δῆμος: Difference between revisions

|dgtxt=-ου, ὁ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> dór. y eol. [[δᾶμος]] Alcm.17.7, Alc.70.12, Hp.<i>Ep</i>.9, <i>TC</i> 28.34 (III a.C.), <i>IG</i> 12(1).58.3, 22 (Lindo I d.C.)<br /><b class="num">• Morfología:</b> [gen. -οιο A.R.1.705, 714; beoc. dat. δάμυ <i>IG</i> 7.504.2 (Tanagra III a.C.), δάμοι <i>IG</i> 7.515.2]<br /><b class="num">A</b> local<br /><b class="num">1</b> no administrativo [[territorio]], [[país]] Βοιωτοὶ [[μάλα]] πίονα δῆμον ἔχοντες <i>Il</i>.5.710, Λυκίης ἐν πίονι δήμῳ <i>Il</i>.16.437, cf. <i>Od</i>.1.103, 13.266, 322, Hes.<i>Th</i>.477, [[κατὰ δῆμον]] = <i>[[en el país]]</i>, <i>Od</i>.4.167, Q.S.1.22, dif. de la población σέ γε λαοὶ ἐχθαίρουσ' ἀνὰ δῆμον = <i>el pueblo te abomina en tu territorio</i>, <i>Od</i>.16.96, op. [[πόλις]] Hes.<i>Op</i>.527, [[LXX]] <i>Iu</i>.8.18<br /><b class="num">•</b> fig. δ. ὀνείρων = <i>el país de los sueños</i>, <i>Od</i>.24.12, Orph.<i>A</i>.1142, cf. A.R.2.675.<br /><b class="num">2</b> [[demarcación territorial]] dentro de un Estado, [[distrito]], [[demo]] en el Ática, tanto en el campo como en la ciudad de Atenas Εὐωνυμέων ἐνὶ δήμῳ ναίειν Anacr.196.3, οἱ ἐν τοῖ δήμοι οἰκοῦντες <i>IG</i> 2².1186.5 (V a.C.), ἐγλέγεν δὲ τὸς δɛ̄μάρχος κατὰ τος δε̄́μος <i>IG</i> 1³.78.9 (V a.C.), τοὺς δήμους κατένειμε ἐς [[τὰς]] φυλάς = <i>distribuyó los demos entre las tribus</i> Clístenes, Hdt.5.69, διένειμε δὲ καὶ τὴν χώραν κατὰ δήμους [[τριάκοντα]] μέρη = <i>dividió el país por demos en treinta partes</i> Arist.<i>Ath</i>.21.4, προσηγόρευσε δὲ τῶν δήμων τοὺς μὲν ἀπὸ τῶν τόπων, τοὺς δὲ ἀπὸ τῶν κτισάντων Arist.<i>Ath</i>.21.5, ἐγυμνασιάρχουν ἐν τῷ δήμῳ Is.2.42, cf. 3.80, 12.12, οἱ δῆμοι οἱ παρ' [[ἡμῖν]] = <i>nuestros demos</i> e.e. los atenienses, Isoc.12.179, cf. Str.9.1.16<br /><b class="num">•</b> sólo en el campo, op. [[κώμη]]: διελόμενοι τὴν μὲν πόλιν κατὰ κώμας, τὴν δὲ χώραν κατὰ δήμους Isoc.7.46<br /><b class="num">•</b> en otros lugares de Grecia (ὁ [[Ἴναχος]]) ἥκει δῆμον τὸν Λυρκείου en la Argólide, S.<i>Fr</i>.271, cf. Pl.<i>Lg</i>.746d<br /><b class="num">•</b> en el Peloponeso equivalente a [[κώμη]] Arist.<i>Po</i>.1448^a37, οἱ δὲ σττρατηγοὶ φυλὴν καὶ δῆμον ἀναγραψάντων οὗ ἂν μέλλῃ πολιτεύεσθαι <i>IG</i> 12(5).594.10 (Ceos IV a.C.)<br /><b class="num">•</b> en el Egipto ptolemaico δ. Βερενικεύς <i>IGENLouvre</i> 5.14 (Ptolemaide III a.C.), op. [[ἄστυ]] Theoc.25.46, op. [[πόλις]] Nonn.<i>D</i>.6.327<br /><b class="num">•</b> equivalente a lat. <i>[[uicus]]</i>, <i>IEphesos</i> 4101.16 (II d.C.)<br /><b class="num">•</b> en Atenas, para la identificación personal, tras el patronímico Σωφάνης ὁ Εὐτυχίδεω, ἐκ δήμου [[Δεκελεῆθεν]] Hdt.9.73<br /><b class="num">•</b> en gen. gener. plu. ἔστι δὲ τῶν δήμων [[Πιτθεύς]] = <i>es de entre los demos piteo</i> e.e. del demo de Pito, de la tribu cecrópida, Pl.<i>Euthphr</i>.2b, cf. D.39.30, καλοῦσιν Ἀθηναῖοι [[σφᾶς]] αὐτοὺς τῶν δήμων Arist.<i>Ath</i>.21.4<br /><b class="num">•</b> pero tb. en sg. δήμου δ' [[Ἁλαιεύς]] ἐστιν = <i>es haleeo por su demo</i> Antiph.209, ἐπιγράψαι ... τοὺς βουλευτὰς [[πατρόθεν]] καὶ τοῦ δήμου <i>IG</i> 2².223B.4 (IV a.C.), ἔλαχε ... δάμου Ἀμφιπετρᾶν = <i>obtuvo por sorteo el demo de Anfipetras</i> un ciudadano por adopción <i>TC</i> 28.36 (III a.C.), ἐπεκλαρώθη ἐπὶ φυλὰν καὶ δᾶμον <i>TC</i> 28.34 (III a.C.)<br /><b class="num">•</b> irón. de peces [[προστίθημι]] ... σοὶ τὸν δῆμον αὐτῶν· εἰσὶ γὰρ Φαληρικοί Antiph.204.7, cf. Philostr.<i>Gym</i>.44.<br /><b class="num">B</b> ref. pers.<br /><b class="num">I</b> étnico-social<br /><b class="num">1</b> [[población]], [[conjunto de habitantes]] de un territorio πόληΐ τε παντί τε δήμῳ <i>Il</i>.3.50, Tyrt.8.15, cf. <i>h.Cer</i>.271, Callin.1.16, Βακτρίων δ' [[ἔρρει]] [[πανώλης]] δ. A.<i>Pers</i>.732, [[ἀγών]] [[τοι]] [[χάλκεος]] δᾶμον ὀτρύνει = <i>el concurso por el bronce convoca al pueblo</i> de Argos, Pi.<i>N</i>.10.23, [[κακοχράσμων]] γὰρ ὁ δ. Theoc.4.22, πόλεμοι καὶ μάχαι ... ἐν τοῖς δήμοις ἀναστρέφεται καὶ τοῖς ἔθνεσιν D.Chr.38.11, ἡ [[γερουσία]] παντὸς δήμου Ισραηλ [[LXX]] <i>Iu</i>.4.8, τῶν Ἰουδαίων [[LXX]] 1<i>Ma</i>.8.29, en un concepto étnico-religioso δ. τῶν ἁγίων = <i>el pueblo de los santos</i> dicho de sí por los propios judíos, [[LXX]] <i>Da</i>.8.24<br /><b class="num">•</b> op. al individuo, a [[ἀνήρ]] Hp.<i>Ep</i>.10<br /><b class="num">•</b> poét. δ. Ὑπερβορέων Pi.<i>O</i>.3.16, δῆμος [[μακαριστός]] de los Gigantes y los Cíclopes <i>AP</i> 7.748 (Antip.Sid.).<br /><b class="num">2</b> analóg. [[pueblo]], [[raza]] de anim. πιθήκων Philostr.<i>VA</i> 3.4, δ. ὀρνέων = <i>bandada de pájaros</i> Alciphr.2.27.1.<br /><b class="num">II</b> socio-político<br /><b class="num">1</b> [[pueblo]]<br /><b class="num">a)</b> como sector de la [[población]]: op. [[βασιλεύς]] y [[ἔξοχος]]: δήμου τ' ἄνδρα <i>Il</i>.2.198, cf. 11.328, ὄφρ' ἀποτείσῃ δ. ἀτασθαλίας βασιλέων = <i>para que el [[pueblo]] pague por la [[arrogancia]] de los reyes</i> Hes.<i>Op</i>.261, op. la [[aristocracia]] ὅσοι μὲν δὴ [[ἔσκον]] εὐδαίμονες ... ὅσοι δὲ τοῦ δήμου Hdt.1.196, cf. 5.30, op. οἱ ἄριστοι Plu.<i>Them</i>.19, op. al tirano, en Mitilene, Alc.70.12, en Atenas, D.9.33, ἡ [[φιλία]] ἡ πρὸς τὸν δῆμον Isoc.16.28, a los δυνατοί o a οἳ δ' [[εἶχον]] δύναμιν Sol.5.1, ἐπαναστάντες τοῖς δυνατοῖς καὶ ὄντες δ. Th.8.73, cf. 5.4, Luc.<i>Gall</i>.22, op. οἱ εὔποροι Arist.<i>Pol</i>.1297^a10, op. οἱ [[τὰς]] οὐσίας ἔχοντες Arist.<i>Pol</i>.1296^a25, σεμνοὶ ... φρονοῦσι δήμου [[μεῖζον]], ὄντες [[οὐδένες]] E.<i>Andr</i>.700, ἡ ... [[βασιλεία]] πρὸς βοήθειαν τὴν ἀπὸ τοῦ δήμου τοῖς ἐπιεικέσι γέγονεν = <i>la realeza surge para la defensa de las clases superiores contra el pueblo</i> Arist.<i>Pol</i>.1310^b9<br /><b class="num">•</b> gener. τὰ κοινὰ ..., ὥπερ ὁ [[δᾶμος]], ζατεύει = <i>busca (platos) comunes, como el pueblo</i> Alcm.l.c., μή οἱ δ. ἐυκλείης ἀγάσαιτο = <i>para que el pueblo no pusiera en entredicho su noble fama</i> A.R.1.141, τοῦ [[πολλοῦ]] δήμου [[εἷς]] = <i>un hombre del pueblo</i> Luc.<i>Sat</i>.2<br /><b class="num">•</b> c. peso político creciente en el auge de la polis δήμου δ' ἡγέμονες Sol.3.7, ὁ Κλεισθένης τὸν δῆμον προσεταιρίζεται Hdt.5.66, ἁγητὴρ ἀνὴρ ... δᾶμον γεραίρων Pi.<i>P</i>.1.70<br /><b class="num">•</b> en lo que algunos ven un peligro κατέχειν δῆμον = <i>contener al pueblo</i> Sol.25.7, λὰξ [[ἐπίβα]] δήμῳ κενεόφρονι = <i>pisotea al pueblo insensato</i> Thgn.847, cf. 849, 947, λευστὴρ δήμου ... [[μόρος]] = <i>muerte por lapidación a manos del pueblo</i> A.<i>Th</i>.199, δ. εἰς ὀργὴν πεσών E.<i>Or</i>.696, δ. ἄστατον [[κακόν]] = <i>el pueblo es un mal inconstante</i>, <i>Lyr.Iamb.Adesp</i>.29, cf. Call.<i>Lau.Pall</i>.39, D.S.11.38;<br /><b class="num">b)</b> entendido ya como [[pueblo]], [[comunidad de ciudadanos]] (cf. III) ἀστῶν Pi.<i>O</i>.5.14, δήμου προβούλοις τῆσδε Καδμείας πόλεως A.<i>Th</i>.1006, en Argos δ. δ' ἀνάσσει E.<i>Supp</i>.406, ὁ δ. [[δεσπότης]] τῶν πολιτευομένων ... καὶ [[κύριος]] D.3.30, πόλεις διασπᾷ, δῆμον εἰς στάσεις φέρει Amph.<i>Seleuc</i>.153, τοῦ δὲ δήμου ... ἐς μοίρας [[δύο]] διεστηκότος Procop.<i>Arc</i>.7.1<br /><b class="num">•</b> tard. frec. en plu. c. mismo sent. [[pueblo]], [[ciudadanía]], [[gente]] y tb. [[muchedumbre]], [[masa]], [[multitud]] frec. c. valor peyor. δήμοις ὁμιλεῖν πιθανώτατος I.<i>AI</i> 4.14, τὸ πρόθυμον τῶν δήμων = <i>el entusiasmo popular</i> I.<i>BI</i> 4.621, τῶν δήμων ἀεὶ τοὺς δαψιλεῖς ἐπαινούντων App.<i>BC</i> 2.1, δήμοις ταραττομένοις [[ἐμμελῶς]] διελέχθη = <i>puso paz entre las masas agitadas</i> Luc.<i>Demon</i>.9, πάντες οἱ [[ἐκείνῃ]] δῆμοι Philostr.<i>VA</i> 8.26, τῶν φιλοδοξούντων εἰς δήμους καὶ ἀναλισκόντων εἰς ὄχλους Vett.Val.177.10, ταῖς ματαίαις τῶν δήμων φωναῖς ἐπαγαλλόμενος Basil.M.29.477A, ποῖον γὰρ ἂν γένοιτο [[κέρδος]] ἐκ τῆς τῶν δήμων εὐφημίας; Chrys.M.54.659, τοὺς δήμους γονυπετοῦντες Pall.<i>V.Chrys</i>.5.50, ἐθνικοὶ δῆμοι = <i>la turba pagana</i> Ath.Al.<i>Ep.Encycl</i>.3.2<br /><b class="num">•</b> en biz. frec. ref. a los seguidores o partidarios de las facciones del hipódromo <i>TDA</i> 15.8 (Siria III d.C.), δ. ὁ τῶν Βενέτων <i>AP</i> 16.344, cf. 359, δ. Πρασίνων <i>AP</i> 16.354, 15.49, δήμῳ ἐν ἀμφοτέρῳ <i>AP</i> 16.351, [[τέτραχα]] ... ἴαχε δ. <i>AP</i> 16.336, ὁ [[δῆμος]] τοῦ Πρασίνου μέρους Io.Mal.<i>Chron</i>.M.97.588B, οἱ δῆμοι ἐν πόλει ἑκάστῃ ἔς τε Βενέτους ... καὶ Πρασίνους διῄρηντο Procop.<i>Pers</i>.1.24.2;<br /><b class="num">c)</b> personif. y divinizado, esp. en imper. ἱερεὺς τοῦ Δήμου καὶ τῶν Χαρίτων <i>IG</i> 2².1028.7 (II/I a.C.), cf. <i>IM</i> 208, <i>IPr</i>.124.4 (ambas I a.C.), <i>BMC Caria</i> 26.6 (Afrodisias, imper.), κολοσσὸν [[στῆσαι]] τοῦ δήμου τῶν Ῥωμαίων Plb.31.4.4, cf. <i>IHistriae</i> 19.14 (III a.C.), <i>IAphrodisias</i> 1.34 (I a.C.)<br /><b class="num">•</b> frec. en dedicatorias Ἡλίῳ καὶ τῷ Δήμῳ <i>ICil</i>.83 (II/I a.C.), Διὶ Λαβραιύνδῳ καὶ τῷ δήμῳ <i>ILabr</i>.65.8, cf. 20 (ambas I d.C.), τὸν Δῆμον τὸν Ῥωμαίον (<i>sic</i>) ὁ Δ. ὁ Σιδητῶν <i>ISide</i> 25 (III/IV d.C.), cf. <i>IAphrodisias</i> 1.54.2 (I d.C.).<br /><b class="num">2</b> milit. ὁ δῆμος τῶν στρατιωτῶν = <i>la [[tropa]]</i> X.<i>Cyr</i>.6.1.14.<br /><b class="num">3</b> en el AT [[clan]], [[familia]] como [[subdivisión]] de la [[φυλή]]: τῆς φυλῆς τὸν δῆμον = <i>el clan de la tribu</i> [[LXX]] <i>Nu</i>.4.18, ἐπίσκεψαι τοὺς υἱοὺς Λευι ... κατὰ δήμους αὐτῶν [[LXX]] <i>Nu</i>.3.15, [[εἷς]] τῶν ἐκ τοῦ δήμου τοῦ πατρός [[LXX]] <i>Nu</i>.36.8.<br /><b class="num">III</b> político-administrativo<br /><b class="num">1</b> de los ciudadanos reunidos en [[asamblea]] [[asamblea del pueblo]] en [[Esparta]] δήμου δὲ πλήθει νίκην καὶ [[κάρτος]] ἕπεσθαι = <i>que la victoria y la decisión final sean de la asamblea del pueblo</i> Tyrt.3.11, en Atenas ἔδοχσεν τōι δε̄́μοι fórmula de inicio de los decretos <i>IG</i> 1³.1.1 (VI a.C.), ἔδοχσεν τε͂ι βολε͂ι καὶ τōι δε̄́μοι <i>IG</i> 1³.40.1 (V a.C.), τὰ ἐν τῷ δήμῳ εἰρημένα D.7.18, cf. Is.11.48, Pl.<i>R</i>.565b, ὁ ἀνὴρ ἀπήχθη ὑπὸ τοῦ δήμου τοῦ ὑμετέρου παραδεδομένος [[ἤδη]] τοῖς [[ἕνδεκα]] Antipho 5.70, ἐπέδωκεν ἐν τῷ δήμῳ τριακοσίας δραχμάς Is.5.37<br /><b class="num">•</b> fuera de Atenas, de diversas asambleas, en Lindo στεφανωθέντα ... ὑπὸ τοῦ δάμου <i>IG</i> 12(1).58.22 (I d.C.), en Cos, Hp.<i>Ep</i>.9, en Asia Menor <i>TAM</i> 3(1).2.6 (Termeso II a.C.), <i>IEphesos</i> 8.20 (I a.C.), <i>TAM</i> 5.48.11 (Silando II/I a.C.), 487.1 (Hamidiye I d.C.), 514.8 (Meonia I a.C.), en Lemnos δήμοιο [[ἔπος]] θυμηδές A.R.1.705, 714, en Oxirrinco ὁ δ. ἐβόησεν <i>POxy</i>.41.19 (III/IV d.C.), τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ χαίρειν <i>POxy</i>.1407.19 (III d.C.), en Tesalónica αὐτοὺς προαγαγεῖν εἰς τὸν δῆμον = <i>llevarlos ante la [[asamblea]] [[popular]]</i>, <i>Act.Ap</i>.17.5, cf. Plb.32.6.1.<br /><b class="num">2</b> del pueblo en el [[ejercicio]] del [[poder]] [[político]] [[democracia]], [[régimen democrático]] op. ὀλιγαρχίη Hdt.3.82, Arist.<i>Pol</i>.1290^a16, ἡ ... [[φιλία]] ἡ πρὸς τὸν δῆμον Isoc.16.28, ἀριστοκρατίας μὲν γὰρ [[ὅρος]] [[ἀρετή]], ὀλιγαρχίας δὲ [[πλοῦτος]], δήμου δ' [[ἐλευθερία]] Arist.<i>Pol</i>.1294^a11, op. οἱ τύραννοι D.9.33, δῆμον καταπαύειν = <i>derribar la democracia</i> Th.1.107, ἡ τοῦ δήμου [[κατάλυσις]] = <i>el [[derrocamiento]] de la [[democracia]]</i> X.<i>HG</i> 2.3.28, cf. Th.8.64, Isoc.16.6, Arist.<i>Ath</i>.8.4, Philippid.25.7, Plu.2.821f, δῆμον καταστῆσαι = <i>implantar la democracia</i> X.<i>HG</i> 7.3.3, [[πολίτευμα]] δὲ [[εἶναι]] ἐν Χίῳ δῆμον <i>SIG</i> 283.4 (Quíos IV a.C.), ὁ ... δ. ... ἐκομίσατο τὴν πάτριον πολιτείαν D.S.20.46, tb. en plu. D.20.15, δ. ... [[ἔσχατος]] = <i>democracia extremada</i> Arist.<i>Pol</i>.1277^b3<br /><b class="num">•</b> colect. esp. ref. a los partidarios de la democracia [[ὅτε]] οἱ τύραννοι μὲν [[εἶχον]] τὴν πόλιν, ὁ δὲ δ. ἔφευγε = <i>cuando los tiranos se hicieron con la ciudad los demócratas se exiliaron</i> And.<i>Myst</i>.106<br /><b class="num">•</b> [[facción]] o [[partido]] [[popular]] δήμου ... [[προστάτης]] = <i>jefe del partido popular</i> en [[Siracusa]], Th.6.35, cf. en plu. 3.82<br /><b class="num">•</b> como trad. del latin <i>plebs</i> τὴν σύγκλητον καὶ τὸν δῆμον ἐπικυρῶσαι [[τὰς]] συνθήκας Plb.21.17.9, cf. 32.2, D.H.6.88, πραίτωρες δήμων trad. de lat. <i>[[praetores plebis]]</i> Iust.<i>Nou</i>.13.1.1.<br /><b class="num">C</b> aplicado a un solo individuo<br /><b class="num">I</b> de pers.<br /><b class="num">1</b> de hombres [[individuo que forma parte del pueblo]] op. ‘[[príncipe]]’, aún siendo noble οὐδὲ ἔοικε δῆμον ἐόντα παρὲξ ἀγορευέμεν <i>Il</i>.12.213<br /><b class="num">•</b> tard. [[persona que es puro pueblo]], [[plebe]] Synes.<i>Calu</i>.9.<br /><b class="num">2</b> de mujeres [[mujer pública]], [[παχεῖα]], [[δῆμος]], [[ἐργάτις]], [[μυσάχνη]] = <i>[[gorda]], [[mujer pública]], [[prostituta]], [[corrompida]]</i> Archil.88.<br /><b class="num">D</b> bot.<br /><b class="num">1</b> otro n. de [[κατανάγκη]], quizás [[cornicabra]], [[Ornithopus compressus]] L., usada como afrodisíaco, Ps.Dsc.4.131.<br /><b class="num">2</b> otro tipo de [[κατανάγκη]] Ps.Dsc.4.131.<br /><b class="num">• DMic.:</b> <i>da-mo</i>.<br /><b class="num">• Etimología:</b> De *δᾱμο- (cf. irl. <i>dām</i>) &lt; *<i>deH^i̯2</i> ‘[[partir]]’, cf. [[δαίνυμι]].