ἰθαγενής: Difference between revisions

|Definition=[ῐ], ές, or ἰθαιγ-, Od.14.203 ([[varia lectio|v.l.]]), [[Herodotus|Hdt.]]2.17 ([[varia lectio|v.l.]]), A. ''Pers.''306([[varia lectio|v.l.]]), Alex.Aet. (v. infr.):—<br><span class="bld">A</span> [[born in lawful wedlock]], <b class="b3">ἀλλά με</b> <b class="b3">ἶσον ἰθαγενέεσσιν</b> (so most codd. and A.D.''Adv.''187.24: [[varia lectio|v.l.]] [[ἰθαιγενής]]) <b class="b3"> ἐτίμα</b> honoured me like [[his true-born sons]], of a [[νόθος]], Od. [[l.c.]], cf. A.R.''Fr.''12.2 (ἰθαγ- cod.), Alex.Aet.3.2 (ἰθαιγ- cod.).<br><span class="bld">2</span> of a nation, [[from the ancient stock]], [[aboriginal]],opp. [[ἔπηλυς]], ἰ. Αἰγύπτιοι [[Herodotus|Hdt.]]6.53, cf. [[Aeschylus|A.]]''[[The Persians|Pers.]]''306; οὐχ ὑπ' ἰθαγενῶν ἤρχοντο Str.7.7.8, cf. Agath.2.15,25.<br><span class="bld">3</span> <b class="b3">ἰ. κύημα</b>, opp. [[an abortion]], Hp.''Mul.''1.71; of some mouths of the Nile, [[natural]], [[original]], opp. [[ὀρυκτά]], [[Herodotus|Hdt.]]2.17; <b class="b3">ἰ. νότος, ζέφυρος</b>, [[genuine]], [[Aristotle|Arist.]]''[[Meteorologica|Mete.]]''364a16,18. (Glossed [[αὐτόχθων]] by [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]], [[αὐθιγενής]] by Erot.; [[originalis]], [[indigena]], by ''Glossaria''; perhaps <b class="b3">ἰθᾰ-γενής [ᾱ</b> metri gr.], cf. Skt. ihá, Avest. ιδα (fr. *idhá) 'here'; cf. pr. n. Ἰθαγένης Plu.''Per.''26, Ps.-[[Herodotus|Hdt.]]''Vit.Hom.''1, but Ἰθαιγένης ''IG'' 12(9).192 (iv B.C.).)

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1245.png Seite 1245]] ές, p. ἰθαιγενής, ές, – 1) gerad-, ebeubürtig, d. i. in rechtmäßiger Ehe erzeugt, Od. 14, 201 ἐμὲ δ' ὠνητὴ τέκε [[μήτηρ]] [[παλλακίς]]· [[ἀλλά]] με [[ἶσον]] ἰθαιγενέεσσιν ἐτίμα, dem vorangehenden [[γνήσιος]] entsprechend; [[γνήσιος]] ἐξ ἰθαιγενέων πατέρων Alex. Aetol. 5, 2; – [[νότος]], ζέφυρος, Arist. Meteorl. 2, 6, die gerade aus Süd, West wehen. – 21 = [[αὐτόχθων]], Aesch. Pers. 298 Her. 6, 53 u. Sp.; auch = von selbst entstanden, von Natur, οὐκ ἰθαγενέα στόματα τοῦ Νείλου, ἀλλ' ὀρυκτά Her. 2, 17; einheimisch, Strab. VII, 326. Über die Schreibung vgl. Lob. zu Phryn. p. 648.

|elrutext='''ἰθᾱγενής:''' эп. [[ἰθαιγενής]] 2 (ῐ) [[ἰθύς]]<br /><b class="num">1</b> [[происходящий по прямой линии]], [[рожденный в законном браке]], [[законный]]: τινὰ [[ἶσον]] ἰθαι γενέεσσιν τιμᾶν Hom. почитать кого-л. наравне с законными (сыновьями);<br /><b class="num">2</b> [[подлинный]], [[чистокровный]], [[коренной]] (Ἀιγύπτιοι Her.);<br /><b class="num">3</b> [[естественный]], [[природный]] (ἰθαγενεῖς καὶ σύμφυτοι τέχναι Plut.): τὸ [[Βολβίτινον]] [[στόμα]] καὶ τὸ [[Βουκολικὸν]] οὐκ ἰθαγενέα στόματά ἐστι, ἀλλ᾽ ὀρυκτά Her. Больбитское и Буколическое устья (Нила) - не естественные, а (искусственно) прорытые;<br /><b class="num">4</b> [[действительный]], [[настоящий]] (ἀριστεὺς Βακτρίων ἰ. Aesch.; [[νότος]], [[ζέφυρος]] Arst.).

|lstext='''ἰθᾱγενής''': ὲς (ῑθ), Ἐπικ. ἰθαιγ-, Λοβέκ. εἰς Φρύν. 648· ([[ἰθύς]], [[γένος]]): - γεγεννημένος ἐκ νομίμου γάμου, [[νόμιμος]], [[ἀλλά]] με ἶσον ἰθαιγενέεσσιν ἐτίμα [[ἔνθα]] τό ι [[εἶναι]] βραχὺ [[χάριν]] τοῦ μέτρου, μὲ ἐτίμα ὡς τούς γνησίους υἱούς του, λεγόμενον παρὰ νόθου, Ὀδ. Ξ. 203, πρβλ. Ἀλέξ. Αἰτωλ. παρὰ Παρθεν. 21. 2., 14. 3· [[οὕτως]], ἐπί ἔθνους, ἐκ τοῦ ἀρχαίου γένους, [[γνήσιος]], ὡς τὸ [[αὐτόχθων]], ἀντίθετον τῷ [[ἔπηλυς]], ἰθ. Αἰγύπτιοι Ἡρόδ. 6. 53, πρβλ. Αἰσχύλ. Πέρσ. 306· [[οὕτως]], ἰθ. [[κύημα]], κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸ [[ἔκτρωμα]], Ἱππ. 618, 654. 11· ἐπί τινων ἐκ τῶν στομάτων τοῦ Νείλου, [[φυσικός]], ἀφ’ [[ἑαυτοῦ]] ὑπάρχων, ἀντίθετον τῷ [[ὀρυκτός]], οὐκ ἰθαγενέα στόματα Νείλου, ἀλλ’ ὀρυκτὰ Ἡρόδ. 2. 17· ἰθ. [[νότος]], ζέφυρος, [[γνήσιος]], Ἀριστ. Μετεωρ. 2. 6, 12· ἰθ. [[χρυσίον]] Κλήμ. Ἀλ. 342.

|mltxt=-ές (ΑΜ [[ἰθαγενής]], -ές Α και επικ. τ. ἰθαιγενής)<br />αυτός που κατάγεται από τη [[χώρα]] στην οποία κατοικεί, [[αυτόχθονος]], [[ντόπιος]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> αυτός που γεννήθηκε από νόμιμο γάμο, [[νόμιμος]]<br /><b>2.</b> [[γνήσιος]] («ἰθαγενὲς [[χρυσίον]]» — [[γνήσιος]] [[χρυσός]])<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «ἰθαγενὲς [[κύημα]]» — κανονικό, φυσιολογικό [[νεογνό]], όχι [[έκτρωμα]]<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> «οὐκ ἰθαγενέα στόματα Νείλου ἀλλ' ὀρυκτά» — όχι [[φυσικά]] στόμια του ποταμού, [[αλλά]] σκαμμένα, <b>Ηρόδ.</b><br /><b>5.</b> (για ανέμους) αυτός που πνέει ακριβώς από κάποιο από τα [[τέσσερα]] [[σημεία]] του ορίζοντα («ἰθαγενὴς [[νότος]], [[ζέφυρος]]»).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>ιθα</i>- <span style="color: red;">+</span> -<i>γενής</i> (<span style="color: red;"><</span> [[γένος]])<br />το α' συνθετικό προέρχεται από το αντωνυμικό θ. <i>ι</i>- και από το [[επίθημα]] -<i>θα</i>, αντιστοιχεί δε ακριβώς [[προς]] το αρχ. ινδ. <i>iha</i> και το αβεστ. <i>ida</i> «εδώ» ([[πρβλ]]. -<i>θα</i>). Μαρτυρούνται δύο ορθογραφίες του τ.: <i>ἰθαιγενής</i> και [[ἰθαγενής]], από τις οποίες την πρώτη διασώζει η χειρόγραφη [[παράδοση]], ενώ τη δεύτερη υποστηρίζουν οι αρχ. γραμματικοί. Το -<i>αι</i>- του τ. <i>ἰθαιγενής</i> μπορεί να οφείλεται [[είτε]] σε [[μετρική]] [[έκταση]] (το <i>ᾱ</i> δηλώθηκε για μετρικούς λόγους με <i>αι</i>), [[είτε]] σε [[αναλογία]] [[προς]] επιρρήματα σε -<i>αι</i> ([[πρβλ]]. [[χαμαί]]). Ενδέχεται όμως ο τ. <i>ἰθαιγενής</i> να προέρχεται από <i>ἰθαι</i>- και να συνδέεται με τη λ. [[ἰθαρός]] «[[καθάριος]], [[χαρούμενος]]» ([[πρβλ]]. [[μιαρός]] - [[μιαιφόνος]]). Στη Νέα Ελληνική για τη σημ. «[[ιθαγενής]]» χρησιμοποιούνται λ. όπως <i>αυτόχθων</i>, [[ντόπιος]], ενώ η λ. [[ιθαγενής]] χρησιμοποιείται [[κυρίως]] για να δηλώσει τους αυτόχθονες τών τόπων εκείνων τους οποίους ανακάλυψαν οι Ευρωπαίοι από τον 15ο αιώνα και [[μετά]]. Με αυτή τη [[χρήση]] η λ. [[είναι]] [[απόδοση]] του γαλλ. <i>indigene</i> «αυτόχθων» (<span style="color: red;"><</span> λατ. <i>indigena</i>), που χρησιμοποιούνταν σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] το <i>Ευρωπαίος</i>].