View source for ἀρχηγέτης

{{LSJ1
|Full diacritics=ἀρχηγέτης
|Medium diacritics=ἀρχηγέτης
|Low diacritics=αρχηγέτης
|Capitals=ΑΡΧΗΓΕΤΗΣ
|Transliteration A=archēgétēs
|Transliteration B=archēgetēs
|Transliteration C=archigetis
|Beta Code=a)rxhge/ths
|Definition=ου, ὁ, fem. ἀρχηγέτις, ιδος (dat. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> ἀρχηγέτι <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span>644</span>); Dor. ἀρχᾱγέτας: (ἡγέομαι):—<b class="b2">first leader, author</b>, esp. [[founder]] of a city or family, <span class="bibl">Hdt.9.86</span>, <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>7.78</span>, <span class="title">IG</span>9(1).61.49 (Daulis); title of Apollo at Cyrene, <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>5.60</span>; at Naxos in Sicily, <span class="bibl">Th.6.3</span>; of Heracles at Sparta, <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>6.3.6</span>; Asclepius in Phocis, <span class="bibl">Paus.10.32.12</span>; Helios at Rhodes, <span class="bibl">Aristid.<span class="title">Or.</span> 24(44).50</span>; freq. of <b class="b3">ἥρωες</b>, <span class="title">IG</span>2.1191, <span class="title">SIG</span>1024.40 (Myconos), etc.; so at Athens of <b class="b3">ἥρωες ἐπώνυμοι</b>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>126</span>, Orac. ap. <span class="bibl">D.43.66</span>; <b class="b3">ὁ δήμου ἀ</b>. the <b class="b2">tutelary hero</b> of the deme, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ly.</span>205d</span>; at Sparta of the kings, <b class="b3">ῥήτρα</b> ap. <span class="bibl">Plu.<span class="title">Lyc.</span>6</span>; so at Thera, <span class="title">IG</span>12(3).762; fem. <b class="b3">ἀρχηγέτις</b>, of Athena, <span class="title">IG</span>3.65, al., cf. <span class="title">BMus.Inscr.</span>481*.20 (Ephesus, ii A. D.); <b class="b3">τἀρχηγέτι</b>, = [[τῇ ἀρχηγέτιδι]], <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span>644</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> generally, <b class="b2">leader, chief</b>, <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>184</span>,<span class="bibl">251</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>751</span>, etc.; later, [[governor]], Chor. in <span class="title">Rev.Phil.</span>1.67: metaph., ἀ. φιλοσοφίας <span class="bibl">Jul.<span class="title">Or.</span>6.188b</span>; of a philosophical school, τῆς ἀγωγῆς Phld.<span class="title">Sto.Herc.</span>339.12. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> <b class="b2">first cause, author</b>, τύχης <span class="bibl">E.<span class="title">El.</span>891</span>; γένους <span class="bibl">Id.<span class="title">Or.</span>555</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0365.png Seite 365]] ὁ, (Oberaufseher) Stammvater eines Geschlechts, Erbauer einer Stadt, auch von Göttern, Τιρυνθίων Pind. Ol. 7, 78; vgl. P. 5, 60; vgl. Plat. Lys. 255 d; Xen. Hell. 6, 3, 4; τῆς πόλεως 7, 3, 8; Pol. 34, 1; übh. Herrscher, König, Aesch. Spt. 990 Suppl. 181; Soph. O. R. 751; Urheber, τύχης Eur. El. 554. – In Athen hießen so die zehn ἥρωες ἐπώνυμοι, Dem. 43, 66; vgl. B. A. 449, 14.
}}
{{ls
|lstext='''ἀρχηγέτης''': -ου, ὁ, θηλ. ἀρχηγέτις, ιδος, ἀλλὰ δοτ. ἀρχηγέτι (Ἀριστοφ. Λυσ. 644): Δωρ. [[ἀρχαγέτης]]: ([[ἡγέομαι]]): ― ὁ πρῶτος [[ἡγέτης]], ὁ πρῶτος [[αἴτιος]], [[κυρίως]] οἰκιστὴς πόλεως ἢ ὁ [[γενάρχης]] οἰκογενείας, ἀλλαχοῦ καλούμενος [[κτίστης]], [[οἰκιστής]], Ἡρόδ. 9. 86, Πινδ. Ο. 7. 143, Συλλ. Ἐπιγρ. 1732 β. 2· καὶ ὁ [[Ἀπόλλων]] ἐκαλεῖτο [[οὕτως]] ἐν Κυρήνῃ ὡς ὁ [[αἴτιος]] τῆς ἱδρύσεως τῆς πόλεως, Πινδ. Π. 5. 80· [[οὕτως]] ἐν Νάξῳ τῆς Σικελίας, Θουκ. 6. 3· ἐν Ταυρομενίῳ, Eckhel. 1. σ. 248· ἐν Ἱεραπόλει, Συλλ. Ἐπιγρ. 3906, κτλ.: ― ἐν Ἀθήναις οἱ ἥρωες ἐπώνυμοι [[οὕτως]] ἐκαλοῦντο, Ἀριστοφ. Ἀποσπ. 186, παρὰ Δημ. 1072. 25· οὕτω ὁ δήμου ἀρχ., ὃ. ἐ. ὁ προστατήριος [[ἥρως]] δήμου, ὁ [[δημοῦχος]] [[ἥρως]], Πλάτ. Λύσ. 205D. ἐν Σπάρτῃ ἐπὶ τῶν βασιλέων, Πλουτ. Λυκοῦργ. 6· οὕτω θηλ. ἀρχηγέτις ἐπὶ τῆς Ἀθηνᾶς, Συλλ. Ἐπιγρ. 476. 477, κ. ἀλλ.· τἀρχηγέτι = τῇ ἀρχηγέτιδι Ἀριστοφ. Λυσ. 644 2) [[καθόλου]], [[ἀρχηγός]], [[ἡγεμών]], Αἰσχύλ. Θηβ. 999, Ἱκ. 184, 251, Σοφ. Ο. Τ. 751, κτλ. 3) πρώτη [[αἰτία]], [[πρωταίτιος]], ἀρχ. τύχης Εὐρ. Ἠλ. 891· γένους Ὀρ. 555· ― [[ἐντεῦθεν]] ἐπιθ. -ετικός, ή, όν, Θεόδ. Μετοχ. Σύμμ. σ. 481. 5.
}}
{{bailly
|btext=ου (ὁ) :<br /><b>1</b> chef d’une race <i>ou</i> d’une famille, fondateur d’une cité;<br /><b>2</b> chef, roi.<br />'''Étymologie:''' [[ἀρχή]], [[ἡγέομαι]].
}}
{{DGE
|dgtxt=-ου, ὁ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> dór. [[ἀρχαγέτας]] Pi.<i>O</i>.7.78; ἀρκhαγέτας <i>IG</i> 12(3).762 (Tera, arc.)<br /><b class="num">• Morfología:</b> [ac. ἀρχαγέτην <i>IG</i> 9(1).61.49 (Daulis II d.C.), jón. gen. ἀρχηγέτευ <i>IEryth</i>.151.36 (IV a.C.)]<br /><b class="num">1</b> [[fundador]] de una ciu. o familia Τλαπόλεμος ... Τιρυνθίων ἀ. Pi.l.c., εἰς τοὺς ἐπωνύμους τῶν ἀρχηγετῶν Plb.34.1.4, ὄντων οὖν ἀρχηγετῶν ἑπτά Plu.2.163b, τῇ ... πόλει ... ἀ. Aristid.<i>Or</i>.27.5, τοῦ σφετέρου γένους ἀ. D.C.<i>Epit</i>.7.1.4<br /><b class="num">•</b>como tít. de dioses [[patrón]] de Apolo, Pi.<i>P</i>.5.60, Th.6.3, <i>SIG</i> 653 A.22 (Tróade II a.C.), <i>IIasos</i> 4.54 (II a.C.), <i>SEG</i> 9.7.26 (Cirene II a.C.), Paus.1.42.5, de Iaco <i>Sokolowski</i> 2.10.67 (Atenas V/IV a.C.), Str.10.3.10, de Heracles, X.<i>HG</i> 6.3.6, Luc.<i>Symp</i>.16, de Asclepio, <i>IIasos</i> 227 (II a.C.), Paus.10.32.12, de Helios, Aristid.<i>Or</i>.24.50, ἐς τὸν Ἀρχηγέτην, Ναξίων τὸν θεόν App.<i>BC</i> 5.109, ἀρχηγέται· ἥρωες ἐπώνυμοι τῶν φυλῶν, ἢ θεοὶ ἐν Ἀθήναις Hsch.<br /><b class="num">•</b>tb. de héroes ἥρῳ ἀρχαγέτᾳ, οὗ ἐπώνυμοί ἐστε, θύειν Orác. en D.43.66, cf. <i>CEG</i> 314 (Ramnunte V a.C.), <i>IG</i> 2<sup>2</sup>.2849 (Ramnunte IV a.C.), <i>IEryth</i>.l.c., <i>Thasos</i> 1.127 (II a.C.), Paus.10.4.10<br /><b class="num">•</b>esp. [[héroe tutelar]] ὁ δήμου ἀ. Pl.<i>Ly</i>.205d<br /><b class="num">•</b>en usos metonímicos ref. a estatuas παρὰ τοὺς ἀρχηγέτας Ar.<i>Fr</i>.135, ὁδὸς δὲ ἡ ἐπὶ τὸν ἀρχαγέτην <i>IG</i> 9(1).61.49 (Daulis II d.C.)<br /><b class="num">•</b>de una escuela fil. [[iniciador]] Ζήνων ὁ τῆς Στοᾶς ἀ. Them.<i>Or</i>.2.26d, cf. Phld.<i>Sto</i>.14.22, Iul.<i>Or</i>.9.188b.<br /><b class="num">2</b> [[dirigente]], [[caudillo]], [[príncipe]] τῆσδε γῆς A.<i>Supp</i>.184, 251, [[Δία]] πάντων ἀρχαγέταν Sophr.50 Λυδίας B.3.24, cf. Hdt.9.86, ἀνὴρ ἀ. S.<i>OT</i> 751, cf. <i>IG</i> 1<sup>3</sup>.255B.8 (V a.C.), Cels.Phil.2.77b<br /><b class="num">•</b>en Esparta [[rey]] [[γερουσία]] σὺν ἀρχαγέταις Plu.<i>Lyc</i>.6, tb. en Tera <i>IG</i> 12(3).762 (arc.)<br /><b class="num">•</b>tb. [[gobernador]] ὁ τῶν φυλῶν ἀ. Chor.<i>Or</i>.3.10.<br /><b class="num">3</b> [[autor]], [[causante]] τύχης E.<i>El</i>.891, γένους ἀ. autor de (mis) días</i>, padre</i> E.<i>Or</i>.555, τῆς ἱστορίας LXX 2<i>Ma</i>.2.30, Ἑρμῆ ... λόγων ἀρχηγέτα γλώσσης de Hermes <i>Hymn.Mag</i>.15.2, τῆς ... φύσεως ὁ θεός ἐστιν ἀ. Cels.Phil.5.14.
}}
{{grml
|mltxt=ο (AM [[ἀρχηγέτης]], Α και [[ἀρχαγέτας]] [θηλ. -τις, η])<br /><b>1.</b> ο [[γενάρχης]]<br /><b>2.</b> ο [[αρχηγός]], ο [[ηγέτης]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ο [[οικιστής]] μιας πόλης<br /><b>2.</b> ([[θεός]] ή [[ήρωας]]) [[πολιούχος]], [[προστάτης]]<br /><b>3.</b> (στη [[Σπάρτη]]) ο [[βασιλιάς]]<br /><b>4.</b> (στην Αθήνα) <i>ἀρχηγέται</i><br />οι [[δέκα]] επώνυμοι ήρωες<br /><b>5.</b> η πρώτη [[αρχή]], ο [[πρωταίτιος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>αρχ</i>- <span style="color: red;">+</span> [[ηγέτης]] <span style="color: red;"><</span> [[ηγούμαι]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[αρχηγετεύω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αρχηγεσία]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἀρχηγέτης:''' -ου, ὁ, θηλ. ἀρχ-ηγέτις, <i>-ιδος</i>, Δωρ. [[ἀρχαγέτης]] ([[ἡγέομαι]])·<br /><b class="num">1.</b> [[πρώτος]] [[ηγέτης]], [[οικιστής]], [[ιδρυτής]] μιας πόλης ή [[γενάρχης]], προπάτορας μιας οικογένειας, σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> γενικά, [[οδηγός]], [[αρχηγός]], [[ηγεμόνας]], σε Αισχύλ., Σοφ.<br /><b class="num">3.</b> πρώτη [[αιτία]], [[πρωταίτιος]], <i>τύχης</i>, <i>γένους</i>, σε Ευρ.
}}
{{elru
|elrutext='''ἀρχηγέτης:''' дор. ἀρχᾰγέτᾱς, ου ὁ<br /><b class="num">1)</b> основатель, родоначальник (δήμου Plat.; τοῦ γένους Isocr.);<br /><b class="num">2)</b> первопричина, творец (τύχης Eur.);<br /><b class="num">3)</b> предводитель, вождь (Τιρυνθίων Pind.; Πλαταιέων Plut.).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[ἡγέομαι]]<br /><b class="num">1.</b> a [[first]] [[leader]], the [[founder]] of a [[city]] or [[family]], Hdt., etc.<br /><b class="num">2.</b> [[generally]], a [[leader]], [[prince]], [[chief]], Aesch., Soph.<br /><b class="num">3.</b> a [[first]] [[cause]], [[author]], τύχης, γένους Eur.
}}