3,274,313
edits
ἀρύω: Difference between revisions
From LSJ
m
Text replacement - "Uebh." to "Übh."
(Bailly1_1) |
m (Text replacement - "Uebh." to "Übh.") |
||
| (43 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=aryo | |Transliteration C=aryo | ||
|Beta Code=a)ru/w | |Beta Code=a)ru/w | ||
|Definition=(A) [ᾰ], | |Definition=(A) [ᾰ], Simon.45, Att. [[ἀρύτω]] [ῠ] [[Plato|Pl.]]''[[Phaedrus|Phdr.]]''253a; Aeol. part.<br><span class="bld">A</span> ἀρυτήμενοι Alc.47: impf. ἤρῠον Hes.''Sc.''301; ἄρυον [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]]: aor. ἤρῠσα Pherecr.138, [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''1.3.9:—Med., [[ἀρύτομαι]] Ar.''Nu.''272; [[ἀρύομαι]] Aeschin.Socr.11, ''AP''9.37 (Tull. Flacc.), etc.: fut. ἀρύσομαι [ῠ] ''AP''9.230 (Honest.), Luc.''DMar.''6.1: aor. ἠρῠσάμην Plu.2.516c; opt. ἀρῠσαίμην E.''Hipp.''209 (lyr.); inf. ἀρύσασθαι [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''1.2.8; part. [[ἀρυσάμενος]] [[Herodotus|Hdt.]] 8.137, Ep. [[ἀρυσσάμενος]] Hes.''Op.''550:—Pass., aor. ἠρύθην, ἀπαρῠθείς Alex.45.6; also ἀρυσθείς Hp.''Nat.Puer.''25, Plu.2.690b:—[[draw]] [[water]], [[wine]], etc., <b class="b3">τοὶ δ' ἤρυον</b> others [[draw|drew off]] the [[must]], Hes.''Sc.''301; ἀρυόντεσσιν.. [[ὕδωρ]] Simon.45; ἐκ [[πίθων|πιθῶνος]] ἤρυσαν [[ἄκρατος|ἄκρατον]] Pherecr. l. c.; ἀρύσαντες ἀπ' αὐτῆς [τῆς φιάλης] τῷ κυάθῳ [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''1.3.9; μέλισσαι [[νέκταρ]] ἀρύουσιν ''Lyr.Alex.Adesp.''7.18: metaph., <b class="b3">κἂν ἐκ Διὸς ἀρύτωσιν</b> if they [[draw]] [[inspiration]] from [[Zeus]], [[Plato|Pl.]]''[[Phaedrus|Phdr.]]''253a.<br><span class="bld">II</span> Med., [[draw water for oneself]], <b class="b3">ἀρυσσάμενος ποταμῶν ἄπο</b> having [[draw]]n [[water]] from... Hes.''Op.''550; σφῷν ἀρύσασθαι Pherecr.130.5; ἀρύσασθαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''1.2.8; ἐκ τοῦ κρατῆρος Pl.''Criti.''120a: c. acc., ἀρύσασθαι ὑδάτων [[πῶμα]] E.''Hipp.''209; ἀ. ἐκ τῶν ποταμῶν μέλι καὶ γάλα Pl. ''Ion''534a: c. gen. partit., ὑδάτων ἀ. πρόχοισι Ar.''Nu.''272; <b class="b3">ἐς τὸν κόλπον τρὶς ἀρυσάμενος τοῦ ἡλίου</b> [[having]] (as it were) [[draw]]n the [[ray]]s of the [[sun]] into [[his]] [[bosom]], [[Herodotus|Hdt.]]8.137: generally, [[draw in]], [[τροφή|τροφῆς]] καὶ [[πνεύμα]]τος Diog.Bab. ap. Gal.5.281; [[μαντική|μαντικῆς]] Plu.2.411f; [[πλοῦτος|πλοῦτον]] Id.''Caes.'' 29; καιροῦ καὶ τύχης Eun.''Hist.''p.256 D.<br><span class="bld">2</span> of [[star]]s [[rising]] [[from]] the [[sea]], οἵ τ' ὠκεανοῦ ἀρύονται ἀστέρες Arat.746.<br /><br />(B), only in Lexx., <b class="b3">ἀρύει· ἀντὶ τοῦ λέγει, βοᾷ</b>, [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]]; ἀρύουσαι· λέγουσαι, κελεύουσαι, Id. (Syrac., acc. to ''EM''134.12):—Med., [[ἀρύσασθαι]]· [[ἐπικαλέσασθαι]], [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]] | ||
}} | |||
{{DGE | |||
|dgtxt=<b class="num">• Prosodia:</b> [ᾰρῠ-]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [act. impf. ἄρυον Hsch.; med. aor. part. ἀρυσσάμενος Hes.<i>Op</i>.550, pas. ἀρυσθέν Hp.<i>Nat.Puer</i>.25; perf. part. [[ἀρηρυμένου]] Hsch.]<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>[[sacar agua o vino]] para escanciar a otros οἱ γε μὲν ἐτράπεον, τοὶ δ' ἤρυον unos pisaban (la uva), otros sacaban el mosto</i> Hes.<i>Sc</i>.301, σιγήσας ἄρυσαι <i>AP</i> 9.37 (Tull.Flacc.), ἀπ' αὐτῆς (φιάλης) τῷ κυάθῳ X.<i>Cyr</i>.1.3.9, cf. Simon.72b<br /><b class="num">•</b>c. ac. int. κἀκ πιθῶνος ἤρυσαν ἄκρατον Pherecr.147, νεκταρέης ... ἀμεμφέα βότρυν ὀπώρης Nonn.<i>D</i>.24.229, ἐκ βυθίων λαγόνων ... βεβιημένον ὕδωρ Nonn.<i>Par.Eu.Io</i>.4.15, en v. pas. ἀρυσθὲν τὸ ὕδωρ τοῦ χειμῶνος el agua sacada en invierno</i> Hp.l.c., cf. Plu.2.690b<br /><b class="num">•</b>en v. med. [[sacar agua]] para uno mismo, como explicación al fenómeno de las lluvias ἀὴρ ... ἀρυσσάμενος ποταμῶν ἀπὸ αἰεναόντων Hes.<i>Op</i>.l.c., cf. οἱ τ' ὠκεανοῦ ἀρύονται ἀστέρες las estrellas que surgen del océano (ref. a la llegada de Arturo con el anuncio de las lluvias)</i>, Arat.746<br /><b class="num">•</b>gener. para beber φέρονται δὲ οἴκοθεν ... κώθωνα, ὡς ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ ἀρύσασθαι X.<i>Cyr</i>.1.2.8, διψῶν ... ἠρύσατο τῆς πηγῆς Plu.2.516c, ἀρυσάμενοι ἀγγείῳ Plu.2.690b<br /><b class="num">•</b>c. ac. int. [[ἔνθα]] χερνίβεσσιν ἀρύεται τὸ Μοισᾶν ... ὕδωρ Simon.72a, τὰς θυγατέρας ... πέμπει ὕδωρ τε ἀρυσομένας Luc.<i>DMar</i>.8.1, εἰς στόμα ... χερσὶ ... βαθυνομένῃσιν ἀρύετο πάτριον ὕδωρ Nonn.<i>D</i>.42.93, cf. Hierocl.<i>Facet</i>.96, Pamprepius 3.61, ἀπὸ κρηνῖδος καθαρῶν ὑδάτων πῶμ' ἀρυσαίμαν E.<i>Hipp</i>.209<br /><b class="num">•</b>c. otros líquidos [[extraer]], [[sacar]] ὥσπερ αἱ βάκχαι ἀρύονται ἐκ τῶν ποταμῶν μέλι καὶ [[γάλα]] Pl.<i>Io</i> 534a, cf. Aeschin.Socr.11c.<br /><b class="num">2</b> [[libar]] (μέλισσαι) τὸ γλυκὺ νέκταρ <i>Lyr.Alex.Adesp</i>.7.18, en v. med., fig. ἀρύσῃ Πιερίδων χάριτας libaras la gracia de las Musas</i>, <i>AP</i> 9.230 (Honest.).<br /><b class="num">II</b> fig. en v. med.<br /><b class="num">1</b> [[coger]], [[atraer hacia sí]] con gen. ἐς τὸν κόλπον τρὶς ἀρυσάμενος τοῦ ἡλίου metiendo por tres en su regazo el sol (reflejado)</i>, Hdt.8.137<br /><b class="num">•</b>[[sacar provecho]], [[explotar]] c. gen. ὃ πρῶτον τροφῆς ... ἀρύεται (el corazón es) el primero que saca provecho del alimento</i> Diog.Bab.<i>Stoic</i>.3.216, ἀρύεσθαι μαντικῆς Plu.2.411f, c. ac. τὸν Γαλατικὸν πλοῦτον ἀρύεσθαι explotar la riqueza de los galos</i> Plu.<i>Caes</i>.29.<br /><b class="num">2</b> [[impetrar]] c. ac. εὐδοκίαν παρὰ κυρίου Sm.<i>Pr</i>.8.35.<br /><b class="num">• Etimología:</b> De Ϝαρύω < *<i>°H<sup>u̯</sup>r</i>- ‘[[agua]]’, cf. ai. <i>vā́r</i> ‘[[agua]]’, toc. A. <i>wär</i>, B <i>war</i>.<br />sólo en lexicógrafos ἀρύει· ἀντιλέγει. βοᾷ Hsch., ἀρύσασθαι· ἐπικαλέσασθαι Hsch., τὸ ἀρύειν, ὅπερ ἐπὶ τὸ ἐπικαλεῖσθαι ἔταττον, καὶ μάλιστα Συρακούσιοι ... <i>EM</i> 134.126.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Rel. lat. <i>ōro</i>, arm. <i>uranam</i>, het. <i>aruwai</i> de la raíz *<i>eH3r</i>- en grado ø, v. [[ἀρνέομαι]]. | |||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0364.png Seite 364]] fut. [[ἀρύσω]], schöpfen, Wasser herausschöpfen, Hes. Sc. 301; auch im med., Op. 548; att. Form, Ar. Nub. 273; med., ἐκ τοῦ κρατῆρος Plat. Critia 120 a; ἐκ τῶν ποταμῶν [[μέλι]] καὶ [[γάλα]] ἀρύτονται Ion. 534 a; ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ Xen. Cyr. 1, 2. 8; übtr., ψυχὴν ἀπὸ στηθέων Ap. Rh. 3, 1015. | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0364.png Seite 364]] fut. [[ἀρύσω]], schöpfen, Wasser herausschöpfen, Hes. Sc. 301; auch im med., Op. 548; att. Form, Ar. Nub. 273; med., ἐκ τοῦ κρατῆρος Plat. Critia 120 a; ἐκ τῶν ποταμῶν [[μέλι]] καὶ [[γάλα]] ἀρύτονται Ion. 534 a; ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ Xen. Cyr. 1, 2. 8; übtr., ψυχὴν ἀπὸ στηθέων Ap. Rh. 3, 1015. Übh., sich erwerben, μισθόν, πλοῦτον, Sp., wie Plut. Bei Arat. Dios. 14, ὠκεανοῦ ἀρύονται, sie schöpfen sich heraus, tauchen auf aus dem Ocean. | ||
}} | |||
{{bailly | |||
|btext=<span class="bld">1</span><i>f.</i> ἀρύσω, <i>ao.</i> [[ἤρυσα]], <i>pf.</i> [[ἤρυκα]];<br />puiser : [[ἀπό]] τινος dans un vase, à une source, <i>etc.</i><br /><i><b>Moy.</b></i> [[ἀρύομαι]] puiser pour soi : [[ἀπό]] τινος, ἔκ τινος, τινος à qch (à l'eau d'une source, d'un fleuve, <i>etc.</i>) ; <i>fig.</i> ἄ. πλοῦτον PLUT gagner une fortune.<br />'''Étymologie:''' DELG pas d'étym. sûre -- Babiniotis pê apparenté à [[εὑρίσκω]]. | |||
}} | |||
{{elru | |||
|elrutext='''ἀρύω:'''<br /><b class="num">1</b> тж. med. [[черпать]] (ἀπὸ τῆς φιάλης Xen.; med. ἀπὸ ποταμοῦ Hes., Xen. и ἐκ ποταμοῦ Plat.; ὑδάτων Her.; ὑδάτων [[πῶμα]] Eur.; ἀγγείῳ Plut.): ἐκ Διὸς ἀ. Plat. получать вдохновение от Зевса; ἀρύσασθαι μαντικῆς Plut. преисполниться пророческим даром;<br /><b class="num">2</b> med. [[захватывать]], [[собирать]] (τὸν Γαλατικὸς πλοῦτον Plut.). | |||
}} | }} | ||
{{ls | {{ls | ||
|lstext='''ἀρύω''': Σιμων. 55. Ἀττ. ἀρύτω [ῠ], Πλάτ. Φαῖδρ. 253Α (πρβλ. [[ἀνύω]], [[ἀνύτω]]): παρατ. ἤρυον Ἡσ. Ἀσπ. 301: ἀόρ. ἤρῠσα Φερεκρ. ἐν «Πετάλῃ» 5, Ξεν.: ― Μέσ., ἀρύτομαι Ἀριστοφ. Νεφ. 272, ἀρύομαι Ἀνθ., κτλ. (πρβλ. [[ἀρύσσομαι]]): μέλλ. ἀρύσομαι Ἀνθ. Π. 9. 230, Λουκ.: ἀόρ. ἠρῠσάμην Πλούτ.· εὐκτ. ἀρῠσαίμην Εὐρ. Ἱππ. 210 (λυρ.), ἀπαρ. ἀρύσασθαι Ξεν., μετ. ἀρῠσάμενος Ἡρόδ., Ἐπ. ἀρυσσάμενος Ἡσ.: ― Παθ., ἀόρ. ἠρύθην, ἀπαρῠθεὶς Ἄλεξ. ἐν «Δημητρίῳ» 6, 6· [[ὡσαύτως]], ἠρύσθην Ἱππ. 244. 44 καὶ 49, Πλούτ. 2. 690C· ἀντλῶ [[ὕδωρ]] ἢ οἱονδήποτε [[ἄλλο]] ὑγρόν, οἵγε μὲν ἐτράπεον, τοὶ δ’ ἤρυον, οἱ μὲν ἐπάτουν τὰς σταφυλὰς οἱ δὲ ἐλάμβανον τὸ [[γλεῦκος]] ἐκ τοῦ ὑποληνίου, Ἡσ. Ἀσ. 301· ἀρυόντεσσιν... [[ὕδωρ]] Σιμων. 55· ἐκ πιθῶνος ἤρυσαν ἄκρατον Φερεκρ. ἔνθ’ ἀνωτ.· ἀρύσαντες ἀπ’ αὐτῆς (τῆς φιάλης) τῷ κυάθῳ Ξεν. Κύρ. 1. 3. 9· μεταφ., κἂν ἐκ Διὸς ἀρύτωσιν, καὶ ἂν ἐκ τοῦ Διὸς λαμβάνωσιν ἔμπνευσιν, Πλάτ. Φαῖδρ. 253Α. ΙΙ. Μέσ. ἀντλῶ, [[λαμβάνω]] [[ὕδωρ]] (δι’ ἐμαυτόν), ἀρυσάμενος ποταμῶν ἄπο Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 548· σφῶν ἀρύτεσθαι Φερεκρ. ἐν «Πέρσαις» 1. 5· ἀρύσασθαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ Ξεν. Κύρ. 1. 2, 8· μετ’ αἰτ., ἀρύσασθαι ὑδάτων [[πῶμα]] Εὐρ. Ἱππ. 210· ἀρ. ἐκ τῶν ποταμῶν [[μέλι]] καὶ [[γάλα]] Πλάτ. Ἴων 534Α· | |lstext='''ἀρύω''': Σιμων. 55. Ἀττ. ἀρύτω [ῠ], Πλάτ. Φαῖδρ. 253Α (πρβλ. [[ἀνύω]], [[ἀνύτω]]): παρατ. ἤρυον Ἡσ. Ἀσπ. 301: ἀόρ. ἤρῠσα Φερεκρ. ἐν «Πετάλῃ» 5, Ξεν.: ― Μέσ., ἀρύτομαι Ἀριστοφ. Νεφ. 272, ἀρύομαι Ἀνθ., κτλ. (πρβλ. [[ἀρύσσομαι]]): μέλλ. ἀρύσομαι Ἀνθ. Π. 9. 230, Λουκ.: ἀόρ. ἠρῠσάμην Πλούτ.· εὐκτ. ἀρῠσαίμην Εὐρ. Ἱππ. 210 (λυρ.), ἀπαρ. ἀρύσασθαι Ξεν., μετ. ἀρῠσάμενος Ἡρόδ., Ἐπ. ἀρυσσάμενος Ἡσ.: ― Παθ., ἀόρ. ἠρύθην, ἀπαρῠθεὶς Ἄλεξ. ἐν «Δημητρίῳ» 6, 6· [[ὡσαύτως]], ἠρύσθην Ἱππ. 244. 44 καὶ 49, Πλούτ. 2. 690C· ἀντλῶ [[ὕδωρ]] ἢ οἱονδήποτε [[ἄλλο]] ὑγρόν, οἵγε μὲν ἐτράπεον, τοὶ δ’ ἤρυον, οἱ μὲν ἐπάτουν τὰς σταφυλὰς οἱ δὲ ἐλάμβανον τὸ [[γλεῦκος]] ἐκ τοῦ ὑποληνίου, Ἡσ. Ἀσ. 301· ἀρυόντεσσιν... [[ὕδωρ]] Σιμων. 55· ἐκ πιθῶνος ἤρυσαν ἄκρατον Φερεκρ. ἔνθ’ ἀνωτ.· ἀρύσαντες ἀπ’ αὐτῆς (τῆς φιάλης) τῷ κυάθῳ Ξεν. Κύρ. 1. 3. 9· μεταφ., κἂν ἐκ Διὸς ἀρύτωσιν, καὶ ἂν ἐκ τοῦ Διὸς λαμβάνωσιν ἔμπνευσιν, Πλάτ. Φαῖδρ. 253Α. ΙΙ. Μέσ. ἀντλῶ, [[λαμβάνω]] [[ὕδωρ]] (δι’ ἐμαυτόν), ἀρυσάμενος ποταμῶν ἄπο Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 548· σφῶν ἀρύτεσθαι Φερεκρ. ἐν «Πέρσαις» 1. 5· ἀρύσασθαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ Ξεν. Κύρ. 1. 2, 8· μετ’ αἰτ., ἀρύσασθαι ὑδάτων [[πῶμα]] Εὐρ. Ἱππ. 210· ἀρ. ἐκ τῶν ποταμῶν [[μέλι]] καὶ [[γάλα]] Πλάτ. Ἴων 534Α· μετὰ γεν. διαιρετ., ἀρύτεσθαι Νείλου ὑδάτων, ἀντλεῖν ἐκ τῶν ὑδάτων τοῦ Νείλου, Ἀριστοφ. Νεφ. 272· [[οὕτως]], ἐς τὸν κόλπον τρὶς ἀρυσάμενος τοῦ ἡλίου, ἀντλήσας ([[οὕτως]] εἰπεῖν) ἐκ τῶν ἀκτίνων τοῦ ἡλίου εἰς τὸν κόλπον αὐτοῦ, Ἡρόδ. 8. 137· μεταφ., ἀρ. μαντικῆς Πλούτ. 2. 411F. 2) Ἐν Ἀράτῳ 746, ἐπὶ ἀστέρων, ὠκεανοῦ ἀρύονται, ἀνασύρουσιν ἑαυτούς, δηλ. ἀνατέλλουσιν ἐκ τοῦ ὠκεανοῦ, [[ἔνθα]] ὁ Βουττμ. καὶ Schneid. αἴρονται. 3) ἀρυτήμενος (ὡς εἰ ἐκ ῥήμ. ἀρύτημι) Ἀλκαῖος παρ’ Ἀθην. 38Ε (47 Bgk.) ἐκ διορθ. Seidl. ἀντὶ τοῦ ἀρητύμενοι. | ||
}} | |||
{{grml | |||
|mltxt=(και αρύομαι) (AM [[ἀρύω]], Α και ἀρύτω)<br /><b>μτφ.</b> [[αντλώ]], [[συγκεντρώνω]] υλικά [[αγαθά]] ή πληροφορίες από κάποια [[πηγή]] ή πηγές<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[αντλώ]] [[νερό]] ή [[άλλο]] [[υγρό]]<br /><b>2.</b> <b>μέσ.</b> α) [[υδρεύομαι]]<br />β) (για αστέρια) [[ανατέλλω]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολ. Η [[άποψη]] ότι το [[αρύω]] [[είναι]] σύνθετο <span style="color: red;"><</span> <i>Fαρ</i>- ([[πρβλ]]. σανσκρ. <i>v</i><i>ā</i><i>r</i>- «[[νερό]]») <span style="color: red;">+</span> <b>(ενεστ.)</b> <i>ύω</i> ([[πρβλ]]. <i>αφ</i>-<i>ύω</i>, <i>αύω</i>) δεν [[είναι]] ικανοποιητική, ενώ η ετυμολόγηση του τ. <span style="color: red;"><</span> <i>Fαρύω</i> ([[πρβλ]]. (<i>F</i>)<i>αρυσσάμενος</i>, <b>Ησίοδ.</b>) συνδέει το ρ. [[αρύω]] με το αρμ. <i>gerem</i> «[[αιχμαλωτίζω]], [[παίρνω]]» ([[πρβλ]]. [[καλύπτω]] με αρχ. ιραν. <i>celim</i>). Τέλος, με μεταπτωτική [[μεταβολή]] της ρίζας του (<i>Fαρ</i>-<i>υ</i> / <i>Fερ</i>-σχετίζεται το [[αρύω]] με το [[ευρίσκω]] ([[πρβλ]]. [[βαρύς]] -[[βρίθω]]) [[καθώς]] και με το αρχ. ιραν. <i>f</i><i>ū</i><i>ar</i> «πέτυχα, βρήκα» και πιθ. με το μεσαίων, ιραν. <i>feraim</i> «[[χύνω]], [[αποβάλλω]]». Στην αττική διάλεκτο χρησιμοποιείται ο τ. <i>αρύτω</i> ([[πρβλ]]. [[ανύω]] -[[ανύτω]]), ενώ στη Λεσβιακή παραδίδεται μτχ. <i>αρυτήμενοι</i> <span style="color: red;"><</span> <b>(ρ.)</b> <i>αρυτέω</i>. Το ρ. [[αρύω]] απαντά στον Ησίοδο, στην Ιωνική -Αττική και την Κοινή, με βασική [[σημασία]] «[[αντλώ]]», έχει δε παράλληλη σημασιολογική [[χρήση]] με το ρ. <i>αφύσσω</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[αρυστήρ]], [[αρύταινα]], [[αρυτήρ]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[αναρύτω]], [[απαρύω]] και <i>απαρύτω</i>, <i>διαρύω</i> και [[διαρύτω]], [[εξαρύω]], [[επαρύτω]]]. | |||
}} | |||
{{lsm | |||
|lsmtext='''ἀρύω:''' Αττ. [[ἀρύτω]] <i>[ῠ]</i>, παρατ. [[ἤρυον]], αόρ. αʹ <i>ἤρῠσα</i> — Μέσ. μέλ. ἀρύσομαι [ῠ], αόρ. αʹ <i>ἠρῠσάμην</i>, Επικ. μτχ. <i>ἀρυσσάμενος</i> — Παθ. αόρ. αʹ ἠρύθην [ῠ]· [[αντλώ]] [[νερό]] ή οποιοδήποτε [[άλλο]] [[υγρό]], ἀρυσσάμενος ποταμῶν [[ἄπο]], έχω τραβήξει, αντλήσει [[νερό]] από τα ποτάμια, σε Ησίοδ.· <i>ἀρύσασθαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ</i>, σε Ξεν.· με αιτ., ἀρύσασθαι [[πῶμα]], σε Ευρ.· με γεν. διαιρ., <i>ἀρύτεσθαι Νείλου ὑδάτων</i>, αντλεί από τα νερά του Νείλου, σε Αριστοφ.· <i>ἐςτὸν κόλπον τρὶς ἀρυσάμενος τοῦ ἡλίου</i>, άντλησε από τις ακτίνες του ήλιου στον [[κόλπο]] του, σε Ηρόδ. | |||
}} | }} | ||
{{ | {{etym | ||
| | |etymtx=1.<br />Grammatical information: v.<br />Meaning: <b class="b2">draw (water)</b> (Hes.).<br />Other forms: Aor. <b class="b3">ἀρύσαι</b><br />Dialectal forms: with <b class="b3">τ-</b>enlargement (Schwyzer 704) Att. [[ἀρύτω]], Lesb. (Alk.) [[ἀρυτήμενοι]]<br />Compounds: <b class="b3">οἰν-ήρυσις</b> (Ar.)<br />Derivatives: [[ἀρυστήρ]], <b class="b3">-ῆρος</b> m. [[spoon]]. <b class="b3">ἄρυσ-τις</b> f. [[ladle]] (S.); Schwyzer 504, Chantr. Form. 275f. [[ἀρυσάνη]] (Timo), cf. [[λεκάνη]] etc.; [[ἄρυσος]] m. [[wicker-basket]] (Hdn.), cf. [[τάμισος]], [[πέτασος]] etc., Schwyzer 516, Chantr. Form. 435.<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: Unknown. Frisk, Eranos 50, 1952, 1-8 takes it as <b class="b3">*Ϝαρύω</b> (cf. <b class="b3">(Ϝ)αρυσσάμενος</b> Hes. Op. 550) and connects Arm. [[gerem]] <b class="b2">(take) prisoner)</b>, and [[εὑρίσκω]] [[find]] (as <b class="b2">*uer-</b>) and OIr. [[fūar]] [[inveni]]; the Greek <b class="b3">-α-</b> would be a problem, in spite of Frisk's comparisons; most uncertain. (S. also [[εἴρερον]].)<br />2.<br />Grammatical information: v.<br />Meaning: [[speak]], [[cry]] only in glosses: <b class="b3">ἀρύει ἀντὶ</b> <τοῦ> [[λέγει]], <b class="b3">βοᾳ̃</b>; <b class="b3">ἀρύουσαι λέγουσαι</b>, [[κελεύουσαι]]; <b class="b3">ἀρύσασθαι ἐπικαλεσασθαι</b> [[H]].<br />Dialectal forms: Acc. to EM 134, 12 it is Syracusan.<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: Unknown. Not to [[ἀρνέομαι]] (s.v.) with Meillet BSL 26, 19f. Latte corrects to [[ἀπύει]] = [[ἠπύει]]. | ||
}} | |||
{{mdlsj | |||
|mdlsjtxt=to [[draw]] [[water]] or any [[liquor]] for others, Hes., Xen.:—Mid. to [[draw]] [[water]] for [[oneself]], ἀρυσσάμενος ποταμῶν ἄπο having [[drawn]] [[water]] from the rivers, Hes.; ἀρύσασθαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ Xen.; c. acc., ἀρύσασθαι [[πῶμα]] Eur.; c. gen. partit., ἀρύτεσθαι Νείλου ὑδάτων to [[draw]] of the waters of the [[Nile]], Ar.; ἐς τὸν κόλπον τρὶς ἀρυσάμενος τοῦ ἡλίου having (as it were) [[drawn]] the rays of the sun [[into]] his [[bosom]], Hdt. | |||
}} | |||
{{FriskDe | |||
|ftr='''ἀρύω''': 1.<br />{arúō}<br />'''Forms''': mit τ-Erweiterung (Schwyzer 704) in att. [[ἀρύτω]], lesb. (Alk.) ἀρυτήμενοι, Aor. ἀρύσαι<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[schöpfen]] (seit Hes.).<br />'''Derivative''': Mehrere Ableitungen: [[ἀρυστήρ]], -ῆρος m. [[Löffel]], [[Kelle]], auch als Flussigkeitsmaß (Alk., Semon., Hdt. usw.); daneben [[ἀρυτήρ]] (Dsk., Pap.). Fem. [[ἀρυστρίς]], -ίδος (''AP''), gewöhnl. [[ἀρύταινα]] ib. (Ar., Antiph., Thphr., Pap.) mit direkter Anlehnung an [[ἀρύτω]], s. Chantraine Formation 109; Deminutivum ἀρυταίνιον (Lebena II<sup>a</sup>). — [[ἄρυστις]] f. [[Löffel]] (S.); zur Bildung und zum Lautlichen Schwyzer 504, Chantraine 275f.; dagegen in Komposita ἐτν-, ζωμ-, [[οἰνήρυσις]] (Kom. usw.; das Simplex ἄρυσις nur Afric. ''Kest''.). Deminutivum [[ἀρύστιχος]] m. (Kom., Aegina). — Im selben Sinn noch [[ἀρυσάνη]] (Timo), vgl. [[λεκάνη]] und andere Gerätenamen Chantraine 198, außerdem Stang Symb. Oslo. 2, 65f.; [[ἀρυσᾶς]] (Delos), wohl ehestens Berufsbezeichnung [[Schöpfer]] (Schwyzer 461 m. Lit.); in der Bedeutung dagegen abweichend [[ἄρυσος]] m. [[Weidenkorb]] (Hdn.), vgl. [[τάμισος]], [[πέτασος]] und andere griechische, bzw. fremde Nomina auf -σος Schwyzer 516, Chantraine 435. — Dazu noch die Adjektiva [[ἀρυτήσιμος]] (wie von *ἀρύτησις, ''AP'') und [[ἀρύσιμος]] [[schöpfbar]], [[trinkbar]] (Sch.), vgl. Arbenz, Die Adj. auf -ιμος 100f.; [[ἀρυστικός]] [[zum Schöpfen dienend]] (Ael.).<br />'''Etymology''': [[ἀρύω]] steht wahrscheinlich für *ϝαρύω (vgl. (ϝ)αρυσσάμενος Hes. ''Op''. 550) und kann als primäres zweisilbiges Verb (mit sekundärem σ in [[ἀρυστήρ]] u. a.) zu arm. ''gerem'' ‘(gefangen) nehmen’, weiterhin zu [[εὑρίσκω]] [[finden]] und air. ''fūar'' [[inveni]] gehören, vielleicht auch zu mir. ''feraim'' [[ausgießen]]. Ablautsmäßig verhält sich (ϝ)αρύω zu [[εὑρίσκω]] wie [[βαρύς]] zu [[βρίθω]]; zu (ϝ)αρύω: arm. ''gerem'' vgl. [[καλύπτω]]: air. ''celim''. — Frisk Eranos 50, 1ff. mit semantischen Parallelen und Kritik anderer Erklärungsversuche. S. auch [[εἴρερον]].<br />'''Page''' 1,157-158<br />2.<br />{arúō}<br />'''Forms''': nur lexikalisch belegt: ἀρύει· ἀντὶ <τοῦ> λέγει, [[βοᾷ]]; ἀρύουσαι· λέγουσαι, κελεύουσαι; ἀρύσασθαι· ἐπικαλέσασθαι H. Nach ''EM'' 134, 12 syrakusanisch.<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[sprechen]], [[rufen]]<br />'''Etymology''': Unerklärt. Von Meillet BSL 26, 19f. zu [[ἀρνέομαι]] (s. d.) gezogen. Man könnte auch bei (ϝ)ερῶ usw. [[sagen]] Anschluß finden.<br />'''Page''' 1,158 | |||
}} | |||
{{mantoulidis | |||
|mantxt=(=ἀντλῶ νερό, [[κερδίζω]]). Ἀμφίβολη ἡ [[ἐτυμολογία]] του. Ἴσως ἀπό ρίζα αρ- (τοῦ [[ἄρδω]]). Θέμα ἀρυ+ω = [[ἀρύω]].<br><b>Παράγωγα:</b> [[ἀρύταινα]] (=δοχεῖο λαδιοῦ), [[ἀρυταινοειδής]], [[ἀρυτήρ]] (=[[κουτάλα]]), [[ἀρυτήσιμος]] (=[[πόσιμος]]), [[ζωμάρυστρον]] ἤ [[ζωμήρυσις]] (=κουτάλα ζωμοῦ), [[οἰνήρυσις]] (=δοχεῖο γιά κρασί), [[ἐτνήρυσις]] (=κουταλάκι σούπας). | |||
}} | }} | ||
