Χ. 411· γήθησε δὲ θυμῷ Ἰλ. Η. 189· γηθήσειν κατὰ θυμὸν Ν. 416· θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γεγήθει αὐτόθι 491· ἄλγος ἱκάνει θυμὸν ἐμὸν Γ. 97· μιν ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἵκανεν Β. 171· ἄχνυτο θυμὸς Ξ. 39, πρβλ. Ζ. 524, κτλ.· φόβου, δέος ἔμπεσε θυμῷ Ρ. 625, πρβλ. Θ. 138· ἐλπίδος, πάτασσε δὲ θ. ἑκάστου Ψ. 370· ἀγάπης, τὴν ἐκ θυμοῦ φίλεον Ι. 343. πρβλ. Valck. Θεόκρ. 2. 61· ἐμῷ κεχαρισμένε θυμῷ, «τῇ ἐμῇ ψυχῇ προσφιλέστατε» (Σχόλ.), Ἰλ. Ε. 243· καὶ τἀνάπαλιν, ἀπὸ θυμοῦ μᾶλλον ἐμοὶ ἔσεαι, θὰ εἶσαι ξένος πρὸς τὴν καρδίαν μου, Α. 562· ἐκ θυμοῦ πεσέειν, «ἀποπεσεῖν τῆς ψυχῆς, ὅ ἐστι μισηθῆναι» (Σχόλ.), Ψ. 595· πρβλ. ἀποθύμιος: ― οὕτω βραδύτερον, ἔρωτι θυμὸν ἐκπλαγεῖσα Εὐρ. Μηδ. 8· ἐκ θυμοῦ κλαῦσαι Φιλέτ. Ἀποσπ. 2, πρβλ. Valck. Θεόκρ. 2. 61, κτλ. 6) ὁπουδήποτε φαίνεται ὅτι σημαίνει τὴν ψυχὴν ὡς ἕδραν τῆς νοήσεως, ἡ κυριολεκτικὴ σημασία δύναται νὰ διατηρηθῇ παρ’ Ὁμ.· ταῦθ’ ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θ. Ἰλ. Δ. 193, κτλ.· ᾔδεε γὰρ κατὰ θυμὸν Β. 409, πρβλ. Δ. 163, κτλ.· τὰ φρονέοντ’ ἀνὰ θυμὸν Β. 36· ἐδαΐζετο θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν Ἀχαιῶν, ἡ καρδία ἢ ἡ θέλησίς των ἦτο διῃρημένη, Ι. 8· ἕτερος δέ με θυμὸς ἔρυκε, ἄλλος δὲ λογισμὸς μὲ ἀνεχαίτισε, Ὀδ. Ι. 302· φράζετο θυμῷ Ἰλ. Π. 646· ἐν θυμῷ ἐβάλοντο ἔπος Ο. 566· ἀλλὰ παρὰ Τραγ. τοιαῦται φράσεις σχεδὸν δὲν δύνανται νὰ χωρισθῶσι τοῦ νοῦ ἢ τῆς διανοίας, τοὺς λόγους θυμῷ βάλε Αἰσχύλ. Πρ. 706· εἰς θυμὸν βαλεῖν τι Σοφ. Ο. Τ. 975· οὐδέ γ’ εἰς θυμὸν φέρω, οὐδ’ ἀμυδρὰν ἐνθύμησιν περὶ αὐτοῦ ἔχω εἰς τὸν νοῦν μου, ὁ αὐτ. ἐν Ἠλ 1347, πρβλ. Ἀποσπ. 581. ― Μετὰ ῥημάτων δηλούντων ἐνέργειαν ψυχικὴν ἢ διανοητικὴν ὁ Ὅμ. ἔχει τὸ θυμῷ ὡς δοτ. ὀργανικήν, σπανιώτερον δὲ κατὰ θυμόν, ἐν θυμῷ· μετὰ τῶν αὐτῶν ῥημάτων συχνάκις μεταχειρίζεται τὸ θυμὸς ὡς τὸ ὑποκείμ. ἢ ἀντικείμ., ὥστε ἤλπετο κατὰ θυμόν, ἤλπετο θυμῷ εἶναι ἰσοδύναμα τῷ ἤλπετο θυμός· οὕτως, ἐμὸν θ. ἔπειθον Ὀδ. Ι. 33. καὶ ἐπείθετο θυμός. ― Μεταχειρίζεται δὲ τὸ θυμὸς ὡς συνώνυμον τῷ φρήν, κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν Ἰλ. Δ 163· προσέτι ὡς συνώνυμ. ταῖς λέξ. μένος, ψυχή, κραδίη, ἴδε ἀνωτ. - Ἕδρα δὲ τοῦ θυμοῦ εἶναι παρ’ αὐτῷ τὸ στῆθος ἢ τὸ διάφραγμα (φρένες), θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι, ἐν φρεσὶ θυμός, ἴδε ἀ ωτ. - Τὸ πληθ. θυμοὶ οὐδαμοῦ παρ’ Ὁμήρῳ, ἀλλ’ εὕρηται ἐν τῷ Ἀττικῷ πεζῷ λόγῳ ἐπὶ παροξυσμῶν πάθους, ἴδε ἀνωτ. ΙΙ. 4, Λοβ. Σοφ. Αἴ. 716.
French (Bailly abrégé)
οῦ (ὁ) :
souffle, d’où
I. âme, principe de vie, en gén. souffle, vie : ὀλίγος δ’ ἔτι θυμὸς ἐνῆν IL je n’avais plus qu’un reste de vie;
II. âme (principe de la volonté, de l’intelligence, des sentiments et des passions), d’où
1 volonté, désir : θυμὸς ἀνώγει IL, κελεύει IL avec l’inf. (mon) cœur (me) pousse à ; θυμός ἐστί ou γίγνεταί μοι avec l’inf. HDT j’ai le désir de, le désir naît dans mon cœur de ; ἤθελε θυμῷ IL il désirait dans son cœur ; οἱ θυμὸς ἐβούλετο IL son cœur voulait ; θυμὸς ἐφορμᾶται πολεμίζειν IL mon cœur est impatient de combattre ; ὥς σοι θυμός SOPH comme il te plaira ; particul. désir de boire et de manger : πλησάμενος θυμὸν ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος OD se rassasier, selon son appétit, de nourriture et de boisson;
2 le cœur (considéré comme le siège de l’intelligence) : ᾔδεε γὰρ κατὰ θυμόν IL il savait dans son cœur ; λόγους θυμῷ βαλεῖν ESCHL déposer des paroles dans son cœur;
3 le cœur (considéré comme le siège des sentiments et des passions) : ἕνα θυμὸν ἔχειν IL être animé du même sentiment ; θυμὸν ὀρίνειν IL exciter l’âme, càd provoquer la pitié, la crainte, etc. ; νεμεσίζεσθαι ἔνὶ θυμῷ IL s’irriter dans son cœur ; χαίρειν θυμῷ IL ou ἐν θυμῷ OD se réjouir dans son cœur ; ἄχνυτο θυμός IL leur cœur s’affligeait ; ἄλγος ou ἄχος ἱκάνει θυμόν IL la douleur s’empare de mon cœur ; ἐκ θυμοῦ ou θυμῷ φιλέειν IL aimer de cœur, de tout son cœur ; δέος ἔμπεσε θυμῷ IL la crainte envahit son cœur ; θυμὸν λαμβάνειν OD prendre courage ; θυμὸν ἔχειν ἀγαθόν HDT avoir bon courage (lat. bono animo esse) ; θυμὸς μέγας IL grande colère ; θυμὸς ὀξύς SOPH colère violente litt. aiguë) ; ἐπανάγειν τὸν θυμόν HDT exciter la colère ; θυμὸν ἐκχεῖν LUC épancher sa colère.
Étymologie: R. Θυ, cf. θύω².
English (Slater)
θῡμός (-ός, -ῷ, -όν, -έ.)
1 heart, spirit, as the seat of various emotions and faculties, pleasure: οὐδ' ἀπάταισι θυμὸν τέρπεται (P. 2.74) φίλτρον ἐν θυμῷ μελιγάρυες ὕμνοι ἁμέτεροι τίθεν (P. 3.64) θυμῷ γελανεῖ (P. 4.181) θυμὸν ἐκδόσθαι πρὸς ἥβαν (P. 4.295) τίνι τῶν πάρος μάλιστα θυμὸν τεὸν εὔφρανας (I. 7.2) θυ]μὸν ἀνακριμνάντες (supp. Lobel) Πα.… ]βαρβι[τί]ξαι θυμὸν (Philodemus: μῦθον Plut.) fr. 124d. endurance, bravery: μαινομένων μεγάλαν ἀρετὰν θυμῷ λαβεῖν (O. 8.6) “θυμὸν γυναικὸς καὶ μεγάλαν δύνασιν θαύμασον” (P. 9.30) σύμπειρον ἀγωνίᾳ θυμὸν ἀμφέπειν (N. 7.10) μαχατὰν θυμὸν (N. 9.27) θυμὸν αἰχματὰν (N. 9.37) τόλμᾳ γὰρ εἰκὼς θυμὸν ἐριβρεμετᾶν θηρῶν λεόντων (I. 4.46) “θυμὸς δ' ἑπέσθω” (sc. καθάπερ καὶ τὸ σῶμα Σ.) (I. 6.49) anger, grief; suffering: καμόντες πολλὰ θυμῷ (O. 2.8) ἐν θυμῷ πιέσαις χόλον (O. 6.37) ἀστῶν δ' ἀκοὰ κρύφιον θυμὸν βαρύνει (P. 1.84) θεῶν βασίλεα σπερχθεῖσα θυμῷ (N. 1.40) τῶ καὶ ἐγὼ καίπερ ἀχνύμενος θυμόν (I. 8.5) affection: πατρί τε θυμὸν ἰάναιεν (O. 7.43) πατρὶ Σωγένης ἀταλὸν ἀμφέπων θυμὸν (N. 7.92) fear: κρυόεν πυκινῷ μάντευμα θυμῷ (P. 4.73) κλέπτων δὲ θυμῷ δεῖμα (P. 4.96) λέγεται παντὶ μάλιστα δονεῖν θυμόν (N. 6.57) wisdom: ἐν ἀρμένοισι πᾶσι θυμὸν αὔξων (Mingarelli: πάντα codd., fort. recte) (N. 3.58) σώφρονές τ' ἐγένοντο πινυτοί τε θυμόν (I. 8.26) mercy: “εἴ ποτ' ἐμᾶν, ὦ Ζεῦ πάτερ, θυμῷ θέλων ἀρᾶν ἄκουσας” (I. 6.43) generally: ἐς γαῖαν πορεύεν θυμὸς ὥρμα νιν (O. 3.25) ἐμὲ δ' ὦν πᾳ θυμὸς ὀτρύνει φάμεν (O. 3.38) κεῖνος αἰνεῖν καὶ τὸν ἐχθρὸν παντὶ θυμῷ σύν τε δίκᾳ καλὰ ῥέζοντ' ἔννεπεν (P. 9.96) πολλὰ γάρ μιν παντὶ θυμῷ παρφαμένα λιτάνευεν (N. 5.31) τὸν δ' αὖ οἰκείων παρέσφαλεν καλῶν χειρὸς ἕλκων ὀπίσσω θυμὸς ἄτολμος ἐών (N. 11.32) voc., in selfexhortation: ἔπεχε νυν σκοπῷ τόξον, ἄγε θυμέ (O. 2.89) θυμέ, τίνα πρὸς ἀλλοδαπὰν ἄκραν ἐμὸν πλόον παραμείβεαι; (N. 3.26) χρῆν μὲν κατὰ καιρὸν ἐρώτων δρέπεσθαι, θυμέ, σὺν ἁλικίᾳ fr. 123. 1. μὴ πρεσβυτέραν ἀριθμοῦ δίωκε, θυμέ, πρᾶξιν fr. 127. 4. frag. θυμῷ[ Πα. 13b. 15. ]θυμὸν δ[ fr. 60a. 2.
English (Strong)
from θύω; passion (as if breathing hard): fierceness, indignation, wrath. Compare ψυχή.
English (Thayer)
θυμοῦ, ὁ (from θύω to rush along or on, be in a heat, breathe violently; hence, Plato correctly says, Cratyl., p. 419e., θυμός ἀπό τῆς θυσεως καί ζεσεως τῆς ψυχῆς; accordingly it signifies both the spirit panting as it were in the body, and the rage with which the man pants and swells) (from Homer down), the Sept. often for אַף anger, and חֵמָה excandescentia; also for חָרון aestus. In the N. T.:
1. passion, angry heat (excandescentia, Cicero, Tusc. 4,9, 21), anger forthwith boiling up and soon subsiding again (ὀργή, on the other hand, denotes indignation which has arisen gradually and become more settled; (cf. (Plato) deff. 415e. θυμός. ὁρμή βίαιος ἄνευ λογισμοῦ. νόσος τάξεως ψυχῆς ἀλογιστου. ὀργή. παράκλησις τοῦ θυμικου εἰς τό τιμωρεῖσθαι, Gregory of Nazianzus, carm. 34 θυμός μέν ἐστιν ἀθρως ζεσις φρενος, ὀργή δέ θυμός ἐμμένων, Hermas, mand. 5,2, 4 [ET] ἐκ δέ τῆς πικρίας θυμός, ἐκ δέ τοῦ θυμοῦ ὀργή; cf. Aristotle, rhet. 2,2, 1and Cope's note); hence, we read in κοπάσαι ὀργήν πρό θυμοῦ, before it glows and bursts forth; (see further, on the distinction between the two words, Trench, § xxxvii., and especially Schmidt vol. iii., chapter 142)): ὁ θυμοῦ τοῦ Θεοῦ, ἔχειν θυμόν, to be in a passion, Aelian v. h. 1,14); ὀργή καί θυμός (as the Sept. Isocrates, p. 249c.; Herodian, 8,4, 1; others): in the inverse order; so Trench, as above)); plural θυμοί impulses and outbursts of anger (Winer's Grammar, 176 (166); Buttmann, 77 (67)): Sophocles Aj. 718 (where see Lob.); Plato, Protag., p. 323e.; (Phileb., p. 40e.; Aristotle, rhet. 2,13, 13); Polybius 3,10, 5; Diodorus 13,28; Josephus, b. j. 4,5, 2; Plutarch, Cor. 1; others).
2. glow, ardor: ὁ οἶνος τοῦ θυμοῦ (see οἶνος, b.) the wine of passion, inflaming wine, German Glutwein (which either drives the drinker mad or kills him with its deadly heat; cf. τοῦ Θεοῦ added, which God gives the drinker, τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ added (A. V. fierceness), Revelation 19:15; cf. Ewald, Johann. Schriften, Bd. ii., p. 269 note.
Greek Monolingual
ο (ΑΜ θυμός)
νευρική έξαψη που εκδηλώνεται με βίαιες κινήσεις, με ύψωση του τόνου της φωνής και άλλους τρόπους, οργή, αγανάκτηση («όταν τον πιάσει ο θυμός, δεν ξέρει τί κάνει»)
νεοελλ.
1. (ψυχιατρ.) ο ψυχικός ή νευροψυχικός τόνος, η αόριστη κατάσταση της ψυχικής ευδιαθεσίας ή αδιαθεσίας
2. φρ. «έχει πάλι τους θυμούς του» — έχει τα νεύρα του
3. παροιμ. α) «ο θυμός μάτια δεν έχει» — ο θυμός τυφλώνει τον άνθρωπο
β) «θυμός του χωριάτη, ζημιά του πουγγιού του» — ο θυμός ενός απερίσκεπτου ανθρώπου του επιφέρει οικονομική ζημιά
μσν.
1. πολεμικό μένος, μανία
2. δηλητήριο («θυμὸς τών ὀφιῶν»)
3. καταστροφή («ἐστράφη κ' εἶδεν τὸν θυμόν»)
4. φρ. α) «ἀνεβάζω θυμόν» και «ἀνεβαίνω εἰς θυμόν» — θυμώνω
β) «θυμὸς τῆς θάλασσας» — θαλασσοταραχή
γ) «ἀπὸ θυμοῦ» — πρόθυμα
μσν.-αρχ.
1. επιθυμία, κλίση, πόθος, όρεξη
2. ψυχική διάθεση
αρχ.
1. η ψυχή, το πνεύμα, το στοιχείο της ζωής, της αισθήσεως ή της σκέψεως, ιδίως τών ισχυρών αισθημάτων και παθών («θυμὸν έκπνέων», Πλάτ.)
3. το θάρρος, η ζωτική δύναμη του ανθρώπου («τείρετο δ' ἀνδρῶν θυμός» — λιγόστευε το θάρρος, η δύναμη, η διάθεση τών ανδρών, Ομ. Οδ.)
4. η καρδιά («πάτασσε θυμός» — χτυπούσε δυνατά η καρδιά, Ομ. Ιλ.)
5. «θυμός εγγίγνεται» — έχω διάθεση να..., Ιπποκρ.)
6. ιδιοσυγκρασία
7. φρόνημα
8. τόλμη, θάρρος
9. (φιλοσ.) α) επιθυμία, κατ' αντίθ. προς το λόγος
β) πάθος, συγκίνηση, κατ' αντίθ. προς το λογισμός
10. η καρδιά ως έδρα τών ηπιότερων αισθημάτων χαράς ή λύπης.
[ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης ετυμολ. Από μορφικής απόψεως φαίνεται να συνδέεται με το λατ. fumus, το αρχ. ινδ. dhūma- και το αρχ. σλαβ. dymŭ, όλα με τη σημασία «καπνός», αναγόμενο σε ΙE dhw-m < dhw-, μηδενισμένη βαθμίδα της ΙΕ ρίζας dheu- «διασκορπίζω, στροβιλίζω» + παρέκταση -m- (πρβλ. και θύω, [ΙΙ]). Μια τέτοια σύνδεση, όμως, μολονότι ενισχύεται από την ύπαρξη του [i] θυμιώ, που θα μπορούσε να προκύπτει από ένα αμάρτυρο θυμός «καπνός», προϋποθέτει πολύ περίπλοκη σημασιολογική εξέλιξη της λ. Έτσι θεωρείται μάλλον ότι η λ. προήλθε πιθ. από το συγγενές ρ. θύω (ΙΙ) «ορμώ με μανία», που ταιριάζει σημασιολογικά, ενώ όσοι το συνδέουν απευθείας με τα fumu, dhūma, dymŭ υποστηρίζουν ότι πιθ. το θύω (ΙΙ) επηρέασε απλώς τη σημασιολογική εξέλιξη του θυμός.
ΠΑΡ. θυμικός, θυμώδης (ΙΙ), θυμώνω (-ώ )
αρχ.
θυμαίνω, θυμίδιον, θυμόεις, θυμούμαι (I)
μσν.- νεοελλ.
θυμίζω
νεοελλ.
θυμάμαι, θυμάω, θυμούμαι (ΙΙ), θυμώ (ΙΙ).
ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) θυμηδία, θυμοειδής, θυμοσοφικός, θυμόσοφος
αρχ.
θυμάγροικος, θυμαλγής, θυμαρής, θυμάρμενος, θυμαρώ, θυμηγερώ, θυμηδώ, θυμοβαρής, θυμοβαρώ, θυμοδακής, θυμοκάτοχος, θυμοκατοχώ, θυμολέαινα, θυμολεοντοφθόρος, θυμολέων, θυμολιπής, θυμόμαντις, θυμομαχία, θυμομαχώ, θυμοπληθής, θυμοποιώ, θυμοραϊστής, θυμοτερπής, θυμοφθόρος, θυμοφθορώ, θυμοφονώ
αρχ.-μσν.
θυμηδής, θυμήρης
μσν.
θυμοβολώ, θυμόδοξος, θυμοκράτωρ, θυμοκτόνος, θυμολευστώ, θυμοσοφώ, θυμοτολμία
νεοελλ.
θυμοσοφία. (Β' συνθετικό) άθυμος, απρόθυμος, βαρύθυμος, δύσθυμος, έκθυμος, εύθυμος, κακόθυμος, μακρόθυμος, μεγάθυμος, μεγαλόθυμος, μικρόθυμος, ομόθυμος, οξύθυμος, πρόθυμος, ράθυμος, υπερεύθυμος
αρχ.
αγλαόθυμος, αγριόθυμος, αελλησίθυμος, αλγεόθυμος, αλγεσίθυμος, ανδρειόθυμος, ανθρωπόθυμος, αρσενόθυμος, βορβορόθυμος, γλυκύθυμος, γυναικόθυμος, δακέθυμος, δηξίθυμος, δίθυμος, διχόθυμος, ένθυμος, επίθυμος, ερίθυμος, εχέθυμος, ηπιόθυμος, θηρόθυμος, θρασύθυμος, ισόθυμος, κακεπίθυμος, καρτερόθυμος, κατεπίθυμος, μειλιχόθυμος, νηλεόθυμος, νοσόθυμος, οβριμόθυμος, ολβιόθυμος, ουλόθυμος, παντεπίθυμος, περίθυμος, πραΰθυμος, πυρίθυμος, τλήθυμος, χαλκεόθυμος, ωλεσίθυμος, ωμόθυμος].
Greek Monotonic
θῡμός: ὁ (θύω Β), ψυχή·
I. όπως το Λατ. anima, ψυχή, πνοή, ανάσα, ζωή· θυμὸν ἀπαυρᾶν, ἀφελέσθαι, ἐξελέσθαι, ἐξαίνυσθαι, ὀλέσαι, αφαιρώ την ζωή, σε Όμηρ.· θυμὸν ἀποπνείειν, εκπνέω, σε Ομήρ. Ιλ.· θυμὸν ἀγείρειν, συγκρατώ τον εαυτό μου, στο ίδ., κ.λπ.· θυμὸς τείρετο καμάτῳ, το πνεύμα του είχε καταπονηθεί, φθαρεί από την κούραση, στο ίδ.
II. όπως το Λατ. animus, ψυχή, καρδιά· και ομοίως
1. χρησιμοποιείται για την επιθυμία για φαγητό και ποτό, πιέειν ὅτε θυμὸν ἀνώγει, στο ίδ.· με απαρ., βαλέειν δέ ἑ ἵετο θυμός, η καρδιά του τον πρόσταζε να ρίξει, στο ίδ.· ἤθελεθυμῷ, ευχόταν μέσα στην καρδιά του ή με όλη του την καρδιά, στο ίδ.· θυμῷ βουλόμενος, ευχόμενος με όλη του την ψυχή, σε Ηρόδ.· επίσης, ἐκ θυμοῦ φιλέειν, σε Ομήρ. Ιλ.· θυμός ἐστί μοι, θυμὸς γίγνεταί μοι, με απαρ., διάθεση να..., στον ίδ., Ξεν., κ.λπ.· επίσης όπως η έδρα της λύπης ή της χαράς, χαῖρε δὲ θυμῷ, σε Ομήρ. Ιλ.· ἄχνυτο θυμός, στο ίδ., κ.λπ.
2. νόηση, διάθεση, βούληση, επιθυμία, θυμὸς πρόφρων, νηλεής, σιδήρεος, σε Όμηρ.· ἕνα θυμὸν ἔχειν, έχοντας κοινή σκέψη, σε Ομήρ. Ιλ.· δόκησε δ' ἄρα σφίσι θυμὸς ὣς ἔμεν, τους ευχαρίστησε να έχουν τέτοια γνώμη, σε Ομήρ. Οδ.· ἐδαΐζετο θωμός, οι γνώμες τους διχάστηκαν, σε Ομήρ. Ιλ.
3. κουράγιο, θάρρος, τόλμη, μένος καὶ θυμός, στο ίδ.· θυμὸν λαμβάνειν, παίρνω θάρρος, σε Ομήρ. Οδ.· παραὶ ποσὶ κάππεσε θυμός, σε Ομήρ. Ιλ., κ.λπ.
4. όπως η έδρα του θυμού, νεμεσίζεσθαι ἐνὶ θυμῷ, στο ίδ.· απ' όπου, θυμός, οργή, δάμασον θυμόν, στο ίδ.· θυμὸς μέγας ἐστὶ βασιλῆος, στο ίδ.
5. η ψυχή όπως η έδρα της σκέψης, ᾔδεε γὰρ κατὰ θυμόν, στο ίδ.· φράζετο θυμῷ, στο ίδ.
Russian (Dvoretsky)
θῡμός: ὁ θύω II]
1) дыхание жизни, жизненное начало, жизнь, т. е. душа, дух: τὸν λίπε θ. Hom. его оставила жизнь; θυμὸν ἀποπνείων Hom. испуская дух, т. е. умирая; ὀλίγος ἔτι θ. ἐνῆν Hom. чуть теплилась (во мне) жизнь; θυμὸν ἀγείρειν Hom. собираться с силами или вновь приходить в себя; θυμοῦ δευόμενοι Hom. бездыханные (ягнята);
2) воля, (горячее) желание, стремление: θ. ἐστί или γίγνεταί μοι Her. мне хочется, мне нравится; ὠνέεσθαι τῶν φορτίων τῶν σφι ἦν θ. μάλιστα Her. те из товаров, какие им больше всего хотелось купить; θ. κελεύει или ἀνώγει Hom. и ὀτρύνει Pind. есть желание, хочется, влечет; οἱ θ. ἐβούλετο κῦδος ὀρέξαι Hom. дух его стремился (ему хотелось) стяжать славу; ἤθελε θυμῷ εἰσιδέειν φύλοπιν Hom. (Ахилл) горячо желал увидеть сражение; ἐμοὶ αὐτῷ θ. ἐφορμᾶται πολεμίζειν Hom. во мне самом кипит желание сразиться; βαλέειν ἑ ἵετο θ. Hom. было страстное желание поразить его; ὥς σοι θ. Soph. по твоему желанию, как тебе угодно;
3) потребность, голод, жажда, аппетит; πλησάμενος θυμὸν ἐδητύος καὶ ποτῆτος Hom. утолив голод и жажду пищей и питьем;
4) душа, сознание: ᾔδεε κατὰ θυμὸν ἀδελφεὸν ὡς ἐπονεῖτο Hom. (Менелай) знал в душе (ясно сознавал), как взволнован брат; λόγους θυμῷ βαλεῖν Aesch. запечатлеть слова в памяти;
5) душа, чувства, мысли, образ мыслей, настроение: θ. πρόφρων Hom. открытая душа, откровенность; ἕνα θυμὸν ἔχειν Hom. быть охваченным одними чувствами, чувствовать одно и то же; χαίρειν (ἐν) θυμῷ Hom. внутренне радоваться; ἄλγος или ἄχος ἱκάνει θυμόν Hom. печаль наполняет душу; ἄχνυτό σφιν θ. ἐνὶ στήθεσσιν Hom. опечалилось у них сердце в груди; νεμεσιζέσθω ἐνὶ θυμῷ Hom. пусть (каждый из ахейцев) вознегодует душой; τινὶ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὀρίνειν Hom. встревожить кому-л. душу; θυμῷ или ἐκ θυμοῦ φιλεῖν Hom. нежно любить кого-л.; ἀπὸ θυμοῦ εἶναι Hom. быть нелюбимым; δέος ἔμπεσε θυμῷ Hom. страх проник в душу (Идоменея);
6) смелость, отвага, мужество (μένος καὶ θ. Hom.): θυμὸν λαμβάνειν Hom. воспрянуть духом, собраться с мужеством; θυμὸν ἔχειν ἀγαθόν Her. быть бодрым;
7) реже pl. гнев, злоба (μέγας Hom., NT; ὀξύς Soph.; τῶν πρεσβυτέρων οἱ θυμοὶ ὀξεῖς μέν, ἀσθενεῖς δέ Arst.): τὸν θυμὸν ἐπανάγειν Her. возбуждать гнев; θυμὸν καταθέσθαι Arph. унять (свой) гнев; ὁ οἶνος τοῦ θυμοῦ NT крепкое вино;
8) страсть (у Plat. «животная» часть души, τὸ ἐπιθυμητικόν, делилась на θ. страсть и ἐπιθυμία вожделение) Arst.
Frisk Etymological English
Grammatical information: m.
Meaning: spirit, courage, anger, sense (Il.); on meaning and use in Hom. etc. Marg Charakter 47ff.; also Magnien REGr. 40, 117ff. (criticism by Wahrmann Glotta 19, 214f.).
Compounds: Many compp., e. g. θυμο-βόρος eating the heart (Il.), θυμ-ηγερέων collecting ones spirit, coing to one-self (η 283; Leumann Hom. Wörter 116 n. 83, Chantraine Gramm. hom. 1, 349), θυμαρής, θυμήρης delighting the heart (Il.; Bechtel Lex. s. v., Leumann 66); πρό-θυμος (bahuvrihi) prepared, willing (IA) with προθυμία, -ίη (Β 588) and -έομαι (IA).
Derivatives: Dimin. θυμίδιον (Ar. V. 878); adj. θυμικός and θυμώδης passionate, vehement (Arist.); denomin. verbs: 1. θυμιάω burn producing smoke (s.v.) with θυμίη incense; 2. θυμόομαι get angry (IA), rarely -όω id. (E. Supp. 581), with θύμωμα being angry (A. Eu. 861, epigr.), θύμωσις id. (Cic. Tusc. 4, 9, 21); 3. θυμαίνω be angry (Hes. Sc. 262, Ar., A. R.).
Origin: IE [Indo-European] [261] *dheuH- smoke
Etymology: Identical with Skt. dhūmá-, Lat. fūmus, Lith. dū́mai (pl.), OCS dymъ smoke; the meaning smoke preserved in θυμιάω. On the meaning Chantraine Formation 134 with Ernout-Meillet s. fūmus . - A variant with short u seems impossible. Wit IE ou-diphthong one cites OHG toum steam, vapour. Cf. 2. θύω. (DELG compares θύω 1 sélancer avec fureur', by mistake?)
Middle Liddell
θῡμός, ὁ, [θύω2]
the soul:
I. like Lat. anima, the soul, breath, life, θυμὸν ἀπαυρᾶν, ἀφελέσθαι, ἐξελέσθαι, ἐξαίνυσθαι, ὀλέσαι to take away life, Hom.; θυμὸν ἀποπνείειν to expire, Il.; θυμὸν ἀγείρειν to collect oneself, Il., etc.; θυμὸς τείρετο καμάτῳ his spirit was wearied by toil, Il.
II. like Lat. animus, the soul, heart; and so,
1. of desire for meat and drink, ἔπιον θ' ὅσον ἤθελε θυμός Il.:—c. inf., βαλέειν δέ ἑ θυμὸς ἀνώγει his heart bade him shoot, Il.; ἤθελε θυμῷ he wished in his heart or with all his heart, Il.; θυμῷ βουλόμενος wishing with all one's heart, Hdt.; so, ἐκ θυμοῦ φιλέειν Il.:— θυμός ἐστί μοι, θ. γίγνεταί μοι, c. inf., I have a mind to do…, Il., Xen., etc.:—also as the seat of sorrow or joy, χαῖρε δὲ θυμῷ Il.; ἄχνυτο θυμός Il., etc.
2. mind, temper, will, θ. πρόφρων, νηλεής, σιδήρεος Hom.; ἕνα θυμὸν ἔχειν to be of one mind, Il.; δόκησε δ' ἄρα σφίσι θυμὸς ὣς ἔμεν it pleased them to be of this mind, Od.; ἐδαΐζετο θωμός their mind was divided, Il.
3. spirit, courage, μένος καὶ θυμός Il.; θυμὸν λαμβάνειν to take heart, Od.; παραὶ ποσὶ κάππεσε θυμός Il., etc.
4. as the seat of anger, νεμεσίζεσθαι ἐνὶ θυμῷ Il.:—hence, anger, wrath, δάμασον θυμόν Il.; θυμὸς μέγας ἐστὶ βασιλῆος Il.
5. the soul as the agent of thought, ᾔδεε γὰρ κατὰ θυμόν Il.; φράζετο θυμῷ Il.
Frisk Etymology German
θυμός: {thūmós}
Grammar: m.
Meaning: Geist, Mut, Zorn, Sinn (seit Il.); über Bed. und Gebrauch bei Hom. usw. Marg Charakter 47ff.; auch Magnien REGr. 40, 117ff. (dagegen Wahrmann Glotta 19, 214f.).
Composita: Zahlreiche Kompp., z. B. θυμοβόρος herznagend (Il.), θυμηγερέων den Geist sammelnd, zu sich kommend (η 283; Leumann Hom. Wörter 116 A. 83, Chantraine Gramm. hom. 1, 349), θυμαρής, θυμήρης herzerfreuend (ep. poet. seit Il., sp. Prosa; Bechtel Lex. s. v., Leumann 66); πρόθυμος (Bahuvrihi) geneigt, bereitwillig (ion. att.) mit προθυμία, -ίη (seit Β 588) und -έομαι (ion. att.).
Derivative: Ableitungen: Deminutivum θυμίδιον (Ar. V. 878); Adj. θυμικός und θυμώδης leidenschaftlich, heftig (Arist. usw.); denominative Verba: 1. θυμιάω räuchern, rauchen mit θυμίη Räucherwerk, s. bes.; 2. θυμόομαι sich erzürnen (ion. att.), selten -όω erzürnen (E. Supp. 581 [wo θυμοῦσθαι Musgrave], LXX), mit θύμωμα das Zürnen (A. Eu. 861, Epigr.), θύμωσις ib. (Cic. Tusc. 4, 9, 21); 3. θυμαίνω zürnen (Hes. Sc. 262, Ar., A. R.); Neubildung nach den Verba auf -αίνω; nach Leumann Hom. Wörter 111 aus δυσθυμαίνω ausgelöst; wieder anders Fraenkel Denom. 9 (mit J. Schmidt).
Etymology: Mit aind. dhūmá-, lat. fūmus, lit. dū́mai (pl.), aksl. dymъ Rauch formal, ursprünglich auch begrifflich identisch; die Bed. Rauch ist in θυμιάω und θυμάλωψ noch erhalten. Die griech. Bedeutungsentwicklung ist über Rauch, Hauch, Geist, Mut erfolgt; vgl. lat. animus und v. Wilamowitz Glaube 1, 370; sekundäre Anknüpfung an θύω einherstürmen kann allerdings den Sinn beeinflußt haben. Anders Schulze Q. 313f. (θυμός animus und Zorn zwei Wörter; dagegen Persson Beitr. 653 A. 2); Chantraine Formation 134 mit Ernout-Meillet s. fūmus (θυμός nicht zu aind. dhūmá- usw. sondern von θύω einherstürmen). — Neben idg. *dhū-mo-s stehen mit kurzem Stammvokal θύμον, -ος Thymian (s. d.), mir. dumacha Nebel (k-Suffix), mit idg. ou-Diphthong ahd. toum Dampf, Dunst, Duft. Weiteres s. 2. θύω.
Page 1,693-694
Chinese
原文音譯：qumÒj 替摩士
詞類次數：名詞（18）
原文字根：感覺 相當於： （אַף / אַפַּיִם） （חֵמָא / חָמָה / חֵמָה） （כַּעַס / כַּעַשׂ）
字義溯源：熱情，忿怒，烈，大怒，憤怒，憤恨，惱恨，惱怒，怒氣，怒，氣忿忿；源自（θύω / ἐπιθύω）*-獻祭，宰殺）。比較 （ψυχή）=呼吸，氣息。參讀 （ἀγανάκτησις）同義字
出現次數：總共（18）；路（1）；徒（1）；羅（1）；林後（1）；加（1）；弗（1）；西（1）；來（1）；啓（10）
譯字彙編：
1） 大怒（6） 啓14:8； 啓14:10； 啓15:1； 啓15:7； 啓16:1； 啓18:3；
2） 忿怒（4） 西3:8； 來11:27； 啓12:12； 啓14:19；
3） 怒氣（2） 路4:28； 徒19:28；
4） 惱怒（2） 林後12:20； 加5:20；
5） 烈（2） 啓16:19； 啓19:15；
6） 惱恨（1） 弗4:31；
7） 憤恨（1） 羅2:8
English (Woodhouse)
anger, animation, ardour, courage, grit, high spirit, rage, soul, spirit, seat of the feelings