σπατάλη: Difference between revisions

|Definition=ἡ, <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[wantonness]], [[luxury]], <span class="bibl">LXX <span class="title">Si.</span>27.13</span>, <span class="title">AP</span>11.17 (Nicarch.); <b class="b3">χρυσομανὴς σ</b>. ib.<span class="bibl">5.301.2</span> (Agath.); of a dainty feast, Luc.<span class="title">Epigr.</span>50, <span class="title">AP</span>7.206 (Damoch.); of ornaments, <b class="b3">ταρσῶν χρυσοφόρος σ</b>., i.e. anklets, ib.<span class="bibl">5.26</span> (Rufin.), cf. <span class="bibl">270</span> (Maced.). </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[bracelet]], <span class="title">SIG</span>1184.1 (Cnidus, iii B.C.), cf. <span class="title">AP</span>6.74 (Agath.).</span>

{{ls

|lstext='''σπᾰτάλη''': ἡ, [[ἀκολασία]], [[ἀσωτία]], [[δαπάνη]] ὑπερβολική, Ἀνθ. Π. 11. 17, Ἐβδ. (Σειρὰχ ΚΖ΄, 13)· ἐπὶ συμποσίου πλήρους ἡδυσμάτων, Ἀνθ. Π. 7. 206., 11. 402· ἐπὶ κοσμημάτων, χρυσομανὴς σπ. [[αὐτόθι]] 5. 302· [[χρυσόδετος]] σπ., δηλ. [[ψέλλιον]], [[αὐτόθι]] 5. 27, πρβλ. 271. (Ἐντεῦθεν καὶ [[σπαταλάω]], [[σπατάλημα]], [[σπατάλιον]], κτλ.).

{{bailly

|btext=ης (ἡ) :<br /><b>1</b> délice ; mollesse, luxe ; mets délicat;<br /><b>2</b> ornement (bracelet, anneau, <i>etc.</i>).<br />'''Étymologie:''' [[σπάω]].

|mltxt=η, ΝΜΑ<br />υπερβολική [[δαπάνη]], [[χρησιμοποίηση]] ή [[ανάλωση]] [[χωρίς]] [[μέτρο]], [[χωρίς]] [[φειδώ]] (α. «η [[σπατάλη]] του δημόσιου χρήματος» β. «μαχλάδος χρυσομανῆ σπατάλην», <b>Ανθ. Παλ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> άσκοπη και απερίσκεπτη [[χρήση]] ή [[ανάλωση]] (α. «[[σπατάλη]] χρόνου» β. «[[σπατάλη]] δυνάμεων»)<br /><b>2.</b> <b>(νομ.)</b> άμετρη και αλόγιστη καταδαπάνηση οικονομικών πόρων, εξαιτίας της οποίας διακινδυνεύεται η [[διατροφή]] προσώπων νομικά εξαρτημένων από τον σπάταλο ή πιθανολογείται [[διασπάθιση]] μέλλουσας κληρονομιάς<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> άσωτη, ακόλαστη ζωή<br /><b>2.</b> (ειδικά) α) υπερπολυτελές [[γεύμα]] («ἢ χορτασθείην της [[παρά]] σοι σπατάλης», <b>Ανθ. Παλ.</b>)<br />β) υπερπολυτελές [[κόσμημα]] («ταρσών [[χρυσοφόρος]] [[σπατάλη]]», <b>Ανθ. Παλ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Όρος του καθημερινού λεξιλογίου της Αρχαίας, αβέβαιης ετυμολ., με [[επίθημα]] -<i>άλη</i> (<b>πρβλ.</b> <i>κραιπ</i>-<i>άλη</i>). Κατά μία [[άποψη]], η λ. προέρχεται από το ρ. [[σπάω]] με τη σημ. «ρουφώ, [[απομυζώ]]» (για το σπάνιο θ. <i>σπατ</i>- του [[σπάω]] <b>πρβλ.</b> [[σπατίζω]] «[[μυζώ]], [[βυζαίνω]]»)].

{{elru

|elrutext='''σπᾰτάλη:''' (τᾰ) ἡ<br /><b class="num">1)</b> [[роскошь]], [[пышность]] Anth.;<br /><b class="num">2)</b> [[роскошный пир]], [[изысканные яства]] Anth.;<br /><b class="num">3)</b> украшение, драгоценность: σ. ταρσῶν Anth. ножной браслет.

|elnltext=σπατάλη -ης, ἡ [~ σπάω?] weelde, luxe.

|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: <b class="b2">lavish, lascivious way of life, debauchery, luxury</b>, also of luxurious objects, [[adornment]], [[bracelet]], [[anklet]] (LXX, hell. inscr., AP etc.).<br />Derivatives: Dimin. Lat. [[spata-lium]] n. [[bracelet]] (Juba ap. Plin., inscr.). Denominative verb <b class="b3">σπαταλ-άω</b> (<b class="b3">κατα-</b>), aor. <b class="b3">-ῆσαι</b> [[to live lavishly]], [[lasciviously]] (Plb., LXX, NT a. o.) with <b class="b3">-ημα</b> n. (AP). Backformation (Schwyzer 483) [[σπαταλός]] (<b class="b3">-αλος</b>) [[lavish]], [[lascivious]] (AP a.o.).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin] (V)<br />Etymology: Popular word. If, as seems prob., originally an abstract, [[σπατάλη]] can as to its meaning be compared with [[κραιπάλη]], <b class="b3">δαιταλ-εύς</b>; further connection uncertain. Perhaps to [[σπάω]] [[draw in]], [[suck]], of wine etc.; e.g. <b class="b3">ἔσπασεν ἄμυ-στιν ἑλκύσας</b> (E. Kyk. 417); cf. also <b class="b3">σπάσει πίνειν</b> (Arist.). On the <b class="b3">-τ-</b> cf. [[σπατίζει]] ... [[ἕλκει]] H. -- To be rejeceted Neumann Heth. u. luw. Sprachgut 88 f.: [[σπαταλός]] (backformation; s. ab.) from Hitt. <b class="b2">*išpatalla-</b> <b class="b2">who gladly, and often, eats to the full</b> from <b class="b2">išpāi-</b> [[eat to be satiated]]. -- Furnée 154, 179 connects convincingly [[βάταλος]]; so the word is Pre-Greek.

|ftr='''σπατάλη''': {spătálē}<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[üppige]], [[wollüstige Lebensweise]], [[Schwelgerei]], [[Luxus]], auch von luxuriösen Gegenständen, [[Schmuck]], [[Armband]], [[Fußring]] (LXX, hell. Inschr., ''AP'' usw.).<br />'''Derivative''': Demin. lat. ''spata''-''lium'' n. [[Armband]] (Juba ap. Plin., Inschr.). Denominatives Verb [[σπαταλάω]] (κατα-), Aor. -ῆσαι [[üppig]], [[wollüstig leben]] (Plb., LXX, NT u. a.) mit -ημα n. (''AP''). Rückbildung (Schwyzer 483) [[σπαταλός]] (-αλος) [[üppig]], [[wollüstig]] (''AP'' u.a.).<br />'''Etymology''' : Volkstümliches Wort. Wenn, wie wahrscheinlich, ursprünglich Abstraktum, reiht sich [[σπατάλη]] begrifflich an [[κραιπάλη]], [[δαιταλεύς]]; weitere Anknüpfung unsicher. Möglicherweise zu [[σπάω]] [[einziehen]], [[saugen]], von Wein usw.; z.B. ἔσπασεν ἄμυστιν ἑλκύσας (E. ''Kyk''. 417); vgl. noch σπάσει πίνειν (Arist.). Zu -τ- vgl. σπατίζει· ... ἕλκει H. — Abzulehnen Neumann Heth. u. luw. Sprachgut 88 f.: [[σπαταλός]] (Rückbildung; s. ob.) aus heth. *''išpatalla''- [[der sich gern]], [[häufig satt ißt]] von ''išpāi''- [[sich satt essen]].<br />'''Page''' 2,759