πληγή: Difference between revisions

|Definition=Dor. πλᾱγά, ἡ, (πλήσσω) <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[blow]], [[stroke]], πεπληγὼν πληγῇσιν <span class="bibl">Il.2.264</span>, etc.; πᾶν ἑρπετὸν πληγῇ νέμεται <span class="bibl">Heraclit.11</span>, cf. <span class="bibl">Pl.<span class="title">Criti.</span> 109b</span>, Erasistr. ap. Ps.-Dsc.<span class="title">Ther.</span>18; ἡ π. τοῦ τραύματος <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>877b</span>: freq. joined with Verbs of cogn. signf., πέπληγμαι καιρίαν πληγήν <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1343</span>; τύπτει τὰς ἴσας πληγὰς ἐμοί <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>636</span>; <b class="b3">τύπτεσθαι τῇ δημοσίᾳ μάστιγι ν πληγάς</b> Lexap.<span class="bibl">Aeschin.1.139</span>; πολλὰς πληγὰς μαστιγούσθω <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>914b</span> (but in such phrases [[πληγήν]] or [[πληγάς]] is freq. omitted, τρίτην ἐπενδίδωμι <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1386</span>; τυπτόμενος πολλάς <span class="bibl">Ar. <span class="title">Nu.</span>972</span>, cf. <span class="bibl">D.19.197</span>; ὀλίγας παῖσαι <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>5.8.12</span>; μαστιγωθεὶς ὁπόσας ἂν δόξῃ τοῖς δικασταῖς <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>854d</span>, cf. <span class="bibl">879e</span>, <span class="bibl"><span class="title">2 Ep.Cor.</span>11.24</span>): the person struck is said <b class="b3">πληγὰς λαβεῖν</b>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>673</span>; ὑπὸ τῶν ῥαβδούχων <span class="bibl">Th.5.50</span>, etc.; πληγῶν δεῖσθαι <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>493</span>; πληγὴν ἔχω <span class="bibl">Anaxandr.72</span>; ὑπὸ τὴν π. τοῦ ἀκοντίου ὑπελθεῖν <span class="bibl">Antipho3.4.4</span>; [[καιρίῃ]] (''[[sc.]]'' [[πληγῇ]]) τετύφθαι <span class="bibl">Hdt.3.64</span>; πληγὰς ὑπομένειν <span class="bibl">Aristopho 4.6</span>; εἰληφέναι καὶ δεδωκέναι πληγάς <span class="bibl">D.54.14</span>; <b class="b3">π. ἐμβαλεῖν, ἐντείνειν τινί</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>1.5.11</span>, <span class="bibl">2.4.11</span>, etc.; πατάξαι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Grg.</span>527d</span>; ἐντρίβειν τινί <span class="bibl">Luc.<span class="title">Ind.</span>25</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">Somn.</span>14</span>; προστρίβεσθαι <span class="bibl">Ar.<span class="title">Eq.</span>5</span>; τὰς ἐξ ἀνθρώπων πληγὰς μαστιγοῦν τινα <span class="bibl">Aeschin.1.59</span>; πληγὴν ἐπὶ πληγῇ φέρειν <span class="bibl">Plb.2.33.6</span>; π. παρὰ πληγήν <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>643</span>; <b class="b3">πληγαῖς ζημιοῦν, κολάζειν</b>, <span class="bibl">Th.8.74</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>762c</span>, etc.; δίκη ὕβρεως ἢ πληγῶν <span class="bibl"><span class="title">PHal.</span>1.115</span> (iii B.C.); <b class="b3">πληγῆς ἄρχειν</b> strike the first [[blow]], <span class="bibl">Antipho 4.2.2</span>; <b class="b3">τὰς π. στέγειν</b>, of the shell of a tortoise, <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>1295</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[stroke by lightning]], <span class="bibl">Hes.<span class="title">Th.</span>857</span> (pl.); <b class="b3">πλαγαὶ σιδάρου</b> [[strokes]] of axe or sword, <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>4.246</span>, <span class="bibl"><span class="title">O.</span>10(11).37</span>; κλυδωνίου… πληγαῖς <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>796</span>; <b class="b3">στέρνων πλαγαί</b> [[beating]] of breasts, <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span> 90</span> (anap.); <b class="b3">π. τῶν ὀδόντων</b> [[strokes]] from boars' tusks, <span class="bibl">X.<span class="title">Cyn.</span>10.5</span>; [[spearing]] of fish, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>824</span> (pl.); of pig-[[sticking]], οἱ κάπροι οἱ πρὸς τὴν π… ὠθούμενοι <span class="bibl">Id.<span class="title">Euthd.</span>294d</span>: in sg., [[fight with clubs]], <span class="bibl">Hdt.2.63</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[stroke]] or [[impression]] on the ears or eyes, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ti.</span>67b</span>, Plu. 2.490c, etc.; αἱ νοήσεις τύποι ἔσονται· εἰ δὲ τοῦτο, καὶ ἐπακτοὶ καὶ πληγαί <span class="bibl">Plot.5.5.1</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> [[impact]] of bodies, atoms, etc., <span class="bibl">Archyt.1</span>, <span class="bibl">Epicur.<span class="title">Fr.</span>308</span>, <span class="title">Placit.</span>1.4.2, <span class="bibl">Plot.3.6.19</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">5</span> [[beat]] of the pulse, Gal.9.464. </span><span class="sense"><span class="bld">6</span> metaph., [[blow]], [[stroke of calamity]], especially in war, ἐν μιᾷ π. κατέφθαρται… ὄλβος <span class="bibl">A.<span class="title">Pers.</span>251</span>, cf. <span class="title">Hell.Oxy.</span>16.2; <b class="b3">ἐν πληγαῖς ὄντες</b> ibid.; πληγὴν ὑπήνεγκεν ἡ πόλις <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1270a33</span>; πληγῇ περιπεπτωκέναι <span class="bibl">Plb.14.9.6</span>; πληγαὶ βιότου <span class="bibl">A.<span class="title">Eu.</span>933</span> (anap.); <b class="b3">π. Διός α</b> heaven-sent [[plague]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Ag.</span>367</span> (lyr.), <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>137</span> (anap.); <b class="b3">μὴ 'κ θεοῦ π. τις ἥκει</b> ib.<span class="bibl">279</span>; δμαθέντες πλαγαῖσι ποντίαισιν <span class="bibl">A.<span class="title">Pers.</span> 908</span> (lyr.); of the ten [[plagues]] of Egypt, <span class="bibl">J.<span class="title">BJ</span>5.9.4</span>.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0631.png Seite 631]] ἡ, Schlag, Hieb, Stoß, Wunde; πληγὴ ἐκ χειρός, <span class="ggns">Gegensatz</span> von [[ἀκόντισμα]], Plut. Timol. 4; Hom. πληγῆς ἀΐοντες, von den Pferden, dem Peitschenschlage folgend, Il. 11, 532; θεοῦ πληγῇ δαμασθείς 16, 816; [[καί]] σε πληγῇσιν [[ἱμάσσω]], 15, 17; πληγέων [[ἀδαήμων]] οὐδὲ βολάων, Od. 17, 283; von den Schlägen des Blitzstrahls, Hes. Th. 857; πλαγαὶ σιδάρου, Pind. P. 4, 246, beim Zimmern des Schiffes, vgl. Ol. 11, 38; καματωδέων πλαγᾶν [[ἄκος]], N. 3, 17; διανταίαν λέγεις πλαγάν, Aesch. Spt. 876; στονόεσσα [[πλαγά]], Pers. 1010, u. öfter von Schlägen des Unglücks, wie Soph. σὲ δ' [[ὅταν]] Διὸς πληγὴ ἐπιβῇ, Ai. 137, vgl. 272; Eur. oft; εἰ ἐτελεύτησεν ἐκ τῆς πληγῆς τοῦ τραύματος, Plat. Legg. IX, 877 b; οἱ κάπροι οἱ πρὸς τὴν πληγὴν [[ὁμόσε]] ὠθούμενοι, Euthyd. 294 d; πληγαῖς δοῦναι, Rep. IX, 574 c; πολλὰς πληγὰς μαστιγούσθω, Legg. XI, 914 b; Folgende; περιπεσὼν βιαίοις, πληγαῖς, Pol. 3, 116, 9; auch = Niederlage, τηλικαύτῃ πληγῇ περιπεπτωκότες, 14, 9, 6, vgl. 1, 15, 2; Plut. u. Sp.

|btext=ῆς (ἡ) :<br /><b>I.</b> [[coup]] :<br /><b>1</b> <i>au propre en gén.</i> coup de la main ; coup d'une arme (épée, lance, <i>etc.</i>);<br /><b>2</b> <i>p. anal.</i> [[αἱ]] πληγαί battements de la respiration ; impression qui frappe les sens (le toucher, la vue, <i>etc.</i>) ; <i>fig.</i> coup du sort, malheur, affliction, désastre ; <i>particul.</i> échec à la guerre, défaite, revers;<br /><b>II.</b> <i>p. ext.</i> échange de coups, combat à coups de bâton.<br />'''Étymologie:''' R. Πλαγ, frapper ; cf. [[πλήσσω]], <i>lat.</i> plaga.

|elnltext=πληγή -ῆς, ἡ, Dor. πλᾱγᾱ́ [~ πλήσσω] Dor. gen. plur. πλαγᾶν slag, stoot, klap:; Πάτροκλος δὲ θεοῦ πληγῇ καὶ δουρὶ δαμασθείς Patroclus, bedwongen door de klap van de god en de speer Il. 16.816; κλυδωνίου πληγαί het beuken van de zee Aeschl. Sept. 796; πέπληγμαι καιρίαν πληγήν ik heb een doodklap gekregen Aeschl. Ag. 1343; καιρίῃ ( ''[[sc.]]'' πληγῇ ) τετύφθαι dodelijk getroffen zijn Hdt. 3.64.3; στέρνων πλαγαί slagen op de borst Soph. El. 90; εἴμ’ ἄξιος πληγὰς λαβεῖν ik verdien het slaag te krijgen Aristoph. Eccl. 324; τυπτόμενος πολλάς ( ''[[sc.]]'' πληγάς ) met een flink pak slaag Aristoph. Nub. 972; πληγὰς ἐντείνειν klappen uitdelen Xen. An. 2.4.11; vechtpartij. Hdt. 2.63.4. wond, Hp., verwonding:. τὸ δὲ ἀγκίστροις καὶ τριόδουσι πληγῇ γιγνόμενον (het deel van de jacht) dat door verwonding door haken en drietanden gebeurt Plat. Sph. 220c. botsing (van atomen); Archyt. B 1.23; prikkel:. φωνὴν... τὴν δι’ ὤτων... πληγὴν διαδιδομένην dat geluid de prikkel (is) die door de oren wordt doorgegeven Plat. Tim. 67b. overdr. slag, ongeluk:. Διὸς πλαγάν slag door Zeus toegebracht Aeschl. Ag. 367; δέδοικα μὴ’ κ θεοῦ πληγή τις ἥκει ik vrees dat van godswege een ramp is gekomen Soph. Ai. 279.

|auten=([[πλήσσω]]): [[blow]], [[stroke]], [[from]] a [[stick]], a [[whip]], a [[thong]], Il. 15.17, Od. 4.244 ; [[Διός]], the [[lightning]]-[[stroke]], Il. 14.414.

|txtha=πληγῆς, ἡ ([[πλήσσω]]), from Homer down; the Sept. [[chiefly]] for מַכָּה, [[also]] for מַגֵּפָה;<br /><b class="num">1.</b> a [[blow]], [[stripe]]: plural, a [[wound]]: ἡ [[πληγή]] [[τοῦ]] θανάτου, [[deadly]] [[wound]] (R. V. [[death]]-[[stroke]]), τῆς μαχαίρας, [[wound]] made by a [[sword]] ([[sword]]-[[stroke]]), Buttmann, 82 (72); Winer's Grammar, § 64,4.)<br /><b class="num">2.</b> a [[public]] [[calamity]], [[heavy]] [[affliction]] (cf. English [[plague]]) ([[now]] tormenting [[now]] [[destroying]] the bodies of men, and sent by God as a [[punishment]]): omits), [[πληγή]] [[Διός]], [[Sophocles]] Aj. 137 (cf. 279); others.)

|mltxt=η, ΝΜΑ, και δωρ. τ. τιλαγά, Α<br /><b>1.</b> το [[αποτέλεσμα]] του [[πλήττω]] με οποιοδήποτε [[μέσο]] ή όργανο, [[ιδίως]] με όπλο, [[τραύμα]] (α. «[[πληγή]] από [[σφαίρα]]» β. «[[πληγή]] από αμβλύ όργανο» γ. «πληγαῑς ἀφορήτοις σου καταξανθέντος τοῦ σώματος ὅλου τε», Μηναί<br />δ. «πληγὰς ἐπιθέντες ἀφῆκαν ἡμιθανή», ΚΔ<br />ε. «[[καθάπερ]] ποιμένες κτήνη πληγῇ νέμοντες», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>2.</b> [[πλήγμα]] δυστυχίας, [[ατυχία]], [[συμφορά]]<br />(α. «η [[αρρώστια]] του παιδιού της [[είναι]] [[μεγάλη]] [[πληγή]]» β. «πληγὴν ὑπήνεγκεν ἡ [[πόλις]]», <b>Αριστοτ.</b><br />γ. «ἐν μιᾷ πληγῇ κατέφθαρται [[ὄλβος]]», <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «οι [[δέκα]] πληγές [και αἱ [[δέκα]] πληγαί] του Φαραώ ή της Αιγύπτου»<br />i) η [[σειρά]] από τα [[δέκα]] [[δεινά]] που, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, έστειλε ο Θεός στην Αίγυπτο για να εξαναγκάσει τον Φαραώ να απελευθερώσει τους Εβραίους<br />ii) αλλεπάλληλες συμφορές<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[λύση]] της συνέχειας του δέρματος που οφείλεται σε [[μόλυνση]] ή σε [[ασθένεια]], [[έλκος]]<br /><b>2.</b> νοσηρή, δυσάρεστη [[κατάσταση]] (α. «η [[πληγή]] της πορνείας» β. «η [[πληγή]] τών ναρκωτικών»)<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «[[αναξέω]] [ή [[ξύνω]]] πληγές» — [[υπενθυμίζω]] δυσάρεστα γεγονότα<br />β) «έχει ανοιχτή [[πληγή]]» — βρίσκεται σε δυσάρεστη [[κατάσταση]] ή έχει πρόσφατη, οδυνηρή [[εμπειρία]]<br />γ) «[[είναι]] [[κρυφή]] [[πληγή]]» — [[είναι]] [[δόλιος]] [[άνθρωπος]] που κρύβει την [[κακία]] του<br />4) <b>παροιμ.</b> «αν δεν ξεσαμαρώσεις τον γάιδαρο, δεν βλέπεις τις πληγές του» — λέγεται για όσους υπομένουν τα βάσανά τους αγόγγυστα, αδιαμαρτύρητα<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> το [[ερέθισμα]] σε [[αισθητήριο]] όργανο («φωνὴν θῶμεν τὴν δι' ὤτων ὑπ' ἀέρος ἐγκεφάλου τε καὶ αἵματος [[μέχρι]] ψυχῆς πληγὴν διαδιδομένην», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>2.</b> [[χτύπος]], [[παλμός]] του σφυγμού<br /><b>3.</b> [[πάλη]], [[σύγκρουση]] με ρόπαλα<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «πληγαῑς ζημιοῦν [ή κολάζειν]» — [[επιβολή]] τιμωρίας με χτυπήματα ραβδιού ή μαστιγίου<br />β) «πληγῆς [[ἄρχω]]» — [[δίνω]] το [[χτύπημα]] [[πρώτος]], [[αρχίζω]] τη [[διαμάχη]]<br />γ) «στέρνων πληγαί» — χτυπήματα θρήνου με τα χέρια στο [[στήθος]]<br />δ) «[[πατάσσω]] πληγήν» — [[αποκρούω]] το [[χτύπημα]]<br />ε) «πληγαὶ βιότου» — οι δυστυχίες της ζωής<br />ζ) «πληγὴ θεοῦ» ή «πληγὴ [[Διός]]» — [[συμφορά]] σταλμένη από τον Δία, από τον θεό.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. ανάγεται στην απαθή [[βαθμίδα]] <i>pl</i><i>ā</i>-<i>g</i>- της ρίζας του ρ. [[πλήσσω]] «[[χτυπώ]]» με ηχηρή ουρανική [[παρέκταση]] -<i>γ</i>- (<b>βλ.</b> και λ. [[πλήττω]])].