View source for νηλεής

{{LSJ1
|Full diacritics=νηλεής
|Medium diacritics=νηλεής
|Low diacritics=νηλεής
|Capitals=ΝΗΛΕΗΣ
|Transliteration A=nēleḗs
|Transliteration B=nēleēs
|Transliteration C=nileis
|Beta Code=nhleh/s
|Definition=ές, <span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> v. [[νηλής]]; cf. [[ἀνηλεής]].</span>
}}
{{ls
|lstext='''νηλεής''': -ές, ἴδε [[νηλής]], καὶ πρβλ. [[ἀνηλεής]].
}}
{{bailly
|btext=ής, ές :<br /><b>1</b> impitoyable;<br /><b>2</b> qui n’inspire pas de pitié, qu’on ne pleure pas ; traité sans pitié.<br />'''Étymologie:''' νη-, [[ἔλεος]].
}}
{{Autenrieth
|auten=(νη-, [[ἔλεος]]): [[pitiless]], [[ruthless]], [[relentless]]; of persons, and [[often]] [[fig]]., [[θῦμός]], [[ἦτορ]], [[δεσμός]], νηλεὲς [[ἦμαρ]], ‘[[day]] of [[death]]’; [[ὕπνος]], of a [[sleep]] [[productive]] of [[disastrous]] consequences, Od. 12.372.
}}
{{grml
|mltxt=[[νηλεής]] και [[νηλής]] και επικ. τ. νηλειής, -ές (Α)<br /><b>1.</b> [[ανηλεής]], [[σκληρός]], [[άσπλαχνος]]<br /><b>2.</b> (<b>με παθ. σημ.</b>) αυτός τον οποίο [[κανείς]] δεν ευσπλαχνίζεται, δεν λυπάται («ἔκειτο νηλεές... [[σῶμα]]», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «νηλεὲς [[ἦμαρ]]» — η [[ημέρα]] του θανάτου. <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br /><i>νηλεώς</i> και επικ. τ. <i>νηλειώς</i> (Α)<br />με ανηλεή τρόπο, σκληρά, άσπλαχνα.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[νηλεής]] [[είναι]] σύνθετη <span style="color: red;"><</span> στερ. [[πρόθημα]] <i>νη</i>- <span style="color: red;">+</span> -<i>ηλεής</i> (<span style="color: red;"><</span> [[ἔλεος]]), <b>πρβλ.</b> <i>αν</i>-<i>ηλεής</i>. Ο τ. [[νηλής]] από το [[νηλεής]] με [[συναίρεση]], ενώ ο τ. <i>νηλειής</i> με -<i>ει</i>- σχηματίστηκε για μετρικούς λόγους. Το επίθ. χρησιμοποιήθηκε στον Όμηρο για να χαρακτηρίσει τα όπλα, τα [[δεσμά]], την [[ημέρα]] του θανάτου και τον ανήσυχο ύπνο. Στις τελευταίες χρήσεις της λ. στηρίχθηκε η [[άποψη]] ότι το β' συνθετικό δεν [[είναι]] η λ. [[ἔλεος]] [[αλλά]] το ρ. [[ἀλέομαι]] «[[ξεφεύγω]], [[δραπετεύω]]». Κατά την [[ίδια]] [[άποψη]], θεωρήθηκε ότι και η λ. [[ἔλεος]] προέρχεται από [[νηλεής]] με αρχική σημ. «αυτό το οποίο δεν μπορεί να αποφύγει [[κανείς]]», που εξελίχθηκε στη σημ. «[[χωρίς]] [[έλεος]]». Η [[άποψη]] όμως αυτή δεν φαίνεται πειστική, [[καθώς]] η λ. [[νηλεής]] ως επίθ. προσδιοριστικό του [[χαλκός]] και της ημέρας του θανάτου εμφανίζεται ήδη στον Όμηρο με τη σημ. «[[χωρίς]] [[έλεος]]». Το ανθρωπωνύμιο [[Νηλεύς]], [[τέλος]], έχει συνδεθεί [[μάλλον]] παρετυμολογικά με το [[νηλεής]], ενώ πιθανότερη φαίνεται η σύνδεσή του με το ρ. [[νέομαι]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''νηλεής:''' -ές, βλ. [[νηλής]].
}}
{{elru
|elrutext='''νηλεής:''' эп. [[νηλειής]], стяж. [[νηλής]] 2 [[ἔλεος]]<br /><b class="num">1)</b> безжалостный, жестокий ([[ἦτορ]], [[δεσμός]], [[θυμός]], [[ἦμαρ]] Hom.);<br /><b class="num">2)</b> не вызывающий страдания, безжалостно брошенный ([[σῶμα]] Soph.).
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: adj.<br />Meaning: [[without compassion]], [[pitiless]]; also [[unescapable]], [[unavoidable]] (in <b class="b3">νηλεες ἦμαρ</b> a.o.).<br />Other forms: <b class="b3">-εές</b> (ep. poet. Il.); metr. lengthened [[νηλειής]], <b class="b3">-ειές</b> (Hes. Th. 770 a. h. Ven. 245 [verse-begin], A. R. 4, 476; Chantraine Gramm. hom. 1, 74 u. 101)<br />Compounds: As 1. member a.o. in <b class="b3">νηλεό-ποινος</b> [[punishing pitilessly]] (Hes.).<br />Origin: IE [Indo-European] [???] <b class="b2">*n̥-h₁leu̯-es-</b> [[pitiless]]<br />Etymology: In the sense of [[without pity]] from the negation <b class="b2">*n̥</b> and [[ἔλεος]] (< <b class="b2">*h₁leu̯os</b>, s.v.) or [[ἐλεέω]]; as [[unescapable]] from [[ἀλέομαι]] < <b class="b2">*h₂leu̯-</b> (Schulze KZ 29, 262 = Kl. Schr. 375). S. Chantraine Rev. de phil. 56, 289, W. Burkert Zum altgr. Mitleidsbegriff, Diss. Erlangen 1955 (s. Seyffert Gnomon 31,389ff.). -- The PN [[Νηλεύς]] (Hom.) is often connected ("the one without pity" as god of death?, s. Fick-Bechtel 430, Schulze Q. 289, Deroy Rev. belge de phil. 36, 1058), but the name is rather Pre-Greek. Quite uncertain hypotheses on pre-gr. origin in Bosshardt 133 and Lombardo Ist. Lomb. 91, 248.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[νηλεής]], ές [v. [[νηλής]].]
}}
{{FriskDe
|ftr='''νηλεής''': -εές (ep. poet. seit Il.);<br />{nēl(e)ḗs}<br />'''Forms''': metr. gedehnt [[νηλειής]], -ειές (Hes. ''Th''. 770 u. ''h''. ''Ven''. 245 [Versanfang], A. R. 4, 476; Chantraine Gramm. hom. 1, 74 u. 101)<br />'''Meaning''': [[ohne Mitleid]], [[erbarmungslos]], auch [[unentrinnbar]], [[unausweichlich]] (in νηλεὲς [[ἦμαρ]] u.a.)?<br />'''Composita''' : Als Vorderglied u.a. in [[νηλεόποινος]] [[mitleidslos strafend]] (Hes.).<br />'''Etymology''' : Im Sinn von [[ohne Mitleid]] von der Satznegation *νε und [[ἔλεος]] (s.d.) oder [[ἐλεέω]]; als [[unentrinnbar]] zu [[ἀλέομαι]] (Schulze KZ 29, 262 = Kl. Schr. 375). Egli Heteroklisie 70 f. (zögernde Vermutung schon bei Risch 76 A. 1; s. auch dens. Eumusia. Festschrift Howald [1947] 88f.) will [[νηλεής]] nur mit [[ἀλέομαι]] verbinden; die Bed. [[erbarmungslos]] wäre durch sekundäre Umdeutung entstanden; ablehnend Chantraine Rev. de phil. 56, 289, W. Burkert Zum altgr. Mitleidsbegriff, Diss. Erlangen 1955 (s. Seyffert Gnomon 31,389ff.). Noch fraglicher ist der Versuch Eglis, auch [[ἐλεέω]] einschließlich [[ἔλεος]] als Ausfluß einer weiteren Umdeutung zu erklären. — Auch der PN [[Νηλεύς]] (Hom. usw.) ist mehrfach hierher gestellt worden ("der Mitleidslose" als alter Todesgott?, s. Fick-Bechtel 430, Schulze Q. 289, Deroy Rev. belge de phil. ''36, ''1058 m. weiterer Lit.); ganz unsichere Hypothesen über vorgr. Herkunft bei Bosshardt 133 und Lombardo Ist. Lomb. 91, 248.<br />'''Page''' 2,314-315
}}