ῥόμβος: Difference between revisions

|Definition=or [[ῥύμβος]], ὁ, ([[ῥέμβω]]) <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[bull]]-[[roarer]], instrument whirled round on the end of a string, used in the mysteries, ῥόμβου θ' εἱλισσομένα [[κύκλιος]] ἔνοσις αἰθερία <span class="bibl">E.<span class="title">Hel.</span>1362</span>, cf. <span class="bibl">Archyt.1</span>, <span class="bibl">Theoc.2.30</span>; as a [[boy]]'s [[toy]], <span class="title">AP</span>6.309 (Leon.), <span class="bibl">Orph.<span class="title">Fr.</span>31.29</span>, <span class="bibl"><span class="title">Fr.</span>34</span>, <span class="bibl">M.Ant.5.36</span>; defined as <b class="b3">ξυλήφιον, οὗ ἐξῆπται τὸ σπαρτίον, καὶ ἐν ταῖς τελεταῖς ἐδονεῖτο, ἵνα ῥοιζῇ</b>, Sch.<span class="bibl">Clem.Al.<span class="title">Protr.</span>2.17.2</span>, cf. Hsch. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[magic]] [[wheel]], spun alternately in each direction by the torsion of two cords passed through two holes in it, used as a [[love]]-[[charm]], <span class="bibl">Luc.<span class="title">DMeretr.</span> 4.5</span>; called [[ἴυγξ]] in <span class="bibl">Theoc.2.17</span>, <span class="title">AP</span>5.204; Lat. [[rhombus]], Prop.2.28.35, Ov.<span class="title">Am.</span>1.8.7. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> <b class="b3">τροχίσκος ὃν στρέφουσιν ἱμᾶσι τύπτοντες, καὶ οὕτως κτύπον ἀποτελοῦσι</b> Sch.<span class="bibl">A.R.1.1134</span>; <b class="b3">ὦ ῥύμβε μαστίξας ἐμέ</b> (dub. sens.) <span class="bibl">Eup.72</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[tambourine]] or [[kettle-drum]], used in the [[worship]] of [[Rhea]] and of [[Dionysus]], <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>303</span>, <span class="bibl">Diog.Ath.1.3</span>, <span class="bibl">A.R. 1.1139</span>, <span class="title">AP</span>6.165 (Phal.); [[ῥύμβος]] [[ξύλινος]] [[ἐπίχρυσος]] <span class="title">IG</span>22.1456.49, cf. 1517.207. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> [[membrum virile]], PLond.1821.164. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[whirling motion]], as of a [[bull]]-[[roarer]], <b class="b3">ἀκόντων ἱέντα ῥόμβον</b> [[shoot]]ing forth [[whirling]] [[dart]]s, <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>13.94</span>; <b class="b3">αἰετοῦ ῥόμβος</b> the [[eagle]]'s [[swoop]], <span class="bibl">Id.<span class="title">I.</span>4(3).47(65)</span>; ῥόμβος τυπάνων <span class="bibl">Id.<span class="title">Dith.Oxy.</span>1604</span> <span class="bibl"><span class="title">Fr.</span>1 ii 9</span>; ἐν αἰθερίῳ ῥύμβῳ <span class="bibl">Critias 19.2D.</span>; <b class="b3">ῥόμβου ἀπειρεσίου δινεύμασιν οἶμον ἐλαύνων</b>, of the Sun, <span class="bibl">Orph.<span class="title">H.</span> 8.7</span>: metaph., Νέμεσις καὶ ῥόμβος ἀλάστωρ <span class="title">IG</span>14.1389ii34 (perhaps an Adj., = [[ῥεμβός]]).—The Gramm. hold [[ῥύμβος]] to be Att., [[ῥόμβος]] Hellenic, Sch.<span class="bibl">Theoc.2.30</span>, <span class="bibl">Ath.7.330b</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">B</span> [[rhombus]], [[lozenge]], i.e. a four-sided figure with all the sides, but only the opposite angles, equal, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Mech.</span>854b16</span>, <span class="bibl">Euc.1</span> <span class="title">Def.</span> 22. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> <b class="b3">ῥόμβος στερεός</b>, a figure composed of two cones on opposite sides of the same base, <span class="bibl">Archim.<span class="title">Sph.Cyl.</span>1.26</span>, al. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> a species of [[fish]], of which [[turbot]] and [[brill]] are varieties, so called from its rhomblike [[shape]], <span class="bibl">Nausicr.2.13</span>; <b class="b3">Ῥωμαῖοι καλοῦσι τὴν ψῆτταν ῥόμβον</b> = the [[Romans]] [[refer]] to the [[flounder]] as a [[rhombus]] <span class="bibl">Ath.7.330b</span>, cf. [[ψῆττα]]. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[surgical]] [[bandage]], so called from its shape, <span class="bibl">Hp. <span class="title">Off.</span>7</span>, Heliod. ap. <span class="bibl">Orib.48.20.14</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> [[pattern]] of the same [[shape]], in weaving [[cloth]], <span class="bibl">Democr.Eph.1</span>; <b class="b3">διαπλοκὴ ῥόμβων</b> Aristeas <span class="bibl">74</span>.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0848.png Seite 848]] ὁ, att. [[ῥύμβος]], 1) jeder kreisförmige Körper; dah. – a) der Kreisel, ein Spielzeug der Knaben, [[τροχίσκος]], ὃν στρέφουσιν ἱμᾶσι τύπτοντες, καὶ οὕτω κτύπον ἀποτελοῦσιν, Schol. Ap. Rh. 1, 1139. – b) der Zauberkreisel, das Rad, das Zauberer u. Zaubrerinnen bei magischen Gebräuchen, Weihungen, Beschwörungen umzudrehen pflegten; Theocr. 2, 30; Luc. D. Mer. 4, 5. – Aber ῥόμβῳ καὶ τυπάνῳ Ῥείην Φρύγες ἱλάσκονται Ap. Rh. 1, 1139, E. M., ist = [[ῥόπτρον]], Pauke. – c) eine mathematische Figur, die zwei mit der Grundfläche aufeinandergesetzte Kegel bildet, ein Rhombus, M, them.; vgl. Schol. Theocr. 2, 18; u. so auch Ath. XII, 525 zu nehmen: κρόκινα ῥόμβοις ὑφαντά, wo Schweigh. zu vgl. – Daher d) ein Fischgeschlecht, die Rochen, Butten, Schollen, wegen ihrer Aehnlichkeit mit der Gestalt eines Rhombus, Ath. VII, 330. – 2) schnelle, kreisförmige Bewegung, Umschwung; αἰετοῦ ῥόμβον ἴσχει Pind. I. 3, 65; das Herumbewegen im Kreise, das Schleudern, ἀκόντων Ol. 13, 94; ῥόμβῳ ἑλισσομένα [[κύκλιος]] [[ἔνοσις]] Eur. Hel. 1378; sp. D.

|btext=ου (ὁ) :<br />tout objet de forme circulaire <i>ou</i> tournant :<br /><b>1</b> rouet de magicien;<br /><b>2</b> turbot, <i>poisson</i>.<br />'''Étymologie:''' [[ῥέμβω]].<br /><i><b>Par.</b></i> [[ἴυγξ]].

|elrutext='''ῥόμβος:''' атт. [[ῥύμβος]] ὁ<br /><b class="num">1)</b> [[кубарь]] Eur., Anth.;<br /><b class="num">2)</b> [[магический круг]] Theocr., Luc.;<br /><b class="num">3)</b> [[бубен]], [[тамбурин]] Arph.;<br /><b class="num">4)</b> [[вращательное движение]], [[кружение]] (ἀκόντων Pind.);<br /><b class="num">5)</b> мат. [[ромб]] Arst.

|sltr=[[ῥόμβος]] [[any]] circling [[movement]] ἐμὲ δ' εὐθὺν ἀκόντων ἱέντα ῥόμβον (τὴν δίνησιν καὶ τὴν βολὴν [[τῶν]] ἀκόντων Σ.) (O. 13.93) [[ἀλώπηξ]], αἰετοῦ ἅ τ' ἀναπιτναμένα ῥόμβον ἴσχει (τὴν [[τοῦ]] αἰετοῦ ὁρμήν Σ. [[swoop]] ) (I. 4.47) σεμνᾷ μὲν κατάρχει Ματέρι πὰρ μεγάλᾳ ῥόμβοι τυπάνων [[waving]] Δ. 2. 9.

|mltxt=[[ῥόμβος]], ΝΜΑ, και [[ῥύμβος]] Α<br /><b>1.</b> παραλληλόγραμμο μη ορθογώνιο που έχει τις [[τέσσερεις]] πλευρές του ίσες<br /><b>2.</b> <b>ζωολ.</b> [[ονομασία]] διαφόρων ψαριών<br /><b>3.</b> [[λόγια]] [[ονομασία]] της σβούρας<br /><b>4.</b> ρομβοειδές [[τμήμα]] ξύλου το οποίο προσαρμόζεται σε [[χειρολαβή]] από τη μία επιμήκη [[γωνία]] του ώστε, όταν περιστρέφεται με [[ταχύτητα]], να αναδίδει ήχο που μοιάζει με μυκηθμό και το οποίο χρησιμοποιήθηκε από την [[αρχαιότητα]] ώς [[σήμερα]] σε διάφορες λατρευτικές τελετές<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> καθεμιά από τις τριανταδύο διαιρέσεις του ανεμολογίου της πυξίδας<br /><b>2.</b> μικρό στρογγυλό [[τμήμα]] μηχανής ή εργαλείου<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «[[ρόμβος]] [[ιερός]]» και «[[ρόμβος]] [[οσφυϊκός]]» — δύο αβαθή ρομβοειδή εντυπώματα στο [[δέρμα]] της οσφυϊκής χώρας της Ράχης<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κάθε]] κυκλοτερές περιστρεφόμενο [[σώμα]]<br /><b>2.</b> [[τροχίσκος]] από [[ξύλο]], πολύτιμο [[μέταλλο]] ή [[άλλο]] υλικό, κρεμασμένος από [[κλωστή]], που με την [[περιστροφή]] του έκανε [[βόμβο]] και αποτελούσε [[τελετουργικό]] όργανο σε μυστήρια («ῥόμβων θ' εἱλισσομένα [[κύκλιος]] [[ἔνοσις]] αἰθερία», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>3.</b> [[μικρός]] [[τροχός]], περιστρεφόμενος με τη [[βοήθεια]] λεπτού σχοινιού, τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι μάγοι σε μαγικές τελετές («χὡς δινεῖθ<br />ὅδε [[ῥόμβος]] ὁ [[χάλκεος]] ἐξ Ἀφροδίτας, ὥς [[τῆνος]] δινοῑτο ποθ' ἀμφοτέραισι θύραισιν», <b>Θεόκρ.</b>)<br /><b>4.</b> μικρό [[τύμπανο]] στη [[λατρεία]] της Ρέας και του Διονύσου («στρεπτὸν Βασσαρικοῦ ῥόμβον θιάσοιο», <b>Ανθ. Παλ.</b>)<br /><b>5.</b> το ανδρικό [[μόριο]], το [[πέος]]<br /><b>6.</b> σφοδρή περιστροφική [[κίνηση]], [[περιδίνηση]] («αἰετοῦ ῥόμβον», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>7.</b> η [[κίνηση]] τών πλανητών και του Ηλίου («ῥόμβον ἀπειρεσίου δινεύμασιν οἶμον ἐλαύνων», <b>Ορφ.</b> Ύμν.)<br /><b>8.</b> η [[φορά]], η [[εξέλιξη]] τών πραγμάτων<br /><b>9.</b> [[είδος]] χειρουργικού επιδέσμου<br /><b>10.</b> [[διακόσμηση]] ενυφασμένη σε [[σχήμα]] ρόμβου<br /><b>11.</b> <b>φρ.</b> «[[ῥόμβος]] [[στερεός]]» — το ρομβοειδές στερεό<br /><b>12.</b> <b>ως κύριο όν.</b> <i>Ῥόμβος</i><br />ο [[ποταμός]] Έβρος.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[ῥόμβος]] ανάγεται στην ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] <i>ῥομβ</i>- του <i>ῥέμβομαι</i> «περιφέρομαι» με σημ. «κυκλοτερές [[σώμα]] κρεμασμένο από [[κλωστή]] το οποίο περιστρεφόταν», απ' όπου η σημ. «σφοδρή, περιστροφική [[κίνηση]], [[περιφορά]], [[περιδίνηση]]». Η λ. [[ρόμβος]] χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει το [[είδος]] γεωμετρικού σχήματος με [[τέσσερεις]] παράλληλες γραμμές ίσες λόγω της ομοιότητας του σχήματος [[αυτού]] με το κυκλοτερές [[σώμα]] που περιστρεφόταν. Ο [[παράλληλος]] τ. του [[ῥόμβος]], [[ῥύμβος]], πιθ. [[αττικός]], εμφανίζει φωνηεντισμό -<i>υ</i>- που οφείλεται πιθ. σε ιδιαίτερη φωνητική [[αντιπροσώπευση]] συνεσταλμένης βαθμίδας (<b>πρβλ.</b> <i>ῥοφῶ</i>: <i>ῥυφῶ</i>) και όχι στη [[σύνδεση]] του τ. με τη λ. [[ῥυβός]] «[[κυρτός]], [[στρεβλός]]» (<b>βλ. λ.</b> <i>ῥυβόν</i>)].