ἐμπειρία: Difference between revisions

|Definition=ἡ, Ion. [[ἐμπειρίη]]<br><span class="bld">A</span> [[experience]], E.''Ph.''529, Th.4.10; opp. [[ἀνεπιστημοσύνη]], Id.5.7; <b class="b3">ἡ ἐκ πολλοῦ ἐμπειρία</b>, opp. <b class="b3">ἡ δι' ὀλίγου μελέτη</b>, Id.2.85; [[ἡ μὴ 'μπειρία]] = [[want of experience]], Ar.''Ec.''115; δι' ἐμπειρίαν Pl.''Prm.'' 137a; ἐπιστήμῃ, οὐκ ἐμπειρία οἰκείᾳ κεχρημένον Id.''R.''409b: pl., [[Demosthenes|D.]] ''[[Prooemia|Prooem.]]'' 45.<br><span class="bld">2</span> c. gen. rei, [[experience in]], [[acquaintance with]], τῶν πραγμάτων Antipho5.1; μάχης ἐμπειρίᾳ τῆς ἐκείνων Th.3.95; ἀμφοτέρων τῶν ἡδονῶν [[Plato|Pl.]]''[[Republic|R.]]'' 582b; also [[ἐμπειρία]] περί τι X.''HG''7.1.4; ἐμπειρία ἡ κατὰ τὴν πόλιν Th.2.3; ἐμπειρία ἡγεμονική Plb.10.24.4, etc.<br><span class="bld">II</span> [[practice]], without [[knowledge]] of [[principle]]s, especially in Medicine, [[empiricism]], ἰατρὸς τῶν ταῖς ἐμπειρίαις ἄνευ λόγου τὴν ἰατρικὴν μεταχειριζομένων Pl.''Lg.''857c (hence οἱ ἀπὸ τῆς ἐμπειρίας ἰατροί S.E.''M.''8.191, Gal.''Sect.Intr.''1); <b class="b3">κατ' ἐμπειρίαν τὴν τέχνην κτᾶσθαι</b> [[empirically]], Pl.''Lg.''720b; οὐκ ἔστιν τέχνη, ἀλλ' ἐμπειρία καὶ τριβή Id.''Grg.''463b, cf. 465a, ''Lg.''938a (whereas Plb. opposes ἐμπειρία to ἀπειρία καὶ τριβὴ ἄλογος 1.84.6): but also,<br><span class="bld">2</span> [[craft]], τοῖς περὶ τὰς ἐμπειρίας γεγυμνασμένοις Isoc.13.14; <b class="b3">πραγμάτων ἐμπειρία</b>, including [[τέχνη]] and [[ἐπιστήμη]] Metrod.61; <b class="b3">αἱ ἄλλαι ἐμπειρίαι καὶ τέχναι</b> the other [[craft]]s and [[art]]s, Arist.''Pol.''1282a1; <b class="b3">αἱ περὶ τῶν τοιούτων ἐμπειρίαι</b> ib.1297b20; also, [[experiment]]s, πολλαὶ τέχναι ἐκ τῶν ἐμπειριῶν ηὑρημέναι [[Plato|Pl.]]''[[Gorgias|Grg.]]'' 448c.

|dgtxt=-ας, ἡ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> jón. [[ἐμπειρίη]] Hp.<i>Decent</i>.11, <i>Ep</i>.22<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>[[experiencia]], [[saber de la experiencia]] gener. adquirida con la edad ἡμπειρία ἔχει τι λέξαι τῶν νέων σοφώτερον E.<i>Ph</i>.529, cf. <i>Fr</i>.619.3, ἐμπειρίᾳ por experiencia</i> op. [[φύσει]] Lys.2.51, παιδεύεσθαι ... τοὺς νεωτέρους ὑπὸ τῆς τῶν γεραιτέρων ἐμπειρίας X.<i>Lac</i>.5.5, πλῆθος γὰρ χρόνου ποιεῖ τὴν ἐμπειρίαν Arist.<i>EN</i> 1142^a16, αἱ ἐμπειρίαι καὶ τὸ πολλ' ἑορακέναι las experiencias y el haber visto mucho</i> dicho de los ancianos, D.<i>Prooem</i>.45, cf. Men.<i>Dysc</i>.29, ἐμπειρία  καὶ θέα Pl.<i>R</i>.467a, cf. Plu.2.789d, D.S.1.1<br /><b class="num">•</b>[[experiencia]] vital θεράπευε ... πίστιν, ἐμπειρίαν, ἐπιδεξιότητα Pittac. en <i>Septem</i> 5.13, ἐμπειρίᾳ δὲ καὶ μνήμῃ καὶ σοφίᾳ καὶ τέχνῃ ... χρώμεθα como algo propio del ser humano, Anaxag.B 21b, adquirida por comunidades, Th.2.85, ἐξ ἐμπειρίας τὰ βέλτιστα τῇ πόλει συμβουλεύειν Aeschin.3.2, cf. Str.5.1.5, Paus.9.13.9, D.Chr.32.60, ref. viejo caballo de carreras ὑφ' ἅρματι μέλλοντι ἀγωνιεῖσθαι καὶ δι' ἐμπειρίαν τρέμοντι τὸ μέλλον Pl.<i>Prm</i>.137.<br /><b class="num">2</b> [[experiencia]], [[conocimiento práctico]] especializado, gener. c. gen. obj. o giro prep.:<br /><b class="num">a)</b> en cont. militar κατὰ τὸν πόλεμον ἐμπειρία  Th.6.72, cf. Isoc.6.48, D.C.36.28.1, ἡ ἐν τοῖς ὅπλοις ἐμπειρία  <i>SEG</i> 22.110.19 (Atenas I a.C.)<br /><b class="num">•</b>del terreno o la topografía μάχης τε ἐμπειρίᾳ τῆς ἐκείνων καὶ χωρίων por su experiencia en el modo de combatir y el territorio de aquellos</i> Th.3.95, cf. 7.44, κατὰ τὴν πόλιν Th.2.3, cf. Plb.14.3.7<br /><b class="num">•</b>de la marina τῆς θαλάσσης Th.7.21, cf. 1.142, 4.10, τῶν πλόων X.<i>Ath</i>.1.20<br /><b class="num">•</b>dicho de armas y cuerpos especiales ἐν τῷ πεζῷ Th.2.89, cf. 4.33, ἵππων δυνάμεως X.<i>Eq.Mag</i>.5.4, διὰ τόξων Hdn.4.10.3, unido a otros conocimientos y cualidades αἱ περὶ τῶν τοιοῦτων ἐμπειρίαι καὶ τάξεις τοῖς ἀρχαίοις οὐχ ὑπῆρχον los antiguos carecían de conocimientos técnicos y tácticas en relación con eso (la [[caballería]] o la [[infantería]] pesada)</i>, Arist.<i>Pol</i>.1297^b20, ἐμπειρία  καὶ τόλμα op. [[ἀνεπιστημοσύνη]] καὶ [[μαλακία]] Th.5.7, cf. Arist.<i>Pol</i>.1309^b5, equiparable y aun superior a la [[ἀνδρεία]] Arist.<i>EN</i> 1116^b3, ἡγεμονική ἐμπειρία  Plb.10.24.4, cf. D.C.25.3, op. [[ἀπειρία]] καὶ τριβὴ [[ἄλογος]] Plb.1.84.6, cf. I.<i>BI</i> 1.305;<br /><b class="num">b)</b> ref. la oratoria D.18.277, Antipho 5.1, Isoc.15.296, ἀ[μφὶ] τὸ ῥητορεύειν Phld.<i>Herc</i>.1692.3.9, τοῦ λέγειν ... καὶ τοῦ ἀκούειν Arr.<i>Epict</i>.2.24.5, como algo que se aprende y se ejercita ἡ μὴ 'μπειρία la [[falta]] de [[experiencia]]</i> de las mujeres para expresarse en la asamblea, Ar.<i>Ec</i>.115, τὸ περὶ τὴν ἐμπειρίαν [[γυμνάσιον]] Isoc.15.188;<br /><b class="num">c)</b> ref. asuntos legales y de estado οἰ μὲν τοίνυν κατ' ἐνιαυτὸν εἰς τὰς ἀρχὰς εἰσιόντες ... ἰδιῶται γίγνονται πρὶν ... λαβεῖν ἐμπειρίαν αὐτῶν los que cada año acceden a los cargos, vuelven a ser ciudadanos particulares antes de haber adquirido experiencia de ellos (los asuntos de la ciudad)</i>, Isoc.3.17, ἐμπειρίαν ἔχοντες τοῦ νόμου que tenían conocimiento y práctica de la ley</i> mosaica, Aristeas 39, τῶν πραγμάτων Hdn.1.1.6, cf. Phld.<i>Rh</i>.2.141Aur., Hermog.<i>Id</i>.1 (p.213), <i>A.Al</i>.7.148, en inscr. honoríf. ἐνπειρίας νόμων ... [[ἕνεκα]] por su [[jurispericia]]</i>, <i>SEG</i> 45.1676 (Estratonicea III d.C.);<br /><b class="num">d)</b> ref. el ejercicio de τέχναι [[experiencia]], [[oficio]], [[pericia]] de la medicina προδιαστέλλεσθαι οὖν χρὴ τὸ ἐκβησόμενον ἐκ τῆς ἐμπειρίης hay que explicar de antemano gracias a la experiencia lo que va a suceder</i> Hp.<i>Decent</i>.11, en inscr. honoríf. ἁ κατὰ τὰν ἰατρικὰν τέχναν ἐμπειρία  <i>SEG</i> 41.680.27 (Cos II a.C.), πολλοὺς τῶν πολιτῶν ... τῇ [[αὑτοῦ]] ἐμπειρίᾳ τε καὶ ἐπιμελείᾳ θερα[πε] ύσας <i>IG</i> 12(6).12.14 (Samos II a.C.), de la geometría ἐμπειρία  γραμμῶν Ath.Mech.7.8, de la gramática y escritura γραμματικὴ ἐστιν ἐμπειρία  τῶν παρὰ ποιηταῖς τε καὶ συγγραφεῦσιν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ λεγομένων D.T.629.2, γραμματικὴν ἐμπειρίαν ἀναλαβών I.<i>AI</i> 20.263.<br /><b class="num">II</b> op. al ‘[[saber]]’ de un [[aprendizaje]] [[intelectual]], esp. en fil. y cien.<br /><b class="num">1</b> [[saber empírico]], [[empirismo]]<br /><b class="num">a)</b> sent. neg., considerado insuficiente o inútil para la [[adquisición]] de [[ciencia]] y [[τέχνη]], esp. por Platón ([[ὀψοποιική]]) οὐκ ἔστιν τέχνη ἀλλ' ἐμπειρία  καὶ τριβή Pl.<i>Grg</i>.463b, cf. <i>Phlb</i>.55e, ἐμπειρία  οἰκεία op. [[ἐπιστήμη]] Pl.<i>R</i>.409b, de ciertos médicos κατ' ἐμπειρίαν τὴν τέχνην κτᾶσθαι Pl.<i>Lg</i>.720b, τις ἰατρὸς τῶν ταῖς ἐμπειρίαις [[ἄνευ]] λόγου τὴν ἰατρικὴν μεταχειριζομένων Pl.<i>Lg</i>.857c, προστάξας δ' αὐτῷ τὰ δόξαντα ἐξ ἐμπειρίας Pl.<i>Lg</i>.720c, αἱ ἅλλαι ἐμπειρίαι καὶ τέχναι Arist.<i>Pol</i>.1282^a1, cf. Plu.2.263a, ἐκ τῶν πράξεων ἐμπειρία  ... σφαλερά D.61.43;<br /><b class="num">b)</b> sent. posit. [[conocimiento empírico]] equiv. ἐπιστήμη o ‘[[ciencia]]’ πολεμικὴ ἐμπειρία  Th.1.121, cf. 6.18, necesario para la adquisición de τέχναι: πολλαὶ τέχναι ... εἰσὶν ἐκ τῶν ἐμπειριῶν ἐμπείρως ηὑρημέναι Pl.<i>Grg</i>.448c, cf. Arist.<i>Metaph</i>.981^a4, op. pero compatible con la reflexión teórica ἐμπειρίᾳ μέτιθι καὶ φιλοσοφίᾳ Isoc.2.35, dif. de [[ἐπιστήμη]] junto con τέχναι por su carácter puramente utilitario, Plb.3.4.10, ἀπ' ἰδίας ἐμπειρίας, οὐκ ἀπὸ φιλοσοφίας γίνεσθαι συμβαίνει ref. al <i>Económico</i> de Jenofonte, Phld.<i>Oec</i>.7.31, οἱ δὲ χρησιμωτέρας τὰς τῶν αἰσθητῶν ἐμπειρίας ἀποφαίνονται τῶν ἐν αὐτῇ καθόλου θεωρουμένων otros declaran que las ciencias empíricas basadas en los objetos sensibles son más útiles que los teoremas generales contenidos en ella</i> e.d. la geometría, Procl.<i>in Euc</i>.p.25.19;<br /><b class="num">c)</b> propio del sabio estoico [[conocimiento]], [[sabiduría]] empíricos de lo que es φύσει equiv. a [[excelencia]] [[moral]] ἴσον ἐστὶ τὸ κατ' ἀρετὴν ζῆν τῷ [[κατ' ἐμπειρίαν]] τῶν φύσει συμβαινόντων ζῆν Chrysipp.<i>Stoic</i>.3.3.28, cf. Zeno <i>Stoic</i>.1.52.31, ἀλή[θ] εια καὶ ἡ [περὶ τῶ] ν πραγμάτων ... ἐμπειρία  Diog.Bab.<i>Stoic</i>.3.237.8.<br /><b class="num">2</b> [[empirismo]], como [[información]], [[adquisición o recogida de datos]], [[método empírico]] como punto de partida de la ciencia ἐκ δὲ ἐμπειρίας ... τέχνης ἀρχὴ καὶ ἐπιστήμης Arist.<i>APo</i>.100^a6, cf. Chrysipp.<i>Stoic</i>.2.28.18, ilustrado con la astronomía λέγω τὴν ἀστρολογικὴν μὲν ἐμπειρίαν (τὰς ἀρχὰς παραδοῦναι) τῆς ἀστρολογικῆς ἐπιστήμης Arist.<i>APr</i>.46^a19, D.S.19.55, Vett.Val.54.6<br /><b class="num">•</b>sistemático, como resultado de investigación τὴν ἐμπειρίαν προσλαβὼν χώρας καὶ τόπου διὰ τῆς ἱστορίας adquiriendo la información empíricamente mediante la investigación de campo</i> en botánica, Thphr.<i>CP</i> 2.13.5, de la sofística οὐδ' εἶναι τῆς ῥητορικῆς ἴδιον, τὴν δ' ἐμπειρίαν τὴν ἐν τοῖς πράγμασιν μεθοδικὴν (dicen) que no es nada propio de la retórica sino un saber empírico metódico relativo a las cuestiones prácticas</i> Phld.<i>Rh</i>.2.53.4Aur.<br /><b class="num">•</b>esp. ref. la [[escuela médica empírica]] οἱ ἀπὸ τῆς ἐμπειρίας ἰατροί S.E.<i>M</i>.8.191, cf. <i>P</i>.1.236, Gal.1.65, que busca εὕρεσις el ‘[[descubrimiento]]’ op. [[λόγος]] Gal.10.163, basada en la observación personal, la [[investigación]] y el paso a la analogía, Theodas en Gal.<i>Subf.Emp</i>.39.9, ἡ ἐμπειρία  οὐδὲν διαφέρει τῆς αὐτοψίας Gal.<i>Subf.Emp</i>.39.10, ἐ ... ἡ τοῦ φανέντος τήρησις el empirismo es ... la observación del fenómeno</i>, Gal.<i>Subf.Emp</i>.39.13, unida a μνήμη Gal.<i>Subf.Emp</i>.41.1, que permite conocer τὴν δύναμιν ἑκάστου τῶν φαρμάκων ἐξ ἐμπειρίας Gal.11.482.<br /><b class="num">3</b> como elemento de juicio [[prueba de la experiencia]], [[criterio empíríco]] permite a los versados en una τέχνη [[resolver]] ambigüedades, S.E.<i>P</i>.2.256, 258, κρίνεσθαι πᾶν ἢ φρονήσει ἢ λόγῳ ἢ ἐμπειρίᾳ Procl.<i>in R</i>.2.82, cf. 83.<br /><b class="num">III</b> medic. [[ciencia experimental]], [[experimentación]] τριβικὴ ἐμπειρία  Gal.<i>Subf.Emp</i>.40.5, cf. 37.5.

|trtx=====[[experience]]===