παλάμη: Difference between revisions

|Definition=ἡ, Ep. gen. and dat. παλάμηφι, παλάμηφιν:—poet. Noun,<br><span class="bld">A</span> [[palm of the hand]]: hence, generally, [[hand]], esp. as used in grasping, παλάμῃ δ' ἔχε χάλκεον ἔγχος Od.1.104; ἔγχος ὅ οἱ παλάμηφιν ἀρήρει Il.3.338, cf. 1.238, etc.; παλάμᾳ δονέων Pi.''P.''1.44.<br><span class="bld">2</span> [[hand as used in deeds of violence]], <b class="b3">ἔπασχον ὑπ' Ἄρηος παλαμάων</b> by the [[hand]]s of [[Ares]], Il.3.128, cf. 5.558, A.''Supp.''865 (lyr.); Κυπρογενήας παλάμαισιν Alc.60: hence, a [[deed of force]], ῥέξαι παλάμαν S.''Ph.''1206 (lyr.).<br><span class="bld">3</span> [[hand as used in works of art]], etc., Il.15.411, Hes.''Th.''580, ''Sc.''219, 320; ἐργατίναις π. ''IG''12(2).129 (Mytil.).<br><span class="bld">II</span> metaph., [[cunning]], [[art]], [[device]], either in good or bad sense, <b class="b3">παλάμη βιότου</b> a [[device]] for one's [[livelihood]], Thgn.624, cf. [[Herodotus|Hdt.]]8.19; especially of the gods, <b class="b3">θεοῦ σὺν παλάμᾳ, θεῶν παλάμαι, παλάμαις Διός</b>, by their [[art]]s, Pi.''O.''10(11).21, ''P.''1.48, ''N.'' 10.65; ὦ παλάμαι θεῶν S.''Ph.''177 (lyr.); <b class="b3">πυκνότατος παλάμαις</b>, of Sisyphus, Pi.''O.''13.52, cf. [[Aeschylus|A.]]''[[Prometheus Vinctus|Pr.]]''167 (lyr.), etc.; παντοίας πλέκειν παλάμας Ar.''V.''645.<br><span class="bld">III</span> [[piece of handiwork]], [[work of art]], [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]] (pl.); <b class="b3">πυριγενὴς παλάμη</b>, i.e. a [[sword]], [[Euripides|E.]]''[[Orestes|Or.]]''820 (lyr.). (Cf. Lat. [[palma]], OE. folm 'hand'.)

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0446.png Seite 446]] ἡ, eigtl. palma, die flache Hand, die [[Hand]], insofern man mit ihr Etwas faßt oder sonst verrichtet; παλάμῃ δ' ἔχε χάλκεον [[ἔγχος]], Od. 1, 104; [[ἔγχος]], ὅ οἱ παλάμηφιν ἀρήρει, Il. 3, 338; im plur., ἐν παλάμῃς φορέουσι, Il. 1, 238; τέκτονος ἐν παλάμῃσι δαήμονος, 15, 411; als Symbol der Kunstfertigkeit, künstlerische Hände, Hes. Th. 580. 866 Sc. 219. 320. Aber auch als Symbol der Starke, die Faust, Il. 3, 128. 5, 558; vgl. ὦ παλάμαι θνητῶν, Soph. Phil. 177; παλάμᾳ δονέων Pind. P. 1, 44, öfter; ὀλόμεναι παλάμαις, Aesch. Suppl. 845; auch das mit der Hand Verrichtete, die Tat, ὡς [[τίνα]] δὴ ῥέξῃς παλάμαν [[ποτέ]]; Soph. Phil. 1191; vgl. βέβακεν Ἁτρείδης ἀλόχου παλάμαις, Eur. Andr. 1027, wo man an die Hände und die Ränke denken kann; besonders von Kunstwerken des bildenden Künstlers. – Übertr. Handgriff, Kunstgriff, geschicktes Mittel wozu, βιότου, zum Lebenserwerb, Theogn. 624, vgl. 1022; Ζηνὸς παλάμαι, Pind. P. 2, 40; πυκνότατον παλάμαις, vom Si syphus, Ol. 13, 50: vgl. Aesch. Prom, 165: δεῖ δέ σε παντοίας πλέκειν εἰς ἀπόφευξιν παλάμας, Ar. Vesp. 644; auch in Prosa, ἔλεγε ἔχειν τινὰ παλάμην, τῇ ἐλπίζοι ἀποστήσειν τοὺς ἀρίστους, Her. 8, 19; vgl. Scol. bei Ath. XV, 695 a, εἴ τις δύναιτο καὶ παλάμην ἔχοι. – Bei den Attikern scheint es aber erst sehr spät in Prosa vorzukommen.

|mltxt=<b>(I)</b><br />και [[απαλάμη]], η (ΑΜ [[παλάμη]])<br /><b>1.</b> η εσωτερική [[επιφάνεια]] του χεριού [[ανάμεσα]] στον καρπό και στα δάχτυλα, η [[χούφτα]] ή [[φούχτα]]<br /><b>2.</b> το [[χέρι]] («[[παλάμη]] δ' ἔχε χάλκεον [[ἔγχος]]», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[μονάδα]] μήκους ίση με το 1/10 του μέτρου, [[μονάδα]] επιφάνειας ίση με το 1/100 του τετραγωνικού μέτρου και [[μονάδα]] όγκου ίση με το 1/1000 του κυβικού μέτρου<br /><b>2.</b> <b>ναυτ.</b> [[εργαλείο]] που χρησιμεύει ως [[δακτυλήθρα]] για το [[ράψιμο]] τών πανιών του πλοίου, [[βαρδαμάνα]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[μονάδα]] μήκους ισοδύναμη με 10, 16 εκατοστόμετρα<br /><b>2.</b> βίαιη [[πράξη]]<br /><b>3.</b> [[έργο]] τέχνης<br /><b>4.</b> (<b>κατ' επέκτ.</b>) η [[τέχνη]]<br /><b>5.</b> <b>μτφ.</b> (με θετ. και αρνητική σημ.) [[επινόημα]], [[τέχνασμα]]<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> «πυριγενὴς [[παλάμη]]» — το [[ξίφος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[παλάμη]] [[πρέπει]] να ανάγεται στη συνεσταλμένη [[βαθμίδα]] της ΙΕ ρίζας <i>pel</i>-<i>ә</i>₂- «[[πιάτο]], [[ευρύς]], [[απλώνω]]» (<b>πρβλ.</b> [[παλαστή]], [[πέλαγος]], [[πελανός]], πιθ. [[πλάσσω]], [[πλάξ]]) και εμφανίζει κατάλ. -<i>μη</i> ([[πρβλ]]. [[δραχμή]], [[πυγμή]]). Η λ. αντιστοιχεί με τα: λατ. <i>palma</i> «[[παλάμη]]», αρχ. άνω γερμ. <i>folma</i>, αρχ. αγγλ. <i>folm</i>, αγγλ. <i>palm</i>. Παρλλ. [[προς]] το θηλ. [[παλάμη]] [[πρέπει]] να υποτεθεί η ύπαρξη ενός ουδ. ουσ. με θ. σε <i>n</i> <i>πάλαμα</i> (<b>πρβλ.</b> [[γνώμη]]: [[γνῶμα]], [[μνήμη]]: [[μνῆμα]]), <i>στο</i> οποίο οδηγούν τα συνθ. του τ. <i>ἀ</i>-[[πάλαμνος]] και το επίθ. [[παλαμναῖος]] (<b>πρβλ.</b> [[ἀτέραμνος]] <span style="color: red;"><</span> <i>ἀ</i>- <span style="color: red;">+</span> <i>τεραμα</i>). Η λ. [[παλάμη]] δηλώνει την [[παλάμη]], το [[χέρι]] που δρα, που ενεργεί, και χρησιμοποιείται μετωνυμικώς για τις σημ. «[[δύναμη]], [[ικανότητα]]» και ιδιαίτερα αναφορικά [[προς]] τις ευεργετικές ή καταστρεπτικές ενέργειες τών θεών. Η λ., [[τέλος]], διακρίνεται από τη λ. [[χείρ]] «[[χέρι]]», η οποία, όμως, χρησιμοποιείται [[επίσης]] για να δηλώσει μτφ. τη [[δύναμη]]].<br /> <b>(II)</b><br />η<br /><b>ναυτ.</b> [[μίγμα]] από [[πίσσα]], [[λίπος]] και [[θειάφι]] με το οποίο επαλείφουν [[συνήθως]] τα ύφαλα τών ξύλινων πλοίων.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Πιθ. υποχωρητ. σχημ. από το ρ. [[παλαμάρω]] (ΙΙ)].

|ftr='''παλάμη''': {palámē}<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': ‘(flache) Hand, Handhabe, Mittel, Veranstaltung’ (ep. poet. seit Il.).<br />'''Composita''': Als Hinterglied u.a. in [[δυσπάλαμος]] [[übeltätig]], [[hilflos]] (A. in lyr.).<br />'''Derivative''': Davon [[πάλαμις]] (cod. -ίς)· [[τεχνίτης]] παρὰ τοῖς Σαλαμινίοις H. (vgl. [[γάστρις]] u.a., Bechtel Dial. 1,452), [[παλαμίς]] f. [[Maulwurf]] (Alex. Trall.). Denom. [[παλαμάομαι]], -ήσασθαι (παλαμήσας· τεχνάσας, ἐργάσας H.) [[hantieren]], [[verrichten]], [[planen]] (Alk., E., Ar., X. u.a.) mit -ημα n. [[Verrichtung]], [[Plan]] (Kom. Adesp., Ael.). — Daneben [[ἀπάλαμνος]] (auch [[ἀπάλαμος]]) "ohne Hand", [[ungeschickt]], [[hilflos]], [[unbesonnen]], [[rücksichtslos]] (ep. poet. seit Ε 597); [[παλαμναῖος]] ‘der mit eigener Hand etwas verübt’, euphemism = [[mörderisch]], [[Mörder]], [[Rächer]] (Trag. u.a.); beide von *πάλαμα n., s. zu [[ἀτέραμνος]] m. Lit.<br />'''Etymology''': Zu [[παλάμη]], woneben *πάλαμα wie [[γνώμη]]: [[γνῶμα]] (: [[γνώμων]]), [[μνήμη]]: [[μνῆμα]] (:[[μνήμων]]) u.a., stimmt bis auf die Silbenzahl lat. ''palma'' f. [[flache Hand]], wozu noch aus dem Westen germ., z.B. ahd. ''folma'', kelt. z.B. air. ''lām'' [[Hand]], die alle eine alte schwachstufige ''m''-Ableitung eines verschollenen Verbs [[ausbreiten]] repräsentieren; zum nicht ganz klaren Ab- laut s. Schwyzer 343 und 362, Ernout-Meillet s. ''palma''; das μη-Suffix noch in den sinnverwandten [[δραχμή]], [[πυγμή]] usw., s. Porzig Satzinhalte 289 u. 284. — Andere Ableitungen desselben Verbs sind [[παλαστή]], [[πέλαγος]]; s. noch [[πέλανος]], [[πλάσσω]] und [[πλανάω]], auch [[ἐπιπολῆς]]. Weitere Formen m. Lit. Wp. 2, 61 ff., Pok. 805ff., W.-Hofmann s. ''palma''.<br />'''Page''' 2,466

|mantxt=(=ἡ ἐσωτερική [[ἐπιφάνεια]] τοῦ χεριοῦ, τό χέρι, σχέδιο, [[ἐπινόημα]]). Ἀβέβαιη ἡ [[ἐτυμολογία]] της. Ἴσως ἀπό ἰαπετ. ρίζα πού σημαίνει χέρι, πρβλ. λατ. [[palma]], [[palmus]] καί τά ὁμόρρ. ἤ παράγ. [[παλαμναῖος]], [[παλαστή]], [[ἀπάλαμνος]], [[ἀπάλαμος]], [[δυσπάλαμος]]· ἐτυμολογικά συγγενεύουν μ' [[αὐτή]] καί τά [[παλάθη]], [[παλαμίς]], [[πέλανος]], [[πέλαγος]].<br><b>Παράγωγα:</b> [[παλαμάομαι]] (=[[κάμνω]], [[μηχανεύομαι]]), [[Παλαμήδης]], [[παλαμναῖος]] (=αὐτός πού σκότωσε κάποιον μέ τό ἴδιο του τό χέρι).