χέραδος: Difference between revisions

|Definition=εος, τό, <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">silt, gravel, and rubbish</b>, brought down by torrents, ἅλις χέραδος περιχεύας <span class="bibl">Il.21.319</span>; μὴ κίνη χέραδος Sapph. 114, cf. <span class="bibl">Alc.105</span> Lobel, <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>6.13</span>, <span class="bibl">A.R.1.1123</span>; <b class="b3">χεράδες</b> (pl.) is given by Hsch., <b class="b3">χεράδας</b> is f.l. in Sapph. l.c. (ap.<span class="bibl"><span class="title">EM</span>808.39</span>), and so <b class="b3">χεράδι</b> (for <b class="b3">χεράδει</b>) in Pi. l.c., and <b class="b3">χεράδος</b> (for <b class="b3">χέραδος</b>) in A.R. l.c.; <b class="b3">χέραδος</b> is confirmed by Sch.Il.l.c., Apollon.[[Lex]]., EM808.40.</span>

|lstext='''χέρᾰδος''': τό, ἰλύς, [[ἄμμος]] [[μετὰ]] λίθων, λιθάρια καὶ [[συρφετός]], τὰ ὁποῖα καταβιβάζουσιν οἱ χείμαρροι, [[ἅλις]] [[χέραδος]] περιχεύας, «τῆς ὑπὸ τῶν ποταμῶν ἀθροιζομένης ψάμμου καὶ ξύλων συγκομιδῆς» (Σχόλ.), Ἰλ. Φ. 319· πρβλ. [[χερμάδιον]]. - Μεταγεν. γραμμ. ἔγραψαν χεράδος, ὡς γεν. τοῦ χεράς, ἡ· - ἀλλ’ ὁ Ὅμ. ποιεῖται χρῆσιν τοῦ [[ἅλις]], ἀπολ., χωρὶς νὰ συντάσσῃ αὐτὸ [[μετὰ]] γεν.· οἱ ἄριστοι τῶν παλαιῶν κριτικῶν [[ὁμοθύμως]] δέχονται [[χέραδος]], ἴδε τὰ ἀρχαῖα σχόλια ἐν τόπῳ, Ἀπολλ. Λεξ. Ὁμηρικ., Ἐτυμολ. Μέγ.· καὶ ὁ Γαλην. ἐν Λεξ. Ἱππ. μνημονεύει ὡς γενικὴν χεράδεως. Οὕτως ἐν Ἀπολλ. Ροδ. Α. 1123, τὰ Ἀντίγραφα καὶ Σχόλια ἔχουσι [[χέραδος]]· ἐν Πινδ. Π. 6. 13, ὁ Böckh διορθοῖ χεράδει (ἀντὶ χεράδι) ἐκ τοῦ Μεγ. Ἐτυμ. 808, 44· καὶ ἐν Σαπφ. 114, ἡ ὀρθὴ γραφὴ [[εἶναι]] μὴ κίνη [[χέραδος]] (ἀντὶ μὴ κενή). Διὸ ὁ [[τύπος]] χερὰς πρέπει νὰ θεωρηθῇ ὡς [[πλάσμα]] τῶν Γραμματικῶν, ἴδε Δινδ. εἰς Θησ. Στεφ. (Πιθανῶς συγγενὲς ταῖς λ. [[χερμάδιον]], [[χερμάς]], καὶ τῇ ῥίζῃ χέρρος, [[ξηρός]], [[μετὰ]] τῆς ῥιζικῆς σημασίας τοῦ [[τραχύς]], [[σκληρός]]). - Καθ’ Ἡσύχ.: «[[χέραδος]]· ἡ μετ’ ὀστράκων καὶ λίθων ὕλη», καὶ «χεράδες· αἱ τῶν χειμάρων ποταμῶν λιθώδεις ἀθροίσεις».

|btext=(τό) :<br /><i>seul. acc. sg.</i><br />tas de petites pierres et de sable, gravier.<br />'''Étymologie:''' apparenté à [[χαράδρα]] ; sel. d’autre, à [[χέρρος]], [[ξηρός]].

|sltr=<b>χέρᾰδος</b> <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[silt]], [[debris]] carried by a [[torrent]] τὸν (sc. θησαυρὸν ὕμνων) [[οὔτε]] [[χειμέριος]] [[ὄμβρος]] οὔτ' [[ἄνεμος]] ἐς μυχοὺς ἁλὸς ἄξοισι παμφόρῳ χεράδει τυπτόμενον (Beck: χεράδι codd.) (P. 6.13) χεράδει σποδέων fr. 327.

|mltxt=-άδους και -<i>άδεος</i>, τὸ, Α<br /><b>1.</b> [[άμμος]] με πέτρες και άλλες φερτές ύλες που κατεβάζουν τα ποτάμια («[[ἅλις]] [[χέραδος]] περιχεύας», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> ([[κατά]] το Μέγα Ετυμολογικόν) «[[χέραδος]]... τὸ συναγόμενον ἐν τῇ ῥύσει τοῡ ποταμοῡ [[πλῆθος]] ἰλύος καὶ ὀστράκων καὶ λίθων».<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολ. λ., η οποία [[πρέπει]] [[μάλλον]] να συνδεθεί με τις λ. [[χερμάς]] «[[λίθος]]» και [[χαράδρα]]. Κατά μία [[άποψη]], η λ. ανάγεται στην ΙΕ [[ρίζα]] <i>gher</i>- «[[τρίβω]]» (<b>πρβλ.</b> πιθ. [[κέγχρος]]). Παρλλ. [[προς]] τον τ. [[χέραδος]] απαντά και [[ένας]] τ. γεν. πτώσης <i>χαράδεος</i> (το -<i>α</i>- του τ. έχει προέλθει με [[αφομοίωση]] του -<i>ε</i>- ή αναλογικά [[προς]] τον τ. [[χαράδρα]]), ο [[οποίος]] επιβεβαιώνει το ουδ. [[γένος]] της λ. (για έναν τ. θηλ. <b>βλ. λ.</b> [[χεράς]])].

|ftr='''χέραδος''': {khérados}<br />'''Forms''': Dat. χεράδει od. -ι (Pi. ''P''. 6, 13, ''Fr''. 327), Gen. χαράδεος = χαράδρας (''Tab''. ''Heracl''. 1, 60); auch [[χεράς]]· τὸ ἀπὸ θαλάσσης καὶ ποταμῶν λιθῶδες und χεράδες· αἱ [[τῶν]] χειμάρρων ποταμῶν λιθώδεις ἀθροίσεις H. (ähnl. ''EM'' u.a.).<br />'''Grammar''': n. (χεράδος Gen. f. ? s. unten)<br />'''Meaning''': [[Geröll]], [[Kies]], [[Geschiebe]] (Φ 319, Sapph. 145, Alk. Z 20, 1, A. R. 1, 1123),<br />'''Composita''' : Dazu als Hinterglied in πολυσχεράδος Μυκόνοιο (Euph.; wohl durch falsche Worttrennung in Φ 319).<br />'''Derivative''': Daneben [[χαράδρα]] f. ‘trockenes Bett eines Bergstroms, (im Sommer ausgetrockneter) Sturzbach, durch fließendes Wasser verursachter Hohlweg’ (seit Il.); auch [[χάραδρος]] m.’ds.’ (delph., böot., Plu.), auch FlN (Th., Paus.), myk. ''ka''-''ra''-''do''-''ro''? Ableitungen: 1. [[χαράδριον]] (Str.), -ειον (Nik.) n. ib.. 2. -εών, -εῶνος m. ‘Ort mit vielen χ.’ (Hdn.). 3. -ώδης ’χ. -ähnlich, voll von χ.’ (Str., Dsk.), -αῖος ‘zu einer χ. gehörig’ (''APl''., Nonn.), [[gefurcht]], [[gezackt]] (Nonn.), -ήεις ‘ds., voll von χ.’ (Nonn.). 4. -όομαι, -όω, auch m. ἐκ-, ‘von χ. gefüllt od. zersetzt werden, eine χ. bilden, zerklüften’ (Hdt., Hp., Plb., Str.). 5. [[χαραδριός]] m. N. eines Vogels, viell. [[Regenpfeifer]] (ion. att.), nach Arist. weil er in den χαράδραι lebt (Volksetymologie ? Näheres bei Thompson s.v.), Bildung wie [[ἐρῳδιός]], [[αἰγυπιός]] u.a.<br />'''Etymology''' : Die Authentizität des Neutrums [[χέραδος]] wird durch den Gen. χαράδεος (mit Vokalassim. oder nach [[χαράδρα]]) bezeugt. Die feminine Form [[χεράς]], die schon im Altertum aus dem zweideutigen χεραδος ([[χέραδος]] Akk. n. oder χεράδος Gen. f. ?) herausgelesen wurde und bei H., ''EM'' u. a. neben [[χέραδος]] direkt vorliegt, lehnt sich an [[λιθάς]], [[δειράς]] u. a. an; zur weiteren Diskussion Leumann Hom. Wörter 161 f. Zu [[χέραδος]] tritt [[χαράδρα]] (Ablaut od. Vokalassim. ? Schwyzer 255 und 360) wie [[ἕδος]] : [[ἕδρα]], [[ἔχθος]] : [[ἔχθρα]] u. a.; zur Bildung vgl. noch [[πέτρα]], [[τάφρη]] usw. Die [[χαράδρα]] hat also ihren Namen nach dem für sie bezeichnenden Geröll; vgl. Risch ̨ 31 c und herakl. χαράδεος (eig. [[Geröll]]) = χαράδρας. Die ältere Anknüpfung an [[χαράσσω]] (Bq, WP. 1, 602, Pok. 441 u.a.) ist aufzugeben. — Ohne überzeugende Etymologie. Von Persson Stud. 73 mit [[χέρμα]] und [[κέγχρος]] zu einer Wurzel ''gher''- [[reiben]] gezogen; mit -''s''- ncch aind. ''ghárṣati'' [[reiben]] (Persson 84) und russ. ''goróch'' [[Erbse]] usw. (s. Lit. bei Vasmer s.v.). Dazu nach Froehde BB 21, 326 (mit Vaniček) lat. ''furfur'' [[Balg]], [[Hülse des Getreides und der Hülsenfrüchte]], [[Kleie]]. WP. 1, 605f., Pok. 439f. Petruševski Živa Ant. 16, 310 zieht noch heran die maked. Stadt- bzw. Gebirgsnamen Γαλάδραι und Γάλαδρος. Kombinationen mit illyr., thrak. und iran. Flußnamen bei Rosenkranz Beitr. z. Namenforsch. 4, 286. — S. auch [[χόνδρος]].<br />'''Page''' 2,1087-1088