φρήν: Difference between revisions

{{ls

|lstext='''φρήν''': ἡ, γεν. φρενός, πληθ. φρένες, γεν. φρενῶν, δοτ. πληθ. φρεσί. Δωρ. φράν, δοτ. πληθ. φρασί, Πίνδ., πρβλ. Εὐσ. 32. 14, ἴδε ἐν τέλ.) Ι. [[κυρίως]] = τῷ παρὰ τοῖς [[μετέπειτα]] [[διάφραγμα]], ὁ κυκλοτερὴς μῦς ὁ διαχωρίζων τὴν θωρακικὴν κοιλότητα ἐν ᾗ ἡ καρδία καὶ οἱ πνεύμονες (viscera thoracis) ἀπὸ τῆς κοιλότητος τῆς κοιλίας [[ἔνθα]] τὰ λοιπὰ σπλάχνα (viscera adbominis), καρδία φρένα λακτίζει (Shaksp. “my seated heart knocks at my ribs”), ἀλλ’ ἀλλαχοῦ ἀείποτε ἐν τῷ πληθ., Αἰσχύλ. Προμ. 881, Ἱππ. περὶ Ἀρχ. Ἰητρ. 18, περὶ Ἄρθρ. 807· τὰς φρένας [[διάφραγμα]] ἐς τὸ [[μέσον]] αὐτῶν (δηλ. τοῦ θώρακος καὶ τοῦ κύτους) τιθέντες Πλάτ. Τίμ. 70 Α· τοῦτο δὲ τὸ [[διάζωμα]] καλοῦσί τινες φρένας, ὃ διορίζει τόν τε πνεύμονα καὶ τὴν καρδίαν Ἀριστ. περὶ Ζῴων γεν. 3. 10. 1, πρβλ. περὶ τὰ Ζῷα Ἱστορ. 1, 17, 8., 2. 15, 5· ― [[ἀλλά]], ΙΙ. παρ’ Ὁμ. διὰ τοῦ φρὴν ἢ φρένες ἐπὶ τῆς ὑλικῆς σημασίας νοοῦνται [[καθόλου]] τὰ περὶ τὴν καρδίαν μέρη, τὸ [[στῆθος]], Λατ. praecordia, ἔνθ’ ἄρα τε φρένες [[ἔρχαται]] ἀμφ’ ἁδινὸν κῆρ Ἰλ. Π. 481· ἐνὶ φρεσὶ μαίνεται [[ἦτορ]] Θ. 413· ἔτι καὶ τὰ περὶ τὸ [[ἧπαρ]] μέρη, πρὸς [[στῆθος]] ὅθι φρένες [[ἧπαρ]] ἔχουσι Ὀδ. Ι. 301· [[συχνάκις]] δὲ καλοῦνται φρένες ἀμφιμέλαιναι, Ἰλ. Α. 103, κ. ἀλλαχ.· οὕτω, φρένας... εἰς αὐτὰς τυπεὶς Αἰσχύλ. Πρ. 361, πρβλ. Εὐμ. 159. 2) ἡ καρδία ὡς [[ἕδρα]] τῶν παθῶν, δηλ. τοῦ φόβου, τρομέοντο δὲ οἱ φρένες αὐτῷ Ἰλ. Κ. 10, πρβλ. Χ. 296· τῆς χαρᾶς καὶ τῆς λύπης, φρένα τέρπεσθαι φόρμιγγι Ι. 186· γάνυται φρένα ποιμὴν Ν. 493· [[ἄχος]], [[πόνος]] φρένας ἀμφεκάλυψεν Ἰλ. κλπ.· φρένας ἵκετο [[πένθος]], [[ἄχος]] πύκασε φρένας, τῆς ἀγάπης ἢ τοῦ ἔρωτος, Ἰλ. Γ. 442· τῆς ὀργῆς, Ὀδ. Ζ. 147· τοῦ θάρρους, ἕνα φρεσὶ θυμὸν ἔχοντες Ἰλ. Ν. 487· ἐς φρένα θυμὸς ἀγέρθη Χ. 475, πρβλ. Θ. 202, κτλ.· τῶν σωματικῶν ὀρέξεων, [[οἷον]] τῆς πείνης, Λ. 89· [[ὅθεν]] αἱ σκιαὶ τῶν νεκρῶν στεροῦνται τῶν φρενῶν τούτων, ψυχὴ καὶ [[εἴδωλον]], ἀτὰρ φρένες οὐκ ἔνι [[πάμπαν]] Ψ. 104· ― ἀποδίδονται [[ὅμως]] εἰς τὴν σκιὰν τοῦ Τειρεσίου, Ὀδ. Κ. 493· ― οὕτω παρὰ Πινδ. Π. Ι. 21· [[φόβος]] μ’ ἔχει φρένας Αἰσχ. Ἱκ. 379· μαινομένᾳ φρενὶ ὁ αὐτ. ἐπὶ Θήβ. 484· Διὸς γὰρ δυσπαραίτητοι φρ. ὁ αὐτ. ἐν Προμ. 34· ἐκ φρενός, ἐκ καρδίας, ὁ ἐκ φρενὸς [[λόγος]], [[ἐγκάρδιος]] [[λόγος]], ὁ αὐτ. ἐν Χο. 107· ἐτύμως [[δακρυχέων]] ἐκ φρενὸς ὁ αὐτ. ἐπὶ Θήβ. 919· οὐκ ἀπ’ ἄκρας φρενός, οὐχὶ ἐπιπολαίως καὶ ἀμελῶς, ὁ αὐτ. ἐν Ἀγ. 805· φρενὸς ἐκ φιλίας [[αὐτόθι]] 1515, πρβλ. 546· [[μηδὲ]] πρὸς βίαν ἐμοῦ κολαστοῦ προστυχὼν φύσῃ φρένας, ἀκουσίως γένηται [[φρόνιμος]], Σοφοκλ. Ἠλ. 1463. 3) ἡ καρδία ἢ ὁ [[νοῦς]], ὡς [[ἕδρα]] τῶν διανοητικῶν δυνάμεων, τῆς ἀντιλήψεως, τοῦ σκέπτεσθαι, φρενὶ νοεῖν, φράζεσθαι, ἐπίστασθαι κλπ., Ἰλ. Ι. 600, κλπ.· [[μετὰ]] φρεσὶ μερμηρίζειν, βάλλεσθαι Ὀδ. Κ. 438, Ἰλ. Ι. 434· [[ἴδμεν]] ἐνὶ φρεσὶν Β. 301· κατὰ φρένα εἰδέναι, γνῶναι, τιθέναι τινί τι ἐπὶ φρεσί, Α. 55, κλπ.· ποιεῖν τι ἐνὶ φρεσίν Ν. 55· θέσθαι ἢ βάλλεσθαί τι ἐνὶ φρεσὶ Ν. 121, Α. 297, κλπ.· [[ἐντεῦθεν]] καὶ αἱ φράσεις φρένας τρέπειν, πείθειν, παραπείθειν, ἐπιγνάμπτειν Η. 120, Ι. 514, κλπ.· ― οὕτω καὶ παρὰ Πινδ. καὶ τοῖς ποιηταῖς, σχεδὸν ὡς τὸ [[νοῦς]]· φρενὶ ὀρθᾷ, ἐλευθέρᾳ Πινδ. Ο. 8. 31, Π. 2. 105· μιᾷ φρενὶ Αἰσχύλ. Εὐμ. 986· φρένες γὰρ [[αὐτοῦ]] θυμὸν οἰακοστρόφουν ὁ αὐτ. ἐν Πέρσ. 767· ἡ [[γλῶσσα]] ὀμώμοχ’, ἡ δὲ φρὴν [[ἀνώμοτος]] Εὐρ. Ἱππόλ. 612· καὶ [[οὕτως]] εὑρίσκομεν συνημμένα, κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν, ὡς ἐν τῇ Λατ. mens animusque, Ἰλ. Α. 193, κλπ.· (πρβλ. φρένας ἔχων καὶ νοῦν, Ἀριστοφ. Βάτρ. 535)· ― [[ὅθεν]] οἱ ἄνθρωποι χάνουσι τὰς φρένας, δηλ. τὸν νοῦν των, περὶ φρένας ἤλυθεν [[οἶνος]] Ὀδ. Ι. 362, πρβλ. 454, Σ. 831· πλήγη φρένας, ἃς [[πάρος]] εἶχεν Ἰλ. Ν. 394· ἐκ γὰρ πλήγη φρένας Π. 403· [[Ζεὺς]] βλάπτε φρένας ἡμετέρας Ο. 724 ([[ὅθεν]] [[βλαψίφρων]], [[φρενοβλαβής]])· θεοὶ φρένας ὤλεσαν Θ. 360· φρένας [[ἄφρων]], φρένας ἠλὲ ἢ ἠλεὲ Ο. 128, Ὀδ. Β. 243· ― οὕτω παρ’ Ἀττ. λέγεται ἐπὶ τῶν παθόντων τὸν νοῦν, φρενῶν ἀφεστᾶναι, ἐκστῆναι, μεταστῆναι Σοφ. Φιλ. 865, Εὐρ. Ὀρ. 1021, Βάκχ. 943· τὰς φρένας ἐκβάλλειν Σοφ. Ἀντιγ. 648· ἔξω φρενῶν Πινδ. Ο. 7. 86· φρενῶν κεκομμένος Αἰσχύλ. Ἀγ. 479· κενὸς Σοφ. Ἀντιγ. 754· τητώμενος ὁ αὐτ. ἐν Ἠλ. 1326· [[ἔξεδρος]], [[παράκοπος]], Εὐρ. Ἱππ. 953, Βάκχ. 33· ποῦ ποτ’ εἶ φρενῶν; satisne sanus es? Σοφ. Ἠλ. 390· φρένες διάστροφοι Αἰσχύλ. Πρ. 673, Σοφ. Αἴ. 447· [[μαργότης]] φρενῶν ὁ αὐτ. ἐν Ἀποσπ. 726· [[ἀνακίνησις]] φρ. ὁ αὐτ. ἐν Οἰδ. Τυρ. 727· κλπ. ― καὶ ἐπὶ τῶν ὑγιῶς ἐχόντων, φρενῶν [[ἐπήβολος]] ὁ αὐτ. ἐν Ἀντιγ. 492· [[ἔνδον]] φρενῶν Εὐρ. Ἡρ. 709· [[ὅθεν]] ἔσω φρενῶν λέγειν, πείθειν, γράφεσθαι Αἰσχύλ. Ἀγ. 1052, Σοφ. Φιλ. 1325 κλπ.· ― παρ’ Ἡρόδ. ἀντιτίθενται αἱ φρένες πρὸς τὸ [[σῶμα]], 3. 134· οὕτω αἱ σάρκες κεναὶ φρενῶν Εὐρ. Ἠλ. 387. ― Ὁ Ὅμ. ἀποδίδει φρένας καὶ εἰς τὰ κτήνη, [[μετὰ]] φρεσὶ γίγνεται ἀλκὴ Ἰλ. Δ. 245, πρβλ. Π. 157, κλπ. Τῆς λέξεως ταύτης σπανίως γίνεται [[χρῆσις]] παρὰ τοῖς δοκιμωτάτοις τῶν πεζῶν, [[οἷον]] συμφορὰ τῶν φρ., δηλ. [[παραφροσύνη]], Ἀνδοκ. 20. 29· παραλλάττει τῶν φρ. Λυσ. Ἀποσπ. 58· φρενῶν [[ἀφορία]] Ξεν. Συμπ. 4. 55· πρβλ. Δημ. 332. 25., 780. 11. 4) σῆς ἀπεστάτουν φρ. Σοφ. Ἀντιγ. 993, πρβλ. Οἰδ. ἐπὶ Κολ. 1182. ― Ἐν τῇ χρήσει δὲν γίνεται φανερῶς [[διάκρισις]] μεταξὺ ἑνικοῦ καὶ πληθ. (Ἐκ τῆς √ΦΡΕΝ, παράγονται καὶ τὰ φρενόω, φρονέω, φρόνις, φροντίς, φρον-[[τίζω]],· ― ἐν συνθέσει τὸ φρὴν μεταβάλλεται εἰς φρων, π. χ. εὔφρων, κακόφρων κλπ.).

}}