δύομαι: Difference between revisions
m
no edit summary
m (Text replacement - "(*UTF)(*UCP)(btext.*?)’([a-zA-ZÀ-ÿŒ'œ ]+)" to "$1'$2") |
lsj>Spiros mNo edit summary |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{bailly | {{bailly | ||
|btext=<i>f.</i> δύσομαι, <i>etc.</i><br /><b>1</b> [[plonger dans]] <i>en parl. des astres</i> : δύσετό τ' ἡέλιος OD le soleil se plongea dans les flots ; δύεται [[ἥλιος]] HDT le soleil se couche ; δυομένῳ ἡλίῳ XÉN (avec) le coucher du soleil;<br /><b>2</b> [[pénétrer dans]], [[entrer dans]] : [[ἐν]] τεύχεσσι δ. OD entrer dans son armure, se revêtir de son armure ; <i>avec l'acc.</i>, χιτῶνα δύσασθαι IL se revêtir d'une tunique ; χροὶ [[ἔντεα]] δ. IL, δ. τεύχεα περὶ [[χροΐ]] IL se couvrir le corps, les deux épaules de son armure ; <i>fig.</i> [[δύσεο]] ἄλκην IL arme-toi de force, de courage.<br />'''Étymologie:''' [[δύω]]. | |btext=<i>f.</i> δύσομαι, <i>etc.</i><br /><b>1</b> [[plonger dans]] <i>en parl. des astres</i> : δύσετό τ' ἡέλιος OD le soleil se plongea dans les flots ; δύεται [[ἥλιος]] HDT le soleil se couche ; δυομένῳ ἡλίῳ XÉN (avec) le coucher du soleil;<br /><b>2</b> [[pénétrer dans]], [[entrer dans]] : [[ἐν]] τεύχεσσι δ. OD entrer dans son armure, se revêtir de son armure ; <i>avec l'acc.</i>, χιτῶνα δύσασθαι IL se revêtir d'une tunique ; χροὶ [[ἔντεα]] δ. IL, δ. τεύχεα περὶ [[χροΐ]] IL se couvrir le corps, les deux épaules de son armure ; <i>fig.</i> [[δύσεο]] ἄλκην IL arme-toi de force, de courage.<br />'''Étymologie:''' [[δύω]]. | ||
}} | |||
{{pape | |||
|ptext=<i>sich [[einhüllen]], sich [[eintauchen]], [[versinken]], [[hineingehen]]</i>, fut. [[δύσομαι]], aor. ἔδῡν, perf. δέδῡκα, adj. verb. [[δυτέον]]. Von diesen Formen der Att. [[Prosa]] findet sich bei [[Homer]] in transitiver [[Bedeutung]] gar Nichts; [[intransitiv]] vom activ. das [[Partizip]] δύων <i>Il</i>. 21.232, δύοντα <i>Od</i>. 5.272, das perf. δέδυκεν <i>Il</i>. 5.811, 9.239, <i>Od</i>. 12.93 und [[häufig]] Formen des aor. [[ἔδυν]]: 3. sing. ἔδυ und δῦ, ἐδύτην <i>Il</i>. 6.19, 10.254, 272, ἔδυτε <i>Od</i>. 24.106.3. plur. [[ἔδυν]] <i>Il</i>. 11.263, ἔδυσαν 18.145, konjunkt. [[δύω]], <i>Il</i>. 22.99, δύῃς <i>Il</i>. 9.604, [[δύῃ]], <i>Il</i>. 11.194, optat [[δύη]] <i>Od</i>. 18.348, 20.286, imperat. [[δῦθι]] <i>Il</i>. 16.64, δῦτε <i>Il</i>. 18.140, infin. [[δῦναι]], [[δύμεναι]], <i>Il</i>. 6.185, [[Partizip]] δύντα <i>Il</i>. 19.308, [[δύντε]] <i>Od</i>. 22.201; vom passiv. oder medium bei [[Homer]], [[intransitiv]], praes. δύεται <i>Il</i>. 5.140, imperf. [[δυέσθην]] <i>Od</i>. 22.114, δύοντο, <i>Il</i>. 15.345, fut. [[δύσομαι]] <i>Od</i>. 12.383, δύσεαι <i>Il</i>. 9.231, δύσονται <i>Il</i>. 7.298, infin. δύσεσθαι <i>Od</i>. 7.18, [[Partizip]] δυσομένου mit Präsensbedeutung <i>Od</i>. 1.24. Diese [[letztere]] Form wird [[jedoch]] [[vielleicht]] [[besser]] als [[Aorist]] [[betrachtet]]; [[Homer]] hat [[nämlich]] auch [[sonst]] von [[δύω]] einen aorist. med. nach [[Analogie]] der Formen (ἐ)βήσατο oder (ἐ)[[βήσετο]], ἄξοντο, [[ὄρσεο]], [[οἶσε]], ἄξετε, [[ἷξον]]. So bei [[Homer]] [[öfters]] ἐδύσατο oder [[ἐδύσετο]], δύσατο oder [[δύσετο]], vgl. <i>Scholl. Didym. Il</i>. 2.578, <i>Od</i>. 5.337, [[δύσαντο]] <i>Il</i>. 23.739, optat. δῡσαίατο <i>Il</i>. 18.376 var. lect. δύσονται, s. Scholl., imperat. [[δύσεο]] <i>Il</i>. 16.129, 19.36, <i>Od</i>. 17.276. Außerdem findet sich noch die intransitive Iterativform [[δύσκεν]] <i>Il</i>. 8.271. – Homerische Kompp. ἀναδύω, ἐξαναδύω, ὑπεξαναδύω, [[ἀποδύω]], [[ἐκδύω]], [[ἐνδύω]], [[ἐπιδύω]], [[καταδύω]], παραδύω, [[περιδύω]], [[ὑποδύω]]. – Hes. <i>O</i>. 384 δυσομενάων; bei Hippocr. δυῆναι; Bion. 16.6 δύεν [[intransitiv]]. Vgl. [[δύνω]]. – Das deponens [[δύομαι]] wird in folgenden Bed. [[gebraucht]]:<br><b class="num">1</b> von Orten, <i>sich hineinbegeben, [[eindringen]]</i>;<br><b class="num">a</b> mit dem acc.; [[εἰ μέν]] κε πύλας καὶ τείχεα [[δύω]] (aor.2 conj.), wenn ich in das Tor [[gekommen]] sein werde, <i>Il</i>. 22.99; πόλιν <i>Od</i>. 7.18; νέφεα σκιόεντα ἔδυ [[ἀστήρ]] <i>Il</i>. 11.63; θαλάσσης [[εὐρέα]] κόλπον, [[unter]], 18.140; γαῖαν, [[unter]] die [[Erde]], d.i. <i>[[sterben]]</i>, 6.19; ἐρεμνὴν γαῖαν ἔδυτε <i>Od</i>. 24.106; ἀνδρῶν [[δυσμενέων]] [[δῦναι]] στρατόν <i>Il</i>. 10.221, <i>[[eindringen]]</i> in das Heer der [[Feinde]]; ὅμιλον ἀνδρόμεον 11.537; μάχην 6.185; πόλεμον 14.63, wie πολέμου [[στόμα]] 19.313, in den [[Kampf]] [[gehen]]; [[δύσεο]] δὲ μνηστῆρας, <i>gehe [[unter]]</i> die [[Freier]], <i>Od</i>. 17.276. übertragen, [[κάματος]] γυῖα δέδυκεν, [[Ermattung]] ist in die [[Glieder]] [[gedrungen]], <i>Il</i>. 5.811; κρατερὴ δέ ἑλύσσα δέδυκεν 9.239; μελέαγρον ἔδυ [[χόλος]] 9.553; vgl. 19.16; [[ἄχος]] κραδίην <i>Od</i>. 18.348; mit doppeltem accusat. <i>Od</i>. 20.286 [[ἄχος]] κραδίην Ὀδυσῆα; δῦ δέ μιν [[Ἄρης]] <i>Il</i>. 17.210, Ares, d.i. Mut fuhr in ihn. Einzeln so auch Tragg.; αἰθέρα [[δῦναι]] Soph. <i>Aj</i>. 1171; [[χάσμα]] χθονός Eur. <i>El</i>. 1271; [[κἀμέ]] τοι ἔδυ [[φόβος]] <i>Rhes</i>. 569.<br><b class="num">b</b> mit praepos.; καθ' ὅμιλον ἔδυ <i>Il</i>. 3.36; [[βέλος]] εἰς ἐγκέφαλον 8.85; εἰς Ἀίδαο <i>Od</i>. 12.383; ἐς πόντον, ὑπὸ πόντον, 5.352, 4.425; ὑπὸ [[κῦμα]] <i>Il</i>. 18.145; [[εἴσω]] ἔδυ [[ξίφος]] <i>Il</i>. 16.340; [[ἔδυν]] δόμον Ἄιδος [[εἴσω]] 11.263; [[δύσκεν]] εἰς Αἴαντα, duckte sich zum Ajas [[hinan]], um [[unter]] [[dessen]] [[Schild]] [[Schutz]] zu [[suchen]], 8.271; κατὰ σπείους δέδυκεν <i>Od</i>. 12.93. So auch Folgde; ἐς [[ἄντρον]] Aesch. frg. 240, wie Diosc. 11 (VI.220); πρὸς [[στόμα]] Soph. <i>Ant</i>. 1202; ἐς δόμους Eur. <i>Herc.Fur</i>. 873; κατὰ [[βένθος]] Ap.Rh. 4.967; und in [[Prosa]]; ἐς θάλατταν Her. 8.8; κατὰ γῆς Plat. <i>Tim</i>. 25d; <i>Phaed</i>. 113c; εἴς τι [[εἴσω]] <i>Phaedr</i>. 247e; vgl. <i>Tim</i>. 78d; und Sp., z.B. Plut. <i>Artax</i>. 8 ἐς μέσα τὰ δεινά, sich [[mitten]] in die [[Gefahr]] [[stürzen]]; ἀκίδες δεδυκυῖαι διὰ φλεβῶν <i>Crass</i>. 25.<br><b class="num">2</b> von Kleidern, [[Waffen]] und dgl., <i>sich [[hineinstecken]], sie sich [[anlegen]], [[antun]]</i>; χιτῶνα(ς) [[δῦναι]] und δύσασθαι, <i>Il</i>. 18.416, 23.739; τεύχεα [[δῦναι]] 6.340, χροῒ δ' [[ἔντε]]' [[ἐδύσετο]] <i>Il</i>. 9.596; [[δύσετο]] τεύχεα καλὰ περὶ [[χροΐ]] 13.241; τεύχεα ὤμοιιν, sich die [[Rüstung]] um die [[Schultern]] [[legen]], 16.64. Auch ἐς τεύχεα, <i>Od</i>. 22.201; ἐν τεύχεσσι δύοντο 24.496; ὅπλοισιν ἔνι <i>Il</i>. 10.254, 272; ἐν τεύχεσι Ap.Rh. 3.638. – übertragen, [[δύσεο]] ἀλκήν <i>Il</i>. 19.36, lege an, d.i. waffne dich mit [[Kraft]]. Einzeln auch Folgde, ἀνάγκας [[λέπαδνον]] ἔδυ, d.i. er beugte sich [[unter]] das Joch, Aesch. <i>Ag</i>. 211; φάρεα Eur. <i>El</i>. 225.<br><b class="num">3</b> [[scheinbar]] [[absolut]], von der [[Sonne]], <i>[[untergehen]]</i>, eigtl. [[unter]] die [[Erde]], den [[Okeanos]], das Meer, den [[Horizont]] [[gehen]], <i>[[untertauchen]]</i>; Hom. <i>Od</i>. 3.329 [[ἠέλιος]] δ' ἄρ' ἔδυ, <i>Il</i>. 18.241 [[ἠέλιος]] μὲν ἔδυ, <i>Od</i>. 2.388 δύσετό τ' [[ἠέλιος]]; <i>Od</i>. 1.24 δυσομένου Ὑπερίονος [[Bezeichnung]] des Westens; so das [[Partizip]] praes. activ. vom [[Abende]] <i>Il</i>. 21.232, [[δείελος]] ὀψὲ δύων, und von einem Sternbilde <i>Od</i>. 5.272, ὀψὲ δύοντα Βοώτην; Hes. <i>O</i>. 384 δυσομενάων (Πληΐάδων); von Sternen auch Arist.; vom [[Monde]] und den [[Pleiaden]] [[Sappho]] ap. Hephaest. 65 und Apostol. V.98c (Bergk <i>PLG</i> ed. 2 p. 679 kr. 52) δέδυκε μὲν ἁ [[σελάνα]] καὶ Πληΐαδες; vom [[Monde]] das imperfect. act, Bion. 16.6, [[τάχιον]] δύεν; Plut. <i>Arat</i>. 7 δυομένης (τῆς σελήνης); δύεται [[ἥλιος]] Her. 4.181; πρὸ δύντος ἡλίου 7.149; δυομένῳ ἡλίῳ Xen. <i>An</i>. 2.2.8 [[entspricht]] dem δύνοντι 2.2.6; Plat. und [[Folgende]]. – <i>[[Untergehen]], zu Grunde [[gehen]], [[vernichtet]] [[werden]]</i>; eigtl., [[νῆσος]] ὑπὸ σεισμῶνδῦσα Plat. <i>Criti</i>. 108e; übertragen, [[δόμος]] [[πρόπας]] Aesch. <i>Ag</i>. 983; βίου δύντος αὐγαῖς 1094.<br><br>Das υ in [[δύομαι]] ist des Verses [[wegen]] bei sp. Ep. auch lang, z.B. Ap.Rh. 1.925; Nonn. <i>D</i>. 7.286. | |||
}} | }} | ||
{{elru | {{elru | ||
|elrutext='''δύομαι:''' med. к [[δύω]] I. | |elrutext='''δύομαι:''' med. к [[δύω]] I. | ||
}} | }} | ||