View source for όνος

{{grml
|mltxt=
[[όνος]]<br>ο (ΑΜ [[ὄνος]], Α και [[ὄνος]], ή)<br>1. [[λόγια]] [[ονομασία]] τού [[γαιδάρου]]<br>2. [[γένος]] [[ψαριών]], αλλ. [[ονίσκος]]<br>3. [[στον]] [[πληθ]]. ως [[κύριο]] όν. [[Όνοι]]<br>αστρον. δύο αστέρες που [[ανήκουν]] [[στον]] [[αστερισμό]] τού [[Καρκίνου]]<br>4. φρ. α) «[[όνου]] [[σκιά]]» — [[καθετί]] το [[ανύπαρκτο]] ή [[ευτελές]] και [[ασήμαντο]]<br>β) «[[περί]] [[όνου]] [[σκιάς]]» — λέγεται για [[συζήτηση]] που [[διεξάγεται]] [[σχετικά]] με [[ζήτημα]] [[ανάξιο]] [[λόγου]]<br>γ) «[[όνου]] [[πόκους]] (ή [[πόκας]]) [[ζητείς]]» — λέγεται για [[κάποιον]] που [[επιδιώκει]] [[κάτι]] το [[ασήμαντο]] ή [[μηδαμινό]], [[αφού]] το [[μαλλί]] τού [[γαϊδάρου]] δεν [[έχει]] [[καμία]] [[αξία]], ή για [[αυτόν]] που [[επιζητεί]] να [[πετύχει]] [[κάτι]] το [[αδύνατο]], το [[ακατόρθωτο]]<br>δ) «[[όνος]] [[ύεται]]» — λέγεται για [[άνθρωπο]] [[ανόητο]] ή [[ισχυρογνώμονα]], ο [[οποίος]] [[είναι]] [[εντελώς]] [[απαθής]] [[απέναντι]] σε ό,τι λέγεται ή σε ό,τι [[γίνεται]]<br>ε) «[[όνος]] με [[ελάκτισεν]] [[καγώ]] [[αντιλακτίσω]] [[αυτόν]];» — λέγεται σε [[περιπτώσεις]] [[κατά]] τις [[οποίες]] [[απαξιοί]] [[κανείς]] να [[απαντήσει]] σε [[προσβολές]] και [[ύβρεις]] [[κακοήθους]] [[ατόμου]]<br>αρχ.<br>1. (ως [[μονάδα]] [[μέτρησης]]) [[φόρτωμα]] που [[σηκώνει]] ένα ζώο<br>2. ([[στους]] [[κύβους]]) η [[μονάδα]], ο [[άσσος]]<br>3. [[είδος]] [[άπτερης]] [[ακρίδας]]<br>4. μτφ. α) [[είδος]] [[βαρούλκου]] που [[χρησιμοποιούνταν]] για την [[άρση]] [[βαριών]] [[αντικειμένων]] ή για [[τέντωμα]] [[σχοινιών]]<br>β) η [[επάνω]] [[κινητή]] [[περιστρεφόμενη]] [[πέτρα]] τού [[μύλου]]<br>γ) η [[μυλόπετρα]]<br>δ) [[μεγάλο]] [[ποτήρι]] για το [[κρασί]], με [[κοίλο]] [[πυθμένα]]<br>ε) το [[αδράχτι]] ή η [[ρόκα]]<br>στ) (για [[τοίχο]]) [[επιστέγασμα]], [[γείσο]]<br>5. φρ. α) «[[ὄνος]] [[λύρας]]» — [[λεγόταν]] για [[άνθρωπο]] που δεν [[μπορούσε]] να [[καταλάβει]] ή να [[αισθανθεί]] [[τους]] [[μουσικούς]] [[ήχους]], που [[ήταν]] [[τελείως]] [[άμουσος]]<br>β) «[[ὄνος]] [[κάθηται]]»<br>(σε [[παιχνίδι]]) [[άτομο]] που [[κάθεται]] [[κάτω]] και [[είναι]] [[υποχρεωμένο]], [[όταν]] [[χάνει]], να [[κάνει]] [[οτιδήποτε]] θέλουν οι συμπαίκτες του<br>γ) «ὄvov [[κείρεις]]» — [[ματαιοπονείς]]<br>δ) «ἀπ' ὄνου καταπεσεῖν» — [[λεγόταν]] για [[άτομο]] που [[περιπίπτει]] σε [[δυσάρεστες]] και [[δυσχερείς]] [[καταστάσεις]] [[εξαιτίας]] [[δικής]] του [[αδεξιότητας]]<br>ε) «ὄνῳ τις [[ἔλεγε]] [[μῡθον]], ὁ δὲ τὰ ὦτα [[ἐκίνει]]» — [[λεγόταν]] για [[άνθρωπο]] [[εντελώς]] [[άξεστο]] και [[απαθή]]<br>στ) «[[ὄνος]] εἰς [[Ἀθήνας]]» — [[λεγόταν]] για [[άτομο]] που [[βρέθηκε]] σε [[εντελώς]] [[ξένο]] με τις [[δικές]] του [[συνήθειες]] [[περιβάλλον]]<br>ζ) «[[ὄνων]] [[ὑβριστότερος]]» — [[λεγόταν]] για [[πολύ]] [[απρεπή]] ή [[κτηνώδη]] [[συμπεριφορά]]<br>η) «[[ὄνος]] εἰς [[ἄχυρα]]» — [[άτομο]] που [[πέτυχε]] [[εκείνο]] που [[επιδίωκε]]<br>θ) «ὄvoυ [[γνάθος]]» — [[υπερβολικά]] [[λαίμαργος]] [[άνθρωπος]]<br>ι) «[[ὄνος]] ἐν [[μελίσσαις]]» — [[άτομο]] που [[έχει]] [[πέσει]] σε [[δεινά]], σε [[συμφορές]], που [[δυστυχεί]]<br>ια) «[[ὄνος]] ἐν [[πιθήκοις]]» — [[άνθρωπος]] [[υπερβολικά]] [[άσχημος]]<br>ιβ) «[[ὄνος]] ἄγω [[μυστήρια]]» — μού έλαχε να σηκώσω εγώ τα [[βάρη]], δηλ. [[τους]] [[μπελάδες]]<br>ιγ) «[[ὄνος]] ἐν μύρῳ»<br>(στο λεξ. [[Σούδα]]) [[άτομο]] που ζει με [[πολυτέλεια]] και [[ανέσεις]], [[χωρίς]] [[πραγματικά]] να τό [[αξίζει]]<br>ιδ) «εἰς ὄνους ἀφ' ἵππων» — λεγόταν για [[άτομο]] που [[ξεπέφτει]] [[οικονομικά]] ή [[κοινωνικά]]<br>ιε) «[[ὄνος]] [[ἰσόσπριος]]» — η [[σαρανταποδαρούσα]]<br>ιστ) «ὄνων [[φάτνη]]»<br>αστρον. [[νεφέλωμα]] [[μεταξύ]] δύο [[αστέρων]] τού [[Καρκίνου]]<br>ιζ) «ὄvoυ [[πετάλειον]]» — [[φύλλο]] τού [[φυτού]] [[ορίγανο]].<br>[ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης, ετυμολ. Η. λ. [[ὄνος]] δεν ανάγεται στην Ινδοευρωπαϊκή, [[αφού]] το ζώο [[είναι]] [[ανατολικής]]-[[μεσογειακής]] [[προέλευσης]]. Ως [[αρχικός]] τ. θεωρείται το σουμερ. anšu «[[όνος]]», από τον [[οποίο]] [[έχουν]] προέλθει με διαφορετική [[εξέλιξη]] το ελλ. [[ὄνος]] (< *hoonos < *ohonos < *osonos), το λατ. [[asinus]] ([[χωρίς]] [[ρωτακισμό]], [[γεγονός]] που [[αποδεικνύει]] ότι ο τ. δεν [[έχει]] [[λατινική]] [[προέλευση]]) και το αρμ. ēš, išoy. Η λ. [[ὄνος]] μαρτυρείται ήδη στα [[Μυκηναϊκά]] ([[πρβλ]]. [[μυκην]]. ono). Στη Νέα Ελληνική [[έχει]] [[επικρατήσει]] ως [[ονομασία]] τού [[όνου]] η λ. [[γάιδαρος]]*.<br>ΠΑΡ. [[όνειος]] (Ι), [[ονίδιον]], [[ονικός]], [[ονίσκος]]<br>αρχ.<br>[[ονάριον]], [[ονάς]], [[ονείον]], [[ονεύω]], όνη, [[ονίας]], [[όνιον]], [[ονίς]], [[ονίτις]], [[ονώδης]]<br>μσν.<br>[[ονηδόν]]<br>[[νεοελλ]].<br>ονή (Ι).<br>ΣΥΝΘ. (Α συνθετικό) [[ονάγρα]], [[όναγρος]], [[ονηγός]], [[ονηλάτης]], [[ονοκέφαλος]], [[ονόπορδον]], [[όνοσμα]]<br>αρχ.<br>[[ονέλαφος]], [[ονήλατος]], [[ονημάξιον]], [[ονοβάτις]], [[ονοβατώ]], [[ονόγαστρις]], [[ονοειδής]], [[ονοζύγιον]] [[ονοθήρας]], [[ονοθυσία]], [[ονοκάρδιον]], [[ονοκένταυρος]], [[ονοκίνδιος]], [[ονοκοίτης]], [[ονοκόμος]], [[ονοκόπος]], [[ονοκρόταλος]], [[ονοκτηνοτρόφος]], [[ονοπρόσωπος]], [[ονόπυξος]], [[ονοστύππαξ]], [[ονοσφαγία]], [[ονοτρόφος]], [[ονοφορβός]]<br>αρχ.-μσν.<br>[[ονόκωλος]]<br>μσν.<br>[[ονοθρίαμβος]], [[ονοκηλώνιος]], [[ονόμυλος]], [[ονόρυγχος]], [[ονόσκορδον]], [[ονοστάσιον]] [[νεοελλ]]. [[ονόκομβος]], [[ονολάτρες]]. (Β συνθετικό) [[ημίονος]] ].
}}