γογγύλος: Difference between revisions

|Definition=[<b class="b3">ῠ], η, ον,</b> <span class="sense"><span class="bld">A</span> = [[στρογγύλος]], [[round]], <span class="bibl">A.<span class="title">Fr.</span>199.7</span>, S.<span class="title">Ichn.</span>297, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Cra.</span>427c</span>; ([[μᾶζα]]) <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pax</span>28</span>; λίθος ἄθετος <span class="title">IG</span>12.372.22; ἐλαῖαι <span class="bibl">Plb. 12.2.4</span>: Comp. -ώτερος <span class="bibl">Ath.4.139a</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> = [[σκληρός]], Hsch. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> Subst. γόγγῠλος, ὁ, (proparox. acc. to Hdn.Gr.<span class="bibl">1.164</span>) = [[κόνδυλος]], Sch.Lyc.435. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> = [[ὄλυνθος]], <span class="bibl">Nic.<span class="title">Th.</span>855</span>. (Redupl. form from root of [[γαυλός]], [[γύλιος]], etc.)</span>

|btext=η, ον :<br />rond, arrondi.<br />'''Étymologie:''' DELG rien de sûr.

{{grml

|mltxt=<b>(I)</b><br />ο<br />[[γένος]] Εντόμων της οικογένειας Mantidae ([[τάξη]] Ορθόπτερων).<br /><b>(II)</b><br />[[γογγύλος]], -η, -ον (Α)<br />[[στρογγυλός]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο τ. ανάγεται σε IE <i>gong</i>- /<i>geng</i>-. To [[επίθημα]] -<i>ύλος</i> απαντά σε τύπους με παρεμφερή [[σημασία]] ([[πρβλ]]. [[αγκύλος]], [[καμπύλος]], [[στρογγύλος]]). Δυνατόν να υποτεθεί τ. <i>γογγρός</i> «[[στρογγυλός]]», που δίνει τον τ. [[γογγύλος]] ([[πρβλ]]. <i>Αισχύλος</i> -[[αισχρός]]). Τέλος, ο τ. [[γογγύλος]] μπορεί να συσχετιστεί με το νορβ. <i>kọkkr</i> «όγκος», γερμ. <i>kankuz</i>, λιθ. <i>gungul</i><i>ӯ</i><i>s</i> «[[τόπι]], [[μπάλα]]»].

|lsmtext='''γογγύλος:''' [ῠ], -η, -ον = [[στρογγύλος]], [[κυκλικός]], [[στρογγυλός]], σε Αριστοφ. (αμφίβ. προέλ.).

|elrutext='''γογγύλος:''' (ῠ) шарообразный, круглый ([[πέτρα]] Aesch. - [[varia lectio|v.l.]] [[στρογγύλος]]; sc. [[μάζα]] Arph.).

|etymtx=Grammatical information: adj.<br />Meaning: [[round]] (A.).<br />Derivatives: Substantivized (with change of stress) [[γόγγυλος]] "the round one" = <b class="b2">κόνδυλος, the clenched fist</b> (Sch.), <b class="b2">ὄλυνθος, wild fig</b> (Nic.). [[γογγυλίς]] (Com.), [[γογγύλη]] (Str.) [[rape]], also [[round bread]] (Ar.), [[γογγυλίδιον]] [[pill]] (medic.); [[γογγυλώδης]] [[round]] (Sch.); denom. [[γογγύλλω]] [[make round]] (Porson Ar. Th. 56 for [[γογγυλίζω]] after [[γογγύλ]]<[[λ]]><b class="b3">ειν συστρέφειν</b> H.); <b class="b3">γογγυλεύματα στρογγυλεύματα</b> H. - Isolated [[γογγυλάτης]] [[hurling balls of fire]]? [[epithet]] of Zeus (Lyc.).<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: Beside [[γογγύλος]] stands [[στρογγύλος]] <b class="b2">id.</b> (cf. [[ἀγκύλος]], [[καμπύλος]]). - If <b class="b3">γογγύ-λος</b> was based on an [[u-]]stem, this is perhaps found in ON <b class="b2">kǫkkr</b> [[clump]], PGm. <b class="b2">*kanku-z</b>, < <b class="b2">*gongu-s</b> . Connection with [[γιγγίς]], [[γιγγίδιον]] a kind of [[rape]] (s. vv.) < <b class="b3">*γεγγίς</b> seems not probable. Comparison with Lith. <b class="b2">gungulỹs</b> [[ball]] also is rather useless. Reconstruction of IE <b class="b2">*geng-</b>, [[gong-]], <b class="b2">gn̥g-</b> [[clump]], [[ball]] (Pok. 379) is of doubtful value; most words are Germanic and would mean [[bend]].

{{elnl

|elnltext=[[γογγύλος]] -η -ον rond.

|ftr='''γογγύλος''': {goggúlos}<br />'''Meaning''': [[rund]] (A., S., Pl., Ar. u. a.).<br />'''Derivative''': Davon substantiviert (mit regelmäßigem Akzentwechsel) γόγγυλος "der Runde" = [[κόνδυλος]], [[die geballte Hand]] (Sch.), [[ὄλυνθος]], [[wilde Feige]] (Nik.). Sonstige Ableitungen: [[γογγυλίς]] (Kom. usw.), [[γογγύλη]] (Str., Dsk. usw.) [[Rübe]], auch ‘rundes (kompaktes) Brot’ (Ar.), [[γογγυλίδιον]] [[Pille]] (Mediz.); [[γογγυλώδης]] [[rundlich]] (Sch.); Denominativum [[γογγύλλω]] [[runden]] (Porson Ar. ''Th''. 56 für metrisch unmögliches [[γογγυλίζω]] nach γογγύλ<λ>ειν· συστρέφειν H.); γογγυλεύματα· στρογγυλεύματα H. von *γογγυλεύω (falls nicht mit Schmidt nach der Buchstabenfolge -λώματα, dir. von [[γογγύλος]]). — Für sich steht, als Imitation der Tragikersprache, [[γογγυλάτης]] Bed. unsicher, etwa [[Feuerballschleuderer]]?, Bez. d. Zeus (Lyk.).<br />'''Etymology''' : Neben [[γογγύλος]], wie [[στρογγύλος]] [[rund]] (vgl. auch [[ἀγκύλος]], [[καμπύλος]]) gebildet, steht [[γόγγρος]] [[Meeraal]] (s. d.), eig. "der Runde, Massige", Substantivierung von *γογγρός [[rund]], vgl. Αἰσχύλος : [[αἰσχρός]]; dazu noch das individualisierende [[γόγγων]]· [[μωρός]] H.; zur Bedeutung vgl. lat. ''pinguis'', ''crassus''. — Der in [[γογγύλος]] verbaute ''u''-Stamm kann eine genaue Entsprechung haben in awno. ''kǫkkr'' [[Klumpen]], urg. *''kanku''-''z'', idg. *''gongu''-''s'' (Solmsen Wortf. 219 nach Zupitza). Solmsen zieht ferner heran [[γιγγίς]], [[γιγγίδιον]] Benennungen von Rübenarten (s. dd.) aus *γεγγίς unter Annahme eines gewiß möglichen Übergangs ε > ι vor Nasal (vgl. Schwyzer 275), mit Assimilation an das folgende ι. In Betracht kommt dann auch lat. ''gingīvae'' [[Zahnfleisch]] (vgl. W.-Hofmann s. v.), wozu noch mit Schwundstufe lit. ''gungulỹs'' [[Ball]] usw. (vgl. [[γογγύλος]], Specht KZ 55, 20f.; an Urverwandtschaft ist indessen kaum zu denken). Wir erhalten somit eine tadellose idg. Reihe ''geng''-, ''gong''-, ''gn̥g''- in nominaler Funktion ([[Klumpen]], [[Ball]] od. ä.), deren Wert allerdings durch den expressiven und lautsymbolischen Charakter der betreffenden Wörter einigermaßen beeinträchtigt wird.<br />'''Page''' 1,318-319