View source for μηχανή

{{LSJ1
|Full diacritics=μηχᾰνή
|Medium diacritics=μηχανή
|Low diacritics=μηχανή
|Capitals=ΜΗΧΑΝΗ
|Transliteration A=mēchanḗ
|Transliteration B=mēchanē
|Transliteration C=michani
|Beta Code=mhxanh/
|Definition=Dor. [[μαχανά]], ἡ, ([[μῆχος]]): <span class="sense"><span class="bld">I</span> [[contrivance]], esp. [[machine]] for lifting weights and the like, [[crane]], <span class="bibl">Hdt.2.125</span>, <span class="title">IG</span>11(2).161 <span class="title">A</span>69, al. (Delos, iii B. C.); μ. [[τετράκωλος]], [[δίκωλος]], <span class="title">Rev.Phil.</span>44.251 (Didyma, ii B. C.); μ. λιθαγωγός <span class="bibl">Poll. 10.148</span>; <b class="b3">ἰχθυβόλῳ μ</b>., of Poseidon's trident, <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>132</span> (lyr.); <b class="b3">λαοπόροις μ</b>., of Xerxes' bridge of boats, <span class="bibl">Id.<span class="title">Pers.</span>114</span> (lyr.), cf. <span class="bibl">722</span>; freq. of irrigation machines, <span class="bibl"><span class="title">POxy.</span>985</span> (i A. D.), etc.; also of oil-presses, Wilcken <span class="title">Chr.</span>176.10 (i/ii A. D.), etc. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[engine]] of war, μηχανὰς προσάγειν <span class="bibl">Th.2.76</span>, etc.; ἑλεῖν μηχαναῖς <span class="bibl">Id.4.13</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[theatrical machine]] by which gods, etc., were made to appear in the air, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Cra.</span>425d</span>, <span class="bibl"><span class="title">Clit.</span>407a</span>; αἴρειν μ. <span class="bibl">Antiph.191.15</span>, <span class="bibl">Alex.126.19</span>: hence, prov. of anything sudden and unexpected, ἀπὸ μηχανῆς θεὸς ἐπεφάνης <span class="bibl">Men. 227</span>; ὥσπερ ἀπὸ μ. <span class="bibl">D.40.59</span>, cf. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Po.</span>1454b1</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> [[area of land irrigated by a machine]], POxy.1830.13 (vi A. D.), <span class="bibl"><span class="title">PLond.</span>5.1765</span> (vi A. D.), <span class="bibl"><span class="title">PSI</span>1.77.14</span> (vi A. D.). </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[any artificial means]] or [[contrivance]] for doing a thing, ἤτοι κλήρῳ... ἢ ἄλλῃ τινὶ μ. <span class="bibl">Hdt.3.83</span>; εἴ τίς ἐστι μ., ἴθι καὶ πειρῶ <span class="bibl">Id.8.57</span>, etc.; esp. in pl. [[μηχαναί]], [[shifts]], [[devices]], [[wiles]], <span class="bibl">Hes.<span class="title">Th.</span> 146</span>; πάντα σοφίσματα καὶ πάσας μ. ἐπεποιήκεε ἐς αὐτοὺς Δαρεῖος <span class="bibl">Hdt. 3.152</span>; <b class="b3">μηχαναῖς Διός</b> [[by the arts]] of Zeus, <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>677</span>; <b class="b3">χερὸς… ἐκτίνοντα μηχανάς</b> acts of violence, ib.<span class="bibl">1582</span>; Ὀρέστην μηχαναῖσι μὲν θανόντα, νῦν δὲ μηχαναῖς σεσωσμένον <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>1228</span>; κρατεῖ μαχαναῖς… θηρός <span class="bibl">Id.<span class="title">Ant.</span>349</span> (lyr.); σοφιστῶν μ. <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>908d</span>: prov., μηχαναὶ Σισύφου <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ach.</span>391</span>:—Phrases: πάσας προσφέροντε μ. <span class="bibl">E.<span class="title">IT</span>112</span>; μηχανὴν προσοιστέον <span class="bibl">Ar.<span class="title">Th.</span>1132</span>; πᾶσαν σπουδὴν καὶ μ. προσφερόμενος <span class="bibl">Plb.1.18.11</span>; ἐπεισήγαγον μ. <span class="bibl">Id.29.25.1</span>; μηχανὰς εὑρήσομεν, ὥστε ἀπαλλάξαι <span class="bibl">A.<span class="title">Eu.</span>82</span>; πλέκειν <span class="bibl">E.<span class="title">Andr.</span>66</span>; πορίζεσθαι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Smp.</span> 191b</span>; ἐκπορίζειν <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>365</span>; [[ζητεῖν]] ib.<span class="bibl">149</span>; <b class="b3">ἀντλεῖν μαχανάν</b> exhaust [[one's resources]], <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>3.62</span>; <b class="b3">κατ' ἐμὰν μ</b>. ib.<span class="bibl">109</span>: c. gen. objecti, <b class="b3">ἔξευρε μ. τιν' Ἀδμήτῳ κακῶν</b> [[contrivance against]] ills, <span class="bibl">E.<span class="title">Alc.</span>221</span> (lyr.); but <b class="b3">μ. σωτηρίας</b> [[a way]], [[means of procuring]] or [[providing]] safety, <span class="bibl">A. <span class="title">Th.</span>209</span>; μυρίων οὐσῶν μ. ἀπαλλαγῆς <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>5.1.12</span>; <b class="b3">οὐδεμία μ. [ἐστι] ὅκως οὐ</b> c. fut. ind., <span class="bibl">Hdt.2.160</span>; <b class="b3">μὴ οὐ</b> c. inf., ib. <span class="bibl">181</span>, <span class="bibl">3.51</span>; <b class="b3">τὸ μὴ οὐ</b> (prob.) <span class="bibl">Id.1.209</span>; <b class="b3">τίς μ. μὴ οὐχὶ</b>… ; <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phd.</span>72d</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> freq. in adverb. phrases, <b class="b3">μηδεμιῇ μ</b>. by no [[means]] whatsoever, by no [[contrivance]], <span class="bibl">Hdt. 7.51</span>, etc.; οὓς οὐδεμιῇ μ. δεῖ τιτρώσκειν <span class="bibl">Hp.<span class="title">Art.</span>11</span>; so <b class="b3">μήτε τέχνῃ μήτε μ. μηδεμιᾷ</b> Foed. ap. <span class="bibl">Th.5.18</span>, cf. <span class="title">IG</span>12.39.23; opp. πάσῃ τέχνῃ καὶ μ. <span class="bibl">Lys. 19.53</span>; πάσῃ μ. <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span>300</span> (lyr.); <b class="b3">τρόπῳ ἢ μ. ᾑτινιοῦν</b> Lex ap.<span class="bibl">D.21.113</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0181.png Seite 181]] ἡ (machina, machen), eigtl. Hülfsmittel, Werkzeug Etwas zu machen, zu bewerkstelligen; – a) [[List]], Kunstgriff, Ränke; Hes. Th. 146; ὀρθοβούλοισι μαχαναῖς, Pind. P. 8, 78; πᾶσαν συνάψας μηχανὴν δυσβουλίας, Aesch. Ag. 1391; ἐννυχίοις μηχαναῖς, Soph. Ai. 181; neben [[πόρος]], Eur. Med. 260; ἐχθρῶν, Anschlag der Feinde, Rhes. 141; ποίας μηχανὰς πλέκουσιν, Andr. 66, wie Plat. Conv. 203 d; μηχαναὶ Σισύφου, Ar. Ach. 366; σοφιστῶν, Plat. Legg. X, 908 d. – b) [[Kunst]], Erfindung; τὰν ἔμπρακτον ἄντλει μαχανάν, Pind. P. 3, 62; ποτανά, N. 7, 22; εὗρε μηχανὴν σωτηρίας, er erfand Mittel zur Rettung, Aesch. Spt. 191. – Bes. c) Vorrichtung zu Etwas, [[Werkzeug]]; ἰχθυβόλῳ μηχανᾷ, Aesch. Spt. 123; μηχαναῖς ἔζευξεν Ἕλλης πορθμόν, durch künstliche Vorrichtungen, Pers. 708; πόλιν πύργων βαθείᾳ μηχανῇ κεκλειμένην, Suppl. 934; κρατεῖ δὲ μηχαναῖς ἀγραύλου [[θηρός]], Soph. Ant. 348; [[μηχανή]] τε πεπλεγμένη, Eur. Andr. 996; εἰς ἀρκυστάταν μηχανὰν ἐμπλέκειν, Or. 1423; καινὰς μηχανὰς προσφέρειν [[πρός]] τινα, Ar. Nubb. 472; τινί, Thesm. 1132. Bes. Kriegs- u. Belagerungsmaschinen, μηχανὰς προσῆγον τῇ πόλει, Thuc. 3, 76. 4, 100 u. öfter, wie Pol. oft. Auch von Theatermaschinen, ὥςπερ ἐπὶ τραγικῆς μηχανῆς [[θεός]], Plat. Clit. 407 a, vgl. Crat. 425 d; ὁ ἀπὸ μηχανῆς [[θεός]], Men. bei Schol. Plat. p. 394; Plut. u. a. Sp. – Uebh. [[Mittel]] wozu, Etwas zu erlangen; εἴ [[τίς]] ἐστι [[μηχανή]], ἴθι καὶ πειρῶ, Her. 8, 57, öfter; μηδεμιῇ μηχανῇ, allgemein = auf keine Weise, 7, 51, u. so οὐδεμίην εἶναι μηχανήν, [[ὅκως]] οὐ τῷ ἀστῷ προσθήσονται, es gäbe keinen Ausweg, daß sie nicht, sie müßten, 2, 160; ἔστι τοι οὐδεμίη μηχανὴ μὴ οὐκ ἀπολωλέναι, 2, 181, vgl. 1, 209. 3, 51; [[μήτε]] τέχνῃ [[μήτε]] μηχανῇ μηδεμιᾷ, Thuc. 5, 18. 47; [[τίς]] μηχανὴ μὴ [[οὐχί]], wie ist es anders möglich, als daß, Plat. Phaed. 72 d; [[οὐδεμία]] γὰρ μηχανὴ εἴη, denn es sei nicht möglich, ib. 86 a, öfter; mit folgendem ὥςτε, Conv. 188 e u. öfter bei Folgdn.
}}
{{ls
|lstext='''μηχᾰνή''': Δωρ. μᾱχανά, ἡ, ([[μῆχος]]) τὸ παρὰ Λατ. machina· 1) [[ἐργαλεῖον]], [[μηχάνημα]] πρὸς ἀνύψωσιν βαρῶν καὶ τὰ ὅμοια, Ἡρόδ. 2. 135., 3. 152, κ. ἀλλ.· ἰχθυβόλῳ μ. Ποσειδῶνος, ἐπὶ τῆς τριαίνης, Αἰσχύλ. Θήβ. 132· λαοπόροις μ., ἐπὶ τῆς ἐκ πλοίων γεφύρας τοῦ Ξέρξου, ὁ αὐτ. ἐν Πέρσ. 113, πρβλ. 722. 2) πολεμική τις [[μηχανή]], Θουκ., τὸ πλεῖστον ἐν ταῖς φράσεσι, μηχανὰς προσάγειν, 2. 76, κτλ.· μηχαναῖς [[ἑλεῖν]] 4. 13. 3) θεατρικὴ [[μηχανή]], δι’ ἧς θεοί, κτλ. ἐνεφανίζοντο μετέωροι, Πλάτ. Κρατ. 425D, Κλείταρχ. 407Α· αἵρουσιν [[ὥσπερ]] δάκτυλον τὴν μηχανὴν Ἀντιφάν. ἐν «Ποιήσει» 1. 15, [[ἔνθα]] ἰδὲ Meineke· ἀπὸ μηχανῆς πωλοῦντες [[ὥσπερ]] οἱ θεοὶ Ἄλεξις ἐν «Λέβητι» 4. 19· [[ἐντεῦθεν]] παροιμ. ἐπὶ παντὸς αἰφνιδίου καὶ ἀπροσδοκήτου πράγματος, ἀπὸ μηχανῆς θεὸς ἐπεφάνης, Λατ. deus ex machina, Μένανδρ. ἐν «Θεοφορουμένῃ» 5· [[ὥσπερ]] ἀπὸ μηχανῆς Δημ. 1025, ἐν τέλ., πρβλ. Ἀριστ. Ποιητ. 15, 10. ΙΙ. [[μέσον]] ἢ [[τρόπος]] δι’ οὗ τις ἐκτελεῖ τι, [[ἤτοι]] κλήρῳ..., ἢ [[ἄλλῃ]] τινὶ μ. Ἡρόδ. 3, 83· εἴ τις ἐστι μ., ἴθι καὶ πειρῶ ὁ αὐτ. 8. 57, κτλ.· ἰδίως ἐν τῷ πληθ., μηχαναί, ἐπίνοιαι, τεχνάσματα, πανουργίαι, δόλοι, Ἡσ. Θ. 146, καὶ [[συχν]]. παρ’ Ἀττ., ἰδίως ἐπὶ κακῆς σημασίας, μηχαναὶ [[Διός]], διὰ τῶν τεχνασμάτων τοῦ [[Διός]], Αἰσχύλ. Ἀγ. 677· [[χερός]]... ἐκτίνοντα μηχανάς, πράξεις βίας, [[αὐτόθι]] 1582· Ὀρέστην μηχαναῖσι μὲν θανόντα, νῦν δὲ μηχαναῖς σεσωσμένον Σοφ. Ἠλ. 1228· κρατεῖ μηχαναῖς... θηρὸς ὁ αὐτ. ἐν Ἀντ. 349· μ. σοφιστῶν Πλάτ. Νόμ. 908D· παροιμ., μηχαναὶ Σισύφου Ἀριστοφ. Ἀχ. 391· - φράσεις, μηχανὴν ἢ μηχανὰς προσφέρειν Εὐρ. Εὐρ. Ι. Τ. 112, Ἀριστοφ. Θεσμ. 1132· προσφέρεσθαι Πολύβ. 1. 18, 11· εὑρίσκειν, ἐξευρίσκειν Αἰσχύλ. Εὐμ. 82, Εὐρ. Ἄλκ. 221· πλέκειν ὁ αὐτ. ἐν Ἀνδρ. 66· πορίζεσθαι Πλάτ. Συμπ. 191Β· ἐκπορίζειν Ἀριστοφ. Σφ. 365· ζητεῖν [[αὐτόθι]] 149· μή, φίλα ψυχά, βίον ἀθάνατον σπεῦδε, τὰν δ’ ἔμπρακτον ἄντλει μαχανάν, «[[μηδαμῶς]], ὦ προσφιλεστάτη [[ψυχή]], θνητὴ τυγχάνουσα ἐπ’ ἀθάνατον σπεῦδε βίον, ἀλλὰ [[μᾶλλον]] ἐπιζήτει μηχανήν, ἢν καὶ καταπράξασθαι δύνασαι, [[οἷον]], τοιούτοις ἐπεχείρει ἃ δύναται πραχθῆναι» (Σχόλ.), Πινδ. Π. 3. 110· κατ’ ἐμὰν μηχανάν, «κατὰ τὴν [[ἐμαυτοῦ]] γνώμην» (Σχόλ.), [[αὐτόθι]] 194· [[μετὰ]] γενικῆς τοῦ ἀντικειμένου, μ. κακῶν, [[ἐπίνοια]] [[ἐναντίον]] τῶν κακῶν, Εὐρ. Ἄλκ. 221· ἀλλὰ μ. σωτηρίας, [[τρόπος]] δι’ οὗ εὑρίσκει τις ἀσφάλειαν, σωτηρίαν, Αἰσχύλ. Θήβ. 209· οὕτω, μυρίων οὐσῶν μηχανῶν ἀπαλλαγῆς Ξεν. Κύρ. 5. 1, 12 (ἀνθ’ οὗ ὁ Αἰσχύλ. λέγει μηχανὰς εὑρήσομεν, [[ὥστε]] ἀπαλλάξαι, Εὐμ. 82). 2) οὐδεμία [[μηχανή]] [ἐστι] [[ὅπως]] οὐ, μεθ’ ὁριστ. μέλλ., Ἡρόδ. 2. 160· [[ὡσαύτως]] μὴ οὐ μετ’ ἀπαρ., ὁ αὐτ. 2. 181., 3. 51· τὸ μὴ μετ’ ἀπαρ., ὁ αὐτ. 1. 209· τίς μ. μὴ [[οὐχί]].... Πλάτ. Φαίδων 72D· πρβλ. Ἱππ. π. Ἄρθρ. 788. 3) [[συχνάκις]] ἐν χρήσει παρ’ Ἡροδ. ἐν ἐπιρρ. φράσεσι, ἐκ μηχανῆς τινος, κατά τινα τρόπον, 6. 115· μηδεμιῇ μηχανῇ, κατ’ οὐδένα τρόπον, δι’ οὐδενὸς μέσου, 7. 51, κτλ.· οὕτω, [[μήτε]] τέχνῃ [[μήτε]] μηχανῇ μηδεμιᾷ Σύμβασις παρὰ Θουκ. 5. 18· ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ πάσῃ τέχνῃ καὶ μηχανῇ Λυσ. 156. 38· πάσῃ μηχανῇ Ἀριστοφ. Λυσ. 300· τρόπῳ ἢ μηχανῇ ᾑτινιοῦν Νόμ. παρὰ Δημ. 551. 25.
}}
{{bailly
|btext=ῆς (ἡ) :<br /><b>I.</b> machine, engin, <i>particul.</i><br /><b>1</b> machine de guerre;<br /><b>2</b> machine de théâtre ; <i>◊ prov.</i> [[ὥσπερ]] ἀπὸ μηχανῆς DÉM comme de la machine, <i>càd</i> d’une façon imprévue <i>ou</i> soudaine (<i>cf. lat.</i> ex machina) ; μηχανὴν αἴρειν, lever la machine, <i>càd</i> faire un coup de théâtre;<br /><b>II.</b> <i>fig.</i> toute invention ingénieuse;<br /><b>1</b> <i>en b. part</i> moyen, expédient : πάσῃ μηχανῇ par tous les moyens ; οὐδεμίᾳ μηχανῇ, par aucun moyen ; οὐδεμία [[μηχανή]] ἐστι [[ὅκως]] [[οὐ]] HDT <i>ou</i> μὴ [[οὐ]] HDT <i>ou</i> τὸ [[μή]] HDT il n’y a aucun moyen de ; [[τίς]] ἔστι [[μηχανή]] ; avec l’inf. quel moyen y a-t-il de ? <i>etc.</i><br /><b>2</b> <i>en mauv. part</i> ruse, artifice, machination.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>lat.</i> machina.
}}
{{grml
|mltxt=η (ΑΜ [[μηχανή]], Α δωρ. τ. μαχανά)<br /><b>1.</b> [[κάθε]] υλικό [[μέσο]] που χρησιμεύει αποκλειστικά για την [[επαύξηση]] ή [[αντικατάσταση]] της δύναμης του ανθρώπου ή τών ζώων [[προς]] [[επίτευξη]] φυσικού έργου<br /><b>2.</b> [[μηχανικό]] [[μέσο]] που χρησιμοποιήθηκε στο αρχαίο [[θέατρο]] για ολοκληρωμένη σκηνική [[παρουσίαση]] του έργου, [[κυρίως]] εκείνο με το οποίο εμφανίζονταν οι θεοί μετέωροι προκειμένου να δώσουν [[λύση]] στο [[δράμα]] («ἐπὶ τὰς μηχανὰς καταφεύγουσι θεούς αἴροντες», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>3.</b> [[τέχνασμα]], [[πανουργία]], [[δόλος]], [[απάτη]] (α. «[[πάντα]] σοφίσματα καὶ πάσας μηχανὰς ἐπεποιήκεε ἐς αὐτοὺς Δαρεῑος», <b>Ηρόδ.</b><br />θ. «όλος ο [[κόσμος]] [[τώρα]] δουλεύει μηχανές...», λαϊκ. [[τραγούδι]])<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> α) «από μηχανής [[θεός]]» — [[πρόσωπο]] που εμφανίζεται [[ξαφνικά]] και δίνει [[λύση]] σε δυσάρεστη ή περίπλοκη [[κατάσταση]]<br />β) «πολεμικές μηχανές» — [[βαριά]] και πολύπλοκα όπλα τα οποία χρησιμοποιήθηκαν [[είτε]] για την [[καταστροφή]] τειχών [[είτε]], [[κατά]] κύριο λόγο, για την [[εξακόντιση]] βλημάτων, από τα οποία πιο γνωστά [[είναι]] ο [[καταπέλτης]] και ο [[κριός]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>μτφ.</b> α) [[μοτοσυκλέτα]]<br />β) [[άτομο]] που λειτουργεί [[χωρίς]] [[πρωτοβουλία]]<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «κρατική [[μηχανή]]» — το [[σύνολο]] τών κρατικών υπηρεσιών [[καθώς]] και τών υπαλλήλων που εργάζονται σε αυτές<br />β) «πολεμική [[μηχανή]]» — το [[σύνολο]] του πολεμικού εξοπλισμού μιάς χώρας<br />γ) «δουλεύει [[μηχανή]]» — λέγεται για [[δήλωση]] ευρυθμίας και κανονικότητας<br />δ) «μού 'στησε [[μηχανή]]» — μέ εξαπάτησε<br />ε) «[[γλώσσα]] μηχανής»<br /><b>(πληροφ.)</b> χαμηλής στάθμης [[γλώσσα]] προγραμματισμού τών ηλεκτρονικών υπολογιστών, η μόνη [[γλώσσα]] που [[είναι]] κατανοητή από τους μικροεπεξεργαστές<br /><b>μσν.</b><br /><b>φρ.</b> α) «ἐκ μηχανῆς» — με [[υστεροβουλία]]<br />β) «[[ράπτω]] μηχανάς» — [[μηχανεύομαι]], [[ραδιουργώ]]<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />[[τεχνική]] [[επινόηση]] ή [[μέσο]] με το οποίο εκτελείται [[κάτι]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[έκταση]] γης που αρδεύεται με [[μηχανή]]<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «ἀντλῶ μαχανάν» — [[εξαντλώ]] τους πόρους<br />β) «κατ' ἐμὰν μαχανάν» — [[κατά]] τη δική μου [[γνώμη]]<br />γ) «μηδεμιῇ μηχανῇ» — με κανέναν τρόπο.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[μηχανή]] θα μπορούσε να αναχθεί στο [[θέμα]] ενός αμάρτυρου αρχαϊκού τ. <i>μᾶχαρ</i> (<b>[[πρβλ]].</b> [[μῆχαρ]]) με πιθανή γεν. <i>μᾱχανος</i> (παρ' όλο που τα ουδέτερα σε -<i>αρ</i> εμφανίζουν [[κατά]] κανόνα γεν. σε -<i>άτος</i>), στην οποία θα οφείλεται το -<i>ν</i>- του [[μηχανή]] (<i>μᾱχαν</i>-<i>ā</i>, ο [[τόνος]] στη [[λήγουσα]] [[κατά]] τα θηλ. σε -<i>ή</i>, <b>[[πρβλ]].</b> <i>αρχ</i>-<i>ή</i>, <i>φυλακ</i>-<i>ή</i>). Ο [[αρχαϊκός]] [[επίσης]] τ. [[μῆχος]] αποτελεί σιγμόληκτη [[μορφή]] του [[μῆχαρ]], [[κατά]] τα ουδ. σε -<i>ος</i>. Οι τ. [[μῆχαρ]] και [[μήχος]] δεν έλαβαν [[ούτε]] τη μειωτική σημ. «[[δόλος]], [[πανουργία]]» [[ούτε]] την [[τεχνική]] σημ. της λ. [[μηχανή]]. Η λ. συνδέεται με λέξεις (ρήματα και ουσιαστικά) της γερμ. και σλαβ. που σημαίνουν «[[μπορώ]], [[δύναμαι]]» και «[[δύναμη]]», όπως λ.χ. γοτθ. <i>mag</i> «[[μπορώ]]», αρχ. σλαβ. <i>moge</i>, <i>mošti</i>, ρωσ. <i>mogu</i> «[[μπορώ]]», γερμ. <i>Μacht</i>. Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], λιγότερο πιθανή, η λ. ανάγεται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>m</i><i>ā</i><i>gh</i>- «[[μπορώ]], [[βοηθώ]]» και συνδέεται με λιθουαν. <i>mόku</i>, <i>moketi</i> «[[μπορώ]], [[καταλαβαίνω]]» (με δασύ [[σύμφωνο]] -<i>qh</i>-). Ο δωρ. τ. <i>μᾱχανᾱ</i> εμφανίζεται στη λατ. με τον τ. <i>m</i><i>ā</i><i>chin</i><i>ā</i> (<b>[[πρβλ]].</b> αγγλ. <i>maschine</i>, γαλλ. <i>machine</i>, γερμ. <i>Μaschine</i>) ενώ υποστηρίζεται ότι και ο ιραν. τ. <i>m</i><i>ē</i><i>čan</i> «[[χειροκίνητος]] [[μύλος]]» ανάγεται στο ελλ. [[μηχανή]]. Η σημ. της λ. [[μηχανή]] «[[τρόπος]], [[μέσον]]» έλαβε πολύ [[γρήγορα]] μειωτική σημ. «[[δόλος]], [[τέχνασμα]], [[απάτη]]». Τέλος, η λ. εμφανίζεται ως θ' συνθετικό με τη [[μορφή]] -<i>μηχανος</i> (<b>[[πρβλ]].</b> και ανθρωπωνύμιο <i>Ευ</i>-<i>μήχανος</i>).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[μηχανεύομαι]], [[μηχανικός]], [[μηχανώμαι]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[μηχανάριος]], [[μηχανεύς]], [[μηχάνιον]], [[μηχανίτις]], [[μηχανιώτης]], [[μηχανόεις]], [[μηχάνωμα]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[μηχανία]]<br /><b>μσν.</b><br />[[μηχανίς]], [[μηχανός]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[μηχάνι]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[μηχανάκι]], [[μηχανισμός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[μηχανοποιός]], [[μηχανορράφος]], [[μηχανοστάσιο]], [[μηχανουργός]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[μηχανοδέτης]], [[μηχανοδίφης]], [[μηχανοπανουργία]], <i>μηχανοσφαιροποιία</i>, [[μηχανοφόρος]]<br /><b>μσν.</b><br />[[μηχανομάντευμαν]], [[μηχανοπλοκώ]], [[μηχανοτευχώ]], [[μηχανούργος]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[μηχανογράφος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[μηχανέλαιο]], [[μηχανόβιος]], [[μηχανογράφηση]], [[μηχανοδηγός]], [[μηχανοθεραπεία]], [[μηχανοθεραπευτής]], [[μηχανοκάικο]], [[μηχανοκάμωτος]], [[μηχανοκίνητος]], [[μηχανοκρατία]], [[μηχανόλαδο]], [[μηχανολογιστικός]], <i>μηχανολολόγος</i>, [[μηχανοπέδη]], [[μηχανοργάνωση]], [[μηχανόσημο]], [[μηχανοτεχνίτης]], [[μηχανότρατα]], [[μηχανοϋποδοχέας]]. (Β' συνθετικό) σε -<i>μήχανος</i>. [[αμήχανος]], [[βιομήχανος]], [[πολυμήχανος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αδικομήχανος]], <i>απροσμήχανος</i>, [[γλυκυμήχανος]], [[δολομήχανος]], [[δυσμήχανος]], [[δωδεκαμήχανος]], [[επιμήχανος]], [[ευμήχανος]], [[θρασυμήχανος]], [[κακομήχανος]], [[πανευμήχανος]], [[ποικιλομήχανος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[καπνοβιομήχανος]], [[μεγαλοβιομήχανος]], [[μεταξοβιομήχανος]], [[μικροβιομήχανος]], [[παμμήχανος]], [[σιδηροβιομήχανος]], <i>φαρμακοβιομήχανος</i>, [[χαρτοβιομήχανος]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''μηχᾰνή:''' Δωρ. μᾱχανά, ἡ ([[μῆχος]]), Λατ. [[machina]]·<br /><b class="num">I. 1.</b> [[εργαλείο]], [[μηχάνημα]] για [[ανύψωση]] βαρών και παρόμοια, σε Ηρόδ.· <i>μηχανὴ Ποσειδῶνος</i>, λέγεται για [[τρίαινα]], σε Αισχύλ.· <i>λαοπόροις μηχανοῖς</i>, λέγεται για τη [[γέφυρα]] από πλοία που έφτιαξε ο [[Ξέρξης]], στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> πολεμική [[μηχανή]], σε Θουκ.<br /><b class="num">3.</b> θεατρικό [[μηχάνημα]], με το οποίο οι θεοί φαίνονταν να εμφανίζονται μετέωροι, σε Πλάτ.· απ' όπου η παροιμ. για [[κάθε]] αιφνίδια [[εμφάνιση]], [[ὥσπερ]] ἀπὸ μηχανής, (πρβλ. Λατ. [[deus]] ex [[machina]]), σε Δημ.<br /><b class="num">II. 1.</b> [[κάθε]] [[επινόηση]] ώστε να επιτευχθεί [[κάτι]], σε Ηρόδ. κ.λπ.· στον πληθ. <i>μηχαναί</i>, πονηριές, δόλοι, τεχνάσματα, απάτες, σε Ησίοδ., Αττ.· μηχαναῖς [[Διός]], με τα τεχνάσματα του [[Δία]], σε Αισχύλ.· παροιμ., <i>μηχαναὶ Σισύφου</i>, σε Αριστοφ.· φράσεις, <i>μηχανὴν</i> ή <i>μηχανὰς προσφέρειν</i>, σε Ευρ., <i>εὑρίσκειν</i>, σε Αισχύλ. κ.λπ.· με γεν., <i>μηχανὲς κακῶν</i>, μια [[επινόηση]] κατά των ασθενειών, σε Ευρ.· [[αλλά]], <i>μηχανὴ σωτηρίας</i>, [[τρόπος]] για να παρασχεθεί [[ασφάλεια]], σε Αισχύλ.<br /><b class="num">2.</b> [[οὐδεμία]] [[μηχανή]] (<i>ἐστι</i>) [[ὅπως]] οὐ, με μέλ., σε Ηρόδ.· επίσης, <i>μὴ οὐ</i>, με απαρ., στον ίδ.<br /><b class="num">3.</b> σε επιρρ. φράσεις, <i>ἐκ μηχανῆς τινος</i>, με τον ένα ή τον [[άλλο]] τρόπο, στον ίδ.· <i>μηδεμιῇ μηχανῇ</i>, με κανένα τρόπο, σε καμία [[περίπτωση]], στον ίδ.
}}
{{elru
|elrutext='''μηχᾰνή:''' дор. [[μαχανά|μᾱχᾰνά]] ἡ<br /><b class="num">1)</b> орудие, приспособление, сооружение: [[ἰχθυβόλος]] μ. Ποσειδῶνος Aesch. = [[τριόδους]]; λαοπόροι μηχαναί Aesch. сооружения для переправы войск;<br /><b class="num">2)</b> осадная машина (μηχανὰς προσάγειν τῇ πόλει Thuc.): ξύλα ἐς μηχανάς Thuc. дерево для (сооружения) осадных орудий;<br /><b class="num">3)</b> театральная машина (поднимавшая на сцену бога для неожиданной развязки драматических событий): [[ὥσπερ]] ἀπὸ μηχανῆς (sc. ὁ [[θεός]]) погов. Dem. или [[ὥσπερ]] ἐν τραγῳδίᾳ μ. Plut. (лат. ut [[deus]] ex [[machina]]) словно бог из машины (символ внезапной и неестественной развязки);<br /><b class="num">4)</b> средство, способ, возможность ([[ἤτοι]] κλήρῳ ἢ [[ἄλλῃ]] τινὶ μηχανῇ Her.; πάσῃ τέχνῃ καὶ μηχανῇ Luc.): μ. κακῶν Eur. средство против зол; μ. σωτηρίας Aesch. средство к спасению; μηδεμίῃ μηχανῇ Her. никоим образом; τρόπῳ ἢ μηχανῇ ᾑτινιοῦν Dem. каким бы то ни было образом;<br /><b class="num">5)</b> уловка, ухищрение (μηχαναὶ σοφιστῶν Plat.): ἐξ Ἀλκμεωνιδέων μηχανῆς Her. по замыслу Алкмеонидов.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: <b class="b2">means, tool, contrivance, apparatus, machine, device</b> (IA, Dor.).<br />Other forms: Dor. [[μαχανά]].<br />Compounds: Compp., e.g. <b class="b3">μηχανο-ποιός</b> <b class="b2">machine-builder, engineer, machinist</b> (Att.), <b class="b3">ἀ-μήχανος</b> (Dor. <b class="b3">-ά-</b>) <b class="b2">without means etc., helpless; who cannot be helped with means, irresistible, impossible</b> (Il.; partly associated with [[μηχανάομαι]]) with <b class="b3">ἀμηχαν-ία</b>, <b class="b3">-ίη</b> (ι 295), <b class="b3">-έω</b> (Ion.).<br />Derivatives: 1. Uncertain <b class="b3">Μαχα-νεύς</b> surn. of Zeus (Argos, Tanagra, Cos, since Va; s.v. Wilamowitz Glaube 2, 172), also name of a month (Corcyra), [[Μαχανεῖος]] name of a month (Chalcedon); <b class="b3">Μαχαν-ίς</b> surn. of Athena (Cos), <b class="b3">-ῖτις</b> surn. of Aphrodite and Athena (Megalopolis). -- 2. [[μηχανιώτης]] [[contriver]], of Hermes (h. Merc. 436; after <b class="b3">ἀγγελι-ώτης</b> a.o., Zumbach Neuerungen 7). -- 3. [[μηχανάριος]] [[machinist]] (pap.). -- 4. <b class="b3">μηχαν-όεις</b> [[full of means]], [[inventive]] (S.), <b class="b3">-ικός</b> <b class="b2">id., belonging to machines, mechanical</b>, subst. [[machinebuilder]] (X., Arist.; Chantraine Études 101 a. 141). -- 5. [[μηχάνωμα]] (Dor. <b class="b3">μα-</b>) n. [[apparatus]], [[crane]] (Thphr., Delphi; enlarged from [[μηχανη]], Chantraine Form. 187). -- 6. Denomin. [[μηχανάομαι]] (<b class="b3">-άω</b>), aor. [[μηχανήσασθαι]] etc., also with prefix, e.g. <b class="b3">ἐπι-</b>, <b class="b3">ἀντι-</b>, <b class="b3">προσ-</b>, <b class="b2">realize, construct, manufacture artificially, devise (with ruse)</b> (Il.); from this <b class="b3">μηχάν-ημα</b> [[invention]], [[apparatus]], [[mechanical device]] (Hp., D., trag.), <b class="b3">-ησις</b> <b class="b2">id.</b> (Hp., Plb. ), <b class="b3">-ητής</b> m. [[inventor of warmaschines]] (Sch.), <b class="b3">-ητικός</b> [[inventive]] (X.). -- Besides [[μῆχαρ]] n. indecl. [[means]], [[tool]] (A., Lyc.), [[μῆχος]] (Dor. <b class="b3">μᾶ-</b>) n. <b class="b2">id.</b> (Il., also Hdt.), both as opposed to [[μηχανή]] dying words without compp. a. abl.<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Not with Frisk from a heteroclitic <b class="b3">*μᾶχαρ</b>, <b class="b3">*μάχαν-ος</b>, from which with added <b class="b2">-ā</b> (cf. Schwyzer 459) the almost absolute reigning <b class="b3">μαχαν-ά</b>, <b class="b3">μηχαν-ή</b> arose; accent after the verbal nouna (<b class="b3">φυλακ-ή</b>, <b class="b3">κομιδ-ή</b> etc.). Beside the <b class="b2">r-n-</b>stem as so often an [[s]] -stem, [[μῆχος]]. -- As cognate are usually with Osthoff PBBeitr. 15, 211 ff. (after Bopp, Pott a.o.) considered some short-vowel verbal forms with accompanying nouns in Germanic and Slavic: Germ., e.g. Goth. [[mag]] [[can]], [[is able]], [[mag]], Slav., e.g. OCS <b class="b2">mogǫ</b>, [[mošti]], Russ. <b class="b2">mogú</b>, [[močь]] [[can]], [[be able]] with Goth. [[mahts]] [[power]], [[Macht]] etc. = OCS [[moštь]], Russ. [[močь]] <b class="b2">id.</b>. Beside this <b class="b2">ti-</b>derivation stands in Germ. a <b class="b2">n-</b>formation in OHG [[magan]], [[megin]], OWNo. [[magn]], [[megin]] [[power]], [[might]], which may belong directly to [[μηχανή]]. Here also (with v. Windekens Lex. etym.) Toch. A [[mokats]] [[mighty]] (like [[tsop-ats]] [[great]] etc.). -- Diff. Prellwitz (as alternative), Fraenkel Lexis 2, 170 a. Wb. s.v.: to Lith. <b class="b2">móku</b>, <b class="b2">mokė́ti</b> [[can]], [[understand]], [[pay]] assuming a IE tenuis asp. [[kʰ]]; [[mag]], <b class="b2">mogǫ</b> etc. are then classified diff. (to Lith. <b class="b2">magù</b>, <b class="b2">-ė́ti</b> [[please]], [[be pleasant]], <b class="b2">mė́gstu</b>, <b class="b2">mė́gti</b> [[love]], [[like]] etc.). To connect the last mentioned Lith. words also with [[μηχανή]] (W.-Hofmann s. [[mactus]], Vasmer s. <b class="b2">mogú</b>) is, apart from the meaning, doubtful already because of the ablaut [[ē]] : [[ā]] one would have to assume. In 1998, 10f [MKNAW Afd. Lett. 61, 9] I pointed out that in Slavic a laryngeal cannot have been vocalized; so the Germ. and Slavic forms cannot go back to <b class="b2">*mh₂gh-</b>. The Greek word then remains isolated. The suffix <b class="b3">-αν-</b> is typical for Pre-Greek words; note still that Greek has no forms with <b class="b3">*μαχ-</b>. -- From Dor. [[μαχανά]] Lat. [[māchina]], from [[μηχανή]] Pashto [[mēčan]] [[handmill]] (Morgenstierne Acta Or. 7, 200; 18, 143); on the meaning cf. VLat. [[māchina]] also [[millstone]], [[handmill]], Alb. (through Illyrian) <b class="b2">mókërë</b> [[millstone]]. -- WP. 2, 227, Pok. 695; further W.-Hofmann, Vasmer and Fraenkel (s. above).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[μῆχος]]<br />= Lat. [[machina]]:<br /><b class="num">I.</b> an [[instrument]], [[machine]] for lifting weights and the like, Hdt.; μ. Ποσειδῶνος, of the [[trident]], Aesch.; λαοπόροις μ., of [[Xerxes]]' [[bridge]] of boats, Aesch.<br /><b class="num">2.</b> an [[engine]] of war, Thuc.<br /><b class="num">3.</b> a [[theatrical]] [[machine]], by [[which]] gods were made to [[appear]] in the air, Plat.: [[hence]] [[proverb]]. of any [[sudden]] [[appearance]], [[ὥσπερ]] ἀπὸ μηχανῆς (cf. Lat. [[deus]] ex [[machina]]), Dem.<br /><b class="num">II.</b> any [[contrivance]], for doing a [[thing]], Hdt., etc.: in pl. μηχαναί, shifts, devices, arts, wiles, Hes., [[attic]]; μηχαναῖς [[Διός]] by the arts of [[Zeus]], Aesch.; [[proverb]]., μηχαναὶ Σισύφου Ar.:—Phrases, μηχανήν or μηχανὰς προσφέρειν Eur.; εὑρίσκειν Aesch., etc.:—c. gen., μ. κακῶν a [[contrivance]] [[against]] ills, Eur.; but, μ. σωτηρίας a way of providing [[safety]], Aesch.<br /><b class="num">2.</b> [[οὐδεμία]] [[μηχανή]] [ἐστι] [[ὅπως]] οὐ, c. fut., Hdt.; also, μὴ οὐ, c. inf., Hdt.<br /><b class="num">3.</b> in adverb, phrases, ἐκ μηχανῆς τινος in [[some]] way or [[other]], Hdt.; μηδεμιῆι μηχανῆι by no [[means]] [[whatsoever]], Hdt.
}}
{{FriskDe
|ftr='''μηχανή''': {mēkhanḗ}<br />'''Forms''': dor. [[μαχανά]]<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[Mittel]], [[Hilfsmittel]], [[Erfindung]], [[Apparat]], [[Maschine]], [[Kunstgriff]], [[List]] (ion. att., dor.).<br />'''Composita''' : Kompp., z.B. [[μηχανοποιός]] [[Maschinenbauer]], [[Ingenieur]], [[Maschinist]] (att.), [[ἀμήχανος]] (dor. -ά-) ‘ohne Mittel usw., hilflos; dem. mit Mitteln usw. nicht beizukommen ist, unwiderstehlich, unmöglich’ (seit Il.; zum. Teil mit [[μηχανάομαι]] assoziiert) mit [[ἀμηχανία]], -ίη (ι 295 u.a.), -έω (ion.).<br />'''Derivative''': Ableitungen: 1. Ganz unsicher [[Μαχανεύς]] Bein. des Zeus (Argos, Tanagra, Kos, seit V<sup>a</sup>; s.v. Wilamowitz Glaube 2, 172), auch N. eines Monats (Korkyra), [[Μαχανεῖος]] N. eines Monats (Chalkedon); [[Μαχανίς]] Bein. der Athena (Kos), -ῖτις Bein. der Aphrodite und der Athena (Megalopolis). — 2. [[μηχανιώτης]] [[Erfinder]], [[Ränkeschmied]], von Hermes (''h''. ''Merc''. 436; nach [[ἀγγελιώτης]] u.a., Zumbach Neuerungen 7). — 3. [[μηχανάριος]] [[Maschinist]] (Pap.). — 4. [[μηχανόεις]] [[voll von Mitteln]], [[erfinderisch]] (S. in lyr.), -ικός ‘ds., zu Maschinen gehörig, mechanisch’, Subst. [[Maschinenbauer]] (X., Arist. usw.; Chantraine Études 101 u. 141). — 5. [[μηχάνωμα]] (dor. μα-) n. [[Apparat]], [[Kran]] (Thphr., Delphi; aus [[μηχανή]] erweitert, Chantraine Form. 187). — 6. Denominativum [[μηχανάομαι]] (-άω), Aor. μηχανήσασθαι usw., auch mit Präfix, z.B. ἐπι-, ἀντι-, προσ-, ‘zustandebringen, konstruieren, künstlerisch verfertigen, bewirken, (mit List) ersinnen’ (seit Il.); davon [[μηχάνημα]] [[Erfindung]], [[Apparat]], [[listige Einrichtung]] (Hp., D., Trag. usw.), -ησις ib. (Hp., Plb. u.a.), -ητής m. [[Erfinder von Kriegsmaschinen]] (Sch.), -ητικός [[erfinderisch]] (X.). — Daneben [[μῆχαρ]] n. indekl. [[Mittel]], [[Hilfsmittel]] (A. in lyr., Lyk.), [[μῆχος]] (dor. μᾶ-) n. ib. (ep. poet. seit Il., auch Hdt.), beide im Gegensatz zu [[μηχανή]] absterbende Wörter ohne Kompp. u. Abl.<br />'''Etymology''' : Aus einer ursprünglichen Heteroklisie urgr. *μᾶχαρ, *μάχανος ist durch Verallgemeinerung des ''n''-Stammes und Hinzufügung eines erweiternden -''ā'' (vgl. Schwyzer 459) das fast alleinherrschende [[μαχανά]], [[μηχανή]] hervorgegangen; die Bildung hat sich dabei bzgl. des Akzents nach den Verbalnomina ([[φυλακή]], [[κομιδή]] usw.) gerichtet. Neben dem ''r''-''n''-Stamm stand wie so oft ein ''s'' -Stamm, [[μῆχος]]. — Als Verwandte werden gewöhnlich mit Osthoff PBBeitr. 15, 211 ff. (nach Bopp, Pott u.a.) einige kurzvokalige Verbalformen nebst zugehörigen Nomina im Germanischen und Slavischen betrachtet: germ., z.B. got. ''mag'' ‘kann, vermag, ''mag''’, slav., z.B. aksl. ''mogǫ'', ''mošti'', russ. ''mogú'', ''močь'' [[können]], [[vermögen]] mit got. ''mahts'' ‘Kraft, ''Macht''’ usw. = aksl. ''moštь'', russ. ''močь'' ib.. Neben dieser ''ti''-Ableitung steht im Germ. eine ''n''-Bildung in ahd. ''magan'', ''megin'', awno. ''magn'', ''megin'' [[Kraft]], [[Macht]], die mit [[μηχανή]] direkt zusammenhängen kann. Hinzu kommt (mit v. Windekens Lex. etym.) toch. A ''mokats'' [[mächtig]] (wie ''tsop''-''ats'' [[groß]] usw.). — Anders Prellwitz (als Alternative), Fraenkel Lexis2, 170 u. Wb. s.v. : zu lit. ''móku'', ''mokė́ti'' ‘können, verstehen, (be)-zahlen’ unter Annahme einer idg. Tenuis asp. ''qh''; dabei werden ''mag'', ''mogǫ'' usw. anders eingereiht (zu lit. ''magù'', -''ė́ti'' [[gefallen]], [[angenehm sein]], ''mė́gstu'', ''mė́gti'' [[lieben]], [[gern haben]] usw.). Die letztgenannten lit. Wörter auch mit [[μηχανή]] zu verbinden (W.-Hofmann s. ''mactus'', Vasmer s. ''mogú''), ist, von der Bed. abgesehen, schon wegen des dabei anzunehmenden Ablauts ''ē'' : ''ā'' bedenklich. — Aus dor. [[μαχανά]] lat. ''māchina'', aus [[μηχανή]] pashto ''mēčan'' [[Handmühle]] (Morgenstierne Acta Or. 7, 200; 18, 143); zur Bed. vgl. vlat. ''māchina'' auch [[Mühlstein]], [[Handmühle]], alb. (über das Illyrische) ''mókërë'' [[Mühlstein]]. — WP. 2, 227, Pok. 695; dazu W.-Hofmann, Vasmer und Fraenkel (s. oben).<br />'''Page''' 2,234-235
}}
{{WoodhouseReversedUncategorized
|woodrun=[[battering-ram]], [[contrivance]], [[device]], [[expedient]], [[engine of war]], [[thing contrived]]
}}