View source for ἄστυ

{{LSJ1
|Full diacritics=ἄστῠ
|Medium diacritics=ἄστυ
|Low diacritics=άστυ
|Capitals=ΑΣΤΥ
|Transliteration A=ásty
|Transliteration B=asty
|Transliteration C=asty
|Beta Code=a)/stu
|Definition=τό, Ep. and Ion. gen. εος (disyll. in <span class="bibl">Semon.7.74</span>), Att. and Trag. εως (ἄστεος is never required by the metre, ἄστεως (trisyll.) is necessary in <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>761</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ph.</span>842</span>, <span class="bibl"><span class="title">El.</span>246</span>, and is the only form found in Att. Inscrr., as <span class="title">IG</span>2.584.7, 22.463.76; it is a disyll. in <span class="bibl">E.<span class="title">El.</span>298</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ba.</span> 840</span>): pl., <span class="sense"><span class="bld">A</span> ἄστη <span class="bibl">Id.<span class="title">Supp.</span>952</span>; ἄστεα <span class="bibl">Hdt.1.5</span>:—[[town]], ἄστυ μέγα Πριάμοιο <span class="bibl">Il.2.332</span>, al.: with name in gen., <b class="b3">Σουσίδος ἄστυ, Σούσων ἄστυ</b>, <span class="bibl">A.<span class="title">Pers.</span>119</span>, <span class="bibl">535</span>; ἄστυ Θήβης <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>1372</span>, <span class="bibl"><span class="title">Tr.</span>1154</span>, etc. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[lower]] [[town]], opp. [[acropolis]], <span class="bibl">Hdt.1.176</span>, al. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> in Attica, [[town]] (i.e. [[Athens]]), opp. [[ἀγρός]] ([[country]]), mostly without Art., στυγῶν μὲν ἄ. <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ach.</span>33</span>; ἐξ ἄστεως νῦν εἰς ἀγρὸν χωρῶμεν <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>107</span>; <b class="b3">ἔγημα . . ἄγροικος ὢν ἐξ ἄστεως</b> I [[marry|married]] a [[town]] [[girl]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Nu.</span>47</span>; τῶν κατ' ἄστυ πραγμάτων Men.<span class="title">Georg. Fr.</span>4: also with Art., πρὸς τὸ ἄστυ <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>327b</span>, <span class="bibl">328c</span>, al. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[Athens]], opp. [[Phalerum]] or [[Piraeus]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Smp.</span>172a</span>, <span class="bibl">D.20.12</span>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1303b12</span>, al.; <b class="b3">τὸ ἄστυ τῆς πόλεως</b>, opp. [[Piraeus]], <span class="bibl">Lycurg.18</span>; <b class="b3">ἄρχοντος ἐν ἄστει</b>, opp. <b class="b3">ἐν Σαλαμῖνι</b>, <span class="title">IG</span>2.594. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> in Egypt, [[Alexandria]], <span class="bibl">PHal.1.89</span> (iii B. C.), St.Byz. [[sub verbo|s.v.]] [[ἄστυ]], etc. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> [[town]] in the material sense, opp. [[πόλις]] (the [[civic body]]), <span class="bibl">Il.17.144</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">IV</span> Adv. [[ἄστυδε]] ([[quod vide|q.v.]]). ([[ϝάστυ]], cf. [[ϝασστυόχος]] <span class="title">IG</span>5(2).77 (Tegea): gen. [[ϝάστιος]] ib.7.3170 (Orchom. Boeot.) from Proto-Hellenic ''*wástu''; cognate with Sanskrit वस्तु (vástu, “[[house]]”), Latin [[verna]], Tocharian A ''waṣt'', Tocharian B ''ost''.: but prob. not cogn. with Skt. ''vásati''  '[[dwell]]', which has e in the root.)</span>
}}
{{DGE
|dgtxt=-εως, ὁ<br /><b class="num">• Prosodia:</b> [trisílabo, pero disílabo en E.<i>El</i>.298, <i>Ba</i>.840]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [ép. y jón. gen. -εος <i>Il</i>.15.351, disílabo en Semon.8.74, beoc. Ϝάστιος <i>IG</i> 7.3170.3 (Orcómeno); nom. plu. ἄστεα Hdt.1.5, ἄστη E.<i>Supp</i>.952]<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>gener. [[ciudad]] [[ἄστυ]] μέγα Πριάμοιο <i>Il</i>.2.332, cf. Ibyc.1(a).2, Ἰλίου θαητὸν [[ἄστυ]] B.13.115, [[ἄστυ]] Νυμφέων (ref. a Samos según Hsch.), Anacr.21.2, cf. Emp.B 112, Pi.<i>N</i>.10.5, Th.1.122, Isoc.4.81, Amph.<i>Seleuc</i>.180, Nonn.<i>D</i>.35.9, Colluth.237<br /><b class="num">•</b>c. el n. de la ciudad en gen. μέγ' [[ἄστυ]] Σουσίδος A.<i>Pers</i>.118, ἄ. Σούσων A.<i>Pers</i>.535, ἄ. Θήβης S.<i>OC</i> 1372, <i>Tr</i>.1154, Καμαρίνης δὲ τὸ ἄ. Hdt.7.156, ἄ. ... Κυράνας Pi.<i>P</i>.4.260<br /><b class="num">•</b>c. adj. o gentilicio Τιρύνθιον ἄ. B.11.57, Μεμνόνειον ἄ. Hdt.5.54, τὸ ἄ. τῶν Κορινθίων X.<i>HG</i> 4.4.17, cf. E.<i>Ph</i>.1101, Tim.15.117, X.<i>Vect</i>.4.47, Colluth.141<br /><b class="num">•</b>op. ‘[[campo]]’, Theoc.20.44<br /><b class="num">•</b>[[ciudad]] en sent. material (las construcciones) op. [[πόλις]] (los ciudadanos) φράζεο νῦν ὅππως κε πόλιν καὶ [[ἄστυ]] σαώσῃς <i>Il</i>.17.144, cf. E.<i>Med</i>.771.<br /><b class="num">2</b> [[ciudad baja]] op. [[ἀκρόπολις]] Hdt.1.176, D.18.215.<br /><b class="num">II</b> <b class="num">1</b>en el Ática dicho de [[Atenas]] op. [[ἀγρός]] frec. sin art. στυγῶν μὲν ἄ. Ar.<i>Ach</i>.33, ἐξ ἄστεως νῦν εἰς ἀγρὸν χωρῶμεν Ar.<i>Fr</i>.109, ἔγημα Μεγακλέους ... ἀδελφιδῆν [[ἄγροικος]] ὢν ἐξ ἄστεως Ar.<i>Nu</i>.47, τῶν κατ' [[ἄστυ]] πραγμάτων οὐ παντελῶς [[ἔμπειρος]] Men.<i>Georg.Fr</i>.5.2, cf. Is.3.23, Plb.16.25.5<br /><b class="num">•</b>op. al Falero εἰς [[ἄστυ]] οἴκοθεν ἀνιὼν Φαληρόθεν Pi.<i>Smp</i>.172a, cf. Th.2.13<br /><b class="num">•</b>op. al Pireo τὸ μὲν [[ἄστυ]] τῆς πόλεως Lycurg.18, ἄρχοντος ἐν ἄστει op. ἐν Σαλαμῖνι <i>IG</i> 2<sup>2</sup>.1227.1 (II a.C.), tb. c. art. θεωρήσαντες ἀπῇμεν πρὸς τὸ [[ἄστυ]] Pl.<i>R</i>.327b, cf. 328c, <i>Ep</i>.324c, Is.3.23, Arist.<i>Pol</i>.1303<sup>b</sup>12, D.20.12<br /><b class="num">•</b>de ahí [[la capital]] δικαίως ἂν αὐτὴν [[ἄστυ]] τῆς Ἑλλάδος προσαγορεύεσθαι con justicia se la podría llamar (a Atenas) la capital de la Hélade</i> Isoc.15.299.<br /><b class="num">2</b> en Egipto dicho de [[Alejandría]], <i>PHal</i>.1.89 (III a.C.), St.Byz.<br /><b class="num">3</b> en Italia dicho de [[Roma]] εἰς [[ἄστυ]] D.H.2.28, γαίης βασιληΐδος [[ἄστυ]] Orác. en <i>Theos.Tub</i>.22.<br /><b class="num">• Diccionario Micénico:</b> <i>wa-tu</i>.<br /><b class="num">• Etimología:</b> De Ϝάστυ < *<i>Hu̯ °stu</i>- como het. <i>ḫuš</i>- ‘[[vivir]]’, ai. <i>vā́stu</i>, frente a gr. [[ἄεσα]] de *<i>°Hu̯es</i>-, cf. het. <i>ḫueš</i>-, ai. <i>vásati</i>, gót. <i>wisan</i>.
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0378.png Seite 378]] τό, die Stadt; gen. ἄστεος u. ἄστεως; letzteres Attisch, durch das Metrum gesichert Eur. Or. 751 Phoen. 856. Überall; Hom. oft, z. B. [[ἄστυ]] Iliad. 3, 116, ἄστεος z. B. 3. 140, ἄστεϊ Od. 8. 525, ἄστεα z. B. Od. 1, 3; πόλιν καὶ [[ἄστυ]] Iliad. 17, 144, entw. auf Homerische Art παραλλήλως, so daß Beides dasselbe, oder eines von Beiden die Burg; [[ἄστυ]] Ἰλίου Iliad. 21, 128, [[ἄστυ]] Ζελείης 4, 103; Λήμνου τε καὶ Ἴμβρου [[ἄστυ]] 14, 281. Bei den Attikern vorzugsweise Athen, gew. ohne Artikel, s. Stallb. Phaedr. 227 b, nicht bloß im <span class="ggns">Gegensatz</span> des Landes, sondern auch des Piräeus, Lycurg. 18, wo [[ἄστυ]] τῆς πόλεως darauf hinweis't, daß [[πόλις]] auch den durch die langen Mauern mit eingeschlossenen Pi räeus einbegreift.
}}
{{bailly
|btext=ἄστεως (τό) :<br /><b>I.</b> [[ville]];<br /><b>II.</b> <i>en parl. d'Athènes</i>;<br /><b>1</b> [[la ville]] <i>p. opp. à la campagne</i>;<br /><b>2</b> [[la ville haute]] <i>p. opp. à la partie voisine du Pirée</i>.<br />'''Étymologie:''' p. *Ϝάστυ, de la R. Ϝας habiter.<br /><i><b>Par.</b></i> [[πόλις]].
}}
{{Autenrieth
|auten=εος (ϝάστυ): [[city]] (esp. as a [[fortified]] [[dwelling]]-[[place]]); εἰς ὅ κεν [[ἄστυ]] κιχείομεν Ἰλίου ἷρῆς, Il. 21.128; πολλῶν δ' ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα, Od. 1.3; [[ὅππως]] κε πόλιν καὶ [[ἄστυ]] σαώσεις, i. e. his [[country]] and its [[capital]], Il. 17.144, cf. Od. 6.177 f.—[[ἄστυδε]], to the [[city]].
}}
{{Slater
|sltr=[[ἄστυ]] ([[ἄστυ]], -εος, -ει, -εϊ, -υ; ἄστη, -έων) [[city]] [[ἀπάτερθε]] δ' [[ἔχον]] διὰ γαῖαν [[τρίχα]] δασσάμενοι πατρωίαν ἀστέων μοίρας (Meineke: μοῖραν codd.: Lindos, Ialysos, Kamiros, the [[three]] cities of [[Rhodes]]) (O. 7.76) φέροις δὲ Πρωτογενείας ἄστει γλῶσσαν (λέγει δὲ τῆς Ὀποῦντος. Σ.) (O. 9.42) ἐν ἄστεϊ Πειράνας Korinth (O. 13.61) “φαμὶ γὰρ Ἐπάφοιο κόραν ἀστέων ῥίζαν φυτεύσεσθαι μελησίμβροτον Διὸς ἐν Ἄμμωνος θεμέθλοις” [[Cyrene]] (P. 4.15) [[ἄστυ]] χρυσοθρόνου διανέμειν [[θεῖον]] Κυράνας (P. 4.260) ὁ Βάττου δ' ἕπεται παλαιὸς [[ὄλβος]] ἔμπαν τὰ καὶ τὰ νέμων, [[πύργος]] ἄστεος [[ὄμμα]] τε φαεννότατον ξένοισι (P. 5.56) ξένιον [[ἄστυ]] κατέδρακεν [[Thebes]] (N. 4.23) πολλὰ δ' Αἰγύπτῳ κατῴκισθενἄστη ταῖς Ἐπάφου παλάμαις (ἄστη nom. et acc. interpr. edd.) (N. 10.5) νικαφορίαις γὰρ ὅσαιςἱπποτρόφον [[ἄστυ]] τὸ Προίτοιο θάλησεν† (Προίτοιο τόδ' ἱπποτρόφον [[ἄστυ]] θάλησεν Boeckh: [[Argos]]) (N. 10.41) ξυνὸν ἄστει κόσμον ἑῷ προσάγων Aigina (I. 6.69) ὧραί τε Θεμίγονοι ([[πλάξ]])ιππον [[ἄστυ]] Θήβας ἐπῆλθον (Pae. 1.7) τὸ δὲ [[οἴκοθεν]] [[ἄστυ]] κα[ (nom.) (Pae. 4.32) ]ἄστεϊ κτεάν[ (Pae. 21.15) θεοί, πολύβατον οἵ τ' ἄστεος ὀμφαλὸν θυόεντ ἐν ταῖς ἱεραῖς Ἀθάναις οἰχνεῖτε πανδαίδαλόν τ εὐκλἔ ἀγοράν fr. 75. 3. καὶ λιπαρῷ Σμυρναίων ἄστεϊ fr. 204.
}}
{{grml
|mltxt=(-έως), το (AM [[ἄστυ]], -έως, Α και -εος)<br /><b>νεοελλ.</b><br />η [[πόλη]] (σε [[αντίθεση]] με τα προάστια και την ύπαιθρο)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> η [[κατοικία]], το [[ανάκτορο]]<br /><b>2.</b> η [[κάτω]] [[πόλη]] σε [[αντίθεση]] με την [[ακρόπολη]]<br /><b>3.</b> (για την Αττική) (ιδιαίτερα [[χωρίς]] [[άρθρο]]) η [[κυρίως]] [[πόλη]] σε [[αντίθεση]] με την ύπαιθρο<br /><b>4.</b> η Αθήνα σε [[αντίθεση]] με το Φάληρο και τον Πειραιά<br /><b>5.</b> [[πόλη]] από υλική [[θεώρηση]], κτίσματα, δρόμοι, [[αγορά]], σε [[αντίθεση]] με το έμψυχο υλικό.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[άστυ]], γεν. <i>άστεος</i> (ιων. επικ. τ.) και <i>άστεως</i> (τ. [[αττικός]], της τραγικής ποιήσεως και [[νεώτερος]] αναλογικά [[προς]] το <i>πόλεως</i>) προήλθε από <i>Fάστυ</i>, με σίγηση του αρχικού <i>F</i>- ([[πρβλ]]. βοιωτ. γεν. <i>Fάστιος</i>, αρκαδ. γεν. <i>Fασστυ</i>-<i>όχω</i>), μαρτυρείται δε πιθ. και στη Μυκηναϊκή ως <i>wa</i>-<i>tu</i>. Στην αρχαία [[εποχή]] χρησιμοποιήθηκε κατ' [[αντιδιαστολή]] [[προς]] τα [[αγρός]], <i>ακρόπολις</i>, [[καθώς]] [[επίσης]] και [[προς]] το [[πόλις]] (που [[κατά]] κύριο λόγο χαρακτήριζε το έμψυχο υλικό της πόλεως), ενώ ειδικότερα δήλωνε την [[πόλη]] των Αθηνών ([[έναντι]] των προαστίων της: Φάληρο, Πειραιά <b>κ.λπ.</b>) Ετυμολογικά ο τ. [[άστυ]] αντιστοιχεί [[προς]] τα αρχ. ινδ. <b>(βεδ.)</b> <i>r</i><i>ā</i><i>stu</i> «[[τόπος]] κατοικίας», πιθ. μεσσαπ. <i>vastei</i>, τοχαρ. Α' <i>wast</i>, το-χαρ. Β' <i>ost</i> «[[σπίτι]]» (τύποι που ανάγονται σε IE. <i>ụes</i>- «[[μένω]], [[περνώ]] τον καιρό μου, [[κατοικώ]], [[διανυκτερεύω]]»). Έχει υποστηριχθεί [[ακόμη]] η [[άποψη]] ότι ο [[σχηματισμός]] αυτών των λέξεων στηρίζεται σε αρχ. [[ρήμα]], που ανευρίσκεται στα αρχ. ινδ. <i>vasati</i>, «μένει», γοτθ. <i>wisan</i> «[[είναι]], μένει», ελλην. αόρ. <i>άεσα</i> (<b>βλ.</b> [[αέσκω]]). Ανερμήνευτο παραμένει το <i>α</i>- του ελλην. τ. [[έναντι]] της εναλλαγής απαθούς-ετεροιωμένης βαθμίδας της ρίζας <i>ụes</i>-, που [[κατά]] κανόνα επικρατεί στους αντίστοιχους IE. τύπους, [[γεγονός]] που οδήγησε στην [[υπόθεση]] αναγωγής του <i>α</i>- σε προελληνικό [[υπόστρωμα]]. Τέλος ανάλογο [[προς]] τον μορφολογικό σχηματισμό σε <i>tu</i>- του τ. [[άστυ]] εμφανίζουν και τα γοτθ. <i>wists</i> «[[φύση]]» (<span style="color: red;"><</span> <i>ụes</i>-<i>t</i>-<i>is</i>, [[πρβλ]]. <i>Εστία</i>), αρχ. ιρλ. <i>foss</i> «[[ησυχία]]» (<span style="color: red;"><</span> <i>ụos</i>-<i>to</i>-<i>s</i>) κ.λπ.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[αστίτης]], [[άστυρον]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[αστυνόμος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αστυΐατρος]], [[αστυκλινική]], [[αστυκτηνίατρος]], [[αστυμηχανικός]], <i>αστυφύλαξ</i> (-<i>ακας</i>), [[αστυφιλία]], [[αστυχημικός]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[αστυάναξ]]<br /><b>μσν.</b><br />[[αστυπολίτης]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αστόξενος]], [[αστυβοώτης]], [[αστυγείτων]], [[αστυδρομούμαι]], [[αστύθεμις]], [[αστύνικος]], [[αστυόχος]], [[αστυπόλος]], [[αστυάναξ]]. Ο τ. [[άστυ]] χρησιμοποιήθηκε και [[κατά]] την [[παραγωγή]] και [[σύνθεση]] κυρίων ονομάτων: <i>Αστείος</i>, <i>Ϝαστίας</i>, <i>Ϝαστίνιος</i>, <i>Άστων</i>, <i>Ϝaστούκριτος</i>, <i>Αστυάναξ</i>, <i>Αστυγένης</i>, <i>Αστυδάμας</i>, <i>Αστύδωρος</i>, <i>Αστυκλής</i>, <i>Αστυκράτης</i>, <i>Αστυκρέων</i>, <i>Αστυλαΐδας</i>, <i>Αστύλος</i>, <i>Αστύμαχος</i>, <i>Fαστυμεδόντιος</i>, <i>Αστυμέδων</i>, <i>Αστυμήδης</i>, <i>Αστύνομος</i>, <i>Αστύνους</i>, <i>Αστύξενος</i>, <i>Αστύοχος</i>, <i>Αστύπυλος</i>, <i>Αστυχαρίδης</i>].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἄστυ:''' τό, Επικ. γεν. <i>-εος</i>, σε Αττ. <i>-εως</i>· Αττ. πληθ. ἄστη·<br /><b class="num">I.</b> [[πολιτεία]], πόλη, σε Όμηρ. κ.λπ.· Σούσων [[ἄστυ]], η πόλη Σούσα, σε Αισχύλ.· [[ἄστυ]] Θήβης, σε Σοφ.<br /><b class="num">II.</b> οι Αθηναίοι ονόμαζαν την Αθήνα <i>Ἄστυ</i>, όπως οι Ρωμαίοι καλούσαν τη [[Ρώμη]] [[Urbs]], [[κυρίως]] [[χωρίς]] το [[άρθρο]] (κατά το κοινώς λεγόμενο, «βρίσκομαι στην πόλη», «[[πηγαίνω]] στην πόλη»), σε Αριστοφ.
}}
{{elru
|elrutext='''ἄστῠ:''' ἄστεως, эп. ἄστεος τό город, преимущ. столичный (ἄ. Πριάμοιο Hom.; ἄ. Σούσων и Σουσίδος Aesch.; ἄ. Θήβης Soph.; τὸ ἄ. ἱδρύειν Plut.).
}}
{{etym
|etymtx=-εος<br />Grammatical information: n.<br />Meaning: [[town]] (Il.).<br />Dialectal forms: Myc. [[watu]] /[[wastu]]/, [[watuoko]] /<b class="b2">wastuokhos/</b>, cf. Arc. [[ἀστυόχος]]. Att. <b class="b3">-εως</b><br />Derivatives: [[ἀστικός]] [[of a town]] (A.) - [[ἀστεῖος]] id. and [[fine]], [[polite]] (Arist.). Curious [[ἄστυρον]] <b class="b2">(small) town</b> (Call.). [[ἀστός]] m. [[citizen]] (Il.) < <b class="b3">*ἀστϜ-ός</b>, cf. Thess. [[ϜαστϜός]].<br />Origin: IE [Indo-European] [1170] <b class="b2">*u(e)h₂stu</b> [[town]]<br />Etymology: [[ἄστυ]] < [[Ϝάστυ]] (Boeot. [[Ϝάστιος]] gen., Arc. <b class="b3">Ϝασστυ-όχω</b> (gen.), Thess. [[ϜαστϜός]]) resembles Skt. <b class="b2">vā́stu</b> n. [[dwelling place]] (younger [[vastu]] n. [[place]], [[thing]]), Messap. [[vastei]] (dat., Krahe Glotta 17, 100) and Toch. A <b class="b2">waṣt</b>, B [[ost]] [[house]]. They require <b class="b2">*ueh₂stu</b>, with [[ἀστυ]] < <b class="b2">*uh₂stu</b> (Beekes IF 93 (1988)24). Not to Skt. <b class="b2">vásati</b> [[dwell]], [[live]], s. [[ἄεσα]] (aor.).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=<br /><b class="num">I.</b> a [[city]], [[town]], Hom., etc.; Σούσων ἄ. the [[town]] of [[Susa]], Aesch.; ἄ. Θήβης Soph.<br /><b class="num">II.</b> the Athenians called [[Athens]] Ἄστυ, as the Romans called [[Rome]] Urbs, [[mostly]] without the Art. (as we [[speak]] of "[[being]] in [[town]], " "[[going]] to [[town]]"), Ar.
}}
{{FriskDe
|ftr='''ἄστυ''': -εος, att. -εως<br />{ástu}<br />'''Grammar''': n.<br />'''Meaning''': [[Stadt]] (seit Il.).<br />'''Derivative''': Ableitungen: [[ἀστικός]] [[städtisch]] im eigtl. Sinn (A., Th., Lys. usw.) mit produktivem ικο-Suffix, auch aufἀστός (s. unten) bezüglich; mitunter [[ἀστυκός]], in Anlehnung an [[ἄστυ]], vgl. Schwyzer 498, Chantraine Formation 394; — [[ἀστεῖος]] [[städtisch]] in übertragenem Sinne, [[fein gebildet]], [[hübsch]] (att., Arist. usw.), vgl. zu diesem Begriff Lammermann Von der att. Urbanität und ihrer Auswirkung in der Sprache. Diss. Göttingen 1935. Davon die späten [[ἀστειότης]] (Vett. Val. u. a.) und [[ἀστειοσύνη]] (Lib.), das denominative [[ἀστεΐζομαι]] (Str., J. usw.) mit [[ἀστεϊσμός]] (Demetr. ''Eloc''., D. H. usw.) und [[ἀστέϊσμα]] (Tz.), außerdem noch ἀστεϊεύομαι (Sch.). — [[ἀστίτης]] m. [[Mitbürger]] (S.) nach [[πολίτης]]. — Eine sehr eigenartige Bildung ist [[ἄστυρον]] [[Stadt]], [[Städtchen]] (Kall., Nik.).<br />'''Etymology''': Früher belegt als die schon genannten Ableitungen ist [[ἀστός]] m. [[Bürger]], [[Mitbürger]] (seit Il.), das für *ἀστϝός, mit Anknüpfung an die hochfrequente Nom.-Akk.-Form, stehen muß, vgl. thess. ϝαστϝός unten. Davon [[ἄστιος]] = [[ἀστικός]] (Kreta, Stymphalos, Delos). [[ἄστυ]] aus ϝάστυ (in böot. ϝάστιος Gen., ark. ϝασστυόχω (Gen.), vgl. thess. ϝαστϝός usw.) entspricht bis auf die Quantität aind. (ved.) ''vā́stu'' n. [[Wohnstätte]] (daneben das erheblich später belegte und wahrscheinlich jüngere ''vastu'' n. [[Ort]], [[Ding]]), wozu sich noch messap. ''vastei'' (Dat., Krahe Glotta 17, 100) und toch. A ''waṣt'', B ''ost'' [[Haus]] gesellen. Dieser Bildung zugrunde liegt ein altes Verb, das u. a. in ai. ''vásati'' [[verweilen]], [[wohnen]], got. ''wisan'' [[verweilen]], [[sein]], vielleicht auch in heth. ''ḫuiš''-''zi'' [[er lebt]] erhalten ist. Das Griech. hat dagegen nur die zweisilbige Form [[ἄεσα]] (Aor.), s. d. — Neben der ''tu''-Ableitung in [[ἄστυ]] usw. stehen andere nominale Bildungen, z. B. got. ''wists'' f. [[Wesen]], [[Natur]] (aus *''u̯es''-''ti''-''s'', vgl. [[Ἑστία]]), air. ''foss'' [[Ruhe]] (aus *''u̯os''-''to''-''s''). — Unerklärt bleibt der griech. α-Vokal, der zu der sonst herrschenden ''e''-''o''-Serie (z. B. got. ''wisan'': ''was'') nicht stimmt. — Zum Lenis s. Schwyzer 227 m. Lit.<br />'''Page''' 1,173-174
}}
{{trml
|trtx=Abkhaz: ақалақь; Adyghe: къалэ; Afrikaans: dorp; Ainu: コタン; Albanian: qytet, qytezë; Amharic: ከተማ; Arabic: مَدِينَة‎, قَرْيَة‎, بَلْدَة‎; Egyptian Arabic: مدينة‎; Aragonese: ziudat; Archi: шагьру; Armenian: քաղաք, ավան; Aromanian: cãsãbã; Assamese: নগৰ; Asturian: pueblu, ciudá; Avar: шагьар; Azerbaijani: şəhər; Baekje: 夫里; Bashkir: ҡала; Basque: herri; Bavarian: Ståd; Belarusian: горад, места; Bengali: শহর, নগর; Breton: kêr, kêrioù, kumun, kumunioù; Bulgarian: град; Burmese: မြို့; Buryat: хото; Catalan: poble, ciutat, vila; Cebuano: lungsod; Chamicuro: chi'nashtalichi; Chechen: юрт, гӏала; Cherokee: ᎦᏚᎲᎢ; Chickasaw: okla; Chinese Cantonese: 城市, 城鎮; Mandarin: 城市, 城, 鎮, 镇, 城鎮, 城镇; Chuvash: хула; Coptic: ⲃⲁⲕⲓ; Czech: město; Danish: by; Dutch: [[gemeente]], [[stad]], [[nederzetting]], [[tuin]]; Eastern Mari: ола; Elfdalian: stað; Erzya: ош; Esperanto: urbo, urbeto; Estonian: linn; Faroese: býur; Finnish: pikkukaupunki, kunta, kaupunki; French: [[ville]], [[commune]], [[bourg]], [[villette]], [[villotte]]; Galician: vila; Georgian: ქალაქი; German: [[Stadt]], [[Ort]], [[Städtchen]], [[Gemeinde]]; Greek: [[πόλη]]; Ancient Greek: [[ἄστυ]], [[πολίχνιον]], [[πολίχνη]], [[πόλις]], [[πτόλις]]; Greenlandic: illoqarfik; Gujarati: શહેર; Hausa: birni; Hebrew: עִיר‎, קִרְיָה‎, יִשּׁוּב‎; Higaonon: banuwa; Hindi: शहर, नगर; Hungarian: város; Icelandic: bær; Ido: urbo; Indonesian: kotamadya; Irish: baile, baile mór; Italian: [[città]]; Japanese: 街, 町, 都市; Kamba: taunii; Kannada: ನಗರ; Karelian: linna; Kashubian: gard; Kazakh: қала; Khmer: ទីក្រុង, ផ្សារ, កូនក្រុង, ក្រុងតូច; Kikuyu: taoni; Komi-Permyak: кар; Korean: 마을, 읍, 시; Kurdish Northern Kurdish: bajarok; Kyrgyz: шаар; Ladin: zità; Lao: ເມືອງ, ຊຽງ, ນະຄອນ; Latin: [[oppidum]]; Latvian: pilsēta; Lithuanian: miestelis; Luhya: mtauni, etauni; Lü: ᦵᦞᦇ, ᦵᦈᦲᧃᧈ, ᦵᦋᧂ; Macedonian: град, паланка; Malagasy: tanana; Malay: bandar; Malayalam: നഗരം; Maltese: raħal; Mansi: ӯс; Maori: tāone; Marathi: शहर; Meru: tauni; Moksha: ош; Mongolian: хот; Nanai: хотон; Navajo: kin shijaaʼ, kin łání, kin; Nivkh: хота; North Frisian: steed; Northern Thai: ᨩ᩠ᨿᨦ; Norwegian Bokmål: by; Nynorsk: by; Ojibwe: oodena; Old Church Slavonic Cyrillic: градъ, мѣсто; Old East Slavic: градъ, мѣсто, городъ; Old English: burg, tūn; Old French: vile; Old High German: burg, stat; Old Turkic: 𐰉𐰞𐰶‎; Oriya: ନଗର; Oromo: magaalaa; Ossetian: сахар, горӕт; Pashto: ښار‎; Pennsylvania German: Schtettel, Schteddel, Schteddelche, Schtettli, Schteddliche, Taun; Persian: شهر‎, شهرک‎; Plautdietsch: Staut; Polish: miasto, miasteczko; Portuguese: [[vila]], [[aldeia]], [[povoado]], [[arraial]]; Punjabi: ਸ਼ਹਿਰ; Purepecha: iréta; Quechua: llaqta; Romanian: oraș, orașe; Romansch: citad; Russian: [[город]], [[городок]], [[посёлок]], [[местечко]], [[град]]; Rusyn: мі́сто; Sanskrit: नगर; Scots: toun; Scottish Gaelic: baile; Serbo-Croatian Cyrillic: град, варош, касаба, паланка; Roman: grad, varoš, kasaba, palanka; Shor: тура; Sinhalese: නගරය; Slovak: mesto; Slovene: mésto; Sorbian Lower Sorbian: město; Upper Sorbian: město; Spanish: [[ciudad]], [[pueblo]]; Swahili: mji; Swedish: stad, tätort; Tabasaran: шагьур; Tagalog: bayan, syudad; Tajik: шаҳр; Tamil: நகரம்; Taos: plòso'óna; Tatar: шәһәр, кала; Telugu: పట్టణము, పట్నము; Tetum: sidade, vila; Thai: เมือง, พารา, นคร, เชียง; Tibetan: གྲོང་གསེབ, གྲོང་སྡེ; Tongan: kolo; Turkish: ilçe, kasaba, şehir, bucak; Turkmen: şäher; Tuvan: хоорай; Tzotzil: teklum, teklumal; Udmurt: кар; Ugaritic: 𐎓𐎗, 𐎎𐎄𐎐𐎚; Ukrainian: мі́сто, містечко; Urdu: شہر‎; Uyghur: شەھەر‎; Uzbek: shahar; Vietnamese: tỉnh, thành phố, thị trấn; Volapük: zif; Waray-Waray: bungto; Welsh: tref; West Frisian: stêd; Yakut: куорат; Yiddish: שטעטל‎, שטאָט‎; Yoruba: ìlú; Yucatec Maya: kaah; Zhuang: cinq
}}