περιβάλλω: Difference between revisions

|mltxt=ΝΜΑ [[βάλλω]]<br /><b>1.</b> [[θέτω]], [[τοποθετώ]] [[κάτι]] [[ολόγυρα]] ή [[πάνω]] από [[κάτι]] [[άλλο]]<br /><b>2.</b> [[περικλείω]], [[περικυκλώνω]], [[ζώνω]]<br /><b>3.</b> [[καλύπτω]], [[σκεπάζω]] [[κάτι]] [[ολόγυρα]], [[επικαλύπτω]], [[περικαλύπτω]] (α. «μέ περιβάλλει βαθύ [[σκοτάδι]]» β. «ἤδη γάρ με περιβάλλει [[σκότος]]», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>4.</b> [[ντύνω]], [[ενδύω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> (το θηλ. μτχ. ενεστ. ως ουσ.) η [[περιβάλλουσα]]<br /><b>βλ.</b> [[περιβάλλουσα]]<br /><b>2.</b> (το ουδ. μτχ. ενεστ. ως ουσ.) <i>το [[περιβάλλον]]<br /><b>βλ.</b> [[περιβάλλον]]<br /><b>νεοελλ.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[αγκαλιάζω]]<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> [[επιθέτω]] [[κάτι]] σε κάποιον, [[προσάπτω]], [[παρέχω]] (α. «περιβάλλει τα [[παιδιά]] με [[αγάπη]] και [[εμπιστοσύνη]]» β. «μὴ πρὸς θεῶν μοι περιβάλῃς ἀνανδρίαν» — μη μέ κάνεις να λιποψυχήσω, Παλλαδ.<br />β. «περιβάλλειν τὴν αἰτίαν τῷ ἰατρῷ» — [[αποδίδω]] [[μομφή]] στον γιατρό, Ιπποκρ.)<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> <b>μέσ.</b> <i>περιβάλλομαι</i><br />[[νικώ]]<br /><b>2.</b> <b>παθ.</b> (σχετικά με [[ιδιοκτησία]], ακίνητη [[περιουσία]], [[κυριότητα]]) [[επιστρέφω]], [[επανέρχομαι]]<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>μτφ.</b> [[αναμιγνύω]] κάποιον σε [[συμφορά]], τον [[εμπλέκω]] και τον [[ρίχνω]] σε [[κάτι]] [[κακό]], [[περιπλέκω]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (σχετικά με οχυρωματικά κ.ά. παρόμοια έργα) [[οικοδομώ]] [[γύρω]] από [[κάτι]] [[άλλο]], [[κατασκευάζω]] [[ολόγυρα]] τείχη, [[οχυρώνω]]<br /><b>2.</b> [[αποφεύγω]] [[κάτι]]<br /><b>3.</b> (για πλοία) [[παρακάμπτω]] [[ακρωτήριο]], [[καβατζάρω]], [[περιπλέω]]<br /><b>4.</b> (για λαγό) [[συχνάζω]]<br /><b>5.</b> [[επεκτείνω]], [[αναπτύσσω]]<br /><b>6.</b> [[υπερτερώ]] στη [[βολή]], στη [[ρίψη]]<br /><b>7.</b> [[υπερέχω]], [[είμαι]] [[ανώτερος]] από κάποιον<br /><b>8.</b> <b>μέσ.</b> α) [[περικλείω]], [[περικυκλώνω]] [[κάτι]] [[προς]] όφελός μου<br />β) περιχαρακώνομαι, [[τοποθετώ]] [[κάτι]] [[γύρω]] μου για να υπερασπίσω τον εαυτό μου<br />γ) [[κατανοώ]], [[καταλαβαίνω]]<br />δ) [[χρησιμοποιώ]] περιφράσεις, [[καλύπτω]] την [[ουσία]] [[πίσω]] από τις λέξεις<br /><b>9.</b> (παθ. με μέσ. σημ.) [[παίρνω]] [[κάτι]] υπό την [[εξουσία]] μου, σφετερίζομαι, ιδιοποιούμαι<br /><b>10.</b> (ο παθ. παρακμ. με μέσ. σημ.) <i>περιβέβλημαι</i><br />[[καταλαμβάνω]], [[κυριεύω]]<br /><b>11.</b> (το ουδ. μτχ. παθ. παρακμ. ως ουσ.) <i>τo περιβεβλημένον</i><br />[[χώρος]] κλεισμένος [[ολόγυρα]], [[περίβολος]]<br /><b>12.</b> <b>φρ.</b> α) «[[περιβάλλω]] λόγον» — [[κάνω]] τον λόγο κομψό<br />β) «[[περιβάλλω]] τινὰ φυγῇ» — [[εξορίζω]]<br />γ) «[[περιβάλλω]] τινὰ χαλκεύματι» — [[διατρυπώ]] με το [[ξίφος]] μου<br />δ) «περιβάλλειν το [ή πρὸς] [[λουτρόν]]» — [[κάνω]] [[μπάνιο]], [[παίρνω]] το [[λουτρό]] μου.