View source for ἄτρακτος

{{LSJ1
|Full diacritics=ἄτρακτος
|Medium diacritics=ἄτρακτος
|Low diacritics=άτρακτος
|Capitals=ΑΤΡΑΚΤΟΣ
|Transliteration A=átraktos
|Transliteration B=atraktos
|Transliteration C=atraktos
|Beta Code=a)/traktos
|Definition=<b class="b3">ὁ</b>. and in Plu.2.271f, ἡ:—<span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">spindle</b>, ἄτρακτον στρέφειν <span class="bibl">Hdt.5.12</span>, cf. <span class="bibl">4.34</span>,<span class="bibl">162</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Plt.</span>281e</span>, etc.; λίνου μεστὸν ἄ. <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>1348</span> (lyr.); Ἀνάγκης ἄ. <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>616c</span>; τῶν Μοιρῶν <span class="bibl">Arist.<span class="title">Mu.</span>401b15</span>, cf.<span class="title">IG</span> 12(7).447 (Amorgos). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> <b class="b2">arrow</b>, ἄ. τοξικός <span class="bibl">A.<span class="title">Fr.</span>139</span>; <b class="b3">ἄ</b>. alone, <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>290</span>, <span class="bibl"><span class="title">Tr.</span>714</span>. In this sense specially Lacon., <span class="bibl">Th.4.40</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> <b class="b2">upper part of a ship's mast</b>, <span class="bibl">Poll.1.91</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">IV</span> <b class="b2">spindle-shaped cautery</b>, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Int.</span>28</span>, <span class="bibl"><span class="title">Vid.Ac.</span>4</span>. (Cf. <b class="b3">ἀτρεκής</b>, Lat. <b class="b2">torqueo</b>.) </span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0388.png Seite 388]] ὁ (Plut. qu. Rom. 31 steht ἠλακάτην καὶ τὴν ἄτρακτον schwerlich richtig; de S. N. V. 22 steht οἱ ἄτρακτοι), 1) die Spindel, Her. 5, 12; Plat. Polit. 281 e u. Folgde; πολυλινής Archi. 11 (VI, 39); Ἀνάγκης Plat. Rep. X, 616 c; übh. worum sich etwas dreht. – 2) Pfeil, von der ähnlichen Gestalt, Aesch. frg. 116; Soph. Phil. 290 Tr. 711; ἀτράκτων τοξόται Eur. Rhes. 312; auch in Prosa; Thuc. 4, 40 steht aber bei τὸν ἄτρακτον – λέγων τὸν ὀϊστόν, also vielleicht lakon.; vgl. [[ἠλακάτη]]. – 3) nach Poll. 1, 91 der oberste Theil der Segelstange.
}}
{{bailly
|btext=ου (ὁ, ἡ)<br /><b>1</b> fuseau;<br /><b>2</b> flèche.<br />'''Étymologie:''' ἀ p. [[ἀμφί]] et pê [[τρέπω]].
}}
{{DGE
|dgtxt=-ου, ὁ<br /><br /><b class="num">• Morfología:</b> [fem. ἡ ἄ. Plu.2.271f]<br /><b class="num">1</b> [[huso]] (πλόκαμον) περὶ ἄτρακτον εἱλίξασαι Hdt.4.34, [[ἄτρακτος]] χρύσεος Hdt.4.162, ἡ γυνὴ στρέφουσα τὸν ἄτρακτον Hdt.5.12, cf. Pl.<i>Plt</i>.282e, λίνου μεστὸν ἄτρακτον Ar.<i>Ra</i>.1348, cf. <i>Lys</i>.568, 571, γυνὴ ἐξεπίεσε λίθον ὅσον σπόνδυλον ἀτράκτου Hp.<i>Epid</i>.5.25, cf. Thphr.<i>HP</i> 3.16.4, <i>IG</i> 2<sup>2</sup>.1464.16, 17 (Ática IV a.C.), LXX <i>Pr</i>.31.19, cf. Plu.l.c., Nonn.<i>D</i>.33.272<br /><b class="num">•</b>mit. utilizado por Ἀνάγκη Pl.<i>R</i>.616c, cf. 617c, Plot.2.3.9, 15, 3.4.6, por las Moiras, Arist.<i>Mu</i>.401<sup>b</sup>15, ὦ Μοίρας ἄτρυτοι ἀνανκαστῆρες ἄτρακτοι <i>IG</i> 12(7).447.10 (Amorgos I a.C.), cf. Luc.<i>IConf</i>.1, <i>Philops</i>.25, Μοιριδίης ... [[ἄτρακτος]] ἀνάγκης Nonn.<i>D</i>.2.678.<br /><b class="num">2</b> ciruj. [[cauterio]] καῦσαι χρὴ ... πυξίνοις ἀτράκτοισι Hp.<i>Int</i>.28, cf. <i>Vid.Ac</i>.4.<br /><b class="num">3</b> [[flecha]], [[dardo]] πληγέντ' ἀτράκτῳ τοξικῷ τὸν αἰετὸν A.<i>Fr</i>.139.2, νευροσπαδὴς ἄ. S.<i>Ph</i>.290, τὸν γὰρ βαλόντ' ἄτρακτον οἶδα S.<i>Tr</i>.714, πολλοὶ δ' ἀτράκτων τοξόται E.<i>Rh</i>.312, ἀπεκρίνατο ... ἂν ἄξιον εἶναι τὸν ἄτρακτον, λέγων τὸν οἰστόν Th.4.40, (Ἔρως) ἰάλλει ἄτρακτον <i>AP</i> 5.188 (Leon.), cf. Opp.<i>H</i>.4.38, <i>Epic.Alex.Adesp.SHell</i>.939.1, Agath.2.9.4.<br /><b class="num">4</b> [[cofa de un navío]] (καλεῖται) τὸ δὲ ὑπὲρ τὴν κεραίαν [[ἄτρακτος]] Poll.1.91.<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> Rel. c. ai. <i>tarku</i>- ‘rueca’, lat. <i>torqueo</i> de una raíz *<i>trek<sup>u̯</sup></i>- / <i>trok<sup>u̯</sup></i>- c. pérdida del apéndice labial de la <i>k<sup>u̯</sup></i>- en gr., cf. tb. alb. <i>tjerr</i>- ‘hilar’.
}}
{{grml
|mltxt=η (Α [[ἄτρακτος]])<br /><b>1.</b> [[αδράχτι]]<br /><b>2.</b> διάφορα εξαρτήματα σε [[σχήμα]] αδραχτιού<br /><b>νεοελλ.</b><br />το κύριο [[μέρος]] του αεροσκάφους (σε [[σχήμα]] ατράκτου), το οποίο περιλαμβάνει τον θάλαμο πλοηγήσεως και τους χώρους μεταφοράς επιβατών, αποσκευών και εμπορευμάτων<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[βέλος]]<br /><b>2.</b> ατρακτοειδές [[σκεύος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η [[ομοιότητα]] της λ. [[άτρακτος]] με το αρχ. ινδ. <i>tarku</i>- «[[αδράχτι]]» οδηγεί στην [[άποψη]] ότι οι δύο αυτοί τ. προήλθαν από ένα αμάρτυρο αρχικό ρ. με [[σημασία]] «[[στρέφω]], [[γυρίζω]]», αντίστοιχο του λατ. <i>torque</i><i>ō</i> «[[στρέφω]]» (<b>[[πρβλ]].</b> [[ατρεκής]]). Κατά [[συνέπεια]], ο τ. [[άτρακτος]] σχηματίστηκε από τη συνεσταλμένη [[βαθμίδα]] <span style="color: red;">+</span> [[επίθημα]] -<i>το</i> με <i>α</i>- προθεματικό ή αθροιστικό-μεγεθυντικό. Η λ. [[άτρακτος]], [[συνήθως]] αρσενικού γένους, [[σπανίως]] δε θηλυκού, απαντά στον Ηρόδοτο, τον Πλάτωνα, τον Αριστοφάνη και τον Αριστοτέλη με [[σημασία]] «[[ρόκα]], [[αδράχτι]]» (<b>[[πρβλ]].</b> [[ηλακάτη]]), ενώ στον Σοφοκλή σημαίνει «το [[βέλος]]». Τέλος, ο τ. χρησιμοποιείται και ως [[τεχνικός]] όρος, στον Ιπποκράτη μεν για να δηλώσει «[[είδος]] καυτηρίου», στον Πολυδεύκη δε «το ανώτατο [[μέρος]] του ιστού του πλοίου».<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ατρακίδα]] (-<i>ίς</i>)<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br /><i>ατράκτιο</i>].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[ατρακτοειδής]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἄτρακτος:''' ὁ,<br /><b class="num">I.</b> [[αδράχτι]], σε Ηρόδ., Αριστοφ. κ.λπ.<br /><b class="num">II.</b> [[βέλος]], σε Σοφ.· πρβλ. [[ἠλακάτη]]· (αμφίβ. προέλ.).
}}
{{elru
|elrutext='''ἄτρακτος:''' ὁ<b class="num">1)</b> (Plut. ἡ) веретено Her., Arph., Plat., Arst.;<br /><b class="num">2)</b> стрела Aesch., Soph., Thuc.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: m. (f.)<br />Meaning: [[spindle]] (Hdt.), also [[arrow]] (S., acc. Th. 4, 40 Laconian).<br />Other forms: <b class="b3">ἄδρακτος</b> H. (LSJ Supp.), Gloss.<br />Derivatives: <b class="b3">ἀτρακτυλ(λ)ίς</b>, <b class="b3">-ίδος</b> <b class="b2">spindle-thistel, Carthamus lanatus</b> (Arist.). <b class="b3">ἀτρακίς</b> kind of thistle (Strömberg Pflanz. 105).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Compared with Skt. <b class="b2">tarku-</b> [[spindle]]. The connection with Lat. [[torqueo]], and now Myc. [[toroqejomeno]] \/[[trokʷeiomenos]]\/, is impossible (it would have given <b class="b3">π</b>, not <b class="b3">κ</b> with Schwyzer 299). The ending has been compared with <b class="b3">στρατός</b>, <b class="b3">σπάρτον</b>, but remains strange. The <b class="b3">ἀ-</b> would also remain unexplained. - Unclear also Alb. [[tjerr]] <b class="b2">to spin</b>. So rather a loan (from the substr.); perh. confirmed by <b class="b3">ἄδρακτος</b> and <b class="b3">ἀτρακίς</b>, if the variation <b class="b3">κ</b>\/<b class="b3">κτ</b> is old and not due to simplification ; for <b class="b3">-τος</b> cf. <b class="b3">ἄσφαλτος</b> and Chantr. Form. 300f. Skt. <b class="b2">tarku-</b> will be unrelated. - Not to [[ἀτρεκής]].
}}