ἀλώπηξ: Difference between revisions

|Full diacritics=ᾰ̓λώπηξ

|Definition=[ᾰ], εκος (also<br><span class="bld">A</span> ἀλώπηκος Anan.5), ἡ; dat. pl., ἀλώπεξι [[LXX]] 3 Ki.21.10, Ep. [[ἀλωπήκεσσι]] Opp.C.1.433:—[[fox]], [[Canis vulpes]] (smaller [[Egyptian]] [[species]] Arist.HA606a24, [[Canis niloticus]]), Archil.86.2, 89.5, Semon.7.7, [[Herodotus|Hdt.]]2.67, etc.: of [[sly]] persons, ἀλώπεκος ἴχνεσι [[βαίνειν]] Sol.11.5; [[μῆτιν ἀλώπηξ]] = a [[very]] [[fox]] for [[craft]], Pi.I.4(3).65: [[proverb|prov.]], τὴν . . [[Ἀρχίλοχος|Ἀρχιλόχου]] ἀλώπεκα [[ἑλκτέον]] [[ἐξόπισθεν]] = we [[must]] [[trail]] [[Archilochus]]' [[foxskin]] [[behind]], i.e. [[deceive]] by [[false]] [[appearance]]s, Pl.R.365c; πολλῆς αὐτῆς τῆς ἀλώπεκος [[ἐπιχέω|ἐπιχέαντες]] Eun.Hist.p.249D.; [[ἡ ἀλώπηξ τὸν βοῦν ἐλαύνει]] = '[[sleight masters might]]', Diogenian.2.73; πεινῶσαν ἀλώπεκα [[ὕπνος]] ἐπέρχεται = [[sleep]] [[allow]]s one to [[go]] [[without]] [[food]], '[[qui dort dine]]', Id.7.91; [[ἡ κέρκος τῇ ἀλώπεκι μαρτυρεῖ]] = you can [[tell]] a [[fox]] by its [[tail]], '[[small]] [[trait]]s [[give]] the [[clue]] to the [[character]] of a [[person]]', Lat. [[cauda]] de [[vulpe]] testatur, '[[ex pede Herculem]]', Id.5.15; ἀλλ' οὐκ [[αὖθις]] ἀλώπηξ (''[[sc.]]'' πάγαις ἁλώσεται) = '[[a burnt child dreads the fire]]', Id.2.15.<br><span class="bld">II</span> a [[large]] [[bat]], [[Sciurus volans]] or [[Pteromys volans]], Arist.HA490a7.<br><span class="bld">III</span> = [[ἀλωπεκίας]] ''ΙΙ'', ib.566a31.<br><span class="bld">IV</span> in plural, [[ἀλώπεκες]] = [[muscles of the loins]], [[psoas muscles]], Clearch.92, Ruf.Onom.189.<br><span class="bld">V</span> = [[ἀλωπεκία]] ''1'', [[mange]], Herod.7.72, Call.Dian. 79: in plural, [[bald]] [[patch]]es, Hp.Aff.35.<br><span class="bld">VI</span> kind of [[dance]], dub. in S.Fr.419 (prob. in sense v), cf. [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]] [[s.v.]] [[ὄρχησις]].

|dgtxt=-εκος, ἡ<br /><b class="num">• Prosodia:</b> [ᾰ-]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [dat. plu. ép. ἀλωπήκεσσι Opp.<i>C</i>.1.433]<br /><b class="num">I</b> zool.<br /><b class="num">1</b> [[zorra]], [[zorro]], [[raposa]], [[Canis vulpes]] Archil.27.2, Anan.5.5, Hdt.2.67, Theoc.5.112, Plb.12.3.9, Luc.<i>Alex</i>.2, <i>Pisc</i>.46, Paus.9.19.1, [[LXX]] <i>Ps</i>.62.11, <i>Ca</i>.2.15, <i>Eu.Matt</i>.8.20, Artem.2.12 (p.124), I.<i>AI</i> 5.295<br /><b class="num">•</b>como ejemplo de animal astuto πόλλ' οἶδ' ἀ. ἀλλ' ἐχῖνος ἓν μέγα <i>Margites</i> 5 (= Archil.37), ἀ. κερδαλέη Archil.77.5, cf. Semon.8.7, ὑμέων δ' [[εἷς]] μὲν [[ἕκαστος]] ἀλώπεκος ἴχνεσι βαίνει cada uno de vosotros camina con pasos de zorra</i> Sol.11.5, μῆτιν δ' ἀ. Pi.<i>I</i>.3.65<br /><b class="num">•</b>como símbolo de deslealtad, Timocr.3.5<br /><b class="num">•</b>de cobardía οἴκοι μὲν λέοντες, ἐν μάχῃ δ' ἀλώπεκες Ar.<i>Pax</i> 1190<br /><b class="num">•</b>en tít. de fábulas ἀετὸς καὶ ἀ. Aesop.1, ἀ. καὶ τράγος Aesop.9, ἀ. καὶ λέων Aesop.10, ἀ. καὶ πάρδαλις Aesop.12, ἀ. καὶ πίθηκος Aesop.14, ἀ. καὶ βότρυς Aesop.15a, ἀ. καὶ μῦς Aesop.15b, ἀ. κόλουρος Aesop.17, ἀ. καὶ [[βάτος]] Aesop.19, ἀ. καὶ κροκόδειλος Aesop.20, ἀ. καὶ [[δρυτόμος]] Aesop.22, ἀ. ἐξογκωθεῖσα τὴν γαστέρα Aesop.24, ἀ. πρὸς μορμολύκειον Aesop.27, cf. Babr.50.1, 77.2, [[Αἴσωπος]] ... ἔφη ἀλώπεκα ... Arist.<i>Rh</i>.1393^b24, cf. Pl.<i>Alc</i>.1.123a, Arr.<i>Epict</i>.1.3.7, Lib.<i>Or</i>.1.171<br /><b class="num">•</b>[[proverb|prov.]] τὴν ... Ἀρχιλόχου ἀλώπεκα [[ἑλκτέον]] ἐξόπισθεν hay que arrastrar detrás la zorra de Arquíloco</i> e.d. hay que dar una apariencia distinta de lo que se es</i> Pl.<i>R</i>.365c, πολλὴς αὐτοῖς τῆς ἀλώπεκος ἐπιχέαντες Eun.<i>Hist</i>.p.249, ἀ. τὸν βοῦν ἐλαύνει una zorra empuja al buey</i> e.d. la astucia puede más que la fuerza</i> Diogenian.1.2.73, ἡ κέρκος τῇ ἀλώπεκι μαρτυρεῖ el rabo delata a la zorra</i> e.d. se le ve a uno el plumero (las intenciones)</i> Diogenian.1.5.15, ἀλλ' οὐκ [[αὖθις]] ἀλώπηξ = pero no una zorra de nuevo</i> e.d. gato escaldado del agua fría huye</i> Diogenian.1.2.15<br /><b class="num">•</b>[[danza de la zorra]] S.<i>Fr</i>.998a, cf. Hsch.<br /><b class="num">2</b> [[zorra egipcia]], [[Canis niloticus]] Arist.<i>HA</i> 606^a24, cf. τῶν Γαλατῶν Θόας Καλλίστρατος [καὶ] Ἀκάννων [[Ἀπολλώνιος]] ἦλθον ἐν[θάδε] καὶ ἀλώπεκα ἔλαβον [[ἐνθάδε]] <i>OGI</i> 757.3 (Abidos, Egipto III d.C.).<br /><b class="num">3</b> cierta ardilla voladora [[Pteromys volans]] L. Arist.<i>HA</i> 490^a7.<br /><b class="num">4</b> ict. un tipo de [[tiburón]], [[pez zorro]], [[guadaña]], [[Alopecias vulpinus]] Bn., Arist.<i>HA</i> 566^a31, Plin.<i>HN</i> 32.145.<br /><b class="num">II</b> medic.<br /><b class="num">1</b> [[alopecia]], [[calvicie]] S.<i>Fr</i>.998a, Call.<i>Dion</i>.79<br /><b class="num">•</b>en plu. [[calvas]] Hp.<i>Aff</i>.35.<br /><b class="num">2</b> plu. [[músculos lumbares]] Clearch.106a, Ruf.<i>Onom</i>.189.<br /><b class="num">• Etimología:</b> De la raíz P/ø *<i>H^u̯2elH^u̯3</i>- ‘[[blanco]]’ (cf. [[ἀλφός]], [[ἀλωφούς]]), que c. diversos grados vocálicos, trat. de las laringales y alargamientos, designa distintos animales en lenguas ide.; ø/P *<i>H^u̯2leH^u̯3</i>- > *<i>°Hlō</i>- > [[ἀλώπηξ]], arm. <i>ałuēs</i> ‘[[zorra]]’, pero *<i>°Hleu</i>- > ai. <i>lōpaśa</i>- ‘[[chacal]]’ (cf. gr. λευκός), cf. tb. ø/ø *<i>(H^u̯2)lH^u̯3ḫk^u̯o</i>- > λύκος.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0113.png Seite 113]] εκος, ἡ (Her. ἀλωπέκεων gen. pl. 3, 102; ἀλωπεκέεσσι Opp. Cyn. 1, 433), der Fuchs, Pind. [[αἴθων]] Ol. 10, 20; μῆτιν [[ἀλώπηξ]], an Schlauheit ein Fuchs, I. 3, 65; κερδαλέα καὶ ποικίλη Plat. Rep. II, 365 c; häufig ein listiger, ränkevoller Mensch, ἀλώπεκος ἴχνεσι βαίνειν Solon bei Plut. Sol. 30. Auch gleich ἀλωπεκῆ, Fuchsbalg, s. Ruhnk. zu Tim. 257; Krankheit, [[ἀλωπεκία]], Call. Dian. 79; Hippocr. – Bei Arist. H. A. 1, 5 πτηνὰ δερμόπτερα, οἷον [[ἀλώπηξ]] wahrscheinlich [[Sciurus volans]]. – Auch ein Fisch, Arist. H. A. 6, 10; Opp. H. 3, 144; Ael. H. A. 9, 12. S. [[ἀλωπεκίας]]. – Nach Ath. IX, 399 b und Poll. 2, 185 die Lendenmuskeln.

|elrutext='''ἀλώπηξ:''' εκος ἡ<br /><b class="num">1</b> [[лиса]], [[лисица]] Her., Plat., Arst.: μῆτιν ἀ. Pind. по уму лиса, т. е. хитрец; ἀλώπεκος ἴχνεσι βαίνειν погов. [[Solon]] ap. Plut. идти по следам лисицы, т. е. хитрить, лукавить;<br /><b class="num">2</b> зоол., предполож. [[шерстокрыл]] (Galeoplthecus [[volans]]): τὰ δερμόπτερα, [[οἷον]] ἀ. Arst. кожистокрылые, вроде шерстокрыла;<br /><b class="num">3</b> «[[лиса]]» (разновидность акулы) Arst.

|sltr=<b>ᾰλώπηξ</b> [[fox]] τὸ γὰρ ἐμφυὲς οὔτ' [[αἴθων]] [[ἀλώπηξ]] οὔτ ἐρίβρομοι λέοντες διαλλά- ξαιντο [[ἦθος]] (O. 11.19) [[ὄπισθεν]] δὲ κεἶμαι θρασειᾶν ἀλωπέκων ξανθὸς [[λέων]] fr. 237. as a [[symbol]] of [[cunning]], ὑποφάτιες ὀργαῖς ἀτενὲς ἀλωπέκων ἴκελοι (P. 2.77) μῆτιν δ' [[ἀλώπηξ]] (ἦν sc.), αἰετοῦ ἅ τ' ἀναπιτναμένα ῥόμβον ἴσχει (''[[sc.]]'' Μέλισσος.) (I. 4.47)

|mltxt=[[ἀλώπηξ]] (-εκος), η (Α)<br /><b>1.</b> το ζώο [[αλεπού]]<br /><b>2.</b> [[άνθρωπος]] [[πονηρός]], [[πανούργος]]<br /><b>3.</b> [[είδος]] ιπτάμενου σκίουρου<br /><b>4.</b> [[είδος]] καρχαρία ή σκυλόψαρου ([[πρβλ]]. [[ἀλωπεκίας]])<br /><b>5.</b> η [[αρρώστια]] [[αλωπεκία]] (και στον πληθ.) <i>ἀλώπεκες</i>, φαλακρά μέρη του κεφαλιού<br /><b>6.</b> <b>στον πληθ.</b> οι μυώνες της οσφυικής χώρας<br /><b>7.</b> [[κατά]] τον Ησύχιο και [[είδος]] χορού<br /><b>8.</b> <b>φρ.</b> «μῆτιν [[ἀλώπηξ]]», [[είναι]] αληθινή [[αλεπού]] ως [[προς]] την [[πανουργία]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Λέξη της αρχαίας Ελληνικής που [[κυρίως]] χρησιμοποιήθηκε ως [[ονομασία]] ενός ζώου δειλού και περιφρονημένου και μεταφορικά ως [[χαρακτηρισμός]] του πανούργου ανθρώπου. Τύποι συγγενείς ετυμολογικά με τη λ. [[ἀλώπηξ]] απαντούν</i> και σε άλλες γλώσσες<br />[[πρβλ]]. αρμεν. <i>atues</i> (γεν. -<i>esu</i>) «[[αλεπού]]», λιθ. <i>lape</i>, λετον. <i>lapsa</i>, αρχ. ινδ. <i>lop</i><i>ā</i><i>śa</i> «[[τσακάλι]]», μεσαιων. περσ. <i>r</i><i>ō</i><i>p</i><i>ā</i><i>s</i> «[[αλεπού]]» [[πρβλ]]. [[επίσης]] και τους πιο απομακρυσμένους ετυμολογικά τ.: λατιν. <i>volpes</i> «[[αλεπού]]», λιθουαν. <i>vilpišys</i> «[[άγριος]] [[γάτος]]». Οι ποικιλίες που παρατηρούνται ως [[προς]] το [[τερματικό]] [[στοιχείο]] τών [[παραπάνω]] τ. οφείλονται [[είτε]] σε λεξιλογικές συνδέσεις [[είτε]] σε λόγους ευφημισμού.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ἀλωπεκία]], [[ἀλωπεκίας]], [[ἀλωπεκίασις]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ἀλωπέκειος]], [[ἀλωπεκιδεύς]], [[ἀλωπέκιον]], [[ἀλωπεκίς]], [[ἀλωπός]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[ἀλωπεκίζω]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> [[ἀλωπεκοειδής]], [[ἀλωπέκουρος]].

|etymtx=-εκος<br />Grammatical information: f. (on the gender DELG).<br />Meaning: [[fox]] (Archil.).<br />Other forms: A shortened form is [[ἀλωπά]] (Alc.), [[ἀλωπός]] (Hdn.); on its origin Sommer Nominalkomp. 5 A. 5. Denom. <b class="b3">ἀλωπεύει ἀνιχνεύει</b> H., cf. NGr. (Crete) [[λαγονεύω]] [[trace]] from [[λαγώς]], Kukules [[Ἀρχ]]. [[Ἐφ]]. 27, 70f.<br />Derivatives: [[ἀλωπεκέη]], <b class="b3">-ῆ</b> [[fox-skin]] (Hdt.); [[ἀλωπεκία]] a disease of the skin (Arist.); [[ἀλωπεκίς]] f. = [[κυναλώπηξ]] (X.), also [[head-gear from fox-skin]] (X.) and [[kind of vine]] (Plin.), s. Strömberg Pflanzennamen 139<br />Origin: IE [Indo-European] [1179?] <b class="b2">*h₂lop-</b> [[fox]]<br />Etymology: [[ἀλώπηξ]] can agree with Arm. [[aɫuēs]], gen. [[-esu]] [[fox]]. Cf. further Lith. [[lãpė]] and Latv. [[lapsa]]. Schrijver, JIES 26, 1998, 421-434 connects the Celtic words W. [[llywarn]] etc., which he derives from <b class="b2">*lop-erno-</b>, and reconstructs <b class="b2">*h₂lop-</b>. The Greek long [[ō]] is explained from an old nom. <b class="b2">*h₂lōp-s</b>. (Skt. [[lopāśá-]] [[jackal]] and MP [[rōpās]] [[fox]] have an orig. diphthong in the root and cannot be connected. Lat. [[volpes]] [[fox]], Lith. [[vilpišỹs]] [[wild cat]] should also be kept apart; Schrijver starts from a root <b class="b2">*ulp-</b>). - The inflection [[ἀλώπηξ]], <b class="b3">-εκος</b> is unique in Greek. There is no support for Rix's [[-ōk-s]], [[-ek-os]] (1976, 143). In the Armenian form, the [[ē]] presents difficulties and is prob. secondary, the word rather showing old short [[e]]; Clackson 1994, 95. De Vaan, IIJ 43, 2000, 279-293, disconnects the suffix from the Indo-Ir. one (as above the words were disconnected) and doubts that Skt. [[-āśa-]] etc. is of IE origin. He follows Chantr. Form. 376, in assuming that the Greek (and Armenian) suffix [[-ek-]] was taken from a non-IE language; Greek would have lengthened the vowel in the nominative. But this does not explain the Greek ablaut: one would expect that the long vowel was introduced everywhere. Rater the suffixes are IE, and the long vowel of Saskrit and the short of Armenian confirm the Greek ablaut as archaic. - See also Blažek, Linguistica Baltica 7, 1998, 25-31. Cf. Nehring Glotta 14, 184, Lidén KZ 56, 212ff., Fraenkel KZ 63, 189f., Hermann KZ 69, 66.

|ftr='''ἀλώπηξ''': -εκος<br />{alṓpēks}<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[Fuchs]] (ion. att.).<br />'''Derivative''': Mehrere Ableitungen, alle ziemlich spärlich belegt: Demin. [[ἀλωπέκιον]] (Ar.); [[ἀλωπεκέη]], -ῆ [[Fuchsbalg]] (Hdt. u. a.); [[ἀλωπεκία]] Name einer Haarkrankheit (Arist.), in dieser Bedeutung auch [[ἀλωπεκίασις]] (Gal.), vgl. Holt Les noms d'action en -σις 137 A. 3; [[ἀλωπεκίας]] m. [[mit dem Zeichen des Fuchses gebrandmarkt]] (Luk.); [[ἀλωπεκίς]] f. = [[κυναλώπηξ]] (X.), auch [[Kopfbedeckung aus Fuchsfell]] (X.) und [[Art Weinrebe]] (Plin.); in der letztgenannten Bedeutung auch ἀλωπέκεως (H.), wohl mit Anspielung auf die Fabel des Aisopos (Strömberg Pflanzennamen 139); [[ἀλωπεκιδεύς]] m. [[junger Fuchs]] (Ar.), vgl. Chantraine Formation 364; außerdem die Adjektiva [[ἀλωπέκειος]] (Gal. u. a.), [[ἀλωπεκώδης]] (H., ''EM''). — Ferner das Denominativum [[ἀλωπεκίζω]] [[sich als Fuchs benehmen]], d. h. [[hinterlistig sein]].<br />'''Etymology''': [[ἀλώπηξ]], -εκος entspricht bis auf den Stammauslaut arm. ''aɫuēs'' (''ē'' sekundäre Dehnung), Gen. -''esu'' [[Fuchs]]. In Betracht kommen auch andere Wörter für [[Fuchs]] oder ähnliche Tiere, zunächst lit. ''lãpė'' und lett. ''lapsa'' (mit ''s'' aus idg. ''ḱ'' = gr. κ?). Aind. ''lopāśá''- [[Schakal]] und mp. ''rōpās'' [[Fuchs]] weichen im Vokal ab (urspr. Diphthong). Noch entlegener sind lat. ''volpes'' [[Fuchs]], lit. ''vilpišỹs'' [[wilde Katze]]. Es ist unmöglich, diese Wörter auf einen Nenner zu bringen. Falls alle überhaupt miteinander verwandt sind, muß es sich z. T. um Entlehnungen, vielleicht auch um absichtliche Verdrehungen in euphemistischer Absicht handeln. Lit., außer WP. 1, 317f., Nehring Glotta 14, 184, Lidén KZ 56, 212ff., Fraenkel KZ 63, 189f., Hermann KZ 69, 66. — Eine Kurzform ist ἀλωπά (Alk., H.), [[ἀλωπός]] (Hdn.), vgl. Schulze KZ 52, 311; eine [[Vermutung]] über die Entstehung bei Sommer Nominalkomp. 5 A. 5. Davon [[ἀλωπεύει]]· ἀνιχνεύει H., vgl. ngr. (Kreta) λαγονεύω [[nachspüren]] von [[λαγώς]], Kukules Ἀρχ. Ἐφ. 27, 70f.<br />'''Page''' 1,83