3,274,764
edits
πῦρ: Difference between revisions
From LSJ
m
Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{.*}}\n)({{elru.*}}\n)({{elnl.*}}\n)" to "$4$3$2$1"
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{bailly.*}}\n)" to "$2$1") |
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{.*}}\n)({{elru.*}}\n)({{elnl.*}}\n)" to "$4$3$2$1") |
||
| Line 18: | Line 18: | ||
|btext=[[πυρός]] (τό) :<br /><i>plur.</i> [[πυρά]], <i>dat.</i> [[πυροῖς]];<br /><b>I.</b> feu <i>au propre</i>;<br /><b>II.</b> <i>particul.</i><br /><b>1</b> feu d'un bûcher;<br /><b>2</b> feu d'un sacrifice;<br /><b>3</b> feu du foyer;<br /><b>4</b> feu du ciel, foudre <i>ou</i> éclair;<br /><b>5</b> feu du soleil ; <i>en gén.</i> éclat des astres;<br /><b>6</b> lueur des torches, des flambeaux;<br /><b>7</b> τὰ [[πυρά]] les feux de camp, les feux de bivouac;<br /><b>8</b> feu du regard, éclat des yeux;<br /><b>9</b> feu de la fièvre;<br /><b>III.</b> <i>fig.</i> <b>1</b> feu, <i>c. symbole de</i> force irrésistible;<br /><b>2</b> <i>c. symbole de</i> destruction, de dévastation;<br /><b>3</b> feu de la passion, ardeur d'un sentiment;<br /><b>4</b> <i>◊ [[proverb|prov.]]</i> [[ἐν]] πυρὶ [[γενέσθαι]] IL s'en aller en feu, périr <i>ou</i> être perdu ; [[μετά]] τινος διὰ πυρὸς βαδίζειν AR aller à travers le feu avec qqn, partager avec lui tous les périls ; διὰ πυρὸς ἔρχεσθαί τινι EUR avoir une haine ardente pour qqn ; [[εἰς]] [[πῦρ]] ἅλλεσθαι XÉN sauter dans le feu, ne reculer devant aucun danger.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>all.</i> Feuer, etc. | |btext=[[πυρός]] (τό) :<br /><i>plur.</i> [[πυρά]], <i>dat.</i> [[πυροῖς]];<br /><b>I.</b> feu <i>au propre</i>;<br /><b>II.</b> <i>particul.</i><br /><b>1</b> feu d'un bûcher;<br /><b>2</b> feu d'un sacrifice;<br /><b>3</b> feu du foyer;<br /><b>4</b> feu du ciel, foudre <i>ou</i> éclair;<br /><b>5</b> feu du soleil ; <i>en gén.</i> éclat des astres;<br /><b>6</b> lueur des torches, des flambeaux;<br /><b>7</b> τὰ [[πυρά]] les feux de camp, les feux de bivouac;<br /><b>8</b> feu du regard, éclat des yeux;<br /><b>9</b> feu de la fièvre;<br /><b>III.</b> <i>fig.</i> <b>1</b> feu, <i>c. symbole de</i> force irrésistible;<br /><b>2</b> <i>c. symbole de</i> destruction, de dévastation;<br /><b>3</b> feu de la passion, ardeur d'un sentiment;<br /><b>4</b> <i>◊ [[proverb|prov.]]</i> [[ἐν]] πυρὶ [[γενέσθαι]] IL s'en aller en feu, périr <i>ou</i> être perdu ; [[μετά]] τινος διὰ πυρὸς βαδίζειν AR aller à travers le feu avec qqn, partager avec lui tous les périls ; διὰ πυρὸς ἔρχεσθαί τινι EUR avoir une haine ardente pour qqn ; [[εἰς]] [[πῦρ]] ἅλλεσθαι XÉN sauter dans le feu, ne reculer devant aucun danger.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>all.</i> Feuer, etc. | ||
}} | }} | ||
{{ | {{elnl | ||
| | |elnltext=πῦρ, πυρός, τό, dat. πυρί, plur. heterocl. (o-declinatie) πυρά, gen. πυρῶν, dat. πυροῖς vuur voor versch. doeleinden: τὰ πυρά wachtvuren:; καίωμεν πυρὰ πολλά laten we veel wachtvuren brandend houden Il. 8.509; van brandstapel; ἄνθρωπον... ζῶοντα πυρὶ διδόναι een mens levend verbranden Hdt. 1.86.6; spec. van de bliksem. πυρὶ καὶ στεροπαῖς met vurige bliksemschichten Soph. OT 470. overdr., van pers.:; ὦ πῦρ σύ ‘jij vuurbal!’ (van iem. die als vuur niets en niemand ontziet) Soph. Ph. 927; overdr. van emotie: vuur, vurige liefde, met gen.:; παίδων vurige liefde voor jongens AP 12.74.1; uitroep brand!. Men. Sam. 208. spreekw.., ἐν πυρὶ γενέσθαι ‘in rook opgaan’ Il. 2.340; φεύγων καπνὸν εἰς πῦρ ἐμπίπτειν ( lett. in het vuur belanden terwijl je aan de rook probeert te ontkomen) ‘van de regen in de drup komen’ Plat. Resp. 569b; διὰ πυρὸς βαδίζειν door het vuur gaan (d.w.z. een vuurproef doorstaan, gevaren doorstaan) Aristoph. Lys. 133, maar. διὰ πυρὸς ἐλθεῖν, μολεῖν met dat. (d.w.z. tekeergaan tegen iem. ) Eur. gloed, licht, warmte, van fakkels, hemellichamen e.d. koorts. | ||
}} | |||
{{elru | |||
|elrutext='''πῦρ:''' [[πυρός|πῠρός]] τό (pl.: [[πυρά]], dat. [[πυροῖς]] - поэт. πυροῖσι)<br /><b class="num">1)</b> (тж. π. [[φλογός]] NT) огонь, пламя: νηυσὶ π. ἐμβάλλειν Hom. поджигать (досл. метать огонь в) суда; π. πνεῖν Soph. извергать пламя; ἐν πυρὶ [[γενοίατο]]! Hom. пусть погибнут в огне!; φλὸξ πυρὸς βάτου NT горящий терновый куст; ἄνθρακες: [[πυρός]] NT горящие уголья; ὀφθαλμώ οἱ πυρὶ λάμπετον Hom. глаза его горят огнем; φεύγοντα καπνὸν εἰς π. ἐμπίπτειν погов. Plat. избегая дыма, попасть в огонь (ср. из огня да в полымя); π. ἐπὶ π. ἄγειν погов. Plat. добавлять огонь к огню (ср. подливать масла в огонь); εἰς π. ἅλλεσθαι погов. Xen. прыгать в огонь (т. е. не отступать перед страшной опасностью); [[μετά]] τινος διὰ πυρὸς βαδίζειν погов. Arph. разделять с кем-л. любые опасности; εἰς π. ξαίνειν погов. Plat. чесать (шерсть) в огонь (ср. толочь воду в ступе);<br /><b class="num">2)</b> [[погребальный костер]] (ἐνὶ πυρὶ θέμεναί τινα Hom.);<br /><b class="num">3)</b> [[жертвенный огонь]] (θυηλὰς ἐν πυρὶ βάλλειν Hom.);<br /><b class="num">4)</b> [[небесный огонь]], [[молния]] (π. καὶ στεροπαί Soph.);<br /><b class="num">5)</b> перен. [[жар]], [[пыл]], [[страсть]] (θάλπειν τῷ ἀνηκέστῳ πυρί Soph.): διὰ πυρὸς [[μολεῖν]] или ἔρχεσθαί τινι Eur. питать пламенную ненависть к кому-л.;<br /><b class="num">6)</b> (= τὸ [[θερμόν]]) температура пламени (ἕτερον τὸ χρυσοχοϊκὸν π. ἀποτελεῖ καὶ τὸ μαγειρικόν Arst.). | |||
}} | }} | ||
{{Autenrieth | {{Autenrieth | ||
| Line 39: | Line 42: | ||
|lsmtext='''πῦρ:''' πῠρός, τό, δεν χρησιμ. στον πληθ. (βλ. [[πυρά]])·<br /><b class="num">I. 1.</b> [[φωτιά]], σε Όμηρ. κ.λπ.· [[πῦρ]] καίειν ή <i>δαίειν</i>, [[ανάβω]] [[φωτιά]], στον ίδ.· [[πῦρ]] ἀνακαίειν, <i>ἅπτειν</i>, <i>ἐξάπτειν</i>, <i>αἴθειν</i>, <i>ἐναύειν</i>, βλ. αυτ.· [[πῦρ]] ἐμβάλλειν [[νηυσί]], σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">2.</b> νεκρική [[πυρά]] (πρβλ. [[πυρά]]), στο ίδ.<br /><b class="num">3.</b> [[φωτιά]] της εστίας, <i>πυρὶ δέχεσθαί τινα</i>, σε Ευρ.· [[πῦρ]] ἄσβεστον ή <i>ἀθάνατον</i>, η άσβεστη [[φωτιά]] της Εστίας στο Πρυτανείο, σε Πλούτ.<br /><b class="num">II.</b> ως [[σύμβολο]] πραγμάτων ακατάσχετων ή τρομερών, μάρναντο [[δέμας]] πυρὸς αἰθομένοιο, μάχονταν όπως η [[φωτιά]] που μαίνεται, σε Ομήρ. Ιλ.· κρεῖσσον ἀμαιμακέτου [[πυρός]], σε Σοφ.· διὰ πυρὸς [[ἰέναι]], προχωρεί μέσω φωτιάς και νερού, δηλ. ορμά προς [[κάθε]] κίνδυνο, σε Ξεν.· [[αλλά]], <i>διὰ πυρὸς ἦλθε ἑτέρῳ λέχεϊ</i>, οργίστηκε μανιωδώς με το [[έτερον]] ήμισυ, σε Ευρ.· λέγεται για πρόσωπα, ὦ [[πῦρ]] σύ, σε Σοφ. | |lsmtext='''πῦρ:''' πῠρός, τό, δεν χρησιμ. στον πληθ. (βλ. [[πυρά]])·<br /><b class="num">I. 1.</b> [[φωτιά]], σε Όμηρ. κ.λπ.· [[πῦρ]] καίειν ή <i>δαίειν</i>, [[ανάβω]] [[φωτιά]], στον ίδ.· [[πῦρ]] ἀνακαίειν, <i>ἅπτειν</i>, <i>ἐξάπτειν</i>, <i>αἴθειν</i>, <i>ἐναύειν</i>, βλ. αυτ.· [[πῦρ]] ἐμβάλλειν [[νηυσί]], σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">2.</b> νεκρική [[πυρά]] (πρβλ. [[πυρά]]), στο ίδ.<br /><b class="num">3.</b> [[φωτιά]] της εστίας, <i>πυρὶ δέχεσθαί τινα</i>, σε Ευρ.· [[πῦρ]] ἄσβεστον ή <i>ἀθάνατον</i>, η άσβεστη [[φωτιά]] της Εστίας στο Πρυτανείο, σε Πλούτ.<br /><b class="num">II.</b> ως [[σύμβολο]] πραγμάτων ακατάσχετων ή τρομερών, μάρναντο [[δέμας]] πυρὸς αἰθομένοιο, μάχονταν όπως η [[φωτιά]] που μαίνεται, σε Ομήρ. Ιλ.· κρεῖσσον ἀμαιμακέτου [[πυρός]], σε Σοφ.· διὰ πυρὸς [[ἰέναι]], προχωρεί μέσω φωτιάς και νερού, δηλ. ορμά προς [[κάθε]] κίνδυνο, σε Ξεν.· [[αλλά]], <i>διὰ πυρὸς ἦλθε ἑτέρῳ λέχεϊ</i>, οργίστηκε μανιωδώς με το [[έτερον]] ήμισυ, σε Ευρ.· λέγεται για πρόσωπα, ὦ [[πῦρ]] σύ, σε Σοφ. | ||
}} | }} | ||
{{ | {{ls | ||
| | |lstext='''πῦρ''': (παρὰ Σιμωνίδῃ τῷ Ἰαμβογράφῳ 29 πύϊρ), τό, γεν. πῠρός· ἄχρηστον ἐν τῷ πληθυν., ἴδε ἐν λέξ. [[πυρά]], τά. (Ἐντεθεν παράγονται πυρὰ (τά), πυρὰ (ἡ), πυρετός, πυρσός, πυρρός· πρβλ. Ὀμβρ. pir (= πῦρ), Λατιν. pru-na (ἀνημμένοι ἄνθρακες)· Βοημ. pyr (pruna)· Ἀρχ. Σκανδιν. fyrr· Ἀγγλο-Σαξον. Frye· Ἀρχ. Γερμαν. fuir. κτλ. [Ἄν καὶ τὸ υ [[εἶναι]] μακρὸν ἐν τῇ ὀνομ., [[εἶναι]] [[ὅμως]] βραχὺ ἐν ταῖς πλαγίαις πτώτεσι καὶ ἐν ἅπασι τοῖς παραγώγοις, πλὴν τοῦ πῡραύστης.] ― Ὡς καὶ νῦν, κοινῶς, «φωτιά», Ὅμ., κλπ.· πῦρ [[καίω]] ἢ [[δαίω]], [[ἀνάπτω]] φωτιάν, Ἰλ. Θ. 521, Ὀδ. Η. 7, κτλ.· πῦρ ἀνακαίειν, ἅπτειν, ἐξάπτειν, αἴθειν, ἐναύειν, ἴδε τὰς λέξεις· πῦρ ποιεῖν ποιεῖσθαι Ἀνάξιππος ἐν «Ἐγκαλυπτομένῳ» 1. 12, Ξεν. Ἀν. 5. 2, 27· πῦρ φέρειν, προσφέρειν Ἰλ. Ο. 718, Ξεν. Ἀν. 5. 2, 14· πῦρ ἐμβάλλειν νηυσί, κλισίῃσι Ἰλ. Ο. 597, Ὀδ. Θ. 501· πῦρ φυσᾶν, ῥιπίζειν Ἀριστοφ. Λυσ. 293, Πλουτ. Φλαμ. 21 2) ἡ νεκρικὴ πυρὰ (πρβλ. [[πυρά]]), ἵνα πυρὸς λελάχωσι θανόντα Ἰλ. Ο. 850, Χ. 342, πρβλ. Ψ. 45· ― [[ὡσαύτως]], ζῶντα διδόναι τινὶ πυρί, καίειν τινὰ ζῶντα, Ἡρόδ. 1. 86 3) πῦρ τῆς θυσίας, ἐν πυρὶ βάλλε θυηλὰς Ἰλ. Ι. 220, πρβλ. Ὀδ. Γ. 341, 446· κατὰ τοῦ πυρὸς σπένδειν Πλάτ. Κριτ. 120Α· διὰ τοῦ πυρός ὀμνύναι Δημ. 1269. 19. 4) τὸ πῦρ τῆς ἑστίας, πυρὸς ἐσχάραι Ἰλ. Κ. 418, πρβλ. Ὀδ. Ε. 59· ἕως ἂν αἴθῃ πῦρ ἐφ’ ἑστίας ἐμῆς Αἰσχύλ. Ἀγ. 1435· πυρὶ δέχεσθαί τινα Εὐρ. Ὀρ. 47· π. ἄσβεστον ἢ ἀθάνατον, τὸ ἄσβεστον πῦρ τῶν Ἑστιάδων παρὰ τοῖς Ρωμαίοις, καὶ τὸ ἐν [[Πυθοῖ]] καὶ ἐν Ἀθήναις, Πλουτ. Νουμ. 9, κλπ. 5) τὸ πῦρ τοῦ κεραυνοῦ, κεραυνὸς ἀενάου πυρὸς Πινδ. Π. 1. 9· πῦρ πνέοντος κεραυνοῦ ὁ αὐτ. ἐν Ἀποσπ. 112· πυρὸς [[ἀμφήκης]] βόστρυχος Αἰσχύλ. Προμ. 1044· πυρὶ καὶ στεροπαῖς Σοφ. Ο.Τ. 470· παλτῷ ῥίπτει πυρὶ ὁ αὐτ. ἐν Ἀντ. 131· θείῳ πυρὶ παμφαὴς ὁ αὐτ. ἐν Φιλ. 727· ― [[ὡσαύτως]] ἐπὶ τοῦ ἡλίου, πῦρ, ἀντίθετον τῷ [[χειμών]], Πινδ. Π. 3. 87· πρβλ. Πλάτ. Νόμ. 865Β· ἐπὶ τῶν ἀστέρων, πῦρ πνέοντα ἄστρα Σοφοκλ. Ἀντ. 1146. 6) τὸ πῦρ ἢ ἡ φλὸξ δᾴδων ἢ πυρσῶν [[αὐτόθι]] 964, Ἀπόσπ. 480, κτλ.· π. εὐάγγελον, ἄγγαρον, πομπόν, ἐπὶ τοῦ πυρὸς τοῦ ἀγγείλαντος ἀπὸ ὄρους εἰς [[ὄρος]] τὴν ἅλωσιν τῆς Τροίας, Αἰσχύλ. Ἀγ. 21, 282, 299. 7) ἡ [[θερμότης]] τοῦ πυρετοῦ, ἰσχυρὸς [[πυρετός]], «[[θέρμη]]», πῦρ τινα λαμβάνει, ἐπιλαμβάνεται Ἱππ. Ἐπιδημ. τὸ α´, 984 κτλ., ἴδε Foës. Oecon. ΙΙ. παροιμ., ἐν πυρὶ [[γίγνομαι]], καταναλίσκομαι, φθείρομαι, καταστρέφομαι, «χάνομαι», ἐκμηδενίζομαι, Ἰλ. Β. 340· εἰς πῦρ δεσποτείας ἐμπίπτειν Πλάτ. Πολ. 569Β· ἢν ἄρα [[πυρός]] γ’ ἕτερα θερμότερα Ἀριστοφ. Ἱππ. 382· πῦρ ἐπὶ πῦρ ἐγχεῖν, ἄγειν, κτλ., Κρατῖνος ἐν «Βουκόλοις» 1, (παρ’ Ἡσυχ. πυρπερέγχει ὃ ἴδε), Ἀριστοφ. Ἀποσπ. 389, Ἀριστ. Προβλ. 4. 28, κτλ., ἴδε Wytt. εἰς Πλούτ. 2. 61Α, Παροιμιογρ., Φώτ., κλπ.· εἰς πῦρ ξαίνειν, ἐπὶ ματαίων ἐπιχειρήσεων, Πλάτ Νόμ. 780C· βασανίζειν ὡς χρυσὸν ἐν πυρὶ ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 413Ε, πρβλ. Πολύβ. 22. 3, 7· ― [[μάλιστα]] ὡς [[σύμβολον]] πραγμάτων ἀκατασχέτων ἢ τρομερῶν, [[ἀντίος]] [[εἶμι]], καὶ εἰ πυρὶ χεῖρας ἔοικε Ἰλ. Υ. 371· μάρναντο [[δέμας]] πυρὸς αἰθομένοιο Λ. 596, κτλ.· Ἕκτωρ πυρὸς αἰνὸν ἔχει [[μένος]] Ρ. 565, πρβλ. Ζ. 182· οὕτω, πῦρ νῦν οὐκ [[ἐόλει]], τὸ πεπρωμένον οὐ σχήσει πῦρ Πινδ. Π. 4. 414, Ἀπόσπ. 256· κρεῖσσον ἀμαιμακέτου πυρὸς Σοφ. Ο. Τ. 177· (περὶ τοῦ ἐν Ἀντ. 620 πρὶν πυρὶ θερμῷ [[πόδα]] τις προσαύσῃ, ἴδε [[προσαύω]])· οὐδὲν [[θηρίον]] γυναικὸς ἀμαχώτερον, οὐδὲ πῦρ Ἀριστοφ. Λυσ. 1015· [[ἀναρχία]] κρεῖσσον πυρὸς Εὐρ. Ἑκ. 608· ἐχίδνης καὶ πυρὸς περαιτέρω ὁ αὐτ. ἐν Ἀνδρ 271· οὕτω, διὰ πυρὸς ἰέναι, «διέρχεσθαι διὰ πυρὸς καὶ ὕδατος», δηλ. ὁρμᾶν πρὸς πάντα κίνδυνον, Ξεν. Συμπ. 4. 16, πρβλ. Οἰκ. 21. 7· [[ἀλλά]], διὰ πυρὸς ἦλθεν ἑτέρῳ λέκτρῳ ([[οὕτως]] [[ἀναγνωστέον]]), ἐμμανῶς ὠργίσθη κατὰ τοῦ ἑτέρου μετόχου τοῦ λέχους, Εὐρ. Ἀνδρ. 487, πρβλ. Ἀριστοφ. Λυσ. 133· διὰ πυρὸς [[ἔμολον]] ματρὶ Εὐρ. Ἠλ. 1182· [[οὕτως]], εἰς πῦρ ἅλλεσθαι Ξεν. Ἀπομν. 1. 3, 9· ― ἐπὶ προσώπων, ὦ πῦρ σὺ... Σοφ. Φιλ. 927· ― μεταφο., ἐπὶ θερμῆς ἐλπίδος, θάλπει τῷδ’ ἀνηκέστῳ πυρὶ ὁ αὐτ. ἐν Ἠλ. 888· ἐπὶ ἔρωτος, Καλλ. Ἐπιγράμμ. 26. 47· σπανίως ὡς εἰκὼν θερμότητος καὶ τερπνότητος, ὡς παρ’ Αἰσχύλ. Ἀγ. 1435. | ||
}} | }} | ||
{{etym | {{etym | ||
