View source for κατά

{{LSJ1
|Full diacritics=κατά
|Medium diacritics=κατά
|Low diacritics=κατά
|Capitals=ΚΑΤΑ
|Transliteration A=katá
|Transliteration B=kata
|Transliteration C=kata
|Beta Code=kata/
|Definition=[κᾰτᾰ], poet. <b class="b3">καταί</b> acc. to <span class="bibl">A.D.<span class="title">Synt.</span>309.28</span>, found in Compds., as <b class="b3">καταιβάτης</b>: Prep. with gen. or acc.:—<span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">downwards</b>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> WITH GEN., </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">I</span> denoting motion from above, <b class="b2">down from</b>, <b class="b3">βῆ δὲ κατ' Οὐλύμποιο καρήνων, κατ' Ἰδαίων ὀρέων, βαλέειν κ. πέτρης</b>, <span class="bibl">Il. 22.187</span>, <span class="bibl">16.677</span>, <span class="bibl">Od.14.399</span>; κατ' οὐρανοῦ εἰλήλουθας <span class="bibl">Il.6.128</span>; <b class="b3">καθ' ἵππων ἀΐξαντε</b> ib.<span class="bibl">232</span>; δάκρυα . . κ. βλεφάρων Χαμάδις ῥέε <span class="bibl">17.438</span>; ἵεις σαυτὸν κ. τοῦ τείχους <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>355</span>; ἁλόμενοι κ. τῆς πέτρας <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>4.2.17</span>; κ. τῶν πετρῶν ὦσαι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>229c</span>; κ. κρημνῶν ῥιφέντες <span class="bibl">Id.<span class="title">Lg.</span>944a</span>:— for <b class="b3">κατ' ἄκρης</b> v. [[ἄκρα]]: Μοῖσα κ. στόματος Χέε νέκταρ <span class="bibl">Theoc.7.82</span> (but perh. in sense <span class="bibl">11.1</span>). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> denoting <b class="b2">downward motion</b>, </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">1</span> <b class="b2">down upon</b> or <b class="b2">over</b>, κ. Χθονὸς ὄμματα πήξας <span class="bibl">Il.3.217</span>; of the dying, <b class="b3">κατὰ . . ὀφθαλμῶν κέχυτ' ἀχλύς</b> a cloud settled <b class="b2">upon</b> the eyes, <span class="bibl">5.696</span>, cf. <span class="bibl">20.321</span>; τὸν δὲ κατ' ὀφθαλμῶν . . νὺξ ἐκάλυψεν <span class="bibl">13.580</span>; <b class="b3">φᾶρος κὰκ κεφαλῆς εἴρυσσε</b> <b class="b2">down over . .</b>, <span class="bibl">Od.8.85</span>; [<b class="b3">κόπρος</b>] κ. σπείους κέχυτο . . πολλή <span class="bibl">9.330</span>; <b class="b3">ὕδωρ κ. Χειρός</b>, v. [[Χείρ; μύρον κ. τῆς κεφαλῆς καταχέαντες]] <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>398a</span>; νάρκη μου κ. τῆς Χειρὸς καταχεῖται <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>713</span>; κ. τῆς τραπέζης καταπάσας τέφραν <span class="bibl">Id.<span class="title">Nu.</span>177</span>; <b class="b3">ξαίνειν κ. τοῦ νώτου πολλὰς</b> [<b class="b3">πληγάς</b>] <span class="bibl">D.19.197</span>; ἐσκεδασμένοι κ. τῆς Χώρας <span class="bibl">Plb.1.17.10</span>; οἱ κ. νώτου πονοῦντες <span class="bibl">Id.3.19.7</span>; ῥόπαλον ἤλασα κὰκ κεφαλῆς <span class="bibl">Theoc.25.256</span>; <b class="b3">κ. κόρρης παίειν</b>, = [[ἐπὶ κόρρης]], <span class="bibl">Luc.<span class="title">Cat.</span>12</span>, al. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">b</span> Geom., <b class="b2">along, upon</b>, <b class="b3">πίπτειν κατ'</b> [<b class="b3">εὐθείας</b>] <span class="bibl">Archim.<span class="title">Sph.Cyl.</span>1</span> <span class="title">Def.</span>2; <b class="b3">αἱ γωνίαι κ. κύκλων περιφερειῶν ἐνεχθήσονται</b> will move <b class="b2">on . .</b>, ib.1.23, al., cf. <span class="bibl">Aristarch.Sam.1</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">down into</b>, νέκταρ στάξε κ. ῥινῶν <span class="bibl">Il.19.39</span>; of a dart, κ. γαίης ᾤχετο <span class="bibl">13.504</span>, etc.; ἔθηκε κατ' ὄχθης μείλινον ἔγχος <span class="bibl">21.172</span>; ψυχὴ κ. Χθονὸς ᾤχετο <span class="bibl">23.100</span>; <b class="b3">κ. γᾶς</b> <b class="b2">under</b>ground, <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>2.59</span>; <b class="b3">κατ' ὕδατος</b> <b class="b2">under</b> water, <span class="bibl">Hdt.2.149</span>; [<b class="b3">ποταμὸς</b>] δὺς κ. τῆς γῆς Pl.<span class="title">Phd.</span> <span class="bibl">113c</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">Ti.</span>25d</span>; κ. γῆς σύμεναι <span class="bibl">A.<span class="title">Eu.</span>1007</span> (anap.); <b class="b3">κ. Χθονὸς κρύψαι</b> to bury. <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>24</span>; <b class="b3">ὁ κ. γῆς</b> one dead and buried, <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>4.6.5</span>; οἱ κ. Χθονὸς θεοί <span class="bibl">A.<span class="title">Pers.</span>689</span>, etc.; θεοὶ&lt;οἱ&gt; κ. γᾶς <span class="bibl">Id.<span class="title">Ch.</span>475</span> (lyr.), etc.; so <b class="b3">κ. θαλάσσης ἀφανίζεσθαι, καταδεδυκέναι</b>, <span class="bibl">Hdt.7.6</span>,<span class="bibl">235</span>; also <b class="b3">βᾶτε κατ' ἀντιθύρων</b> go <b class="b2">down by</b> or <b class="b2">through . .</b>, <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>1433</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> later, <b class="b2">towards</b> a point, <b class="b3">τοξεύειν κ. σκοποῦ</b> to shoot <b class="b2">at</b>, <span class="bibl">Hdn.6.7.8</span>; κατ' ἰχνῶν τινος ὁδεύειν <span class="bibl">Luc.<span class="title">Rh.Pr.</span>9</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">4</span> of vows or oaths, <b class="b2">by</b>, καθ' ἡμῶν ὀμνύναι <span class="bibl">D.29.26</span>, cf. <span class="bibl">54.38</span>; ἐπιορκήσασα κ. τῶν παίδων <span class="bibl">Lys.32.13</span>; esp. of the victims, etc., <b class="b2">over</b> which the oath is taken, <b class="b3">ὀμνυόντων τὸν ἐπιχώριον ὅρκον καθ' ἱερῶν τελείων</b> Foed. ap. <span class="bibl">Th.5.47</span>, cf. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Ath.</span>29.5</span>, <span class="title">Foed.Delph.Pell.</span>1<span class="title">A</span>9, etc.; κ. τῶν νικητηρίων εὐξάμενοι <span class="bibl">D.<span class="title">Ep.</span>1.16</span>; also <b class="b3">κατ' ἐξωλείας ὀμνύναι</b> to imprecate destruction on oneself, <span class="bibl">Id.21.119</span>; κατ' ἐξ. ἐπιορκεῖν <span class="bibl">Id.57.22</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">b</span> to make a vow <b class="b2">towards</b>, i.e. make a vow of offering... κ. Χιλίων εὐχὴν ποιήσασθαι Χιμάρων <span class="bibl">Ar. <span class="title">Eq.</span>660</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">5</span> in hostile sense, <b class="b2">against</b>, <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>221</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>304</span>, etc.; κ. πάντων φύεσθαι <span class="bibl">D.18.19</span>; esp. of judges giving sentence <b class="b2">against</b> a person, <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>198</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>449</span>, etc.; ψεύδεσθαι κατά τινος <span class="bibl">Lys.22.7</span>; λέγειν κατά τινος κακά <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>65</span>, cf. <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>1.5.2</span>, etc.; of speeches, [<b class="b3">λόγος</b>] <b class="b3">κ. Μειδίου</b>, etc. (opp. <b class="b3">πρὸς Λεπτίνην</b>, in reply to L.); δῶρα εἰληφέναι κατά τινος <span class="bibl">Din.3.6</span>, cf. <span class="bibl">18</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">6</span> of Time,<b class="b2">for</b>, μισθοῦν κ. εἴκοσι ἐτῶν <span class="title">IG</span>12.94.37; <b class="b3">κ. βίου</b> <b class="b2">for</b> life, <span class="title">Tab.Heracl.</span>1.50; κὰπ παντὸς Χρόνοι <span class="title">IG</span>9(2).517.20 (Larissa) (but κ. παντὸς τοῦ Χρόνου σκέψασθε <span class="bibl">D. 22.72</span> falls under 7); κ. παντὸς τοῦ αἰῶνος ἀείμνηστον <span class="bibl">Lycurg.7</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">7</span> <b class="b2">in respect of, concerning</b>, μὴ κατ' ἀνθρώπων σκόπει μόνον τοῦτο <span class="bibl">Pl. <span class="title">Phd.</span>70d</span>; κ. τῶν ἄλλων τεχνῶν τοιαῦτα εὑρήσομεν <span class="bibl">Id.<span class="title">Sph.</span>253b</span>; <b class="b3">οἱ κ. Δημοσθένους ἔπαινοι</b> praises <b class="b2">bestowed on</b> D., <span class="bibl">Aeschin.3.50</span>; <b class="b3">ἐρεῖν</b> or <b class="b3">λέγειν κατά τινος</b> to say <b class="b2">of</b> one, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ap.</span>37b</span>, <span class="bibl"><span class="title">Prt.</span>323b</span>, etc.; εἰ κ. θηλείας φαίης <span class="bibl">A.D.<span class="title">Synt.</span>198.10</span>; εἴπερ ἕν γέ τι ζητεῖς κ. πάντων <span class="bibl">Pl.<span class="title">Men.</span> 73d</span>, cf. <span class="bibl">74b</span>; ὅπερ εἴρηται καθόλου κ. πασῶν τῶν πολιτειῶν <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span> 1307b2</span>; freq. in the Logic of Arist., <b class="b3">κατά τινος λέγεσθαι</b> or <b class="b3">κατηγορεῖσθαι</b> to be predicated <b class="b2">of... Int</b>.16b10, <span class="bibl"><span class="title">Cat.</span>1b10</span>, etc.; <b class="b3">καταφῆσαί</b> (or <b class="b3">ἀποφῆσαί</b>) <b class="b3"> τι κατά τινος</b> to affirm (or deny) <b class="b2">of... Metaph</b>.<span class="bibl">1007b21</span>; so κ. τινὸς ὑπάρχειν <span class="bibl"><span class="title">Int.</span>16b13</span>: and in Adv. <b class="b3">καθόλου</b> (q.v.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">B</span> WITH Acc., </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">I</span> of motion <b class="b2">downwards</b>, <b class="b3">κ. ῥόον</b> <b class="b2">down</b> stream, <span class="bibl">Od.14.254</span>, <span class="bibl">Il.12.33</span>; opp. <b class="b3">ἀνὰ τὸν ποταμόν</b>, <span class="bibl">Hdt.2.96</span>; <b class="b3">κ. τὸν ποταμόν, κ. τὸ ὑδάτιον</b>, <span class="bibl">Id.1.194</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>229a</span>; <b class="b3">κατ' οὖρον ἰέναι, ῥεῖν</b>, <b class="b2">down</b> (i.e. <b class="b2">with</b>) the wind, <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>690</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>468</span>; <b class="b3">κ. πνεῦμα, κατ' ἄνεμον ἵστασθαι</b> <b class="b2">to leeward</b>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>535a19</span>, <span class="bibl">560b13</span>, Dsc.4.153. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> with or without signf. of motion, <b class="b2">on, over, throughout</b> a space, freq. in Hom., καθ' Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργος <span class="bibl">Od.1.344</span>; <b class="b3">κατ' Ἀχαΐδα, κ. Τροίην</b>, <span class="bibl">Il.11.770</span>, <span class="bibl">9.329</span>; κατ' ἠερόεντα κέλευθα <span class="bibl">Od.20.64</span>; <b class="b3">κ. πόντον, κῦμα, ὕλην</b>, <span class="bibl">Il.4.276</span>, <span class="bibl">6.136</span>, <span class="bibl">3.151</span>; κ. πτόλιν <span class="bibl">Od.2.383</span>; <b class="b3">κ. ἄστυ, οἶκον</b>, <span class="bibl">Il.18.286</span>, <span class="bibl">6.56</span>; <b class="b3">κ. ὅμιλον, στρατόν</b>, <span class="bibl">3.36</span>, <span class="bibl">1.229</span>; <b class="b3">κ. κλισίας τε νέας τε</b> ib.<span class="bibl">487</span>; πόλεμον κάτα δακρυόεντα <span class="bibl">17.512</span>; <b class="b3">κ. ὑσμίνην, μόθον, κλόνον</b>, <span class="bibl">5.84</span>, <span class="bibl">18.159</span>, <span class="bibl">16.331</span>; τὸ ὕδωρ κ. τοὺς ταφροὺς ἐχώρει <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>7.5.16</span>, etc. (in later Gr.of motion <b class="b2">to</b> a place, κ. τὴν Ἰταλίαν <span class="bibl">Zos.3.1</span>); καθ' Ἑλλάδα <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>578</span>; κ. πτόλιν <span class="bibl">Id.<span class="title">Th.</span>6</span>; αἱ σκηναὶ αἱ κ. τὴν ἀγοράν <span class="bibl">D.18.169</span>; τὰ κατ' ἀγροὺς Διονύσια <span class="bibl">Aeschin.1.157</span>, etc.; κ. τὸ προάστιον <span class="bibl">Hdt.3.54</span>; τύμβον κατ' αὐτόν <span class="bibl">A. <span class="title">Th.</span>528</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">Supp.</span>869</span> (lyr.): Geom., <b class="b2">at</b> a point, <span class="bibl">Euc.1.1</span>,al.; <b class="b3">τέμνειν</b> [<b class="b3">σφαῖραν</b>] <b class="b3">κ. κύκλον</b> <b class="b2">in</b> a circle, <span class="bibl">Archim.<span class="title">Aren.</span>1.17</span>; also, <b class="b2">in the region of</b>, οἱ κ. τὸν ἥλιον γινόμενοι ἀστέρες <span class="bibl">Gem.12.7</span>: freq. in Hom. in describing the place of a wound, <b class="b3">βαλεῖν κ. στῆθος, γαστέρα</b>, etc., <span class="bibl">Il.11.108</span>, <span class="bibl">16.465</span>, al.; νύξε κ. δεξιὸν ὦμον <span class="bibl">5.46</span>; οὔτασε κατ' ἰσχίον <span class="bibl">11.339</span>; so <b class="b3">βαλεῖν κατ' ἀσπίδα, κ. ζωστῆρα</b>, <span class="bibl">5.537</span>,<span class="bibl">615</span>; <b class="b3">βέλος κ. καίριον ἦλθεν</b> struck <b class="b2">upon</b> a vital part, v.l. in <span class="bibl">11.439</span>: metaph., ἄχος κ. φρένα τύψε <span class="bibl">19.125</span>: generally, <b class="b3">κ. φρένα καὶ κατὰ θυμόν</b> <b class="b2">in</b> heart and soul, <span class="bibl">4.163</span>, al. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> <b class="b2">opposite, over against</b>, κ. Σινώπην πόλιν <span class="bibl">Hdt.1.76</span>, cf. <span class="bibl">2.148</span>, <span class="bibl">Th.2.30</span>, etc.; ἀνὴρ κατ' ἄνδρα <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>505</span>; μολὼν . . μοι κ. στόμα <span class="bibl">Id.<span class="title">Ch.</span>573</span>; κατ' ὀφθαλμούς τινος <span class="bibl">LXX <span class="title">2 Ki.</span>12.11</span>; οἱ μὲν Ἀθηναῖοι κ. Λακεδαιμονίους ἐγένοντο <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>4.2.18</span>; <b class="b3">κατ' Ἀχαιοὺς ἀντετάχθησαν</b> ibid.; ἐν συμποσίῳ... περίμενε, μέχρις ἂν γένηται κατὰ σέ <span class="bibl">Epict.<span class="title">Ench.</span> 15</span>, cf. <span class="bibl">D.L.7.108</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> <b class="b2">distributively</b>, of a whole divided into parts, <b class="b3">κρῖν' ἄνδρας κ. φῦλα, κ. φρήτρας</b> <b class="b2">by</b> tribes, <b class="b2">by</b> clans, <span class="bibl">Il.2.362</span>; <b class="b3">κ. σφέας μαχέονται</b> <b class="b2">by</b> themselves, <b class="b2">separately</b>, ib.<span class="bibl">366</span>, cf. <span class="bibl">Th.4.64</span>; ἐσκήνουν κ. τάξεις <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>2.1.25</span>; αὐτὴ καθ' αὑτήν <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>1013</span>; <b class="b3">κ. κώμας κατοικημένοι</b> <b class="b2">in separate</b> villages, <span class="bibl">Hdt.1.96</span>; <b class="b3">κατ' ἑωυτοὺς ἕκαστοι ἐτράποντο</b> each <b class="b2">to his own</b> home, <span class="bibl">Id.5.15</span>; <b class="b3">κ. πόλεις ἀποπλεῦσαι, διαλυθῆναι</b>, <span class="bibl">Th.1.89</span>, <span class="bibl">3.1</span>: στρατιὰ κ. ἕνδεκα μέρη κεκοσμημένη <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>247a</span>; later οἱ κατ' ἄνδρα λόγοι <span class="bibl"><span class="title">PLond.</span>2.259.72</span> (i A. D.), cf. <span class="bibl">D.Chr.32.6</span>, etc.; ἡ κατ' οἰκίαν ἀπογραφή <span class="bibl"><span class="title">PLond.</span>3.904.20</span>(ii A.D.), etc.; <b class="b3">κατ' ἔπος</b> word <b class="b2">by</b> word, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>802</span>; <b class="b3">κατ' ὄνομα</b> <b class="b2">individually</b>, <span class="title">3 Ep.Jo.</span>15, etc.; <b class="b3">παῖδα κ. κρήνην</b> <b class="b2">at each</b> fount a boy, <span class="title">Lyr.Alex.Adesp.</span>37.13, cf. <span class="title">POxy</span> 2108.9 (iii A.D.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> of Time, <b class="b3">καθ' ἡμέραν, κατ' ἦμαρ</b>, day <b class="b2">by</b> day, daily, v. [[ἡμέρα]] 111; <b class="b3">καθ' ἑνιαυτόν, κατ' ἔτος</b>, <span class="title">Test.Epict.</span>6.24, <span class="bibl"><span class="title">Ev.Luc.</span>2.41</span>, etc.; κ. μῆνα <span class="bibl"><span class="title">POxy.</span>275.18</span> (i A.D.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> of Numbers, <b class="b2">by</b> so many <b class="b2">at a time</b>, <b class="b3">καθ' ἕνα</b> one <b class="b2">at a time, individually</b>, <span class="bibl">Hdt.7.104</span> (later τὸ καθ' ἕν <b class="b2">detailed list</b>, PTeb.47.34 (ii B.C.), etc.); <b class="b3">κ. μίαν τε καὶ δύο</b> <b class="b2">by</b> ones and twos, <span class="bibl">Hdt.4.113</span>; δύο μνέαι τεταγμέναι κατ' ἄνδρα αἰχμάλωτον ἕκαστον <span class="bibl">Id.6.79</span>; ἐκ τῶν συμμάχων ἐξελέγετο κατ' ὀλίγους <span class="bibl">Id.8.113</span>; <b class="b3">κ. τὰς πέντε καὶ εἴκοσι μνᾶς πεντακοσίας δραχμὰς εἰσφέρειν</b> to pay <span class="bibl">500</span> drachmae <b class="b2">on every</b> <span class="bibl">25</span> minae, <span class="bibl">D.27.7</span>; κ. διακοσίας καὶ τριακοσίας ὁμοῦ τι τάλαντον διακεχρημένον <b class="b2">in separate sums of</b> 200 and 300 drachmae, <span class="bibl">Id.27.11</span>; of ships, <b class="b3">κ. μίαν</b> (sc. <b class="b3">ναῦν</b>) <b class="b2">in column</b>, <span class="bibl">Th.2.90</span>; κ. μίαν ναῦν ἐπιτάττειν <span class="bibl">Plb.1.26.12</span>, cf. <span class="bibl">Th.2.84</span>: Geom., <b class="b3">μετρεῖν, μετρεισθαι κατά . .</b>, measure, be measured a certain number of times, <span class="bibl">Euc.7</span> <span class="title">Def.</span>8,9,al.; <b class="b3">μετρεῖν κ. τὰς ἐν τῷ Β μονάδας</b> <b class="b2">as many times as</b> there are units in B, Id.7.16. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> of direction <b class="b2">towards</b> an object or purpose, <b class="b3">πλεῖν κ. πρῆξιν</b> <b class="b2">on</b> a business, <b class="b2">for</b> or <b class="b2">after</b> a matter, <span class="bibl">Od. 3.72</span>, <span class="bibl">9.253</span>; <b class="b3">πλάζεσθαι κ. ληΐδα</b> to rove <b class="b2">in search of</b> booty, <span class="bibl">3.106</span>; κ. ληΐην ἐκπλῶσαι <span class="bibl">Hdt.2.152</span>; ἔβη κ. δαῖτα <span class="bibl">Il.1.424</span>; ἐπιδημεῖν κατ' ἐμπορίαν <span class="title">IG</span>22.141.32, cf. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Ath.</span>11.1</span>; <b class="b3">κ. Χρέος τινὸς ἐλθεῖν</b> come to seek his help, consult him, <span class="bibl">Od.11.479</span>, etc.; ἵεται κ. τὴν φωνήν <span class="bibl">Hdt.2.70</span>; <b class="b3">κ. θέαν ἥκειν</b> to have come <b class="b2">for the purpose of</b> seeing, <span class="bibl">Th.6.31</span>; κ. πλοῦν ἤδη ὤν <span class="bibl">Id.7.31</span>; καθ' ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>3.5.2</span>; <b class="b3">κ. τί</b>; <b class="b2">for</b> what purpose? why? <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>239</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> of pursuit, κ. πόδας τινὸς ἐλαύνειν <span class="bibl">Hdt.9.89</span>; simply <b class="b3">κ. τινά</b> <b class="b2">after</b> him, <span class="bibl">Id.1.84</span>; ἰέναι κ. τοὺς ἄλλους <span class="bibl">Id.9.53</span>; <b class="b3">κατ' ἴχνος</b> <b class="b2">on</b> the track, <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>32</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>695</span> (lyr.); ὥσπερ κατ' ἴχνη κ. τὰ νῦν εἰρημένα ζῆν <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phd.</span>115b</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> Geom., in adverbial phrases, <b class="b3">κ. κάθετον</b> <b class="b2">in the same</b> vertical line, <span class="bibl">Archim. <span class="title">Quadr.</span>6</span>; <b class="b3">κατ' εὐθεῖάν τινι</b> <b class="b2">in the same</b> straight line with... <span class="bibl">Papp. 58.7</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">IV</span> of fitness or conformity, <b class="b2">in accordance with</b>, κ. θυμόν <span class="bibl">Il.1.136</span>; <b class="b3">καθ' ἡμέτερον νόον</b> <b class="b2">after</b> our liking, <span class="bibl">9.108</span>; κ. νόον πρήξωμεν <span class="bibl">Hdt.4.97</span>; <b class="b3">κ. μοῖραν</b> <b class="b2">as is</b> meet and right, <span class="bibl">Il.1.286</span>; <b class="b3">κατ' αἶσαν, κ. κόσμον</b>, <span class="bibl">10.445</span>,<span class="bibl">472</span>; κ. νόμον <span class="bibl">Hes.<span class="title">Th.</span>417</span>; κὰν νόμον <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>8.78</span>; κ. τοὺς νόμους <span class="title">IG</span>22.1227.15; <b class="b3">αἰτίαν καθ' ἥντινα</b> <b class="b2">for</b> what cause, <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span> 228</span>; <b class="b3">κατ' ἔχθραν, κ. φθόνον</b>, <b class="b2">for</b> (i.e. <b class="b2">because of</b>) hatred, envy, <span class="bibl">Id.<span class="title">Supp.</span>336</span>, <span class="bibl"><span class="title">Eu.</span>686</span>; <b class="b3">καθ' ἡδονήν τι δρᾶν, ποιεῖν</b>, do <b class="b2">as</b> one pleases, <span class="bibl">Th. 2.37</span>,<span class="bibl">53</span>; κ. τὸ ἔχθος τὸ Θεσσαλῶν <span class="bibl">Hdt.8.30</span>, cf. <span class="bibl">9.38</span>; <b class="b3">κ. φιλίαν, κατ' ἔχθος</b>, <span class="bibl">Th.1.60</span>, <span class="bibl">103</span>, etc.; <b class="b3">κατ' ἄλλο μὲν οὐδέν, ὅτι δέ . .</b> <b class="b2">for</b> no other <b class="b2">reason</b> but that... <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>229d</span>; <b class="b3">κ. δύναμιν</b> <b class="b2">to the best of</b> one's power, <span class="bibl">Hdt.3.142</span>, etc. (<b class="b3">κὰδ δ</b>. <span class="bibl">Hes.<span class="title">Op.</span>336</span>); <b class="b3">κ. τρόπον διοικεῖν</b> arrange <b class="b2">suitably</b>, <span class="bibl">Isoc.2.6</span>,al.; <b class="b3">κατ' εὐνοίην</b> <b class="b2">with</b> goodwill, <span class="bibl">Hdt.6.108</span>; κ. τὰ παρηγγελμένα <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>2.2.8</span>, etc.; in quotations, <b class="b2">according to</b>, κατ' Αἰσχύλον <span class="bibl">Ar.<span class="title">Th.</span>134</span>; κ. Πίνδαρον <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>227b</span>, etc. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">in relation to, concerning</b>, <b class="b3">τὰ κατ' ἀνθρώπους</b> = [[τὰ ἀνθρώπινα]], <span class="bibl">A.<span class="title">Eu.</span>930</span>, <span class="bibl">310</span>; τὰ κ. τὸν Τέλλον <span class="bibl">Hdt.1.31</span>; <b class="b3">τὰ κ. τὴν Κύρου τελευτήν</b> ib.<span class="bibl">214</span>; <b class="b3">τὰ κ. πόλεμον</b> <b class="b2">military</b> matters, <span class="bibl">Aeschin.1.181</span>; <b class="b3">αἱ κ. τὴν πόλιν οἰκονομίαι</b> (opp. <b class="b3">αἱ πολεμικαὶ πράξεις</b>) the management of <b class="b2">public</b> affairs, <span class="bibl">Din. 1.97</span>; τὰ κ. τὰς θυσίας <span class="title">SIG</span>506.7(Delph., iii B.C.); so <b class="b3">τὸ κατ' ὑμέας</b> <b class="b2">as far as concerns</b> you, <span class="bibl">Hdt.7.158</span>; <b class="b3">τὸ κατ' ἐμέ</b> <b class="b2">as far as</b> I <b class="b2">am concerned</b>, <span class="bibl">D.18.247</span>; <b class="b3">κ. τοῦτο</b> <b class="b2">in</b> this <b class="b2">respect</b>, <span class="bibl">Hdt.5.3</span>, etc.; <b class="b3">κ. ταὐτά</b> <b class="b2">in</b> the same <b class="b2">way</b>, <span class="bibl">Id.2.20</span>; <b class="b3">καθ' ὅτι</b> <b class="b2">so far as</b>, <span class="bibl">Th.1.82</span>, etc. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> in Comparisons, <b class="b2">corresponding with, after the fashion of</b>, <b class="b3">κρομύοιο λοπὸν κ</b>. <b class="b2">like</b> the coat of an onion, dub. in <span class="bibl">Od.19.233</span>; μέλος κ. Φοίνισσαν ἐμπολὰν πέμπεται <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>2.67</span>; <b class="b3">κ. Μιθραδάτην</b> <b class="b2">answering to the description of</b> him, <span class="bibl">Hdt.1.121</span>; <b class="b3">τὴν ἰδέαν κ. πνιγέα</b> <b class="b2">like</b> an oven in appearance, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Av.</span>1001</span>; <b class="b3">κηδεῦσαι καθ' ἑαυτόν</b> to marry <b class="b2">in</b> one's own <b class="b2">rank</b> of life, <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>890</span>; οὐ κατ' ἄνθρωπον φρονεῖν <span class="bibl">Id.<span class="title">Th.</span>425</span>; λέγω κατ' ἄνδρα, μὴ θεόν, σέβειν ἐμέ <span class="bibl">Id.<span class="title">Ag.</span>925</span>; <b class="b3">οὐ κατὰ σέ</b> none <b class="b2">of</b> your <b class="b2">sort</b>, <span class="bibl">Chionid.1</span> (but <b class="b3">ἵνα προσείπω σε κατὰ σέ</b> to address you <b class="b2">in</b> your own <b class="b2">style</b>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Grg.</span>467c</span>); τὸ κατ' ἐμὲ καὶ οὐ κατ' ἐμέ <span class="bibl">Arr.<span class="title">Epict.</span>1.28.5</span>; οὐ κ. τὰς Μειδίου λῃτουργίας <span class="bibl">D.21.169</span>; ἡ βασιλεία κ. τὴν ἀριστοκρατίαν ἐστί <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1310b3</span>: freq. after a Comp., μέζων ἢ κατ' ἀνθρώπων φύσιν <span class="bibl">Hdt.8.38</span>, cf. <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ap.</span>20e</span>, etc.; <b class="b3">μείζω ἢ κ. δάκρυα</b> too great for tears, <span class="bibl">Th.7.75</span>; <b class="b3">ἤθεα βαθύτερα ἢ κ. Θρήϊκας</b> morerefined than <b class="b2">was common among</b> the Thracians, <span class="bibl">Hdt.4.95</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">V</span> <b class="b2">by the favour of</b> a god, etc., κ. δαίμονα <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>9.28</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">P.</span>8.68</span>; κ. θεῖον <span class="bibl">Ar.<span class="title">Eq.</span>147</span> codd. (<b class="b3">κ. θεὸν</b> Cobet); κ. τύχην τινά <span class="bibl">D.48.24</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">VI</span> of round numbers (v. infr. v11.2), <b class="b2">nearly, about</b>, κ. Χίλια ἑξακόσια ἔτεα 1600 years <b class="b2">more or less</b>, <span class="bibl">Hdt.2.145</span>, cf. <span class="bibl">6.44</span>, al.; <b class="b3">κατ' οὐδέν</b> <b class="b2">next to</b> nothing, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Plt.</span>302b</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">VII</span> of Time, <b class="b2">during</b> or <b class="b2">in the course of</b> a period, κ. τὸν πόλεμον <span class="bibl">Hdt.7.137</span>; <b class="b3">καθ' ἡμέραν, κατ' ἦμαρ</b>, <b class="b2">by</b> day, <span class="bibl">A. <span class="title">Ch.</span>818</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ag.</span>668</span>; κατ' εὐφρόνην <span class="bibl">Id.<span class="title">Pers.</span>221</span>; <b class="b3">κ. Χειμῶνα, κ. θερείαν</b>, <span class="bibl"><span class="title">PLille</span>1r14</span> (iii B.C.), <span class="bibl"><span class="title">PTeb.</span>27.60</span> (ii B.C.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">about</b>, κ. τὸν αὐτὸν τοῦτον Χρόνον <span class="bibl">Hdt.3.131</span>, etc.; κ. τοὺς θανάτους τῶν βασιλέων <span class="bibl">Id.6.58</span>; esp. with names of persons, <b class="b3">κ. Ἄμασιν βασιλεύοντα</b> <b class="b2">about the time of</b> Amasis, <span class="bibl">Id.2.134</span>; κ. τὸν κ. Κροῖσον Χρόνον <span class="bibl">Id.1.67</span>; <b class="b3">οἱ κατ' ἐκεῖνον</b> (sc. <b class="b3">τὸν Ἀλκιβιάδην</b>) ὑμέτεροι πρόγονοι <span class="bibl">D.21.146</span> (v.l. [[κατ' ἐκ. τὸν Χρόνον]]) ; κ. τοὺς Ἡρακλείδας <span class="bibl">X.<span class="title">Lac.</span>10.8</span>; <b class="b3">οἱ καθ' ἑαυτοὺς ἄνθρωποι</b> their contemporaries, <span class="bibl">Id.<span class="title">Mem.</span>3.5.10</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> <b class="b3">καθ' ἕτος</b> <b class="b2">this</b> year, <span class="title">SIG</span> 284.24 (Erythrae, iv B.C.), <span class="title">OGI</span>458.64 (i B.C./iA.D.), <span class="title">CIG</span>3641b5,38 (Lampsacus). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">VIII</span> periphrastically with abstract Subst., <b class="b3">κατ' ἡσυχίην, κ. τάχος</b>, = [[ἡσύχως, ταχέως]], <span class="bibl">Hdt.1.9</span>,<span class="bibl">7.178</span>; <b class="b3">κ. κράτος</b> <b class="b2">by</b> force, <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>2.1.19</span>, etc.; <b class="b3">κ. μέρος</b> <b class="b2">partially</b>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Po.</span>1456a16</span>; <b class="b2">individually, severally</b>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Tht.</span>157b</span>, <span class="bibl"><span class="title">Lg.</span>835a</span>; <b class="b3">κ. φύσιν</b> <b class="b2">naturally</b>, <span class="bibl">Hdt. 2.38</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>428e</span>; <b class="b3">κ. τὴν τέχνην</b> <b class="b2">skilfully</b>, <span class="bibl">Luc.<span class="title">DDeor.</span>20.7</span>; <b class="b3">οὔτ' ἐμοὶ λέγειν καθ' ἡδονήν</b> [<b class="b3">ἐστι</b>] it is not <b class="b2">pleasant</b> for me to tell you, <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>263</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">C</span> Position: <b class="b3">κατά</b> may follow both its cases, and is then written with anastr. <b class="b3">κάτα</b>, as <span class="bibl">Il.20.221</span>, etc.; so also in tmesi, when it follows its Verb, <span class="bibl">17.91</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">D</span> abs. as ADV. in all the above senses, esp. like [[κάτω]], <b class="b2">downwards, from above, down</b>, freq. in Hom. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">E</span> <b class="b3">κατά</b> in COMPOS., </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">I</span> <b class="b2">downwards, down</b>, as in καταβαίνω, καταβάλλω, κατάκειμαι, καταπέμπω, καταπίπτω, καταπλέω 1. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> <b class="b2">in answer to, in accordance with</b>, as in <b class="b3">κατᾴδω</b> (<b class="b2">occino</b>), <b class="b3">καταινέω, καταθύμιος</b>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> <b class="b2">against</b>, in hostile sense (cf. A.11.5), as in <b class="b3">καταγιγνώσκω, κατακρίνω, καταψηφίζομαι</b>: more rarely with a Subst., as <b class="b3">καταδίκη</b>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">IV</span> <b class="b2">back, back again</b>, as in κάτειμι, καταπορεύομαι, καταπλέω 11. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">V</span> freq. only to strengthen the notion of the simple word, as in <b class="b3">κατακόπτω, κατακτείνω, καταφαγεῖν</b>, etc.; also with Substs. and Adjs., as in <b class="b3">κατάδηλος, κάτοξος</b>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">VI</span> sts. to give a trans. force to an intr. Verb, our <b class="b2">be-</b>, as in <b class="b3">καταθρηνέω</b> <b class="b2">be</b>wail. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">VII</span> implying <b class="b2">waste</b> or <b class="b2">consumption</b>, as in <b class="b3">καταλειτουργέω, καθιπποτροφέω, καταζευγοτροφέω</b>: and generally in a <b class="b2">disparaging</b> sense, as in καταγιγνώσκω 1. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">F</span> <b class="b3">κατά</b> as a Prep. was shortd. in some dialects, esp. in Ep., into <b class="b3">κάγ, κάδ, κάκ, κάμ, κάν, κάπ, κάρ, κάτ</b>, before γ, δ, κ, μ, ν<b class="b3">, π</b> (or φ) <b class="b3">, ῥ, τ</b> (or θ), respectively; see these forms in their own places. Mss. and the older Edd. join the Prep. with the following word, as <b class="b3">καγγόνυ, καδδέ, κακκεφαλῆς, καππεδίον, καπφάλαρα, καρρόον, καττάδε</b>, <b class="b3">καττόν</b>, etc. In compd. Verbs, <b class="b3">κατά</b> sts. changes into καβ, καλ, καρ<b class="b3">, κατ</b>, before β, λ, ρ<b class="b3">, θ</b>, respectively, as <b class="b3">κάββαλε, κάλλιπε, καρρέζουσα, κάτθανε</b>; and before στ<b class="b3">, σχ</b>, the second syll. sts. disappears, as in <b class="b3">καστορνῦσα, κάσχεθε</b>, as also in the Dor. forms <b class="b3">καβαίνων, κάπετον</b>.</span></div2<br /> <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> = [[κατὰ τά]], <span class="title">IG</span>22.334.15; cf. [[κά]]. κᾆτα, Att. crasis for <b class="b3">καὶ εἶτα</b>, v. [[εἶτα]] sub fin. κατάβα, for <b class="b3">κατάβηθι</b>, aor. 2 imper. of <b class="b3">καταβαίνω</b>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1338.png Seite 1338]] ion. = [[καθά]], d. i. καθ' ἅ. kommt als adv. nicht mehr vor u. erscheint nur in einzelnen Fällen ohne Casus, wo man eine Tmesis annehmen muß, wie auch κατὰ δὲ προτόνοισιν ἔδησαν Od. 2, 425. 15, 290 zu fassen, sie banden mit Tauen fest, wo der dat. nicht zu [[κατά]] gezogen werden darf; vgl. κατὰ συφεοῖσιν ἐέργνυ 10, 238. Als Präposition mit der Grundbedeutung <b class="b2">herab</b> u. <b class="b2">darüberhin</b>.
}}
{{bailly
|btext=<i>adv.</i> de haut en bas, <i>d’où</i><br /><b>1</b> en bas ; κατὰ [[δάκρυ]] χέουσα IL laissant tomber une larme, κὰδ [[δέ]] [[οἱ]] [[ὕδωρ]] χεῦαν IL ils versèrent de l’eau sur son corps;<br /><b>2</b> en dessous, au fond ; à fond, tout à fait, complètement : κατὰ ταῦρον ἐδηδώς IL (semblable au lion) qui a dévoré un taureau ; κατὰ τέκν’ ἔφαγε IL (dès qu’) il eut mangé les petits passereaux;<br /><b>3</b> <i>qqf avec un gén. de direction indépendant de la préposition</i> : κατὰ δ’ [[αἷμα]] ἔρρεε χειρός IL de sa main le sang coulait ; κατὰ δὲ ῥέεν ἱδρὼς ὤμων καὶ κεφαλῆς IL de ses épaules et de sa tête la sueur coulait;<br /><i>Prép. avec le gén. et l’acc.</i> :<br />• avec le GÉN. :<br /><b>I.</b> <i>pour marquer le point de départ</i> du haut de : [[βῆ]] δὲ κατ’ Οὐλύμποιο καρήνων IL (Athéna) s’élança des sommets de l’Olympe ; ἅλλεσθαι κατὰ τῆς πέτρας XÉN sauter du haut du rocher;<br /><b>II.</b> <i>pour marquer le point d’arrivée, càd</i> :<br /><b>1</b> sur : κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας IL ayant fixé ses yeux à terre ; <i>fig.</i> κατὰ δ’ ὀφθαλμῶν κέχυτ’ [[ἀχλύς]] IL et les ténèbres se répandirent sur ses yeux ; <i>p. ext.</i> κατ’ ἐξωλείας ὀμνύναι ATT jurer par sa perte, <i>càd</i> sur sa propre tête;<br /><b>2</b> au fond de, à l’intérieur de, dans : καταδῦναι κατὰ θαλάσσης HDT s’enfoncer dans la mer ; κατὰ χθονὸς κρύπτειν SOPH déposer dans le sein de la terre ; ὁ κατὰ γῆς XÉN celui qui est sous terre, le mort ; [[οἱ]] κατὰ χθονὸς θεοί ESCHL les divinités souterraines, les dieux infernaux;<br /><b>III.</b> <i>pour marquer la direction, le but</i> :<br /><b>1</b> en vue de : λέγειν [[κατά]] τινος PLAT parler sur qqn <i>ou</i> sur qch (<i>mais v. ci-dessous la même locut. en mauv. part</i>) ; καθ’ ὅλου ATT en général ; κατὰ παντός ATT <i>m. sign.</i><br /><b>2</b> <i>en mauv. part</i> contre : λόγχην [[στῆσαι]] [[κατά]] τινος SOPH tenir sa lance en arrêt contre qqn ; λέγειν [[κατά]] τινος SOPH parler contre qqn;<br />• avec l’ACC;<br /><b>I.</b> en suivant de haut en bas, en descendant :<br /><b>1</b> <i>avec idée de lieu</i> [[κατά]] ῥόον HDT en descendant le courant ; τὸ [[ὕδωρ]] κατὰ [[τὰς]] τάφρους ἐχώρει XÉN l’eau s’épanchait dans les tranchées ; κατὰ φῦλα, κατὰ φρήτρας IL par tribus, par familles ; κατ’ ἄνδρα HDT homme par homme ; κατὰ κώμας κατῳκῆσθαι HDT habiter dans des villages séparés ; ἐσκήνουν κατὰ τάξεις XÉN (les troupes) logeaient sous des tentes par compagnies ; κατὰ [[μέρος]] φυλάττειν XÉN monter la garde par détachements;<br /><b>2</b> <i>avec idée de temps</i> pendant : κατὰ τὸν πόλεμον HDT pendant la guerre ; [[δεῖπνον]] κατὰ [[φῶς]] ἐποιοῦντο XÉN ils prenaient le repas du soir pendant qu’il faisait encore jour ; κατὰ τὸν κατὰ Κροῖσον HDT au temps de Crésus ; κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον HDT dans le même temps;<br /><b>3</b> <i>avec idée de distribution</i> καθ’ ἡμέραν ESCHL jour par jour, jour après jour ; κατ’ ἐνιαυτόν XÉN chaque année;<br /><b>II.</b> en tombant sur :<br /><b>1</b> <i>au propre</i> [[βέλος]] κατὰ καίριον ἦλθεν IL le trait (ne) l’atteignit (pas) mortellement ; παίειν κατὰ τὸ [[στέρνον]] XÉN frapper à la poitrine;<br /><b>2</b> à travers (du haut en bas, d’un bout à l’autre) : καθ’ Ἑλλάδα ESCHL par toute la Grèce ; κατὰ γῆν, κατὰ θάλατταν XÉN par terre, par mer ; sur terre, sur mer ; κατὰ τὴν ὁδόν, sur le chemin <i>ou</i> le long de la rue;<br /><b>3</b> <i>p. ext.</i> dans le voisinage de, auprès de : τύμβον κατ’ αὐτόν ESCHL près du tombeau même ; κατὰ τὸ προάστειον HDT à l’entrée du faubourg ; <i>avec idée de nombre</i> κατὰ [[ἑξήκοντα]] ἔτεα καὶ χίλια HDT vers <i>ou</i> environ 1060 années;<br /><b>III.</b> <i>p. anal. avec simple idée de direction</i> en regardant vers :<br /><b>1</b> en face de : κατὰ βορέαν ἑστηκώς THC exposé au vent du nord ; <i>fig.</i> en vue de : πλάζεσθαι κατὰ ληΐδα OD <i>ou</i> κατὰ ληΐην HDT aller de côté et d’autre en quête d’un butin ; καθ’ ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι XÉN s’étant dispersés pour piller;<br /><b>2</b> <i>avec idée d’hostilité</i> contre : ἀνὴρ κατ’ ἄνδρα ESCHL homme contre homme;<br /><b>3</b> <i>fig.</i> au sujet de, par rapport à, en ce qui concerne : τὰ κατ’ ἀνθρώπους ESCHL les affaires humaines ; καθ’ ἡσυχίην HDT <i>c.</i> [[ἡσύχως]], en sécurité, en paix ; κατὰ [[τάχος]] HDT <i>c.</i> [[ταχέως]], en hâte;<br /><b>4</b> selon, suivant, d’après ; καθ’ ἡμέτερον νόον IL selon notre sentiment ; [[κατά]] τὸν νόμον XÉN conformément à la loi, selon la loi ; κατ’ ἔχθραν ESCHL, κατ’ [[ἔχθος]] THC par haine ; <i>avec idée de comparaison</i> κρομύοιο λοπὸν [[κάτα]] (<i>pour l’accent, v. fin de l’article</i>) OD comme une pelure d’oignon ; κηδεῦσαι καθ’ ἑαυτόν ESCHL se marier selon son rang ; [[οὐ]] κατ’ ἄνθρωπον φρονεῖν ESCHL n’avoir pas les sentiments d’un homme ; [[μείζων]] ἢ κατ’ ἀνθρώπου φύσιν HDT plus grand que selon la nature humaine ; μείζω ἢ κατὰ δάκρυα THC (les maux que l’armée avait soufferts étaient) de ceux que les larmes ne sauraient égaler;<br /><b>5</b> au fond de, dans : κατὰ θυμόν IL au fond de son cœur, dans son cœur;<br />• Rem. : <b>I.</b> [[κατά]] <i>en poésie se place qqf après son régime, et s’accentue</i> [[κάτα]] (<i>v. ci-dessus</i> III, 4);<br /><b>II.</b> <i>En composition</i> [[κατά]] <i>marque</i> :<br /><b>1</b> l’idée de « descendre » ; v. [[καταβαίνω]], [[καταβάλλω]], <i>etc.</i><br /><b>2</b> l’idée de « aller dans le sens de », <i>d’où</i> l’idée de « en conformité », « d’accord avec », « selon » : v. [[κατᾴδω]] ; « p. suite de », « en réponse à » : v. [[καταβοάω]];<br /><b>3</b> l’idée de « aller contre », <i>d’où en gén.</i> l’idée d’hostilité : v. [[καταγιγνώσκω]], [[κατακρίνω]];<br /><b>4</b> l’idée de « tout à fait », « complètement », v. [[κατακαίω]], [[κατακτείνω]], <i>etc.</i><br /><b>5</b> <i>p. suite</i>, une simple idée de renforcement : v. [[καταθρηνέω]].<br />'''Étymologie:''' du th. i.-e. ca-, [[κα]]- « avec », et du th. pronom, τα- d’où το- conservé dans l’art. τό, dans les pronoms [[αὐτός]], [[οὗτος]], etc.
}}
{{Autenrieth
|auten=[[before]] γ [[sometimes]] [[κάγ]], [[before]] δ [[κάδ]], [[before]] π and φ [[κάπ]], [[before]] ρ [[κάρ]] (and by [[some]] written in [[combination]] [[with]] its [[case]], e. g. καγγόνυ, καδδύναμιν): [[down]].—I. adv., [[down]], [[utterly]] ([[here]] belong [[all]] examples of ‘tmesis’ so-called); κατὰ [[δάκρυ]] χέουσα, [[fig]]., κατὰ δ' ὅρκια πάτησαν, ‘[[under]] [[foot]],’ Il. 4.157 ; κατὰ δ' ἅρματα [[ἄξω]], [[break]] ‘to pieces;’ κατὰ ταῦρον ἐδηδώς, having [[devoured]], stronger [[than]] ‘eaten,’ [[through]] the [[force]] of [[κατά]], Il. 17.542; Πηλῆά γ' [[ὀίομαι]] ἢ κατὰ [[πάμπαν]] &#x007C; [[τεθνάμεν]], to be [[dead]] and [[gone]], cf. [[καταθνήσκω]], Il. 19.334; the [[appropriate]] [[case]] of a subst. [[may]] [[specify]] the [[relation]] of the adv., κατὰ δὲ [[νότιος]] ῥέεν ἱδρὼς &#x007C; ὤμων καὶ κεφαλῆς ([[local]] gen.), Il. 11.811.—II. prep., (a) w. gen., [[down]], [[down]] [[from]], [[down]] [[over]], κατ' οὐρανοῦ εἰλήλουθεν, Od. 7.199; κατ ὀφθαλμοῦ κέχυτ [[ἀχλύς]], Il. 5.696; ἀμβροσίην καὶ [[νέκταρ]] ἐρυθρὸν &#x007C; [[στάξε]] κατὰ ῥῖνῶν, ‘[[down]] [[through]],’ ‘in [[through]],’ Il. 19.39 ; κατ' [[ἄκρης]], ‘[[from]] [[top]] to [[bottom]],’ ‘[[utterly]].’—(b) w. acc., [[down]], [[down]] [[through]], [[down]] [[into]], κατὰ [[τεῖχος]] ἔβησαν, Il. 13.737; of [[motion]] [[not]] so [[vaguely]] as [[ἀνά]], ‘up and [[down]],’ [[but]] [[usually]] [[rather]] [[with]] [[reference]] to [[some]] [[definite]] [[end]] or [[purpose]], δοιὼ δὲ κυβιστητῆρε κατ' αὐτοὺς.. ἐδίνευον κατὰ μέσσους, ‘[[among]] [[them]].. [[down]] the [[centre]],’ Od. 4.18 ; ναίειν κατὰ πόλιν, in [[particular]] places [[throughout]] the [[city]], Il. 2.130; so, κατὰ γαῖαν, κατὰ πόντον, and [[simply]] [[local]], κατὰ [[στῆθος]], in the [[breast]], met., κατὰ θῦμόν, ‘in the [[heart]];’ transferred [[from]] the [[physical]] or [[local]] [[sense]] to [[other]] relations, distributive, according to, by, κατὰ φῦλα, κατὰ στίχας, so κατὰ [[σφέας]], ‘by [[themselves]];’ [[fitness]], κατὰ θῦμόν, according to [[one]]'s [[wish]]; κατὰ κόσμον, κατ' αἶσαν, κρομύοιο λοπὸν [[κάτα]], ‘[[after]] the [[semblance]]’ of an [[onion]]-[[skin]], Od. 19.233; [[purpose]], κατὰ πρῆξιν, ‘on [[business]]’; κατὰ δαῖτα, ‘[[for]] a [[banquet]],’ Il. 1.424.
}}
{{Slater
|sltr=[[κατά]] (<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> κάν (O. 8.78) )<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> c. gen.,<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> [[below]] τὰ δ' ἐν [[τᾷδε]] Διὸς ἀρχᾷ ἀλιτρὰ κατὰ γᾶς δικάζει [[τις]] (O. 2.59) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> by, [[over]] of [[object]] by [[which]] [[one]] swears. κατὰ χρυσόκερω λιβανώτου (sc. εὔχεσθαι) fr. 329.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b> c. acc.,<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> of [[place]].<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>I</b> in. at Νεμέας κατὰ κόλπον (O. 9.87) καὶ πᾶσαν [[κάτα]] / Ἑλλάδ' εὑρήσσει (O. 13.112) γᾶν τε καὶ πόντον κατ' ἀμαιμάκετον (P. 1.14) ἥμερον [[ὄφρα]] κατ' οἶκον ὁ Φοίνιξ ὁ Τυρ σανῶν τ ἀλαλατὸς ἔχῃ (P. 1.72) κατὰ λαύρας δ' ἐχθρῶν ἀπάοροι πτώσσοντι (P. 8.86) ἦῤ, ὦ φίλοι, κατ' ἀμευσίπορον τρίοδον ἐδινάθην (codd.: ἀμευσιπόρους [[τριόδους]] Hermann) (P. 11.38) κατ' Ὄλυμπον [[ἄλοχος]] Ἥβα τελείᾳ παρὰ ματέρι βαίνοισ ἔστι (N. 10.17) ὀδμὰ δ' ἐρατὸν κατὰ χῶρον κίδναται Θρ. . . δεξιὰν κατὰ χεῖρα πατρὸς fr. 146. 2. Θήβαν [[ἔτι]] [[μᾶλλον]] ἐπασκήσει [[θεῶν]] καὶ κατ' ἀνθρώπων ἀγυιάς fr. 194. 6.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>II</b> [[throughout]], [[among]] καθ' Ἕλλανας (O. 1.116) (O. 6.71) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>III</b> on, [[upon]] πατέρος [[Ἀθαναία]] κορυφὰν κατ' ἄκραν ἀνορούσαισ (O. 7.36) εἴη δὲ τρίτον σωτῆρι πορσαίνοντας Ὀλυμπίῳ Αἴγιναν [[κάτα]] / σπένδειν μελιφθόγγοις ἀοιδαῖς ([[fort]]. tmesis, κατασπένδειν) (I. 6.8) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>IV</b> [[along]], on μακρά μοι νεῖσθαι κατ' ἀμαξιτόν (P. 4.247) πατρίαν [[εἴπερ]] καθ' ὁδόν νιν εὐθυπομπὸς αἰὼν ταῖς μεγάλαις δέδωκε κόσμον Ἀθάναις (N. 2.7) καί ποτ' ἐς ἑπταπύλους Θήβας [[ἄγαγον]] στρατὸν [[ἀνδρῶν]] αἰσιᾶν οὐ κατ ὀρνίχων ὁδόν (N. 9.19) Θέμιν Μοῖραι [[ποτὶ]] κλίμακα σεμνὰν [[ἆγον]] Οὐλύμπου λιπαρὰν καθ' ὁδὸν fr. 30. 4. ]α κατὰ πᾶσαν ὁδόν (Pae. 4.6) Ὁμήρου[ τρι]πτὸν κατ' ἀμαξιτὸν ἰόντες Πα. 7B. 11.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b><br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>I</b> in [[accordance]] [[with]], according to ἔστι δὲ καί τι θανόντεσσιν [[μέρος]] κὰν νόμον ἐρδόμενον (O. 8.78) ἀγαθοὶ δὲ καὶ σοφοὶ κατὰ δαίμον' [[ἄνδρες]] ἐγένοντ (O. 9.28) χρὴ δὲ κατ' αὐτὸν αἰεὶ παντὸς ὁρᾶν [[μέτρον]] (P. 2.34) κατ' ἐμὰν θεραπεύων μαχανάν (P. 3.109) “βασιλευομέναν οὐ κατ' αἶσαν” (P. 4.107) [[ὦναξ]], ἑκόντι δ' [[εὔχομαι]] νόῳ [[κατά]] τιν ἁρμονίαν βλέπειν ἀμφ ἕκαστον ὅσα [[νέομαι]] ([[sense]] and [[construction]] [[obscure]]: [[perhaps]] tmesis? καταβλέπειν) (P. 8.68) καὶ ζώων [[ἔτι]] νεαρὸν κατ' αἶσαν υἱὸν ἴδῃ τυχόντα στεφάνων Πυθίων [[befittingly]] (P. 10.26) ἀγορὰν [[οὐκ]] ἐλεγχέεσσιν Ἀριστοκλείδας τεὰν ἐμίανε κατ' αἶσαν i. e. according to the [[will]] of the [[Muse]] (N. 3.16) (χεῖρα) τὰν Νικόμαχος κατὰ καιρὸν νεῖμ' ἁπάσαις ἁνίαις [[opportunely]] (I. 2.22) [[Ὅμηρος]] ὃς [[αὐτοῦ]] πᾶσαν ὀρθώσαις ἀρετὰν κατὰ ῥάβδον ἔφρασεν θεσπεσίων ἐπέων λοιποῖς ἀθύρειν (I. 4.38) [[χρῆν]] μὲν κατὰ καιρὸν ἐρώτων δρέπεσθαι fr. 123. 1. εἴη καὶ ἐρᾶν καὶ ἔρωτι χαρίζεσθαι κατὰ καιρόν fr. 127. 2. κατ]ὰ καιρὸν[ ?fr. 346a. 3.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>II</b> distributively. μαχαίρᾳ τάμον κατὰ [[μέλη]] [[limb]] by [[limb]] (O. 1.49) [[ὅσσα]] δ' ἐπ ἀνθρώπους ἄηται μαρτύρια φθιμένων ζωῶν τε [[φωτῶν]] ἀπλέτου [[δόξας]], ἐπέψαυσαν κατὰ πὰν [[τέλος]] in [[every]] [[issue]] (I. 4.11) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>c</b> of [[time]], at τὸν [[εἶδον]] κρατέοντα χερὸς ἀλκᾷ βωμὸν παρ' Ὀλύμπιον, κεῖνον κατὰ χρόνον (O. 10.102) [[ἤλυθον]] κείνου γε κατὰ [[κλέος]] at the [[news]] of [[Jason]] (P. 4.125) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>d</b> in the [[manner]] of, [[like]] [[τόδε]] μὲν κατὰ Φοίνισσαν ἐμπολὰν [[μέλος]] πέμπεται (P. 2.67) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>e</b> fragg. ]γλυκὺν κατ' αὐλὸν αἰθερ[ (Pae. 7.11) ]κατὰ χθόν ε[ Δ. 4. h. 12. ]καθ' ἁλικίαν[ Θρ. 5. 5.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>3</b> in tmesis. κατὰ γαἶ αὐτόν τέ νιν καὶ φαιδίμας ἵππους ἔμαρψεν (O. 6.14) ἔργῳ τ' οὐ κατὰ [[εἶδος]] ἐλέγχων (O. 8.19) κατὰ πνοὰ δαμαλίζοι (P. 5.121) [κατὰ βλέπειν (P. 8.68) v. supra 2. b. α. [[κάτα]] σπένδειν (I. 6.8) v. supra 2. a. γ.] κατὰ μὲν φίλα τέκν' ἔπεφνεν fr. 171.
}}
{{Abbott
|astxt=[[κατά]] (bef. a vowel κατ’, [[καθ’]]; on the freq. [[neglect]] of elision, v. Tdf., Pr., 95; WH, App., 146a), prep. c. gen., acc., <br />[[down]], downwards.<br /><b class="num">I.</b>C. gen. (WM, §47, k; Bl., §42, 2).<br /><b class="num">1.</b>C. gen. rei, in [[local]] [[sense]];<br /><b class="num">(a)</b>[[down]], [[down]] [[from]]: Mt 8:32, Mk 5:13, Lk 8:33, I Co 11:4; <br /><b class="num">(b)</b>[[throughout]] ([[late]] [[usage]]; Bl, l.c.): κ. ὅλης κ.τ.λ., Lk 4:14 23:5, Ac 9:31 10:37; <br /><b class="num">(c)</b>in a [[peculiar]] adjectival [[phrase]]: ἡ κ. βάθους, [[deep]] or [[extreme]] [[poverty]], II Co 8:2. <br /><b class="num">2.</b>C. gen. pers., [[usually]] in [[hostile]] [[sense]];<br /><b class="num">(a)</b>[[against]] (in cl. [[only]] [[after]] verbs of [[speaking]], witnessing, etc.): opp. to [[ὑπέρ]], Mk 9:40; [[μετά]], Mt 12:30; [[after]] ἐπιθυμεῖν, Ga 5:17; λαλεῖν, Ac 6:13; διδάσκειν, Ac 21:28; ψεύδεσθαι, Ja 3:14; [[after]] verbs of accusing, etc., Mt 5:23, Lk 23:14, Ro 8:33, al.; verbs of [[fighting]], prevailing, etc., Mt 10:35, Ac 14:2, I Co 4:6, al.; <br /><b class="num">(b)</b>of [[swearing]], by: όμνυμι κ. (BL, §34, 1), He 6:13,16, cf. Mt 26:63. <br /><b class="num">II.</b>C. acc. (WM, §49d; BL, §42, 2).<br /><b class="num">1.</b>Of [[motion]] or [[direction]];<br /><b class="num">(a)</b>[[through]], [[throughout]]: Lk 8:39 9:6 10:4, Ac 8:1, 36 al.; <br /><b class="num">(b)</b>to, [[towards]], [[over]] [[against]]: Lk 10:32 (Field, Notes, 62), Ac 2:1o 16:7, Ga 2:11, Phl 3:14, al.; <br /><b class="num">(c)</b>in adverbial phrases, at, in, by, of: κατ’οἶκον, at [[home]], Ac 2:46; κατ’ ἰδίαν (v.s. [[ἴδιος]]); [[καθ’]] ἑαυτόν, Ac 28:16, Ro 14:22, Ja 2:17; c. pron. pers., Ac 17:28 18:15, Ro 1:15, Eph 1:15, al. <br /><b class="num">2.</b>Of [[time]], at, [[during]], [[about]]: Ac 8:26 12:1 19:23, Ro 9:9 He 1:10, al. <br /><b class="num">3.</b>Distributive;<br /><b class="num">(a)</b>of [[place]]: κ. τόποὐς, Mt 24:7, al.; κ. πόλιν, Lk 8:1, 4 al.; κ. ἐκκλησίαν, Ac 14:23. <br /><b class="num">(b)</b>of [[time]]: κ. [[ἔτος]], Lk 2:41; ἑορτήν, Mt 27:15, al.; <br /><b class="num">(c)</b>of numbers, etc.: [[καθ’]] ἕνα πάντες, I Co 14:31 (on [[καθ’]] [[εἷς]], v.s. [[εἷς]]); κ. [[ἑκατόν]], Mk 6:40; κ. [[μέρος]], He 9:5; κ. [[ὄνομα]], Jo 10:3. <br /><b class="num">4.</b>Of [[fitness]], [[reference]], [[conformity]], etc.;<br /><b class="num">(a)</b>in [[relation]] to, [[concerning]]: Ro 1:3, 4 7:22 9:3, 5, I Co 12:6 10:18, Phl 1:12; κ. πάντα, Ac 17:22, Col 3:20, 22 He 2:17 4:15; <br /><b class="num">(b)</b>according to, [[after]], [[like]]: Mk 7:5, Lk 2:27, 29 Jo 7:24 Ro 8:4 14:15, Eph 2:2, Col 2:8, Ja 2:8, al. <br /><b class="num">III.</b>In [[composition]], κ. denotes,<br /><b class="num">1.</b>[[down]], [[down]] [[from]] ([[καταβαίνω]]), etc.), [[hence]], metaph.;<br /><b class="num">(a)</b>[[victory]] or [[rule]] [[over]] ([[καταδουλόω]], -[[κυριεύω]], etc.); <br /><b class="num">(b)</b>"perfective" [[action]] (M, Pr., 111ff.). <br /><b class="num">2.</b>[[under]] ([[κατακαλύπτω]]), etc.). <br /><b class="num">3.</b>in [[succession]] ([[καθεξῆς]]). <br /><b class="num">4.</b>[[after]], [[behind]] ([[καταλείπω]]). <br /><b class="num">5.</b>Hostility, [[against]] ([[καταλαλέω]]).
}}
{{StrongGR
|strgr=a [[primary]] [[particle]]; (prepositionally) [[down]] (in [[place]] or [[time]]), in [[varied]] relations (according to the [[case]] (genitive, dative or accusative) [[with]] [[which]] it is joined): [[about]], according as (to), [[after]], [[against]], ([[when]] [[they]] were) X [[alone]], [[among]], and, X [[apart]], ([[even]], [[like]]) as ([[concerning]], pertaining to [[touching]]), X [[aside]], at, [[before]], [[beyond]], by, to the [[charge]] of, (charita-)bly, [[concerning]], + [[covered]], (dai-)ly, [[down]], [[every]], (+ [[far]] [[more]]) [[exceeding]], X [[more]] [[excellent]], for, from &#x2026; to, [[godly]], in(-asmuch, [[divers]], [[every]], -to, [[respect]] of), &#x2026; by, [[after]] the [[manner]] of, + by [[any]] [[means]], [[beyond]] ([[out]] of) [[measure]], X [[mightily]], [[more]], X [[natural]], of (up-)on (X [[part]]), [[out]] (of [[every]]), [[over]] [[against]], (+ [[your]]) X [[own]], + [[particularly]], so, [[through]](-oughout, -oughout [[every]]), [[thus]], (un-)to(-gether, -[[ward]]), X [[uttermost]], [[where]](-by), [[with]]. In [[composition]] it retains [[many]] of these applications, and [[frequently]] denotes [[opposition]], [[distribution]], or [[intensity]].
}}
{{grml
|mltxt=<b>(I)</b><br />(AM [[κατά]], Α αρκαδ. τ. [[κατύ]] και ποιητ. τ. [[καταί]]) [[πρόθεση]] που δηλώνει: 1. (με γεν.) α) [[κίνηση]] [[προς]] [[κάτι]] (α. «[[πάει]] [[κατά]] διαβόλου» — [[πάει]] [[προς]] την [[καταστροφή]]<br />β. «πάμε [[κατά]] καπνού» — βαδίζουμε στον αφανισμό<br />γ. «άι κατ' ανέμου» — χάσου απ' εδώ<br />δ. «κατὰ τούτων ὀδεύσειας», <b>Λουκιαν.</b>)<br />β) (εχθρική [[κίνηση]]) [[εναντίον]] κάποιου («όρμησε [[κατά]] του εχθρού»)<br /><b>2.</b> (με αιτ.) α) τοπική [[έκταση]] («[[κατά]] γην και [[κατά]] θάλασσαν»)<br />β) (χρονική [[έκταση]]) [[κατά]] τη [[διάρκεια]] («[[κατά]] τον παγκόσμιο πόλεμο»)<br />γ) (χρόνο [[κατά]] [[προσέγγιση]]) [[σχεδόν]], [[περίπου]] («θα έρθω [[κατά]] τις [[πέντε]]»)<br />δ) [[κοντά]] σε [[κάτι]], [[κάπου]] [[εκεί]] [[κοντά]] (α. «τον συνάντησα [[κατά]] το Θησείο» β. «[[κατά]] το [[προάστειον]] της πόλιος», <b>Ηρόδ.</b>)<br />ε) συγχρονισμό [[χρονικής]] περιόδου ή χρονικού σημείου [[προς]] κάποιο [[γεγονός]] («έζησε [[κατά]] την [[επανάσταση]]»)<br />στ) [[επανάληψη]] σε ορισμένο [[τμήμα]] χρόνου («αυτό γίνεται καθ' εκάστην»)<br />ζ) επιμερισμό («[[κατά]] ζεύγη»)<br />η) ([[σύγκριση]] ή [[αναφορά]]) ως [[προς]], σε [[σχέση]] με (α. «[[κατά]] [[μέγεθος]]» β. «[[κατά]] την [[ευφυΐα]]»)<br />θ) ([[συμφωνία]] ή [[ακολουθία]]) σύμφωνα με («[[κατά]] τον Θουκυδίδη»)<br />ι) ([[ομοιότητα]] ή [[αναλογία]]) όμοια με, ανάλογα με, όπως, [[καθώς]] (α. «[[κατά]] το μάστρο-Γιάννη και τα κοπέλια του» και «[[κατά]] [[μάνα]], [[κατά]] κύρη, [[κατά]] γιο και [[θυγατέρα]]» και «[[κατά]] τον κυνηγό και τ' άρματα» — ως [[έκφραση]] ψόγου<br />β. «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ' ὁμοίωσιν», ΠΔ)<br />ια) [[απέναντι]], [[αντίκρυ]] (α. «μού το είπε [[κατά]] [[πρόσωπο]]» — μού το είπε απευθείας<br />β. «[[ἀνήρ]] κατ' ἄνδρα» — ο [[ένας]] [[απέναντι]] στον [[άλλο]], <b>Αισχύλ.</b>)<br />ιβ) τρόπο (α. «κατ' ιδίαν» — ιδιαιτέρως<br />β. «κατ' ανάγκην» — αναγκαστικά<br />γ. «[[κατά]] [[κράτος]]» — με βίαιο τρόπο)<br /><b>3.</b> (με επίρρ.) (τρόπο ή [[αναλογία]]) όπως, ανάλογα με [[κάτι]] («[[κατά]] που έσπειρες θα θερίσεις»)<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «[[κατά]] το ειωθός» — όπως [[συνήθως]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> (με γεν.) [[εναντίωση]], εχθρική [[διάθεση]] («[[είναι]] [[κατά]] του πολέμου»)<br /><b>2.</b> (με αιτ.) [[διεύθυνση]], [[κατεύθυνση]] («[[κατά]] την [[ανατολή]]»)<br /><b>3.</b> (με επίρρ.) [[κατεύθυνση]], [[διεύθυνση]] («[[κατά]] κει», «[[κατά]] πού θα πάμε;»)<br /><b>4.</b> <b>απόλ.</b> [[εναντίον]] («όλοι ψήφισαν [[κατά]]»)<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> α) «[[κατά]] λέξιν» [[αυτολεξεί]]<br />β) «[[κατά]] [[κράτος]]»<br />(για [[νίκη]] ή [[ήττα]]) ολοσχερώς<br />γ) «[[κατά]] γης» — στη γη, στο [[έδαφος]], [[χάμω]]<br />δ) «τα [[κατά]]» — αυτά που στρέφονται [[εναντίον]] κάποιου<br />ε) «τα [[υπέρ]] και τα [[κατά]]» — τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα<br />στ) «[[κατά]] την [[περίσταση]]» και «[[κατά]] την [[περίπτωση]]» και «[[κατά]] την ώρα» — ανάλογα με... ζ) «[[αφήνω]] [[κατά]] [[μέρος]]» — [[βάζω]], [[αφήνω]] [[κάτι]] στην [[άκρη]]<br />η) «[[κατά]] κόρον» — υπερβολικά<br />θ) «[[κατά]] [[γράμμα]]» — [[λεπτομερώς]], επακριβώς<br /><b>6.</b> <b>παροιμ.</b> «[[κατά]] [[φωνή]] κι ο [[γάιδαρος]]» — ευτράπελη [[έκφραση]] για κάποιον που εμφανίζεται τη [[στιγμή]] που γίνεται [[λόγος]] γι' αυτόν<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br /><b>φρ.</b> α) «[[κατά]] νου(ν)» — στο [[μυαλό]]<br />β) «κατ' όνομα(ν)» — ονομαστικά<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> (με γεν.) διά μέσου<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «κατὰ ἀκρίβειαν» — ακριβώς<br />β) «κατ' ἀλήθειαν» — αληθινά, πραγματικά, όντως<br />γ) «κατὰ πᾱσαν ἀνάγκην» — αναγκαστικά, υποχρεωτικά<br />δ) «κατὰ βίας» — βίαια<br />ε) «καθ' ἑαυτόν» — [[μέσα]] μου<br />στ) «κατ' [[ἔπος]]» — με [[λόγια]]<br />ζ) «κατὰ λόγον» — [[λέξη]] [[προς]] [[λέξη]]<br />η) «κατὰ μέρη» — ένα [[κομμάτι]] [[κάθε]] [[φορά]]<br />θ) «[[κατά]] [[μέρος]]» — ένα [[προς]] ένα, λεπρομερειακά<br />ι) «κατὰ [[τέχνη]]»<br /><b>πιθ.</b> με μαγικό τρόπο<br />ια) «ὁρκῶ σε κατὰ τοῡ Χριστοῡ» — για όρκο<br />ιβ) «κατὰ τῆς ὥρας» και «κατὰ τὴν ὥραν»<br />i) [[αμέσως]], [[εκείνη]] τη [[στιγμή]]<br />ii) στην ώρα, ακριβώς<br />iii) [[κάθε]] [[στιγμή]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (με γεν.) α) [[κίνηση]] από [[πάνω]] [[προς]] τα [[κάτω]] («βαλέειν [[μεγάλης]] κατὰ πέτρης», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br />β) [[κίνηση]] [[προς]] τα [[κάτω]] και [[εξάπλωση]] σε [[επιφάνεια]] («τὸν δὲ κατ' ὀφθαλμῶν ἐρεβεννὴ νὺξ ἐκάλυψεν», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br />γ) <b>(γεωμ.)</b> [[μήκος]]<br />δ) [[μέσα]] σε [[κάτι]]<br />ε) [[ευχή]] ή όρκο με γεν. του προσ. ή του ιερού πράγματος στο οποίο ορκίζεται [[κάποιος]] («οὐκ ἐθέλουσαν [[ὀμόσαι]] καθ' ἱερῶν», <b>Αριστοφ.</b>)<br />στ) σχετικά με, ως [[προς]]<br /><b>2.</b> (με αιτ.) α) [[κίνηση]], [[διεύθυνση]] [[προς]] τα [[κάτω]]<br />β) <b>μτφ.</b> [[μέσα]] («ἐγὼ [[τόδε]] [[οἶδα]] κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br />γ) τον σκοπό, το τελικό [[αίτιο]] («καθ' ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι» <b>Ξεν.</b>)<br />δ) ([[αιτία]], αναγκαστικό [[αίτιο]]) [[ένεκα]], για («κατὰ τὸ ξυγγενὲς», <b>Θουκ.</b>)<br />ε) (με παραθ.) [[σύγκριση]] («[[μείζων]] ἤ κατ' ἀνθρώπου φύσιν», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «ὁ κατὰ γῆς» — ο πεθαμένος<br />β) «οἱ κατὰ χθονὸς θεοί» — οι θεοί του Αδη<br />γ) «κατὰ παντὸς τοῡ αἰῶνος» και «κατὰ παντὸς τοῡ χρόνου» — όλο τον χρόνο, [[πάντοτε]], αιωνίως.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο τ. [[κατά]] ανάγεται σε ΙΕ <i>knta</i> ή <i>kmta</i> «[[κοντά]], [[κατά]] [[μήκος]], [[προς]] τα [[κάτω]], με» και αντιστοιχεί ακριβώς με γαλατικό <i>cant</i>, αρχ. ιρλ. <i>c</i><i>ē</i><i>t</i>- «με», χεττιτικό <i>kata</i>, <i>kattan</i> «με», «[[κάτω]] από», <i>katti</i> «με». Οι σημ. τόσο της πρόθεσης [[κατά]] όσο και ορισμένων ΙΕ τύπων ανάγονται πιθ. σε μια αρχική σημ. «με» — η [[υπόθεση]] αυτή βασίζεται στο ότι ο ΙΕ τ. <i>knta</i> (<i>kmta</i>) προήλθε από IE <i>kom</i> «με, [[κοντά]]» (<b>[[πρβλ]].</b> λατ. <i>cum</i> «με», [[αλλά]] και [[ρίζα]] <i>κομ</i>- απ' όπου η λ. [[κοινός]]). Το αρκαδ. [[κατύ]] σχηματίστηκε αναλογικά [[προς]] το <i>ἀπύ</i>, διαλεκτ. τ. της πρόθεσης <i>ἀπό</i><br />απαντά [[επίσης]] ποιητ. τ. [[καταί]] μόνο εν συνθέσει (<b>[[πρβλ]].</b> <i>καται</i>-[[βάτης]]) και αποτελεί αναλογικό σχηματισμό [[κατά]] τους [[παραί]], [[ὑπαί]]. Η λ. [[κατά]] χρησιμοποιείται ως [[πρόθεση]], ως επίρρ. (στην Αρχαία Ελληνική) και, ευρύτατα, εν συνθέσει (<b>βλ.</b> <i>κατ</i>[[α]]-). Ως [[πρόθεση]] η [[κατά]] απαντά με τις μορφές <i>κατ’</i> [[πριν]] από ψιλούμενη (<i>κατ’ [[ἔτος]]) και <i>καθ’</i> [[πριν]] από δασυνόμενη λ. (<i>καθ’ ἑκάστην</i>)<br />στους επ. ποιητές εμφανίζεται και με τις μορφές <i>καγ</i>, <i>καδ</i>, <i>κακ</i>, <i>καμ</i> κ.λπ., που σχηματίστηκαν από τον τ. [[κατά]] με [[αποκοπή]] του -<i>τα</i> και [[αφομοίωση]] [[προς]] το αρκτικό [[σύμφωνο]] της επόμενης λ., π.χ. <i>καγ [[γόνυ]] = [[κατά]] [[γόνυ]]. Ως επίρρ., [[τέλος]], ο τ. [[κατά]] απαντά συν. στον Όμηρο και με τη [[μορφή]] [[κάτα]] με συχνότερη σημ. «[[κάτω]]»].———————— <b>(II)</b><br />[[κατά]] (Α)<br /><b>επιγρ.</b> [[αντί]] <i>κατὰ τά</i>·
}}
{{lsm
|lsmtext='''κατά:''' [κᾰτᾰ], πρόθ. με γεν. ή αιτ., κύρια [[σημασία]]· [[κάτω]], προς τα [[κάτω]].<br /><b class="num">Α.</b> ΜΕ ΓΕΝ.:<br /><b class="num">I.</b> δηλώνει [[κίνηση]] από πάνω προς τα [[κάτω]], <i>βῆ δὲ κατ' Οὐλύμποιο καρήνων</i>, σε Ομήρ. Ιλ. κ.λπ.<br /><b class="num">II.</b> δηλώνει καθοδική [[κίνηση]]·<br /><b class="num">1.</b> [[καταπάνω]] ή [[επάνω]] σε, <i>κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας</i>, σε Ομήρ. Ιλ.· λέγεται για τους ετοιμοθάνατους, κατ'ὀφθαλμῶν κέχυτ' [[ἀχλύς]], χύθηκε ένα [[σύννεφο]] πάνω στα μάτια, στο ίδ.· ομοίως και, [[ὕδωρ]] κατὰ χειρός, βλ. [[χείρ]] II. 6.<br /><b class="num">2.</b> μέσα σε, [[νέκταρ]] στάξε κατὰ ῥινῶν, σε Ομήρ. Οδ.· ομοίως και, <i>κατὰ χθονὸς</i> (ή <i>γῆς</i>) [[δῦναι]], σε Τραγ.· <i>κατὰ χθονὸς κρύπτειν</i>, [[θάβω]], σε Σοφ. κ.λπ.<br /><b class="num">3.</b> <i>εὔχεσθαι</i> ή [[ὀμόσαι]] κατά τινος, [[εύχομαι]] ή ορκίζομαι σε [[κάτι]] (όταν [[κάποιος]] επικαλείται την [[οργή]] των θεών [[εναντίον]] του σε [[περίπτωση]] αθέτησης όρκου), σε Θουκ., Δημ.· επίσης, [[υπόσχομαι]], [[τάζω]] προς [[κάτι]], δηλ. [[υπόσχομαι]] ότι θα το [[προσφέρω]], ότι θα το αφιερώσω, σε Αριστοφ.<br /><b class="num">4.</b> με εχθρική [[σημασία]], [[εναντίον]] κάποιου, σε Αισχύλ. κ.λπ.· [[ιδίως]], λέγεται για δικαστές που εκδίδουν την [[ετυμηγορία]] τους, που αποφαίνονται [[εναντίον]] κάποιου, στον ίδ.· [[λόγος]] κατά τινος, ο [[λόγος]] [[εναντίον]] του κατηγορούμενου, Λατ. in aliquem·[[λόγος]] [[πρός]] τινα, η [[απάντηση]] προς τον αντίδικο, Λατ. [[adversus]] aliquem.<br /><b class="num">5.</b> Λατ. de, σχετικά με, ως προς, σε [[σχέση]] με, <i>σκοπεῖν κατά τινος</i>, σε Πλάτ.· [[ἔπαινος]] κατά τινος, [[έπαινος]] που απονέμεται σε κάποιον, σε Αισχίν. κ.λπ. <b>Β.</b> ΜΕ ΑΙΤ.:<br /><b class="num">I. 1.</b> χρησιμοποιείται για [[κίνηση]] προς τα [[κάτω]] κατὰ [[ῥόον]], προς τα [[κάτω]] του ρεύματος, σε Ηρόδ.· κατ' [[οὖρον]] [[ἰέναι]], <i>ῥεῖν</i>, [[συμπλέω]] με τον άνεμο προς τα [[κάτω]], σε Αισχύλ.<br /><b class="num">2.</b> λέγεται για [[κίνηση]], [[επάνω]] σε μια [[έκταση]], καθ' όλη την [[έκταση]], σε Όμηρ. κ.λπ.· <i>καθ' Ἑλλάδα</i>, σε Αισχύλ.· <i>κατὰ γῆν καὶ θάλασσαν</i>, σε [[ξηρά]] και [[θάλασσα]] κ.λπ.· επίσης, [[βρίσκω]] στόχο [[επάνω]] στην [[ασπίδα]], σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">3.</b> [[αντίκρυ]], [[απέναντι]], <i>κατὰ Σινώπην πόλιν</i>, σε Ηρόδ.· <i>ἀνὴρ κατ' ἄνδρα</i>, σε Αισχύλ.<br /><b class="num">4.</b> κατὰ τὸ [[προάστειον]], [[κάπου]] κοντά στο [[προάστιο]], σε Ηρόδ.<br /><b class="num">II.</b> χρησιμοποιείται προς [[δήλωση]] επιμερισμού, λέγεται για το όλο που διαιρείται σε μέρη, <i>κατὰ φῦλα</i>, <i>κατὰ φρήτρας</i>, κατά φυλές, γένη, κατά φατρίες, οικογένειες, σε Ομήρ. Ιλ.· <i>κατὰ κώμας κατῳκῆσθαι</i>, ζω [[χωριστά]], σε διαφορετικές πόλεις, σε Ηρόδ.· <i>κατ' ἄνδρα</i>, [[άνδρας]] προς άνδρα, στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> ομοίως λέγεται και για τα μέρη του χρόνου, <i>καθ' ἡμέραν</i>, κατ' [[ἦμαρ]], [[μέρα]] με τη [[μέρα]], καθημερινά, βλ. [[ἡμέρα]] III, [[ἦμαρ]].<br /><b class="num">3.</b> λέγεται για αριθμούς, τόσοι [[κάθε]] [[φορά]], <i>καθ' ἕνα</i>, ένα [[κάθε]] [[φορά]], σε Ηρόδ.· κατὰ [[τὰς]] [[πέντε]] καὶ [[εἴκοσι]] μνᾶς πεντακοσίας δραχμὰς εἰσφέρειν, [[πληρώνω]] πεντακόσιες δραχμές για [[κάθε]] εικοσιπέντε μνες, σε Δημ. κ.λπ.<br /><b class="num">III. 1.</b> χρησιμοποιείται για [[δήλωση]] κατεύθυνσης προς [[αντικείμενο]] ή σκοπό, <i>πλεῖνκατὰ πρῆξιν</i>, για [[εμπόριο]] ή λόγω εμπορίου, σε Ομήρ. Οδ.· <i>κατὰληΐην</i>, προς [[αναζήτηση]] λείας, λαφύρων, σε Ηρόδ.· <i>κατὰθέαν ἥκειν</i>, έχω έλθει με σκοπό να δω, σε Θουκ.<br /><b class="num">2.</b> λέγεται για [[καταδίωξη]], κατ' [[ἴχνος]], στα ίχνη, επί τα ίχνη, σε Σοφ.<br /><b class="num">IV.</b>σύμφωνα με, <i>κατὰ θυμόν</i>, σε Όμηρ.· <i>καθ' ἡμέτερον νόον</i>, κατά την αρεσκεία μας, σε Ομήρ. Ιλ.· <i>κατὰ μοῖραν</i>, όπως είναι σωστό και [[δίκαιο]], σε Όμηρ.· ομοίως και, <i>κατ' αἶσαν</i>, <i>κατὰ κόσμον</i>, στον ίδ.· <i>καθ' ἡδονήν</i>, προς [[ικανοποίηση]], σε Αισχύλ.· <i>κατὰ δύναμιν</i>, κατά τα [[δυνατά]] κάποιου κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> σε [[σχέση]] με, ως προς, αναφορικά, <i>τὰ κατ' ανθρώπους = τὰ ἀνθρωπινά</i>, σε Αισχύλ.· ομοίως και, τὸ καθ' [[ὑμᾶς]], σε ό,τι αφορά εσάς, σε Ηρόδ.· κατὰ [[τοῦτο]], κατά αυτό τον τρόπο, μ' αυτήν την [[οπτική]]· κατὰ [[ταὐτά]], κατά τον ίδιο τρόπο, καθ' [[ὅτι]], εφόσον κ.λπ.<br /><b class="num">3.</b> με υπονοούμενη [[σύγκριση]], <i>κατὰ λοιπὸν κρομύοιο</i>, όπως ο [[μανδύας]] του κρεμμυδιού, το [[κρεμμυδόφυλλο]], σε Ομήρ. Οδ.· <i>κατὰ Μιθραδάτων</i>, αυτός που ανταποκρίνεται, μοιάζει στην [[περιγραφή]] του, σε Ηρόδ.· κατὰ [[πνιγέα]], παρόμοιο με φούρνο, σε Αριστοφ.· <i>κηδεῦσαι καθ' ἑαυτόν</i>, παντρεύομαι, ανάλογα με την κοινωνική μου [[θέση]], σε Αισχύλ.· <i>κατ' ἄνθρωπον</i>, όπως ο [[άνθρωπος]], όπως ταιριάζει, αρμόζει σε άνθρωπο, στον ίδ.· <i>κατ' ἄνδρα</i>, <i>μὴ θεόν</i>, στον ίδ.· [[μετά]] από συγκρ., [[μείζων]] ἢ κατ' ἀνθρώπου, μεγαλύτερο των ανθρωπίνων δυνάμεων, δυνατοτήτων, ορίων, σε Ηρόδ.· <i>μείζω ἢ κατὰ δάκρυα</i>, [[πάρα]] [[πολύ]] [[μεγάλα]] για να κλάψει [[κάποιος]], σε Θουκ.<br /><b class="num">V.</b> με την [[εύνοια]] ενός θεού, <i>κατὰ δαίμονα</i>, Λατ. mon [[sine]] numine, σε Πίνδ.· <i>κατὰ θεόν</i>, σε Ηρόδ.<br /><b class="num">VI.</b> λέγεται για αριθμούς, κατά [[προσέγγιση]], [[σχεδόν]], κοντά, [[περίπου]], <i>κατὰ ἑξηκόσια ἔτεα</i>, εξακόσια χρόνια πάνω [[κάτω]], [[περίπου]], στον ίδ. <b>VII.1.</b>λέγεται για χρόνο, κατά την [[διάρκεια]], κατά την [[διάρκεια]] μιας περιόδου, <i>κατὰ τὸν πόλεμον</i>, κατά την περίοδο του πολέμου, εν [[καιρώ]] πολέμου, στον ίδ.· <i>καθ' ἡμέραν</i>, κατά την [[διάρκεια]] της μέρας, σε Αισχύλ.<br /><b class="num">2.</b> [[περίπου]], <i>κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον</i>, σε Ηρόδ.· <i>κατὰ Ἄμασιν βασιλεύοντα</i>, στα χρόνια βασιλείας του Άμαση, στον ίδ.<br /><b class="num">VIII.</b>με περιφρ. [[χρήση]] αντί επιρρ., όπως, <i>καθ' ἡσυχίην</i>, κατὰ [[τάχος]] κ.λπ., αντί [[ἡσύχως]], [[ταχέως]], στον ίδ.· κατὰ [[μέρος]], εν μέρει· <i>κατὰ φύσιν</i>, [[φυσικά]] κ.λπ. <b>Γ.</b> ΘΕΣΗ: όταν η κατά ακολουθεί την [[πτώση]] γράφεται με [[αναστροφή]] ως [[κάτα]].<b>Δ.</b> Απόλ. ως επίρρ., όπως το [[κάτω]], προς τα [[κάτω]], σε Όμηρ. <b>Ε.</b> ΣΤΑ ΣΥΝΘ.:<br /><b class="num">I.</b> προς τα [[κάτω]], [[κάτω]], όπως στο [[καταβαίνω]].<br /><b class="num">II.</b> [[συμφώνως]] προς, όπως στα [[κατᾴδω]], [[καταθύμιος]].<br /><b class="num">III.</b> [[εναντίον]], με εχθρική [[σημασία]], όπως στα [[καταγιγνώσκω]], [[κατακρίνω]].<br /><b class="num">IV.</b> [[συχνά]] μόνο για να επιτείνει τη [[σημασία]] μιας απλής λέξης, όπως στα [[κατακόπτω]], [[καταφαγεῖν]]. <b>ΣΤ.</b> Η κατά ως πρόθ. μερικές φορές χρησιμ. βραχυλογικά, [[ιδίως]], σε Επικ. στα [[κάγ]], [[κάκ]], [[κάμ]], <i>κάν</i>, [[κάπ]], [[κάρ]], <i>κάτ</i>, [[πριν]] από <i>γ</i>, <i>κ</i>, <i>μ</i>, <i>ν</i>, <i>π</i> (ή <i>φ</i>), <i>ῥ</i>, <i>τ</i> (ή <i>θ</i>), αντιστοίχως· βλ. αυτ. Τα Αντίγραφα και οι παλιότεροι Εκδότες συνδέουν την προθ. με την [[λέξη]] που την ακολουθεί, όπως <i>καγγόνυ</i>, <i>καδδέ</i>, [[κακκεφαλῆς]], [[καππεδίον]], [[καπφάλαρα]], <i>καρρόον</i>, [[καττάδε]], <i>καττόν κ.λπ</i>. Στα [[σύνθετα]] ρήματα, η κατά κάποιες φορές μετατρέπεται σε <i>καβ</i>, <i>καλ</i>, <i>καρ</i>, <i>κατ</i>, [[πριν]] από τα <i>β</i>, <i>λ</i>, <i>ρ</i>, <i>θ</i>, αντιστοίχως, όπως στα [[κάββαλε]], [[κάτθανε]], [[κάλλιπε]], [[καρρέζουσα]]· και [[πριν]] από τα <i>στ</i>, <i>σχ</i>, η δεύτερη [[συλλαβή]] [[ενίοτε]] παραλείπεται, όπως στα [[καστορνῦσα]], [[κάσχεθε]], [[κασσύω]], όπως επίσης στους Δωρ. τύπους [[καβαίνων]], [[κάπετον]].<br /><b class="num">• κατά:</b> Ιων. αντί <i>καθ' ἅ</i>.
}}
{{elnl
|elnltext=κατά, in compos. καται-, vaak met apocope (en assim. ) καββ- = καταβ-, καδδ- = καταδ-, κακκ- = κατακ-, καμμ- = καταμ-, κανν- = καταν-, καππ- = καταπ-, καρρ- = καταρρ-, κατθ- = καταθ-; in elis. κατ’ of καθ’; vaak als tegenstelling van ἀνά adv. ep., moeilijk te onderscheiden van gevallen van tmesis, naar beneden; neer:. ἑζόμενος δὲ κατ ’ αὖθι hij zat ter plekke neer Il. 13.653. in compos. van richting naar beneden, bijv. καταβαίνω, καταβάλλω; ook terug-, bijv. κάτειμι, καταπλέω. overdr. (ongunstig, vijandig) tegen-, bijv. καταγιγνώσκω, κατακρίνω; ook met idee van kwijtraken, verspillen, weg-, bijv. καταδαπανάω. van bereiken van doel, voltooien van handeling, helemaal, geheel en al, bijv. κατάγνυμι, κατακαίω, καταμανθάνω, κατακτείνω. maakt intrans. ww. geschikt voor object, over, met betrekking tot, bijv. καταθρηνέω. overdr. overeenkomstig, bijv. καταινέω. prep. met gen. van richting, van boven naar beneden neer van(af):; βῆ... κατ ’ Οὐλύμποιο καρήνων hij daalde neer van de toppen van de Olympus Il. 22.187; κατὰ τῶν... πετρῶν... ὦσαι van de rotsen af stoten Plat. Phdr. 229c; (neer) op/ over/ in:. ὑπαὶ δὲ ἴδεσκε κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας hij keek steeds naar beneden, met zijn ogen strak op de grond gericht Il. 3.217; μύρον κατὰ τῆς κεφαλῆς καταχέαντες na mirre over zijn hoofd gegoten te hebben Plat. Resp. 398a; νέκταρ... στάξε κατὰ ῥινῶν hij liet nectar neerdruppelen in zijn neusgaten Il. 19.39; κατὰ γαίης ᾤχετο (de pijl) kwam op de grond neer Il. 13.504; κατ ’ ἰχνῶν τινος ὁδεύειν in iemands voetsporen treden Luc. 41.9. van plaats waar onder:. οἱ κατὰ χθονὸς θεοί de goden van de onderwereld Aeschl. Pers. 689; κατ ’ ὕδατος onder water Hdt. 2.149.2. overdr. tegen, ten nadele van:. λόγους... Ἀτρεϊδῶν κάτα woorden tegen de Atreïden Soph. Ai. 304; κατ ’ ἐμαυτοῦ ἐρεῖν αὐτός zelf ten nadele van mijzelf zeggen Plat. Ap. 37b. overdr. in eden op het hoofd van, bij:; κατ ’ ἐξωλείας ὀμνύναι zweren op straffe van zijn eigen ondergang Dem. 21.119; anders:. κατὰ χιλίων... εὐχὴν... χιμάρων een gelofte op ( d.w.z. van) duizend geitebokjes Aristoph. Eq. 660. overdr. over, met betrekking tot:. μὴ καθ ’ ἀνθρώπων σκόπει μόνον τοῦτο je moet dit niet alleen in het kader van mensen bekijken Plat. Phd. 70d. met acc. van richting (neer) naar, langs... naar beneden, mee met:. κατὰ ῥόον stroomafwaarts Od. 14.254; κατ ’ οὖρον met de wind mee Aeschl. Sept. 690. van plaats verspreid over:; κατὰ στράτον dwars door het (hele) leger Il. 2.439; κατὰ δῶμα door het (hele) huis Od. 4.715; ook tegenover:. κατὰ Σινώπην πόλιν tegenover de stad Sinope Hdt. 1.76.1. van tijd gedurende (elk(e)):; κατ ’ ἦμαρ elke dag Soph. El. 259; κατ’ ἐνίαυτον jaarlijks. overdr. distributief per, (stuk) voor (stuk):. λαὸν... ἀγειρόντων κατὰ νῆας laten zij het volk schip voor schip bij elkaar brengen Il. 2.438; κατὰ στίχας in rijen Il. 3.326; κατὰ... ἕνα één voor één Hdt. 7.104.4. overdr. volgens, in overeenstemming met, overeenkomstig: κατὰ τοὺς νόμους volgens de wetten; μᾶλλον / μείζων ἢ κατὰ... groter dan past bij, te groot voor; in adv. uitdr.:; κατὰ μοῖραν naar behoren Il. 1.286; κατὰ τάχος snel Hdt. 7.178.1; καθά = καθ’ ἅ zoals; in uitdr. van doel, reden vanwege:; κατὰ ληίδα op buit uit Od. 3.106; κατ ’ ἔχθος uit vijandschap Hdt. 9.15.2; met betrekking tot.
}}
{{elru
|elrutext='''κᾰτά:''' <b class="num">I</b> (τᾰ) praep. [[cum]] gen. или acc. (перед начальной придыхат. гласной - καθ᾽; перед γ, κ, μ, ν, π, φ, ῥ, τ и θ иногда, особ. в древнем эпосе, переходит в [[κάγ]], [[κάκ]], [[κάμ]], κάν, [[κάπ]], [[κάρ]], κάτ; при перестановке - анастрофа: Ἀτρειδῶν [[κάτα]] Soph.)<br /><b class="num">1)</b> [[cum]] gen.; 1.1) (сверху) вниз, с (κατ᾽ Ἰδαίων ὀρέων Hom.): καθ᾽ ἵππων ἀΐξαντες Hom. соскочив с колесниц; ἁλλόμενοι κ. τῆς πέτρας Xen. спрыгнув со скалы; 1.2) вниз на, в (αἰχμὴ κ. γαίης [[ᾤχετο]] Hom.): κ. χθονὸς ὄμματα πήξας Hom. потупив очи в землю; κ. στόματος χέειν [[νέκταρ]] Theocr. лить нектар в рот; [[μύρον]] κ. τῆς κεφαλῆς καταχεῖν Plat. лить мирру на голову; κ. τοῦ [[πυρός]] σπένδειν Plat. брызгать в огонь; 1.3) на протяжении, по (κ. τῆς χώρας Polyb.): οἱ πολέμιοι ἦκαν ἑαυτοὺς κ. τῆς χιόνος εἰς τὴν νάπην Xen. противники бросились по снегу в долину; 1.4) в, под (καταδεδυκέναι или ἀφανίζεσθαι κ. τῆς θαλάσσης Her.; κ. γῆς [[γενέσθαι]] Xen.): οἱ κ. χθονὸς θεοί Aesch. подземные боги; ὁ κ. γῆς Xen. погребенный, т. е. покойный; κ. νώτου τινός Her. за спиной, позади, сзади; κ. προσώπου Thuc. спереди; βαίνειν κ. ἀντιθύρων Soph. выйти в сени; 1.5) против, на: ψεύδεσθαι κ. τινος Lys. клеветать на кого-л.; κ. [[ἑαυτοῦ]] ἐρεῖν Plat. говорить против, т. е. обвинять самого себя; [[ψῆφος]] κ. τινος Aesch., Eur.; приговор в осуждение кого-л.; καθ᾽ αὑτοῖν λόγχας στήσαντε Soph. направив друг в друга (свои) копья; ([[λόγος]]) κ. Ἀλκιβιάδου Lys. (обвинительная) речь против Алкивиада; 1.6) за, в пользу (οἱ κ. τοῦ Δημοσθένους ἔπαινοι Aeschin.): ὃ καὶ μέγιστόν ἐστι καθ᾽ [[ὑμῶν]] [[ἐγκώμιον]] Dem. это величайшая похвала, какую можно высказать в вашу пользу; 1.7) в отношении, касательно, по поводу, насчет (κ. Περσῶν λέγειν τι Xen.): σκοπεῖν τι κατ᾽ ἀνθρώπων Plat. рассматривать что-л. по отношению к людям; καθ᾽ ἱερῶν ὀμνύναι Arph. клясться священной жертвой; ὀμεῖσθαι κ. τῶν παίδων Dem. поклясться (своими) детьми; εὐχὴν ποιήσασθαι κ. χιλίων χιμάρων Arph. дать обет насчет тысячи коз, т. е. принести в жертву тысячу коз; καθ᾽ ὅλου Arst. в целом; κ. παντός Arst. в общем, вообще; 1.8) в продолжение, в течение (κ. παντὸς τοῦ χρόνου Dem.);<br /><b class="num">2)</b> [[cum]] acc.; 2.1) в, на, по: κ. πτόλιν Hom. в городе; κ. [[ῥόον]] Her. вниз по течению; κ. τὸν Ἰλισσόν Plat. вниз по (реке) Илиссу; κ. κρατερὰς ὑσμίνας Hom. в тяжелых битвах; κ. ῥωπήϊα [[πυκνά]] Hom. в густом кустарнике; ἡ κ. οἴκους Soph. та, которая (находится) в доме; οἱ κ. τὸν Ἀρκαδικὸν πελτασταί Xen. аркадские пельтасты; οἱ κατ᾽ οἶκον Soph. живущие в доме, домашние, домочадцы; κ. θυμόν или κ. φρένα Hom. в душе, в уме; κ. πᾶσαν τὴν γῆν Her. по всей земле; κ. τὸν οὐρανόν Plat. по небу; κατ᾽ ἀγρίαν ὕλην ἀλωμένη Soph. блуждающая по дикому лесу; κ. [[στῆθος]] βάλλειν Hom. поразить в грудь; ὁρμᾶν κ. τινα Xen. устремляться на кого-л.; κ. [[τοῦτο]] τὸ [[χωρίον]] γίνεσθαι Her. прибыть в это место; ἐπεὰν κ. [[τοῦτο]] γένωμαι τοῦ λόγου Her. когда я дойду до этого вопроса; κ. τὠυτὸ γενόμενοι Her. сойдясь в этом вопросе, т. е. единогласно; λέγειν κ. τινα Xen. говорить (обращаясь к) кому-л.; κ. πάντα τὰ [[μέλη]] Plat. по всем членам, по всему телу; κ. τὰς πύλας Xen. у ворот; κ. γῆν καὶ κ. θάλατταν Xen. с земли и с моря; κ. βορέαν ἑστηκώς Thuc. находящийся на севере, северный; κ. ταύτην τὴν ὁδόν Soph. по этой дороге; κ. [[ἴχνος]] Aesch. по следу, следом; κ. στίβον Her. и κ. πόδας Thuc. по пятам, неотступно; κ. [[οὖρον]] Soph. с попутным ветром; παρελθεῖν κ. τινα Her. пройти мимо кого-л.; 2.2) (на)против, у: κατ᾽ ὄμματά τινι Soph. на глазах у кого-л.; κ. Ἀκαρνανίαν Thuc. против или у берегов Акарнании; κ. Σινώπην πόλιν Her. у или близ города Синопа; ἡ καθ᾽ [[ἡμᾶς]] [[θάλαττα]] Polyb. наше (т. е. Средиземное) море; κ. Λακεδαιμονίους Her. лицом к лицу с лакедемонянами; 2.3) около, приблизительно (κ. [[πεντήκοντα]] Her.); κατ᾽ [[οὐδέν]] Her. почти ничего; 2.4) во время, в течение, в продолжение: κ. Ἄμασιν βασιλεύοντα Her. в царствование Амасиса; κ. τὸν πόλεμον Her. во время войны; κατ᾽ [[ἦμαρ]] καὶ κατ᾽ εὐφρόνην [[ἀεί]] Soph. ежедневно и еженощно; καθ᾽ ἡμέραν Aesch. ежедневно; ὁ καθ᾽ ἡμέραν Soph., Dem.; ежедневный, повседневный; μίαν καθ᾽ ἡμέραν Soph. в один день; κ. [[φῶς]] Xen. при (дневном) свете, засветло; οἱ καθ᾽ ἑαυτούς Xen. и οἱ κατ᾽ ἐκείνους Dem. их современники; οἱ καθ᾽ αὑτοὺς Ἓλληνες Thuc. (лучшие) греки своей эпохи; 2.5) (разделительно) по (κρίνειν ἄνδρας κ. φῦλα, κ. φρήτρας Hom.; κ. κώμας κατῳκῆσθαι Her.): καθ᾽ [[ἑπτά]] Arph. по семи; κατ᾽ ὀλίγας (sc. [[ναῦς]]) Thuc. по небольшому количеству кораблей; κατ᾽ ἄνδρα αἰχμάλωτον Her. за каждого пленника; καθ᾽ ἑαυτόν Xen. (каждый) сам по себе, поодиночке; (στρατιὰ) κ. [[ἕνδεκα]] μέρη κεκοσμημένη Plat. войско, разделенное на одиннадцать частей; κ. [[μέρος]] μερισθέντες Xen. разделившись на части; κ. σμικρὸν ἀποκρίνεσθαι Plat. отвечать на отдельные мелкие вопросы; κ. εἴδη διαιρεῖσθαι Plat. различать по видам; κατ᾽ ἕνα μαχεόμενοι Her. сражаясь один на один; κατ᾽ [[ἔπος]] βασανίζειν τὰς τραγῳδίας Arph. разбирать трагедии слово за словом; 2.6) (обособительно): κ. [[σφέας]] μαχέσονται Hom. каждый (из ахеян) будет сражаться за себя; [[μόνος]] καθ᾽ αὑτόν Soph. только о себе; λέγων κ. σαυτόν Plat. говоря сам, т. е. вместо собеседника; αὐτὸ καθ᾽ αὑτὸ ἕκαστον Plat. каждый элемент в отдельности; αὐτοὶ καθ᾽ ἑαυτούς Xen. каждый сам по себе или по собственному желанию, добровольно; 2.7) (цель) для, ради, из-за: κ. πρῆξιν Hom. ради дела, по делам; κ. ληΐην Her. ради добычи, т. е. для набегов; κ. [[χρέος]] [[ἐλθεῖν]] Hom. прийти за прорицанием (т. е. за советом, указанием); [[βήμεναι]] κ. δαῖτα Hom. идти на пир; κ. βίου καὶ γῆς ζήτησιν Her. в поисках пропитания и местожительства; κ. ζήτησίν τινα πέμπειν Soph. послать кого-л. на поиски; ἦλθες κ. τί; Arph. зачем ты пришел?; 2.8) (причинность) из-за, вследствие: κ. φθόνον τινός Aesch. из зависти к кому-л.; κ. [[τήν]] [[τούτου]] προθυμίην Her. по его воле; κατ᾽ αὐτὸ [[τοῦτο]] Plat. по этой самой причине; ἡ καθ᾽ Ἡρόδοτον [[ἱστορία]] Diod. история Геродота; τὸ κ. Ματθαῖον [[εὐαγγέλιον]] NT евангелие от Матфея; 2.9) (образ, способ) по, согласно: [[οὔτι]] καθ᾽ [[ἡμέτερον]] νόον Hom. не в соответствии с нашим мнением; κ. μοῖραν, κ. κόσμον или κατ᾽ αἶσαν Hom. как следует, как полагается; κ. τὸν θεόν Plat. по указанию (воле) божества; κ. νόμον Xen. согласно обычаю; κ. τοὺς νόμους [[ζῆν]] Plat. жить сообразно с законами; κ. τὰ συγκείμενα Xen. согласно уговору; κ. τὰ ἤκουον Her. как я слышал; κατ᾽ [[ἀγχιστεῖα]] Soph. по праву (на основании) близкого родства; κ. τὴν μητέρα Thuc. по материнской линии; κ. πάντα τρόπον Xen. всеми способами; τὸ καθ᾽ ἡλικίαν Arst. соответствующее возрасту; μείζω ἢ κ. δάκρυα πεπονθότες [[ἤδη]] Thuc. больше, чем можно было (бы) оплакать слезами; κατ᾽ ἰσχύν Aesch. сильно; κ. σκότον Soph. впотьмах или тайком; κατ᾽ [[ὀρθόν]] Soph. прямо, правильно; κατ᾽ ὀργήν Soph. гневно; καθ᾽ ὁρμήν Soph. ревностно, усердно; καθ᾽ ἡσυχίην Her. спокойно; 2.10) по словам, по мнению: καθ᾽ Ὃμηρον по Гомеру, как говорит Гомер; κ. τὸν Θουκυδίδην Plut. по словам Фукидида; 2.11) как, словно: κ. λοπὸν κρομύοιο Hom. словно луковичная кожура; [[μέγεθος]] κ. συκέην Her. величиною со смокву; ὁμολογῶ οὐ κ. τούτους εἶναι [[ῥήτωρ]] Plat. соглашаюсь, что оратор я не такой, как они; 2.12) по отношению к, касательно: κ. τὴν Ἀμφιάρεω ἀπόκρισιν Her. что касается ответа Амфиарая; καθ᾽ [[ὅσον]] Plat. поскольку; καθ᾽ ὁ [[ἡδέα]] ἐστίν, [[ἆρα]] κ. [[τοῦτο]] οὐκ ἀγαθά Plat. (существуют вещи, которые), поскольку они приятны, постольку именно и нехороши; τὸ κ. τοῦτον εἶναι Xen. что касается его; τὸ κατ᾽ ἄνθρωπον Plat. и τὰ κατ᾽ ἀνθρώπους Aesch. дела человеческие, человеческое; τὰ κ. τὴν πόλιν Arst. государственные вопросы, государственные дела; τὰ καθ᾽ [[ἡμᾶς]] Xen. наши дела.<br /><b class="num">II</b> adv.<br /><b class="num">1)</b> вниз: κ. [[δάκρυ]] χέουσα Hom. роняющая слезы;<br /><b class="num">2)</b> полностью, целиком: κ. ἔφαγε Hom. (целиком) съел (обычно, однако, adv. [[κατά]] толкуется как приставка in tmesi).<br /><b class="num">III</b> ион. = [[καθά]], т. е. καθ᾽ ἅ.
}}