View source for θέλυμνον

{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1193.png Seite 1193]] τό ([[τίθημι]], vgl. [[θέμεθλα]]), nur im plur., Schol. Il. 10, 15 erkl. [[θέλυμνα]] οἱ θεμέλιοι, bei Empedocl. 73. 139 die Grundstoffe der Dinge, auch θέλιμνα geschrieben. Vgl. [[προθέλυμνος]] u. [[τετραθέλυμνος]].
}}
{{grml
|mltxt=[[θέλυμνον]], τὸ (Α)<br /><b>στον πληθ.</b> τά [[θέλυμνα]]<br />τα θεμέλια, οι βάσεις τών πραγμάτων, τα στοιχεία του κόσμου («θέλυμνά τε καὶ στερεωπά», Εμπ.).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο τ. απαντά στον Όμηρο μόνο ως β' συνθετικό, ενώ ο τ. [[θέλυμνα]] στον Εμπεδοκλή προτάθηκε ως [[διόρθωση]] [[αντί]] του υπάρχοντος θέλημ(ν)α. Υπάρχει κατ' αρχήν [[πρόβλημα]] ως [[προς]] την ακριβή [[σημασία]] του. Τα περιβάλλοντα στα οποία απαντά οδηγούν σε διάφορες ερμηνείες. Ως β' συνθετικό του επιθ. τετρα-θέλυμνος το οποίο προσδιορίζει το ουσ. [[σάκος]] (το) «[[ασπίδα]]» (Ιλ.Ο 479, Οδ.φ 122) έχει τη [[σημασία]] «[[στρώμα]], [[επιφάνεια]]» («[[ασπίδα]] καλυμμένη με [[τέσσερα]] στρώματα βοείου δέρματος ή χαλκού»). Η διορθωμένη [[φράση]] του Εμπεδοκλή θέλυμνά τε καί στερεωπά μπορεί [[επίσης]] να ερμηνευθεί ως «επιφάνειες και [[στερεά]] σώματα». Για το [[επίθετο]] προ-θέλυμνος έχουν προταθεί διάφορες ερμηνείες. Κατά μια [[άποψη]] το α' συνθετικό προ- θεωρείται ως αιολ. τ. του τρα- (= τε-τρα) <span style="color: red;"><</span> πτFρα- ([[πρβλ]]. τρά-πεζα «με [[τέσσερα]] πόδια»). Η [[ερμηνεία]] αυτή αναφέρεται στη [[φράση]] του Ομήρου φράξαντες [[σάκος]] σάκεϊ προθελύμνῳ (Ιλ. Ν 130) και εξισώνει το [[προθέλυμνος]] με το [[τετραθέλυμνος]]. Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], όμως, το επίθ. ερμηνεύεται ως «με προτεταμένη [[επιφάνεια]]» («σχημάτισαν φραγμό ενώνοντας [[ασπίδα]] με κυρτή [[ασπίδα]]») οι δε αρχαίοι λεξικογράφοι το ερμηνεύουν στο εν λόγω [[χωρίο]] ως «[[επάλληλος]], [[συνεχής]]». Στο [[χωρίο]] προθέλυμνα [[χαμαὶ]] [[βάλε]] δένδρεα (Ιλ.Ι 541) το επίθ. ερμηνεύεται ως «ξεριζωμένος, με τις ρίζες [[προς]] τα [[εμπρός]]» («έριξε στη γη δένδρα με τις ρίζες τους στον αέρα»), [[σημασία]] παραπλήσια με [[εκείνη]] στο [[χωρίο]] προθελύμνους έλκετο χαίτας (Ιλ.Κ 15) «έβγαζε τα μαλλιά του από τις ρίζες». Με τη συγγενή [[σημασία]] «θεμελιώδες [[στοιχείο]]» ερμηνεύεται από ορισμένους και η προαναφερθείσα διορθωμένη [[φράση]] του Εμπεδοκλή θέλυμνά τε καί στερεωπά («θεμελιώδη στοιχεία και [[στερεά]] σώματα»). Η [[ετυμολογία]] της λέξεως [[είναι]] εντελώς αβέβαιη. Κατά μια [[άποψη]] προέρχεται από αμάρτυρο τ. θέρυμνο- (με [[ανομοίωση]]) <span style="color: red;"><</span> ΙΕ [[ρίζα]] dher- «[[στηρίζω]], [[κρατώ]]», [[οπότε]] συνδέεται με το αρχ. ινδ. dharuna ([[θεμέλιο]], [[υποστήριγμα]]». Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], πρόκειται για [[λέξη]] του προελληνικού γλωσσικού υποστρώματος.<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b>: (Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[προθέλυμνος]], [[τετραθέλυμνος]], [[τριθέλυμνος]]].
}}