View source for κανθός

{{LSJ1
|Full diacritics=κανθός
|Medium diacritics=κανθός
|Low diacritics=κανθός
|Capitals=ΚΑΝΘΟΣ
|Transliteration A=kanthós
|Transliteration B=kanthos
|Transliteration C=kanthos
|Beta Code=kanqo/s
|Definition=ὁ, <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[corner of the eye]], <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>491b23</span>, <span class="bibl"><span class="title">PA</span>657b18</span>, <span class="bibl">Nic.<span class="title">Th.</span> 673</span>, <span class="bibl"><span class="title">CPR</span>29.10</span> (ii A.D.). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> poet., [[eye]], <span class="bibl">Call.<span class="title">Fr.</span>150</span>, <span class="bibl">Cerc.7.2</span>, <span class="title">IG</span>12(9).954.8 (Chalcis), <span class="title">Supp.Epigr.</span>3.543 (Philippopolis, iii(?) B.C.), <span class="title">AP</span>6.62 (Phil.), <span class="bibl">5.218</span> (Paul. Sil.), Moschio Trag.<span class="bibl">9.9</span>, <span class="bibl">Opp.<span class="title">C.</span> 4.118</span>, etc. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[tyre of a wheel]], Edict.Diocl.15.36, <span class="bibl"><span class="title">EM</span>364.29</span>, Sch. <span class="bibl">Il.5.725</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> [[chimney]], Hsch. </span><span class="sense"><span class="bld">IV</span> [[pot]], [[pan]], Id. (Lat. [[cantus]] (in signf. ''ΙΙ'') is said to be African or Spanish by Quint.1.5.8.)</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1321.png Seite 1321]] ὁ, der Augenwinkel; οἷς ἂν ὦσιν οἱ κανθοὶ μακροί, κακοήθους [[σημεῖον]] Arist. physiogn.; H. A. 1, 9 κοινὸν τῆς βλεφαρίδος [[μέρος]] τῆς ἄνω καὶ [[κάτω]] κανθοὶ δύο; Nic. Th. 673 κανθῷ ἐνὶ ῥαντῆρι, wo der Schol. es durch [[ῥάμφος]] erkl. Poetisch übh. das Auge, δειμαίνοντες ἄνακτος ἑοῦ πυριλαμπέα κανθόν Opp. Cyn. 4, 118; φυλάκων παναγρεὺς κ. Paul. Sil. 1 (V, 219); ἐπεὶ γήρᾳ κανθὸς ἐπεσκέπετο, da das Auge vor Alter dunkel wurde, Philp. 17 (VI, 62), wofür er 16 (VI, 92) sagt γήρᾳ κανθὸν ἐζοφωμένος. – Nach Schol. Il. 5, 724 heißen auch die eisernen Reisen um das Rad so; vgl. E. M. 364, 29.
}}
{{bailly
|btext=οῦ (ὁ) :<br /><b>1</b> [[le coin de l'œil où se forment les larmes]];<br /><b>2</b> [[cercle de fer qui entoure une roue]], [[jante]].<br />'''Étymologie:''' DELG <i>gall.</i> cant « cercle de fer » ; cf. [[κάνθαρος]].
}}
{{elnl
|elnltext=κανθός -οῦ, ὁ ooghoek; uitbr. oog.
}}
{{grml
|mltxt=ο (Α [[κανθός]])<br /><b>ανατ.</b> η εξωτερική [[γωνία]] του ματιού την οποία σχηματίζουν το [[πάνω]] και [[κάτω]] [[χείλος]] τών βλεφάρων, η [[κόχη]] του ματιού (α. «έσω» ή «[[μέγας]] [[κανθός]]» — ο [[προς]] τη [[μύτη]] [[κανθός]]<br />β. «έξω» ή «[[μικρός]] [[κανθός]]» — ο [[αντίθετος]] [[προς]] έσω [[κανθός]])<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>ναυτ.</b> τριγωνική [[εντομή]] στην [[τρόπιδα]] της στείρας ή του ποδοστήματος ξύλινου πλοίου<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> η μετάλλινη [[στεφάνη]] του τροχού, το [[επίσωτρο]]<br /><b>2.</b> (κατ' επέκτ., ποιητ.) το [[μάτι]] («[[κανθός]]<br />ὁ τοῦ ὀφθαλμοῦ [[κύκλος]]», <b>Ησύχ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολ. Ίσως συνδέεται με το ουαλ. <i>cant</i> «σιδερένια [[στεφάνη]]» (<span style="color: red;"><</span> γαλατ. <i>cantas</i>) και με το ρωσ. <i>Kut</i> «[[γωνία]]», [[οπότε]] ανάγεται σε IE <i>qan</i>-<i>tho</i> «[[καμπή]], [[γωνία]]» <span style="color: red;"><</span> <i>qam</i>-<i>p</i> «[[κάμπτω]]». Έτσι ίσως το [[κάνθων]] ([[ονομασία]] του γαϊδάρου) θα μπορούσε να θεωρηθεί παράγωγο του [[κανθός]] με τη σημ. «το ζώο που κάμπτεται [[κάτω]] από το [[βάρος]] του φορτίου». Οι συνδέσεις αυτές ευσταθούν σημασιολογικά, υπάρχει όμως [[πρόβλημα]] φωνητικό ως [[προς]] την [[αντιπροσώπευση]] του IE -<i>th</i>- από το ελλ. -<i>θ</i>-, που αντιστοιχεί σε ηχηρό δασύ -<i>dh</i>- και όχι σε άηχο. Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], το θ. <i>κανθ</i>- ανήκει στο προελληνικό γλωσσικό [[υπόστρωμα]], [[οπότε]] το [[κανθός]] θα μπορούσε και [[πάλι]] να συνδεθεί με τα [[κάνθαρος]], [[κανθήλια]], [[κάνθων]]. Στην [[περίπτωση]] αυτή, η [[σημασία]] «μεταλλική [[στεφάνη]]» θα μπορούσε να αποδοθεί σε διαφορετικής προελεύσεως λ. [[κανθός]], που θα θεωρούσαμε δάνεια από τη λατ. ([[πρβλ]]. λατ. <i>cantus</i> «σιδερένια [[στεφάνη]]»), η οποία με τη [[σειρά]] της θα δανείστηκε τη λ. από τη γαλατική ([[πρβλ]]. το προαναφερθέν γαλατ. <i>cantos</i>)].
}}
{{ls
|lstext='''κανθός''': ὁ, ἡ [[γωνία]] τοῦ ὀφθαλμοῦ, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 1. 9, 2, π. Ζ. Μορ. 2. 13, 1, Νικ. Θηρ. 673· «τῶν βλεφάρων τὰ [[ἑκατέρωθεν]] [[ἄκρα]] κανθοί, ὧν αἱ ῥίζαι ἐγκανθίδες» Πολυδ. Β΄, 71: - ποιητικῶς, ὁ [[ὀφθαλμός]], Καλλ. Ἀποσπ. 150, Μοσχίων παρὰ Στοβ. 561.43, Ὀππ. Κυν. 4. 118, κτλ. ΙΙ. = [[ἐπίσωτρον]], δηλ. ἡ μεταλλίνη [[στεφάνη]] τοῦ τροχοῦ, Λατ. canthus, Ἐτυμ. Μ. 364. 29, Σχόλ. εἰς Ὁμ. Ἰλ. Ε. 724· πρβλ. Persius 5.71, Loring ἐν Hell. J. 11, σ.311. - Καθ’ Ἡσύχ. «ὁ τοῦ ὀφθαλμοῦ [[κύκλος]]. καὶ ἀναπνοὴ τοῦ καπνοῦ ἐν τοῖς ἰπνοῖς. τινὲς δὲ καὶ καπνοδόχην. καὶ [[μήποτε]] οἱ χυτρόποδες. Σικελοί. καὶ εἰς ὃ τὰς [[κάχρυς]] φρύγουσιν».
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: [[corner of the eye]] (Arist., Nic., Gal.); poet. [[eye]] (hell.); acc. to H. also [[opening in the roof for the smoke]], [[Rauchfang, καπνοδόκη]] and [[pot]], [[kettle]], [[χυτρόπους]] (the last Sicilian).<br />Derivatives: From here the hypostasis [[ἐγκάνθιος]] [[which is in the κανθός]] (Dsc., Gal.) with [[ἐγκανθίς]] f. [[tumour in the inner angle of the eye]] (Cels., Gal.), acc. to Poll. 2, 71 = [[inner corner of the eye]]; also [[ἐπικανθίς]] <b class="b2">id.</b> (Hippiatr., [[varia lectio|v.l.]] in Poll. l. c.). Deriv. [[κανθώδης]] [[rounded]] (Call. Fr. 504 coni. Hemsterhuys; codd. <b class="b3">καθν-</b>, <b class="b3">κυκν-</b>).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Not well explained. From [[κανθώδης]] in Callimachos to conclude to a original meaning <b class="b2">curve/-ing</b> is not allowed. - One compares Celtic words, e. g. Welsh [[cant]] [[iron band]], [[brim]], Gall. (Gallo-Rom.) <b class="b2">*cantos</b>, and a Panslavic word for [[corner]], [[angle (of a farm) etc.]], e. g. Russ. [[kut]], all from IE. <b class="b2">*kan-tho-</b> from a root IE. [[kam-]] in [[καμάρα]], [[κάμπτω]], but this root is not given in Pok. and [[κάμπτω]] (s.v.) is Pre-Greek. Thee comparison is not without poblems, first because Gr. <b class="b3">-θ-</b> remains unexplained, second because the Slavic words are suspected to come from the west (s. below). From Celtic comes Lat. [[cantus]] <b class="b2">iron band (of a wagon wheel)</b>, from where the Romanic words for [[brim]], [[corner etc.]] (Fr. [[chant]] etc.) and Germanic, NHG [[Kante]], which are irrelevan here. - Speculative Belardi Rend. Acc. Lincei 8: 9, 610ff. (also Doxa 3, 209); his material must be sifted. - Cf. Pok. 526f.), W.-Hofmann s. [[cantus]], Vasmer Russ. et. Wb. s. [[kut]]. - So there is no IE etymology; and an IE pre-form is impossible (<b class="b2">*kh₂n̥dh-</b> would hace given <b class="b3">*καθ-</b>). So the word is Pre-Greek.
}}
{{FriskDe
|ftr='''κανθός''': {kanthós}<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[Augenwinkel]] (Arist., Nik., Gal., Pap.); poet. [[Auge]] (hell. u. spät); nach H. auch [[Dachöffnung für den Rauch]], [[Rauchfang]], [[καπνοδόκη]] und [[Topf]], [[Kessel]], [[χυτρόπους]] (letzteres sizilisch).<br />'''Derivative''': Davon die Hypostase [[ἐγκάνθιος]] [[im [[κανθός]] befindlich]] (Dsk., Gal.) mit [[ἐγκανθίς]] f. ‘fleischiger Auswuchs im (inneren) Augenwinkel' (Cels., Gal.), nach Poll. 2, 71 = [[innerer Augenwinkel]]; auch [[ἐπικανθίς]] ib. (Hippiatr., [[varia lectio|v.l.]] in Poll. a. a. O.). Ableitung [[κανθώδης]] [[gerundet]] (Kall. ''Fr''. 504 coni. Hemsterhuys; codd. καθν-, κυκν-).<br />'''Etymology''': Nicht befriedigend erklärt. Aus dem einmaligen, auf einer ganz unsicheren Konjektur ruhenden [[κανθώδης]] des Kallimachosfragments eine allgemeine Grundbedeutung [[Krümmung]], [[Biegung]] herauszulesen, ist selbstverständlich unstatthaft. Der in hellenistischer und später Poesie geläufige Gebrauch von [[κανθός]] im Sinn von [[Auge]] empfiehlt vielmehr, für [[κανθώδης]], falls überhaupt richtig emendiert, eine Bedeutung [[augenförmig]] (= [[gerundet]]) anzunehmen. Die Angaben bei H. lassen keine sicheren Schlüsse zu. — Man vergleicht teils einige keltische Wörter, z. B. kymr. ''cant'' [[eiserner Reifen]], [[Rand]], gall. (gallo-rom.) *''cantos'', teils ein gemeinslavisches Wort für ‘Winkel, Ecke (einer Bauernstube)’, z. B. russ. ''kut'', alles aus idg. *''qan''-''tho''- mit weiterer Beziehung zu idg. ''qam''- in [[καμάρα]], [[κάμπτω]], Die Gleichung ist nicht ohne Bedenken, erstens weil gr. -θ- dabei unerklärt bleibt (vgl. zu [[πόντος]]; anders z. B. Specht Ursprung 254), zweitens weil die slavischen Wörter dem Verdacht unterliegen, aus dem Westen geholt zu sein (vgl. unten). Aus dem Keltischen stammt jedenfalls lat. ''cantus'' [[eiserner Radreifen]], [[Radfelge]], woraus einerseits [[κανθός]] in derselben Bedeutung (''Edict''. ''Diocl''., ''EM'', Sch.), andrerseits die romanischen Wörter für [[Kreis]], [[Rand]], [[Ecke]] (z. B. frz. ''chant'', ital. ''canto'', ''cantone'') mit weiteren Ausläufern im Germanischen, z. B. mnd. ''kant''(''e''), nhd. ''Kante''. — Sehr weit ausgreifend will Belardi Rend. Acc. Lincei 8: 9, 610ff. (s. auch Doxa 3, 209) die Wörter auf κανθ- einschließlich [[κόνδυλος]], [[γάδος]] u. a. m. auf einen gemeinsamen indomediterranen Ausdruck für [[Rundes]], [[Halbrundes]] zurückführen; das daselbst herangezogene sehr reiche Material bedarf jedenfalls einer gründlichen Sichtung. — Über [[κανθός]] = [[Augenwinkel]], [[Auge]] im Mittel- und Neugriechischen Kahane Byzantion 16, 339ff. Reiche Lit. bei WP. 1, 351f. (auch Pok. 526f.), W.-Hofmann s. ''cantus'', Vasmer Russ. et. Wb. s. ''kut'', Be1ardi a. a. O.; außerdem noch Mayrhofer s. ''kandharaḥ''. Ältere Lit. bei Bq.<br />'''Page''' 1,777-778
}}