View source for οχτώ

{{grml
|mltxt=και [[οκτώ]], οι, τα (ΑΜ [[ὀκτώ]], Α και βοιωτ. τ. [[ὀκτό]] και [[ηρακλεωτικός]] τ. hοκτώ και [[ηλειακός]] τ. [[ὀπτώ]], οἱ, αἱ, τὰ)<br /><b>άκλ.</b> απόλυτο αριθμητικό το οποίο εκφράζει την [[έννοια]] της ποσότητας η οποία [[είναι]] [[κατά]] μία λιγότερη τών [[εννέα]] και [[κατά]] μία περισσότερη τών [[επτά]] («[[ἔνθα]] δ' [[ἔσαν]] στρουθοῑο νεοσσοί, νήπια [[τέκνα]],... [[ὀκτώ]], ἀτὰρ [[μήτηρ]] ἐνάτη ἦν», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> (για χρονολογίες και για ώρες επέχει τη [[θέση]] τακτικού αριθμητικού) ο όγδοος (α. «[[οκτώ]] Μαΐου» — η όγδοη [[ημέρα]] του [[μήνα]] Μαΐου<br />β. «[[είναι]] [[οκτώ]] [[παρά]] [[πέντε]]» — [[είναι]] η όγδοη ώρα [[παρά]] [[πέντε]] [[πρώτα]] λεπτά)<br /><b>2.</b> (το ουδ. συν. με αρθρ. εν.) το [[οκτώ]]<br />[[καθετί]] αριθμημένο με τον αριθμό [[οκτώ]] (α. «το [[οκτώ]] [[κάθισμα]]» — [[κάθισμα]] το οποίο έχει τον αριθμό [[οκτώ]]<br />β. «το [[οκτώ]] [[σπαθί]]» — [[χαρτί]] της τράπουλας το οποίο φέρει [[οκτώ]] φορές το [[σύμβολο]] του σπαθιού)<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «[[σήμερα]] [[οκτώ]]» — μια [[εβδομάδα]] [[πριν]] από [[σήμερα]]<br />β) «[[αύριο]] [[οκτώ]]» — μια [[εβδομάδα]] [[μετά]] από [[σήμερα]]<br />γ) «τη Δευτέρα [[οκτώ]]» — [[μετά]] από μια [[εβδομάδα]] αρχίζοντας τη [[μέτρηση]] από την Τρίτη<br />δ) «[[κάθε]] [[οκτώ]]» — [[κάθε]] [[οκτώ]] ημέρες<br /><b>αρχ.</b><br /><b>παροιμ. φρ.</b> «[[πάντα]] [[οκτώ]]» — λεγόταν σχετικά με τις υποτιθέμενες [[οκτώ]] σφαίρες του ουρανού.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο τ. ανάγεται στην ΙΕ λ. για τον αριθμό 8 <i>okt</i><i>ō</i>(<i>u</i>) και συνδέεται με λατ. <i>octo</i>, αρχ. ινδ. <i>ast</i><i>ā</i>, <i>astau</i>, αβεστ. <i>ašta</i>, ιρλδ. <i>ocht</i>, λιθουαν. <i>o</i>-<i>štuo</i>-<i>ni</i>, γοτθ. <i>ahtau</i>. Οι αρχ. ινδ. τ. οδηγούν στην [[υπόθεση]] ότι η λ. αποτελούσε αρχικά δυϊκό αριθμό. Σύμφωνα με [[άλλη]] [[άποψη]], ο τ. <i>ὀχτώ</i> προήλθε με [[συγκοπή]] από <i>okit</i><i>ō</i>. <i>Ο</i> βοιωτ. τ. [[ὀκτό]] έχει σχηματιστεί αναλογικά [[προς]] το <i>δύο</i>: <i>δύω</i>, ο [[ηρακλεωτικός]] τ. <i>hοκτώ</i> με [[δασεία]] αναλογικά [[προς]] τα <i>ἕξ</i>, [[ἑπτά]], ενώ το ηλειακό [[ὀπτώ]] με -<i>π</i>- [[κατά]] το [[ἑπτά]]. Ο νεοελλ. τ. [[οχτώ]] έχει σχηματιστεί με ανομοιωτική [[τροπή]] του κλειστού -<i>κ</i>- σε διαρκές -<i>χ</i>- (<b>πρβλ.</b> [[κτίζω]]: [[χτίζω]], [[κτύπος]]: [[χτύπος]]). Η λ., [[τέλος]], απαντά ως α' συνθετικό με τις μορφές <i>ὀκτω</i>- και <i>ὀκτα</i>-. Ο τ. <i>ὀκτω</i>- [[είναι]] αρχαιότερος, [[αλλά]] η πιο συνηθισμένη [[μορφή]] [[είναι]] το <i>ὀκτα</i>- αναλογικά [[προς]] το <i>ἑπτα</i>- (<b>πρβλ.</b> <i>εξα</i>-). Για τους τ. με ηχηρά [[κλειστά]] σύμφωνα -<i>γδ</i><br /><b>βλ.</b> <i>όγδοος</i>, [[ογδοήκοντα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[οκτάς]] / -<i>άδα</i>, [[οκτάκις]]<br /><b>αρχ.</b><br />ο<br /><i>κτασσός</i>, [[οκταχώς]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό <i>οκτα</i>-) [[οκτάγωνος]], [[οκταδάκτυλος]], [[οκτάεδρος]], <i>οκταετηρίς</i> / -<i>ίδα</i>, [[οκταετής]], [[οκταήμερος]], [[οκτάκλινος]], [[οκτακόσιοι]], [[οκτάμετρος]], [[οκτάμηνος]], [[οκτάπηχυς]], [[οκταπλάσιος]], [[οκτάπλευρος]], [[οκτάπους]], [[οκτάσημος]], [[οκτάστιχος]], <i>οκτάστνλος</i>, [[οκτάσφαιρος]], [[οκτάτευχος]], [[οκτάτομος]], [[οκτάτροπος]], [[οκτάχορδος]], [[οκτάχρονος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[οκτάβλωμος]], [[οκταγράμματος]], [[οκτάδραχμος]], <i>οκτακαιεικοσαέτης</i>, [[οκτάκερκις]], [[οκτάκνημος]], [[οκτακότυλος]], [[οκτάκωλος]], [[οκτάλοβος]], [[οκταλοχία]], [[οκταμερής]], [[οκτάξεστος]], [[οκταπάλαιστος]], [[οκτάπεδος]], [[οκτάπλεθρος]], [[οκταπόδης]], [[οκταπτέρυγος]], <i>οκτάραδδος</i>, [[οκτάρουρος]], [[οκτάρριζος]], <i>ο</i><br /><i>κτάρρυμος</i>, [[οκτασκελής]], [[οκτασσαριαίος]], [[οκταστάδιος]], [[οκτάτονος]], [[οκτάτροπος]], [[οκτήρης]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[οκτάειδος]]<br /><b>μσν.</b><br />ο <i>κτάβιβλος</i>, [[οκτάγλωσσος]], [[οκτάζυξ]], [[οκτακίονος]], [[οκτάκογχος]], [[οκταούγκιον]], [[οκτάπορος]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[οκτασέλιδος]], [[οκτασύλλαβος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[οκτακόρυφος]], [[οκταμελής]], [[οκτάστηλος]], [[οκτάφωνος]], [[οκτάωρος]]. (Α' συνθετικό [[οκτώ]]-) <b>αρχ.</b> [[οκτώβιβλος]], [[οκτώβολος]], [[οκτωδάκτυλος]], [[οκτωετηρίς]], [[οκτωετία]], [[οκτωκαίδεκα]], [[οκτώμηνος]], [[οκτωπάλαιστος]], [[οκτώπηχυς]], [[οκτώρουρος]], <i>ο κτωστάδιος</i><br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[οκτώπους]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[οκτώηχος]]. (Β' συνθετικό) [[δεκαοκτώ]], <i>εικοσιοκτώ</i><br /><b>αρχ.</b><br />[[δεχοκτώ]], <i>εξηκονταοκτώ</i>].
}}