View source for χθές

{{LSJ1
|Full diacritics=χθές
|Medium diacritics=χθές
|Low diacritics=χθες
|Capitals=ΧΘΕΣ
|Transliteration A=chthés
|Transliteration B=chthes
|Transliteration C=chthes
|Beta Code=xqe/s
|Definition=Adv. (lengthd. ἐχθές (q.v.); where the word occurs in <span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> [[NT]], Ev.Jo.4.52, <span class="bibl"><span class="title">Act.Ap.</span>7.28</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ep.Hebr.</span>13.8</span>, codd. vary betw. [[ἐχθές]] and <b class="b3">χθές; χθές</b> is not found in Ptolemaic papyri, but in <span class="bibl"><span class="title">PLond.</span>2.161.8</span> (iii A. D.)):—[[yesterday]], h.Merc.273, <span class="bibl">Th.3.113</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>327a</span>, <span class="bibl"><span class="title">Smp.</span>174a</span>, etc.: freq. placed between Art. and Subst., <b class="b3">ἡ χ. ὁμολογία, οἱ χ. λόγοι</b>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Sph.</span>216a</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ti.</span>26e</span>; τῇ χ. ἡμέρᾳ Plu.2.773e; <b class="b3">χ. μὲν... τὰ νῦν δὲ</b> . . <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ti.</span>17a</span>: freq. <b class="b3">πρώην τε καὶ χ., χ. καὶ πρώην</b>, v. [[πρώην]] ''ΙΙ''; <b class="b3">χ. καὶ τρίτην ἡμέραν</b> v.l. in <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>6.3.11</span>, cf. <span class="bibl">LXX <span class="title">Ge.</span>31.2</span>. (Cf. Skt. [[hyás]] 'yesterday', Lat. [[heri]], [[hesternus]], OHG. [[gestaron]] 'yesterday', etc.)</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1354.png Seite 1354]] advb., wie [[ἐχθές]] (s. Lob. Phryn. 323), [[gestern]]; H. h. Merc. 273; Plat. Conv. 174 a u. sonst oft bei den Att.; [[πρώην]] τε καὶ [[χθές]], auch χθὲς καὶ [[πρώην]], gestern und vorgestern, d. i. jüngst, neulich, überh. eine nahe Vergangenheit dezeichnend, Her. 2, 53; Ar. Ran. 726; Plat. Gorg. 4704 Legg. III, 677 d; Dem. 18, 130 u. sonst; vgl. Wessel. D. Sic. 2, 53; eben so χθὲς καὶ τρίτην ὴμέραν, Xen. Cyr. 6, 3,11. – Mit dem Artikel, [[gestrig]], κατὰ τὴν χθὲς ὁμολογίαν ἥκομεν Plat. Soph. i. A.; Tim. 26 e u. Sp. – Die ursprüngliche Form χές (vgl. [[χθαμαλός]]) wird durch das lat. hesi, heri, hesiternus, hesternus beglaubigt.
}}
{{ls
|lstext='''χθές''': ἐπίρρ., (ἐκτεταμ. [[ἐχθές]], ὃ ἴδε, πρβλ. Λοβέκ. εἰς Φρύν. 323)· -ὡς καὶ νῦν, [[χθές]], πρῶτον ἐν Ὕμ. Ὁμ. εἰς Ἑρμ. 273, καὶ [[συχν]]. παρ’ Ἀττ., ὡς Πλάτ. Πολ. ἐν τῇ ἀρχῇ, Συμπ. 174Α, κ. ἀλλ.· [[συχνάκις]] τίθεται μεταξὺ τοῦ ἄρθρου καὶ τοῦ οὐσιαστ., ἡ χθὲς [[ὁμολογία]], οἱ χθὲς λόγοι Πλάτ. Σοφιστ. ἐν τῇ ἀρχῇ, Τίμ. 26Ε· τῇ χθὲς ὑμέρᾳ Πλούτ. 2. 773D· ἐν ἀντιθέσει πρὸς ἄλλα ἐπιρρήματα χρονικά, χθὲς μέν.., νῦν δέ.. Πλάτ. Τίμ. 17Α· [[χθές]] καὶ [[σήμερον]] Ἐπιστ. πρ. Ἑβρ. ιγ΄, 8· ἀλλὰ συνήθως πρῴην τε καὶ χθὲς ἢ χθὲς καὶ πρῴην (ἴδε ἐν λ. πρῴην)· χθὲς καὶ τρίτην ἡμέραν Ξεν. Κύρ. Παιδ. 6. 3. 11· πρβλ. [[χθεσινός]], [[χθιζός]]. (Πρβλ. Σανσκρ. hyas, Λατ. hes-i ([[μετέπειτα]] heri), hes-ternus· Γοτθ. gis-tra, Ἀγγλο-Σαξον. gyrs-tan-doeg (Ἀγγλ. yesterday, yestr-een)· Ἀρχ. Γερμ. kestre (gestern), κλπ.
}}
{{bailly
|btext=<i>adv.</i><br />hier : ἡ χθὲς [[ἡμέρα]] PLUT le jour d’hier, hier.<br />'''Étymologie:''' suppose *χές ; cf. <i>lat.</i> heri de *hesi, comme [[χθαμαλός]]‖[[χαμαί]].
}}
{{StrongGR
|strgr=of [[uncertain]] [[derivation]]; "[[yesterday]]"; by [[extension]], in [[time]] [[past]] or [[hitherto]]: [[yesterday]].
}}
{{grml
|mltxt=[[χθές]], ΝΜΑ, και [[χτες]] και [[εχθές]] και [[εχτές]] Ν, και [[ἐχθές]] ΜΑ<br /><b>επίρρ.</b> την [[αμέσως]] προηγούμενη [[ημέρα]], [[συνήθως]] σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] το [[σήμερα]] και το [[αύριο]] (α. «τελικά, έφυγε [[χθες]]» β. «κατέβην χθὲς εἰς Πειραιᾱ», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>συνεκδ.</b> στο κοντινό [[παρελθόν]] («[[χθες]] [[ακόμη]] ήταν [[παιδί]]»)<br /><b>2.</b> (με άρθρ ουδ. ως ουσ.) το [[χθες]]<br />το [[παρελθόν]] («ξέχνα το [[χθες]]»)<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «[[χθες]], [[προχθές]]» — [[πριν]] από λίγες ημέρες<br /><b>αρχ.</b><br />(με αρθρ. ως επίθ.) ὁ, ἡ, τὸ [[χθες]]<br />ο [[χθεσινός]] («τῶν χθὲς λόγων», <b>Πλάτ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Επίρρ. της Ινδοευρωπαϊκής το οποίο εμφανίζει [[ποικιλία]] μορφών στις διάφορες γλώσσες (<b>πρβλ.</b> αρχ. ινδ. <i>hyah</i>, λατ. <i>heri</i>, αρχ. άνω γερμ. <i>ges</i>-<i>taron</i>, αρχ. ιρλνδ. [[in]]-<i>de</i>), [[γεγονός]] που δυσχεραίνει τον καθορισμό ενός αρχικού τ. που να μπορεί να ερμηνεύσει όλους τους τ. αυτούς. Από νεώτερους μελετητές έχει γίνει [[προσπάθεια]] να αναχθούν οι λ. αυτές σε έναν αρχικό τ. <i>g</i><sup>z</sup><i>hey</i>-, από τον οποίο, με διάφορες απλοποιήσεις του αρκτικού συμπλέγματος, προήλθαν οι μορφές αυτές: το ελλ. [[χθές]] από τ. <i>g</i><sup>z</sup><i>hes</i>, το αρχ. ινδ. <i>hyah</i> από <i>ghyes</i> (<b>βλ.</b> και λ. [[σερός]]), το λατ. <i>her</i>-<i>i</i> και το αρχ. άνω γερμ. <i>ges</i>-<i>taron</i> από <i>ghes</i>-. Ειδικότερα για τον ελλ. τ. [[χθές]], με το δυσερμήνευτο αρκτικό <i>χθ</i>-, έχουν διατυπωθεί και άλλες απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη από αυτές, ο τ. [[χθές]] ανάγεται σε τ. <i>gh</i>(<i>i</i>)-<i>dyes</i> ή <i>gh</i>(<i>e</i>)-<i>dyes</i>, σύνθ. με α΄ συνθετικό έναν τ. δεικτικού και β' συνθετικό προερχόμενο από την ΙΕ [[ρίζα]] με σημ. «[[ημέρα]]». Κατ' άλλους, ο τ. [[χθές]] έχει</i> προέλθει από τ. <i>dhghes</i>- με [[μετάθεση]] τών αρκτικών συμφώνων (<b>βλ.</b> και λ. [[χθων]]), από όπου μπορεί να δικαιολογηθεί και το λατ. <i>heri</i> (με [[απλοποίηση]] του συμπλέγματος), [[αλλά]] όχι και το αρχ. ινδ. <i>hyah</i> (<span style="color: red;"><</span> <i>ghy</i>-<i>es</i>). Δυσερμήνευτος παραμένει, [[επίσης]], και ο [[φωνηεντισμός]] -<i>ι</i>- τών τ. [[χθιζά]], [[χθιζός]] κ.λπ., ο [[οποίος]], [[κατά]] μία [[άποψη]], έχει προέλθει από [[συστολή]] του φωνήεντος -<i>ε</i>-, ενώ, κατ' [[άλλη]] —ελάχιστα πιθανή— [[άποψη]], από τη μηδενισμένη [[βαθμίδα]] της ΙΕ κατάλ. του συγκριτικού βαθμού -<i>yes</i>-. Τέλος, στον παρλλ. τ. <i>ἐ</i>-[[χθές]], <i>το ε</i>- αποτελεί προθεματικό [[στοιχείο]], το οποίο εμφανίζεται σε λ. προ συμφωνικών συμπλεγμάτων με δασύ [[σύμφωνο]] (<b>πρβλ.</b> <i>ἰ</i>-<i>χθύς</i>) ή με κλειστό (<b>πρβλ.</b> <i>ἰ</i>-<i>κτῖνος</i>). Στη Νέα Ελληνική, εξάλλου, απαντά και ο τ. [[χτες]], με [[ανομοίωση]] τών τριβόμενων φθόγγων [[χ]] και [[θ]], <b>πρβλ.</b> [[φθάνω]]: [[φτάνω]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''χθές:''' επίρρ. (εκτεταμ. [[ἐχθές]], βλ. αυτ.), [[εχθές]], σε Ομηρ. Ύμν., Πλάτ. κ.λπ.· <i>οἱχθὲς λόγοι</i>, σε Πλάτ.· [[πρώην]] τε καὶ [[χθές]] ή χθὲς καὶ [[πρώην]] (βλ. [[πρώην]]).
}}
{{elru
|elrutext='''χθές:''' adv. вчера HH, Xen., Plat.: ὁ χ. Plat., Plut. вчерашний; χ. (τε) καὶ [[πρῴην]] Arph., Plat., Diod., Luc. или χ. καὶ τρίτην ἡμέραν Xen. вчера и позавчера.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[lengthd, [[ἐχθές]], q. v.]<br />[[yesterday]], Hhymn., Plat., etc.; οἱ χθὲς λόγοι Plat.; [[πρώην]] τε καὶ [[χθές]] or χθὲς καὶ [[πρώην]] (v. [[πρώην]]).
}}
{{FriskDe
|ftr='''χθές''': (seit ''h''. ''Merc''.; vgl. [[χθιζός]]),<br />{khthés}<br />'''Forms''': auch [[ἐχθές]] (Ar., hell. u. sp.)<br />'''Meaning''': [[gestern]].<br />'''Derivative''': Davon [[χθιζός]] [[gestrig]] (Hom. u.a.), wozu als Adv. χθιζόν (Τ 195), -ά (Β 303); zur Erklärung unten. Mehrere Bildungen auf -ινός ([[περυσινός]] usw.): [[χθεσινός]] (Luk.), [[ἐχθεσινός]] (''AP''), [[χθιζινός]] (Ar. ''bis'' in lyr. [codd. χθεσ-, metr. unhaltbar], Gal., Alkiphr.), [[ἐχθιζινός]] (Men.).<br />'''Etymology''' : Alter Zeitausdruck für [[gestern]], in mehreren Sprachen, allerdings mit etwas wechselnder Grundform erhalten: 1. lat. ''heri'', alb. ''dje'' aus idg. *''ĝhes''(''i''); dazu awno. ''i'' ''gǣr'', aschwed. ''i'' ''gār'' (''i'' Präp.) aus *''ĝhēs''; mit ''ter''-Suffix in lat. ''hes''-''ternus'', germ., z.B. ahd. ''gestaron'' ’''gestern''’. 2. aind. ''hyás'', aw. ''zyō'' aus *''ĝhi̯es''; aus derselben Grundform läßt sich auch [[σερός]]· [[χθές]]. Ἠλεῖοι H. erklären (mit urspr- auslaut. -σ- > -ρ- und -ός nach νυκτός). 3. [[χθές]] mit derselben Lautgruppe wie in [[χθών]] (s.d.); dazu vielleicht auch die kelt. Formen, z.B. air. ''in''-''dē'', kymr. ''doe'' aus urkelt. *''gd''(''i'')''i̯es'' (mit Schwund des ''g''-). Unwahrscheinlich Deroy Ant. class. 23, 312: [[χθές]] episch für *χές. Besser Merlingen Μν. [[χάριν]] 2, 53 : [[χθές]] aus *''dhĝhés''; daraus *''ghes''-''i'' in ''heri'' usw. mit Wegfall des ''dh''-. Weitere Analyse und Rekonstruktion ganz hypothetisch: aus *''ĝh''(''i'')-''di̯es'' oder *''ĝh''(''e'')-''di̯es'', d.h. Demonstr. mit dem Wort für [[Tag]] in lat. ''diēs'' usw. (Schwyzer 631 nach Brugmann und Pisani; anders Schwyzer 326, s. W.-Hofmanns. ''heri''); aus *''ĝh''-''i̯es'', d.h. Demonstr. mit Komparativsuffix (Specht KZ 68, 201 ff.; aus dieser Grundform nach Specht auch [[χθές]] mit Schwund des ''i̯'' und infigiertem demonstr. -''t''- [?]). Wieder anders Wood Phil. Quart. 2, 264. Auch anlaut. ἐ- in [[ἐχθές]] kann verschieden beurteilt werden : Vokalprothese wie in [[ἰχθῦς]] u.a. (Schwyzer 413); deiktische Partikel wie [[ἐκεῖνος]] (Schwyzer 613, Specht a.O.). — Zur Erklärung von [[χθιζός]]: ι Reduktionsvokal von ε (Schwyzer 351, Petersen Lang. 14, 57 u.a.). Anders, weniger wahrscheinlich, Specht a.O., Pisani Ist. Lomb. 73 : 2, 2: -ισ- (vgl. unten) Tiefstufe von idg. -''i̯es''-. Wieder anders Brugmann Sächs. Ges. Ber. 69 : 1,3 ff. [[χθιζά]], wovon χθιζόν, -ός, nach πρωϊζά. Aber πρωϊζά (nur Β 303 [[χθιζά]] τε καὶ πρωϊζά] und Theok. 18, 9) vielmehr nach [[χθιζά]] (so Schwyzer 632), das seinerseits offenbar zu dem weit geläufigeren [[χθιζός]] gebildet wurde. Mithin kann schwerlich das sekundär entstandene [[χθιζά]] auf *χθεσδ''j''α (mit Schwächung von ε zu ι; Schwyzer) oder *χθισδ''j''α (Pisani) zurückgeführt werden mit Anschluß an aind. -''dya'' in ''adyá'' [[heute]] (so für πρωϊζά Brugmann a.O.). Eine Grundform *[[χθισδός]] (Specht a.O.; vgl. Grammont Mél. Boisacq 1,423) mit δ-Suffix hat in [[κρύβδα]] und anderen Adv. auf -δα, -δον, -δην einen ungenügenden Anhalt. — Weiteres m. Lit. WP. 1, 664. Pok. 416, W.-Hofmann s. ''heri''; ält. Lit. auch bei Bq.<br />'''Page''' 2,1097-1098
}}
{{Chinese
|sngr='''原文音譯'''：cqšj 赫帖士<br />'''詞類次數'''：副詞（3）<br />'''原文字根'''：昨日<br />'''字義溯源'''：昨日^，昨天<br />'''出現次數'''：總共（3）；約（1）；徒（1）；來（1）<br />'''譯字彙編'''：<br />1） 昨日（2） 約4:52； 來13:8；<br />2） 昨天（1） 徒7:28
}}