αἱρέω: Difference between revisions

|ptext=fut. αἱρήσω, ἑλῶ Ar. <i>Lys</i>. 542, Antiphil. 15 (<i>Plan</i>. 334) καθελεῖ; aor. [[εἷλον]], [[ἑλεῖν]], ep. ἕλεσκον, Hom. <i>Od</i>. 14.220, [[ἕλεσκε]](ν) <i>Il</i>. 24.752, <i>Od</i>. 8.88; aor. I. ᾕρησα, ᾑρησάμην nur Sp. und an wenigen [[Stellen]] [[sicher]], s. Lobeck <i>zu Phryn</i>. 716 vgl. [[ἐξαιρέω]]; perf. [[ᾕρηκα]], [[ᾕρημαι]], ion. [[ἀραίρηκα]], [[ἀραίρημαι]] Her. 4.66; aor. [[ᾑρέθην]]; fut. med. αἱρήσομαι, ἀφελοῦμαι = ἀφαιρήσομαι Timostrat. com. bei <i>B.A</i>. 80; [[εἱλόμην]], ἑλοίατο <i>Od</i>. 20.117; εἱλάμην nur Sp., wie <i>Ep.adesp</i>. (<i>APP</i> 257) und DS; ᾑρήσεται fut. exact. pass. Plat. <i>Gorg</i>. 338b.<br><b class="num">1 Act.</b>, <i>[[nehmen]], [[fassen]]</i>, χεῖρ' [[ἕλε]] δεξιτερήν <i>Od</i>. 1.191, ἀμφοτέρων [[ἕλε]] χεῖρα 3.37, χειρὸς ἑλόντ' [[ἀγέμεν]] Βρισηΐδα <i>Il</i>. 1.323, [[κόμης]] [[ἕλε]] Πηλείωνα 1.197, [[κύσα]] γούναθ' [[ἑλών]] <i>Od</i>. 14.279, τῇ ἑτέρῃ μὲν ἑλὼν ἐλλίσσετο [[γούνων]] <i>Il</i>. 21.71, δεξιτερὴν ἐπὶ καρπῷ ἑλὼν ἐμὲ χεῖρα προσηύδα <i>Od</i>. 18.258, ἀλλά με κεῖνος ἑλὼν ἐπὶ μάστακα χερσὶν οὐκ ἔα [[εἰπέμεναι]] 23.76, μέσσου δουρὸς [[ἑλών]] <i>Il</i>. 7.56, ἕλκε δὲ δουρὸς [[ἑλών]] 16.406; [[ἔνθεν]] [[ἑλών]], von dort [[beginnend]], <i>Od</i>. 8.500; τὴν δὲ [[προτὶ]] οἷ εἷλε <i>Il</i>. 21.508 vgl. <i>Od</i>. 24.348; ἀγκὰς [[ἑλεῖν]] <i>Od</i>. 7.252, <i>Il</i>. 24.227, [[ἑλεῖν]] ohne [[Zusatz]] = <i>[[umarmen]], Od</i>. 11.205; ὀδὰξ [[ἑλεῖν]] [[οὖδας]] <i>Il</i>. 11.749, γαῖαν ἀγοστῷ 11.425, ἔπαλξιν [[χερσί]] 12.397, χαλκὸν ὀδοῦσιν 5.75, χερσὶ [[δόρυ]] 15.474; παρθένον χερὶ χερὸς [[ἑλών]] Pind. <i>P</i>. 9.216; ἐν χερσὶν [[ἑλεῖν]] <i>Od</i>. 12.229 Theocr. 3.41, μετὰ χερσὶν ἕλοντο <i>Od</i>. 8.372; – καθαρὰ χροῒ εἵμαθ' ἑλοῦσα <i>Od</i>. 4.750. – Häufig = <i>[[fangen]], in seine [[Gewalt]] [[bringen]]</i>, von der Jagd [[sowohl]], λέοντα ἐν βρόχοις Eur. <i>Herc.Fur</i>. 150, ἰχθύν Theocr. 21.49, als [[Menschen]] im Kampfe, ζωοὺς [[ἕλον]] πολλούς <i>Il</i>. 21.102, ζῶντας Xen. <i>An</i>. 1.6.2. und zwar in doppelter [[Beziehung]], [[entweder]] das Einholen [[bezeichnend]], [[neben]] παρελθεῖν <i>Il</i>. 23.345; <i>Od</i>. 8.330, τοὺς φεύγοντας Lys. 2.4, vgl. <i>Il</i>. 21.555, Xen. <i>Cyr</i>. 4.3.17, od. mit dem [[Speere]] [[treffen]], ἔγχεσιν [[ἑλεῖν]] <i>Il</i>. 17.276, χαλκῷ 7.77; ohne [[Zusatz]] = <i>[[töten]] Il</i>. 15.515, 16.306, = <i>[[gefangen]] [[nehmen]]</i> 21.77, [[Pferde]] [[erbeuten]] 17.488; vgl. Soph. <i>Phil</i>. 435, wo der Schol. [[erklärt]] ἀναιρεῖν φαρμάκοις; Eur. <i>Med</i>. 389, <i>Hec</i>. 869; [[ähnlich]] πατρῷον [[αἷμα]] ταῖς ἐμαῖς χερσὶν [[ἑλεῖν]] Soph. <i>O.C</i>. 996; vgl. auch Xen. <i>Cyr</i>. 3.4.36. Daran reihen sich die beiden Bdtgn<br><b class="num">a</b> [[Einen über etwas]] <i>[[ertappen]]</i>, ἐπ' αὐτοφώρῳ, <i>auf der Tat</i>, Eur. <i>Ion</i> 1214; ἐπὶ κλοπῇ Plat. <i>Legg</i>. IX.874b; pass., ᾑρῆσθαι [[κλοπεύς]], als [[Betrüger]] [[erfunden]] [[worden]] sein, Soph. <i>Ant</i>. 493; mit dem partic., τήνδ' εἵλομεν θάπτουσαν 385; τινὰ κλέπτοντα Ar. <i>Eq</i>. 835, [[woran]] sich die gerichtlichen [[Ausdrücke]] reihen (vgl. διώκειν und φεύγειν), τινά τινος, z.B. παρανοίας Aesch. 3.156, Einen des Wahnsinnes [[überführen]]; Xen. <i>Mem</i>. 1.2.49; δώρων, der [[Bestechung]], Ar. <i>Nub</i>. 582; οἱ δίκῃ καὶ ψήφῳ ἑλόντες Dem. 21.11; [[δίκην]], γραφὴν αἱρεῖν, mit einer [[Klage]] [[durchdringen]], 18.3, 21.181; Antiph. 2 α 5; Plut. <i>Arat</i>. 25; μή σε [[ψῆφος]] Ἀργείων [[ἕλῃ]] Eur. <i>Or</i>. 797; ἀγὼν ᾑρέθη, der [[Kampf]] wurde [[gewonnen]], Soph. <i>O.C</i>. 1148; auch von [[Sachen]], τοῦτο ἐμὲ αἱρήσει, dies wird mich [[verurteilen]], Plat. <i>Apol</i>. 28b;<br><b class="num">b</b> <i>mit [[Gründen]] [[überzeugen]], für sich [[gewinnen]]</i>, [[zunächst]] δελεάσμασί τινα [[ἑλεῖν]] Ar. <i>Eq</i>. 786; τὸν ἐρώμενον Plat. <i>Lys</i>. 205e, 206a; ἄνθρωπον Xen. <i>Mem</i>. 2.3.16; ὑπὸ χρημάτων αἱρεθῆναι, [[bestochen]] [[werden]], Plut. <i>Cat. min</i>. 18 und [[öfter]]; οἱ λέγοντες αἱροῦσιν, sie [[überreden]], Ael. <i>H.A</i>. 14.13, <i>V.H</i>. 1.25; ohne acc. oft bei Her., ὁ [[λόγος]] αἱρεῖ, die [[gesunde]] [[Vernunft]] kehrt, 2.53; [[γνώμη]] 2.43; [[ὅ τι]] ἂν ὁ λογισμὸς αἱρῇ, was die [[Rechnung]] [[ergibt]], erweist, Aesch. 3.59. Ebenso Plat. ὁ [[λόγος]] αἱρεῖ <i>[[Phileb]]</i>. 35d, <i>Crit</i>. 48c, αἱροῦντος λόγου <i>Rep</i>. IV.440b, und mit hinzugefügtem [[ἡμᾶς]] X.607b, und ohne [[λόγος]], χαλεπώτερον [[ἑλεῖν]], ὡς, es ist [[schwerer]] zu [[erweisen]], daß, <i>Theaet</i>. 179c; auch [[öfter]] Plut., z.B. <i>Symp</i>. 3.4 τρίτον τοῦτο τὸ περὶ τὰς ταφὰς αἱρεῖ, θερμότερα τὰ [[θήλεα]] [[εἶναι]].<br> – Sehr [[gewöhnlich]] von Hom. an: <i>im [[Kriege]] [[erobern]], [[einnehmen]]</i>, πόλιν <i>Il</i>. 2.37, [[νῆας]] 13.42, πόλιν Aesch. <i>Pers</i>. 861; Her. 1.162; Thuc. 2.25 und die Folgenden; νήσους Her. 3.39; τὰ τόξα αἱρεῖ Τροίαν Soph. <i>Phil</i>. 113, χώραν <i>Tr</i>. 240; τοὺς Ἐρετριέας Plat. <i>Legg</i>. III.698d; τὸν [[βασιλέα]], <i>[[besiegen]]</i>, Xen. <i>Hell</i>. 3.5.1; von Plut. <i>Pomp</i>. 65 [[verbunden]] mit καταπολεμῆσαι τὰς δυνάμεις.<br> – Auch von Affektionen des Körpers und der [[Seele]] wird sehr [[häufig]] [[gesagt]], daß sie die [[Menschen]] [[ergreifen]], so [[ἵμερος]] αἱρεῖ τινα <i>Il</i>. 3.446, [[πόθος]] <i>Od</i>. 4.596, τὴν δ' ἅμα [[χάρμα]] καὶ [[ἄλγος]] [[ἕλε]] φρένα <i>Od</i>. 19.471, [[ἄχος]] <i>Il</i>. 13.581, [[χόλος]] 4.23, [[μένος]] 5.136, [[ἄτη]] 16.805, [[δέος]] 17.67, [[τρόμος]] 19.14, [[θάμβος]] <i>Od</i>. 3.372, [[τάφος]] 21.122, [[οἶκτος]] 2.81, [[λήθη]] <i>Il</i>. 2.34, [[σκότος]] 16.607, [[ὕπνος]] 10.192, [[κοῖτος]] <i>Od</i>. 19.515; [[ὕπνος]] Soph. <i>Ant</i>. 605; [[umgekehrt]] Thuc. [[ὕπνον]] αἱρεῖν, sich [[schlafen]] [[legen]]; [[θάμβος]] Ar. <i>Av</i>. 782; [[ἔρως]] Eur. <i>Rhes</i>. 856, [[οἶκτος]] <i>El</i>. 972, [[φθόνος]] <i>Or</i>. 972; [[νόσημα]] Plat. <i>Theaet</i>. 142b, wo der Schol. καταπονεῖ erkl., [[überwältigen]]. – Umgekehrt [[κῦδος]], Ruhm [[erlangen]], <i>Il</i>. 17.321; στεφάνους Pind. <i>P</i>. 3.133; τὰ [[Ἴσθμια]], den Sieg in den isthmischen [[Spielen]], Simonid.<br><b class="num">2 Med.</b>, <i>für sich [[nehmen]], Od</i>. 2.357, [[Ὠρίων]]' ἕλετο [[ῥοδοδάκτυλος]] [[ἠώς]] <i>Od</i>. 5.121 vgl. κακά [[νιν]] [[μοῖρα]] ἕλοιτο Soph. <i>O.R</i>. 885, [[εἰ γάρ]] πως εἴη αὐτάγρετα πάντα βροτοῖσιν, πρῶτόν κεν τοῦ πατρὸς ἑλοίμεθα νόστιμον [[ἦμαρ]] <i>Od</i>. 16.149, ὦ φίλοι, [[ἀνέρες]] [[ἔστε]] καὶ ἄλκιμον [[ἦτορ]] ἕλεσθε <i>Il</i>. 5.529; – σφαῖραν καλὴν μετὰ χερσὶν ἕλοντο <i>Od</i>. 8.372, εἵλετο δ' ἄλκιμον [[ἔγχος]] <i>Il</i>. 3.338; in vielen [[Verbindungen]] [[gebraucht]] Hom. act. und med. ohne [[Unterschied]], so daß also in [[ihnen]] [[geradezu]] das med. für das act. steht; [[lehrreich]] z.B. <i>Il</i>. 15.125, wo [[Athene]] dem Ares den Helm abnimmt, τοῦ' δ' ἀπὸ μὲν κεραλῆς κόρυθ' εἵλετο καὶ [[σάκος]] ὤμων, [[ἔγχος]] δ' ἔστησε στιβαρῆς ἀπὸ χειρὸς ἑλοῦσα; – δαῖτα [[ἑλέσθαι]] <i>Od</i>. 20.117, [[δεῖπνον]] <i>Il</i>. 2.399, [[δόρπον]] 18.298, [[πιέειν]] δ' οὐκ εἶχεν [[ἑλέσθαι]] <i>Od</i>. 11.584; vgl. [[οἶνον]] [[ἑλεῖν]] <i>Od</i>. 21.294; [[ἑλέσθαι]] [[ἄριστον]] Her. 3.26; [[σῖτον]] Thuc. 2.75, und [[öfter]]; [[δεῖπνον]] Xen. <i>Cyr</i>. 8.1.13; ὕπνου [[δῶρον]] <i>Il</i>. 7.482, [[ὕπνον]] Thuc. 2.75; – [[erlangen]], [[erreichen]], [[empfangen]], ἄσπετον ὦνον ἕλοιτο <i>Od</i>. 14.297, μυρί' ἕλοντο 15.367, vgl. λέβηθ' [[ἕλε]] <i>Il</i>. 23.613; – ἐπὶ ἴστορι [[πεῖραρ]] [[ἑλέσθαι]] <i>Il</i>. 18.501; – [[ἐμεῦ]] δ' ἕλετο μέγαν ὅρκον <i>Od</i>. 4.746, er nahm mir einen Eid ab, Τρωσὶν γερούσιον ὅρκον [[ἕλωμαι]] = παρὰ τῶν Τρώων <i>Il</i>. 22.119. – Sich für etwas [[entscheiden]], [[wählen]], <i>Il</i>. 16.282 Πηλείωνα μηνιθμὸν μὲν ἀπορρῖψαι, φιλότητα δ' [[ἑλέσθαι]]; sich etwas [[auswählen]], [[aussuchen]], Iliad. 9.578 [[τέμενος]] [[ἑλέσθαι]], 139 γυναῖκας, 10.235, 242 ἕταρον; – πόλεμον πρὸ εἰρήνης, den [[Krieg]] dem [[Frieden]] [[vorziehen]], Her. 1.87; πρὸ [[δέκα]] μνῶν Xen. <i>Mem</i>. 2.5.3; vgl. Plat. <i>Rep</i>. II.366b, <i>Crit</i>. 52b; bes. ἀντί τινος, z.B. ἀντὶ πάντων, es Allem [[vorziehen]], Arist. <i>Eth. Nic</i>. 9.8; Xen. <i>An</i>. 1.7.3; ἀντὶ τοῦ πολεμεῖν [[ἑλέσθαι]] δουλεύειν <i>Mem</i>. 2.1.13; auch mit dem gen., noch [[häufiger]] [[μᾶλλον]] ἤ, Plat. <i>Apol</i>. 38e, <i>Gorg</i>. 469c; Xen. <i>Apol</i>. 9, so daß [[μᾶλλον]] αἱρεῖσθαι [[geradezu]] [[lieber]] [[wollen]] heißt, und ohne [[μᾶλλον]] Xen. <i>Ages</i>. 4.5. Vgl. περὶ πλείονος τῆς πίστεως Dinarch. 3.10; [[πῦρ]] ἱερὸν οὐκ [[ἄμεινον]] αἱρούμενοι ἑτέρου Plut. <i>Symp</i>. 7.4.3. – Daher [[geradezu]] <i>[[wollen]]</i>, σὺ οὖν πότερον αἱρεῖ Plat. <i>Rep</i>. I.347e; und bes. <i>[[wählen]]</i>, στρατηγόν Her. 6.67; Thuc. 8.82; ἄρχοντα Xen. <i>Cyr</i>. 1.5.5, δικαστήν 2.4.8; ἐπὶ τὴν [[ἀρχήν]], zu dem Amte, Plat. <i>Men</i>. 90b, <i>Legg</i>. VII.809a, 709; [[εἱλόμην]] ῥᾳθυμεῖν Isocr. 4.3; mit folgdm inf. Ar. <i>Eccl</i>. 2, 17; ἐκ τριῶν ἕν Soph. <i>Tr</i>. 747; τὰ τῶν Ἀθηναίων, die [[Partei]] der [[Athener]] [[ergreifen]], Thuc. 3.63; Ἀθηναίους 3.56; ἄλλους Her. 1.108; Κῦρον Xen. <i>Hell</i>. 3.1.3, und Sp.; bes. <i>einer philosophischen [[Sekte]] [[beitreten]]</i>, τὰ Πλάτωνος Luc. <i>[[Hermot]]</i>. 85; αἱρεῖσθαι γνώμην, <i>eine [[Meinung]] [[billigen]], [[annehmen]]</i>, Her. 4.137, 139; ᾐρηνται, sie haben [[gewählt]], Xen. <i>An</i>. 5.6.12, ᾑρημένοι στρατηγόν <i>Hell</i>. 1.4.12; aber pass. ᾑρημένος [[στρατηγός]] <i>ib</i>. 21 und οἱ προστατεῖν αἱρούμενοι Men. bei Stob. <i>Flor</i>. 45.5.