δεσπότης: Difference between revisions

|dgtxt=-ου, ὁ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> dór. -ας Pi.<i>P</i>.4.207<br /><b class="num">• Morfología:</b> [ac. δεσπότεα Hdt.1.91, Luc.<i>Syr.D</i>.25; gen. δεσπότεω Hippon.49.2; plu. nom. δεσπότες <i>SEG</i> 16.694 (Caria IV d.C.); gen. δεσποτέων <i>IUrb.Rom</i>.1325 (I/II d.C.); por δεσποστής según A.D.<i>Adu</i>.135.4]<br /><b class="num">1</b> [[dueño]], [[amo]], [[señor]] c. gen. Εὐβοίης Archil.9.5, ναῶν Pi.l.c., δόμων A.<i>Pers</i>.169, <i>Eu</i>.60, μαντευμάτων A.<i>Th</i>.27, τῶν Ἡρακλείων ... ὅπλων S.<i>Ph</i>.262, χρημάτων μεγάλων Hdt.3.134, τῶν πολιτευομένων D.3.30, ἡγεμόνες [[ἅμα]] καὶ δεσπόται πάντων Plb.3.111.9, τοῦ χωρίου Eun.<i>VS</i> 467, <i>SEG</i> 35.1272.7 (Lidia), τῶν καμήλων <i>POxy</i>.3397.18 (III/IV d.C.), τὰ δεσποτῶν γὰρ εὖ πεσόντα θήσομαι A.<i>A</i>.32, δεσπότην κεκαρμένοι (caballos) esquilados (en señal de duelo) por su amo</i>, <i>Trag.Adesp</i>.206, δέσποτα πάτερ <i>POxy</i>.3356.13 (I d.C.)<br /><b class="num">•</b>dicho de un vencedor en los juegos, en voc. χαρίτων δέσποτα Simon.<i>FGE</i> 939, ἀνὴρ κώμου δ. Pi.<i>O</i>.6.18<br /><b class="num">•</b>fig. de abstr. νόμος Hdt.7.104, ὕπνος X.<i>Ages</i>.5.2, δ. τῶν παθῶν ἐστιν ὁ εὐσεβὴς λογισμός [[LXX]] 4<i>Ma</i>.6.31, αἱ ἐπιθυμίαι Plu.2.37c, πάθη ψυχῆς Sext.<i>Sent</i>.75b, λόγος Porph.<i>Sent</i>.32.<br /><b class="num">2</b> en rel. a los esclavos [[amo]] Hippon.l.c., Tyrt.5.4, Sol.24.14, Hdt.4.64, Pl.<i>Prm</i>.133d, Antipho 5.48, Theoc.5.10, Plb.1.69.5, δοῦλοι γὰρ ἂν καὶ δεσπόται οὐκ ἄν ποτε γένοιντο φίλοι Pl.<i>Lg</i>.757a, πρῶτα δὲ καὶ ἐλάχιστα μέρη οἰκίας [[δεσπότης]] καὶ [[δοῦλος]] Arist.<i>Pol</i>.1253^b6, cf. 1255^b29, 1278^b34, 1295^b21, οἱ Ἀρκάδες ἐν ταῖς ἑστιάσεσιν ὑποδέχονται τοὺς δεσπότας καὶ τοὺς δούλους Theopomp.Hist.215, τὴ[ν ζημίαν] διπλασίαν ἀποτεισάτω ὁ [[δεσπότης]] ὑπὲρ τοῦ δούλου <i>PHal</i>.198 (III a.C.)<br /><b class="num">•</b>op. οἰκέτης Aen.Tact.40.3, D.Chr.14.10, Longus 4.15.4, Hierocl.<i>Facet</i>.251<br /><b class="num">•</b>como expresión de respeto con que un esclavo se dirige a su amo δέσποτα Hdt.5.105, ὦ δέσποτ' [[ἄναξ]] ¡mi amo y mi señor!</i> Ar.<i>Pax</i> 90, cf. <i>Fr</i>.615, Men.<i>Fr</i>.258.5, Ach.Tat.3.20.1<br /><b class="num">•</b>en boca de una mujer ὦ βασιλεῦ ... καὶ δέσποτα καὶ ἄνερ Hld.10.13.2, δέσποτα ¡amado señor!</i> X.Eph.2.7.4<br /><b class="num">•</b>tb. en rel. a anim. [[amo]], <i>Lyr.Adesp</i>.987a.<br /><b class="num">3</b> [[déspota]], [[señor absoluto]], [[soberano]] ref. a Cambises, Hdt.3.89, cf. Th.6.77, Hp.<i>Aër</i>.16, unido a τύραννος Pl.<i>Lg</i>.859a, de un faraón δ. δεσποτῶν D.S.1.55, como tít., de Augusto, D.C.55.12.2, de los emperadores romanos, Hdn.1.6.4, <i>POxy</i>.1204.15 (III d.C.), <i>PGrenf</i>.2.81.1 (V d.C.), Lyd.<i>Mag</i>.1.6, ὁ γῆς καὶ θαλάσσης δ. <i>IEphesos</i> 297.6 (III d.C.), δ. γᾶς καὶ θαλάσσας de Septimio Severo <i>IG</i> 12(2).216.5 (Mitilene), τῆς οἰκουμένης δ. <i>ICr</i>.4.282.4 (Gortina III/IV d.C.), de un prefecto <i>POxy</i>.3759.12 (IV d.C.), en época biz. ref. a un gran señor <i>PAmh</i>.154.5 (VI/VII d.C.)<br /><b class="num">•</b>[[jefe]] ἑπτὰ δεσπόται λόχων de los Siete contra Tebas, E.<i>Supp</i>.636.<br /><b class="num">4</b> de los dioses [[soberano]], [[señor]] frec. como expresión de respeto con que un devoto se dirige a un dios ὦ δέσποτ' dirigido a Hermes, Sapph.95.8, Ἥλιε δέσποτα S.<i>Fr</i>.535.1, cf. Hdt.1.212, a Apolo Agieo, Ar.<i>V</i>.875, en consultas oraculares a Apolo Didimeo δέσποτα Διδυμεῦ Ἥλιε Ἄπολλον <i>Didyma</i> 504.9 (III/IV d.C.), cf. <i>Milet</i> 1(7).205a.4 (II d.C.), Iul.<i>Ep</i>.88.450d, Ἔρως Pl.<i>Phdr</i>.265c, X.Eph.1.4.5, a Zeus δέσποτα [[ἄναξ]] Ζεῦ Νάϊε <i>IEpir.App</i>.25.2 (heleníst.), δέσποτα κόσμου Orph.<i>H</i>.8.16, cf. Longus 4.21.2, a Asclepio δέσποτα Παιάν Orph.<i>H</i>.67.1, δέσποτα Διόνυσε Longus 4.8.4, a Serapis <i>UPZ</i> 1.1 (IV a.C.), δέσποτα Πλούτων <i>Lyr.Adesp</i>.45, cf. <i>IMaced</i>.15.1 (Elimea II d.C.), a los dioses gener., E.<i>Hipp</i>.88, οὐδένα γὰρ ἄνθρωπον δεσπότην ἀλλὰ τοὺς θεοὺς προσκυνεῖτε X.<i>An</i>.3.2.13<br /><b class="num">•</b>en lit. bíblica y crist., dirigido a Dios δέσποτα κύριε en boca de Abraham para dirigirse al Dios de Israel, [[LXX]] <i>Ge</i>.15.8, δέσποτα τῶν οὐρανῶν καὶ τῆς γῆς [[LXX]] <i>Iu</i>.9.12, τῶν ὅλων <i>POxy</i>.939.30 (IV d.C.), cf. <i>AP</i> 1.114, a [[Cristo]] δέσποτα en boca de Simeón <i>Eu.Luc</i>.2.29, cf. Cosm.Ind.<i>Top</i>.1.1.2, Iust.<i>Nou</i>.134, unido a κύριος <i>BGU</i> 295.1 (VI d.C.), ref. un santo <i>CPR</i> 10.2.4 (VII d.C.).<br /><b class="num">5</b> [[planeta dominante]] Vett.Val.5.15. • DMic.: <i>do-po-ta</i>.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Comp., como ai. <i>dámpati</i>-, del nombre de la ‘[[casa]]’ (cf. [[δόμος]]) y de la palabra ‘[[dueño]]’, ‘[[señor]]’, cf. πόσις. A juzgar por mic. <i>do-po-ta</i>, vendría de *<i>d(o)ms-pot</i>, c. disim. <i>o</i> - <i>o</i> > <i>e</i> - <i>o</i>.