κρήδεμνον: Difference between revisions

|Definition=Dor. κρᾱδ-, τό, (κράς, δέω) <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">woman's head-dress</b> or <b class="b2">veil</b>, a kind of <b class="b2">mantilla</b>, <b class="b3">κ. ὅ ῥά οἱ</b> (sc. <b class="b3">Ἀνδρομάχῃ</b>) δῶκε χρυσέη Ἀφροδίτη <span class="bibl">Il.22.470</span>; κρηδέμνῳ δ' ἐφύπερθε καλύψατο δῖα θεάων <span class="bibl">14.184</span>: pl., [Πηνελόπεια] ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κ. <span class="bibl">Od.1.334</span>; δμῳαί τε καὶ αὐτή,… ἀπὸ κ. βαλοῦσαι <span class="bibl">6.100</span>, cf. <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>1490</span> (lyr.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> metaph. in pl., <b class="b2">battlements</b> which <b class="b2">crown</b> a city's walls, Τροίης ἱερὰ κ. <span class="bibl">Il.16.100</span>, cf. <span class="bibl">Od.13.388</span>, <span class="bibl"><span class="title">h.Cer.</span>151</span>, B.<span class="title">Fr.</span>16.7; πέτρινα κ. <span class="bibl">E.<span class="title">Tr.</span>508</span>: sg., Θήβης κρήδεμνον <span class="bibl">Hes.<span class="title">Sc.</span>105</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">cover, lid</b> of a wine-jar, <span class="bibl">Od.3.392</span>.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1506.png Seite 1506]] τό, die <b class="b2">Kopfbinde</b>; bei Hom. ein weiblicher Kopfputz, der schleierartig an beiden Seiten herabhing, so daß man das ganze Gesicht damit ver hüllen konnte; κρηδέμνῳ δ' [[ἐφύπερθε]] καλύψατο δῖα θεάων Il. 14, 184; [[ἄντα]] παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα, von der Penelope, Od. 1, 334 u. öfter; auch die Dienerinnen der Nausikaa tragen sie, 6, 100. – Bei Eur. Phoen. 1490 ein Schmuck der Jungfrauen. – Ueberh. Bedeckung, <b class="b2">Deckel</b>, κρητῆρα κέρασσεν οἴνου, τὸν [[ὤϊξεν]] [[ταμίη]] καὶ ἀπὸ [[κρήδεμνον]] ἔλυσεν Od. 3, 390. – Uebertr. von Städten, <b class="b2">Zinnender Stadtmauern</b>, ὄφρ' οἶοι Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα λύοιμεν ll. 16, 100, vgl. Od. 13, 388; H. h. Cer. 151 ὃς Θήβης [[κρήδεμνον]] ἔχει ῥύεταί τε πόληα, Theben's Mauerzinnen, d. i. Theben selbst, Hes. Sc. 105; folgde Dichter; [[πόλεων]] κρήδεμνα λύειν Bacchyl. bei Ath. II, 39 f; πέτρινα Eur. Troad. 508.

{{ls

|lstext='''κρήδεμνον''': Δωρ. κρᾱδ-, τό, (κρὰς ἢ [[κάρα]], δέω) [[κεφαλόδεσμος]], [[γυναικεῖον]] [[κάλυμμα]] τῆς κεφαλῆς, καλύπτον οὐ μόνον τὴν κεφαλὴν ἀλλὰ καὶ κατερχόμενον [[ἑκατέρωθεν]] [[μέχρι]] τῶν ὤμων, [[ὥστε]] ἠδύνατο κατὰ βούλησιν νὰ συγκαλύψῃ καὶ ὅλον τὸ [[πρόσωπον]]· ἐπὶ τῆς Ἀνδρομάχης, Ἰλ. Χ. 470· ἐπὶ τῆς Ἥρας, κρηδέμνῳ δ’ [[ἐφύπερθε]] καλύψατο δῖα θεάων Ξ. 184· ἐπὶ τῆς Πηνελόπης, ἐν τῷ πληθ., [[ἄντα]] παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα Ὀδ. Α. 334., ΙΙ. 416, κτλ. [[ὥστε]] ἐφόρουν αὐτὸ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ὑψηλῆς τάξεως γυναῖκες, ἀλλ. ἐν Ὀδ. Ζ. 100, καὶ αἱ δμωαὶ τῆς Ναυσικάας· ― ἐν Ὀδ. Ε. 346, ἡ θεὰ Ἰνὼ παρέχει τὸ ἑαυτῆς [[κρήδεμνον]] εἰς τὸν Ὀδυσσέα [[ὅπως]] τὸν σώσῃ ἀπὸ πνιγμοῦ. ΙΙ. μεταφ. ἐν τῷ πληθ., αἱ ἐπάλξεις αἱ ἐπιστέφουσαι τὰ τείχη πόλεώς τινος, Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα Ἰλ. Π. 100, Ὀδ. Ν. 388, πρβλ. Ὕμ. Ὁμ. εἰς Δήμ. 151· πολίων κράδεμνα λύει Βακχυλ. Ἀποσπ. 20 27, 6, Blass· πέτρινα κρ. Εὐρ. Τρῳ. 508· [[ὡσαύτως]] ἐν τῷ ἑνικῷ, Θήβης [[κρήδεμνον]] Ἡσιόδ. Ἀσπ. Ἡρ. 105. 2) ἀντὶ [[πῶμα]], τὸ ἐπικάλυμμα οἰνηροῦ ἀγγείου, Ὀδ. Γ. 392.

{{bailly

|btext=ου (τό) :<br /><b>I.</b> ornement de tête, <i>particul.</i> bandelette <i>ou</i> sorte de mantille;<br /><b>II.</b> <i>p. anal.</i> <b>1</b> couvercle de vase;<br /><b>2</b> créneau de muraille.<br />'''Étymologie:''' [[κράς]], [[δέω]].

|mltxt=[[κρήδεμνον]], δωρ. τ. [[κράδεμνον]], τὸ (Α)<br /><b>1.</b> [[κεφαλόδεσμος]], γυναικείο [[κάλυμμα]] του κεφαλιού που κατέβαινε [[μέχρι]] τους ώμους<br /><b>2.</b> [[πώμα]] δοχείου με οίνο<br /><b>3.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>τα κρήδεμνα</i><br />οι επάλξεις τών τειχών πόλεως.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>κρή</i>-<i>δεμνον</i><br />το α' συνθετικό της λ. ανάγεται στη λ. [[κάρα]] και το β' στο ρ. <i>δέω</i> «[[δένω]]» (<b>[[πρβλ]].</b> [[δέμνιον]])<br />η [[μορφή]] <i>κρη</i>- εμφανίζει δυσκολίες ως [[προς]] την [[ερμηνεία]] της: προήλθε [[είτε]] από <i>κρηνο</i>- (παρεκτεταμένη [[μορφή]] της συνεσταλμένης βαθμίδας του τ. [[κάρα]], <b>βλ.</b> και [[κρανίο]]) με συλλαβική [[ανομοίωση]] (<i>κρη</i>-<i>νό</i>-<i>δεμ</i>-<i>νον</i> > [[κρήδεμνον]]) [[είτε]] από θ. <i>κρησ</i>- με σίγηση του -<i>σ</i>- προ του ακολουθούντος -<i>δ</i>-, η οποία όμως, κατ' άλλους, δεν φαίνεται πολύ πιθανή].

{{elru

|elrutext='''κρήδεμνον:''' τό<br /><b class="num">1)</b> головная повязка (с покрывалом для лица) (κρηδέμνῳ καλύψασθαι Hom.; κρηδέμνῳ ὑποζῶσαι τὸ στερνον Plut.);<br /><b class="num">2)</b> преимущ. pl. зубцы городских стен (Τροίης χρήδεμνα Hom.; Θήβης κ. Hes.);<br /><b class="num">3)</b> крышка (sc. τοῦ κρητῆρος Hom.).

|elnltext=κρήδεμνον -ου, τό [κάρα, δέω] Dor. plur. κράδεμνα sluier, hoofddoek:. κράδεμνα δικοῦσα κόμας ἀπ ’ ἐμᾶς de sluier van mijn haar werpend Eur. Phoen. 1490. ommuring, meestal plur.: Τροίης λιπαρὰ κρήδεμνα de schitterende ommuring van Troje Od. 13.388. stop:. ἀπὸ κρήδεμνον ἔλυσε zij had de stop (van het vat) afgehaald Od. 3.392.

|etymtx=Grammatical information: n.<br />Meaning: <b class="b2">womans headdress, veil</b>, metaph. <b class="b2">battlements, cover, lid (of a jar)</b> (Il.; cf. Leumann Hom. Wörter 296 w. n. 60, Haakh Gymnasium 66, 374ff.).<br />Dialectal forms: Dor. <b class="b3">κρά-</b>, n., often plur.<br />Origin: IE [Indo-European] [574] <b class="b2">*ḱerh₂-</b> [[head]], [[horn]]<br />Etymology: Compound from <b class="b3">κάρα</b> [[head]] and <b class="b3">δέω</b> [[bind]], but in detail unclear. The 1. member can (with Ehrlich Sprachgesch. 6 ff.; against it Kretschmer Glotta 4, 336) stand through dissimilation for <b class="b3">κρηνο-</b>, i.e. thematic enlargement of the zero grade of <b class="b3">κάρα</b> (s. <b class="b3">κρανίον</b>), but also have arisen from <b class="b3">κρησ-</b> with loss of the <b class="b3">σ</b> before <b class="b3">δ</b> (rejected by DELG); the formation of <b class="b3">κράσπεδον</b> (s. v.) might support the latter. An original <b class="b3">σ-</b>less <b class="b3">κρη-</b> cannot be deduced from it (cf. on <b class="b3">κάρα</b>). The 2. member <b class="b3">-δεμνον</b>, <b class="b3">-α</b> contains a derivation of <b class="b3">δέω</b> [[bind]]; cf. <b class="b3">βέλεμνα</b> s. <b class="b3">βάλλω</b> and <b class="b3">δέμνια</b>. Slightly diff. Bechtel Lex. s. v.

|mdlsjtxt=[[κάρα]], δέω]<br /><b class="num">I.</b> a [[veil]] or mantilla with lappets, [[passing]] [[over]] the [[head]] and [[hanging]] [[down]] on [[each]] [[side]], Hom.<br /><b class="num">II.</b> metaph. in pl. the [[battlements]] [[which]] [[crown]] a [[city]]'s walls, Hom., Eur.<br /><b class="num">2.</b> the [[cover]] of a [[wine]]-jar, Od.