βυθός: Difference between revisions

m
Text replacement - "Theophrastus" to "Thphr."
(CSV import)
m (Text replacement - "Theophrastus" to "Thphr.")
Tags: Mobile edit Mobile web edit
 
(10 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 8: Line 8:
|Transliteration C=vythos
|Transliteration C=vythos
|Beta Code=buqo/s
|Beta Code=buqo/s
|Definition=ὁ, <span class="sense"><span class="bld">A</span> the [[depth]], especially of the [[sea]], <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>432</span> (lyr.), <span class="bibl"><span class="title">2 Ep.Cor.</span>11.25</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> generally, <b class="b3">συνιζάνειν εἰς βυθόν</b> [[sink]] to the [[bottom]], <span class="bibl">Thphr.<span class="title">Od.</span>29</span>: metaph., ἐξ οὐρίων δραμοῦσαν ἐς βυθὸν πεσεῖν <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>1083</span>; ἀνακουφίσαι κάρα βυθῶν <span class="bibl">Id.<span class="title">OT</span>24</span>; <b class="b3">ἐκ βυθοῦ κηκῖον αἷμα</b> blood oozing from the [[deep]] [[wound]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Ph.</span>783</span>; καταφέρεσθαι εἰς βυθόν <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>619a7</span>, etc.; <b class="b3">τὴν ἀναφορὰν ποιησάμενος ἐκ τοῦ βυθοῦ</b> ib.<span class="bibl">622b7</span>; <b class="b3">ἐν τῷ βυθῷ τῆς θαλάττης</b> = in the depths of the sea ib.<span class="bibl">537a8</span>: metaph., ἐν βυθῷ [[ἀτεχνία|ἀτεχνίης]] = in [[deep]] [[ignorance]] of the [[art]] ... <span class="bibl">Hp.<span class="title">Praec.</span>7</span>; ἐν βυθῷ ἡ [[ἀλήθεια]] = [[truth]] is in the [[depths]] <span class="bibl">Democr.117</span>; εἴς τινα β. φλυαρίας ἐμπεσών <span class="bibl">Pl.<span class="title">Prm.</span>130d</span>; ἀθεότητος Plu.2.757c; [[ὑπέρκοσμος]] βυθός = [[abyss]], <span class="bibl">Dam.<span class="title">Pr.</span>106</span>,<span class="bibl">205</span>.</span>
|Definition=ὁ,<br><span class="bld">A</span> the [[depth]], especially of the [[sea]], [[Aeschylus|A.]]''[[Prometheus Vinctus|Pr.]]''432 (lyr.), ''2 Ep.Cor.''11.25.<br><span class="bld">b</span> generally, <b class="b3">συνιζάνειν εἰς βυθόν</b> [[sink]] to the [[bottom]], [[Theophrastus|Thphr.]] ''De Odoribus'' 29: metaph., ἐξ οὐρίων δραμοῦσαν ἐς βυθὸν πεσεῖν [[Sophocles|S.]]''[[Ajax|Aj.]]''1083; ἀνακουφίσαι κάρα βυθῶν Id.''OT''24; <b class="b3">ἐκ βυθοῦ κηκῖον αἷμα</b> blood oozing from the [[deep]] [[wound]], Id.''Ph.''783; καταφέρεσθαι εἰς βυθόν [[Aristotle|Arist.]]''[[Historia Animalium|HA]]''619a7, etc.; <b class="b3">τὴν ἀναφορὰν ποιησάμενος ἐκ τοῦ βυθοῦ</b> ib.622b7; <b class="b3">ἐν τῷ βυθῷ τῆς θαλάττης</b> = in the depths of the sea ib.537a8: metaph., ἐν βυθῷ [[ἀτεχνία|ἀτεχνίης]] = in [[deep]] [[ignorance]] of the [[art]]... Hp.''Praec.''7; ἐν βυθῷ ἡ [[ἀλήθεια]] = [[truth]] is in the [[depths]] Democr.117; εἴς τινα β. φλυαρίας ἐμπεσών Pl.''Prm.''130d; ἀθεότητος Plu.2.757c; [[ὑπέρκοσμος]] βυθός = [[abyss]], Dam.''Pr.''106,205.
}}
}}
{{DGE
{{DGE
Line 17: Line 17:
}}
}}
{{bailly
{{bailly
|btext=οῦ (ὁ) :<br /><b>1</b> fond : [[ἐκ]] βυθοῦ κηκῖον [[αἷμα]] SOPH sang qui sort du fond d'une plaie;<br /><b>2</b> <i>abs.</i> fond de la mer, fond de l'eau;<br /><b>3</b> abîme <i>en gén. ; fig.</i> βυθὸς ἀθεότητος PLUT abîme d'impiété, <i>càd</i> impiété profonde.<br />'''Étymologie:''' cf. [[βαθύς]], [[βάθος]].
|btext=οῦ (ὁ) :<br /><b>1</b> [[fond]] : ἐκ βυθοῦ κηκῖον [[αἷμα]] SOPH sang qui sort du fond d'une plaie;<br /><b>2</b> <i>abs.</i> fond de la mer, fond de l'eau;<br /><b>3</b> [[abîme]] <i>en gén. ; fig.</i> βυθὸς ἀθεότητος PLUT abîme d'impiété, <i>càd</i> impiété profonde.<br />'''Étymologie:''' cf. [[βαθύς]], [[βάθος]].
}}
}}
{{elnl
{{elnl
Line 23: Line 23:
}}
}}
{{elru
{{elru
|elrutext='''βυθός:''' ὁ<br /><b class="num">1)</b> [[глубь]], [[глубина]], [[пучина]] (θαλάττης Arst.): ἐκ βυθοῦ κηκῖον [[αἷμα]] Soph. вытекающая изнутри кровь;<br /><b class="num">2)</b> [[морская пучина]] (στένει β. Aesch.; ἐς βυθὸν [[πεσεῖν]] Soph.);<br /><b class="num">3)</b> перен. [[бездна]], [[безмерность]] (ἀθεότητος Plut.).
|elrutext='''βυθός:''' ὁ<br /><b class="num">1</b> [[глубь]], [[глубина]], [[пучина]] (θαλάττης Arst.): ἐκ βυθοῦ κηκῖον [[αἷμα]] Soph. вытекающая изнутри кровь;<br /><b class="num">2</b> [[морская пучина]] (στένει β. Aesch.; ἐς βυθὸν [[πεσεῖν]] Soph.);<br /><b class="num">3</b> перен. [[бездна]], [[безмерность]] (ἀθεότητος Plut.).
}}
}}
{{etym
{{etym
|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: <b class="b2">depth (of the sea)</b> (A.).<br />Compounds: [[ἄβυσσος]] [[bottomless]] (Hdt.), subst. f. [[abyss]], [[underworld]] (= Hebr. [[tǝhōm]], LXX, NT, Pap.; cf. Schwyzer RhM 81, 203); [[βυσσοδομεύω]] <b class="b2">build in the deep > brood over (in the deep of one's soul), ponder deeply</b> (Od.), m.c. for [[βυσσοδομέω]] (Eust., Suid.) like [[οἰκοδομέω]] etc., s. K. Meister, Hom. Kunstspr. 31, Chantr., Gramm. hom. 1, 368.<br />Derivatives: [[βύθιος]] [[of the depth]] (late), fem. [[βυθῖτις]] ([[ψάμμος]] AP; s. Redard Les noms grecs en <b class="b3">-της</b> 23). Denom. [[βυθίζω]] [[sink]] (S.). Ptc. [[βυθόωσα]] ([[ῥίζα]]) [[going in the deep]] (Nic. Th. 505). - Further [[βυσσός]] m. [[depth of the sea]] (Il.), [[βυσσόθεν]] (S.). -- Also [[βύσσα]] (Opp.; after [[βῆσσα]]? so prob. secondary); further <b class="b3">βύσσαλοι βόθροι</b>, <b class="b3">βυσσαλεύοντι τῳ̃ βυθῳ̃ ἐφικνουμένῳ</b> H.; also <b class="b3">βυθμός ἄντρον</b>, [[πυθμήν]], <b class="b3">καὶ βυθμήν</b> (perhaps corrupt).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: A basis <b class="b3">*βυθι̯ός</b> or <b class="b3">*βυθσός</b> for [[βυσσός]] does not inspire confidence. Connecting [[βαθύς]] (and [[βῆσσα]]) one posited a labio-velar, but then the connection of [[βαθύς]] with [[βενθος]] must be abandoned, for which there is no reason. Also assuming a labio-velar would mean that the <b class="b3">β-</b> could not be regular (one expects <b class="b3">γυ-</b>): it would have to be introduced from [[βῆσσα]], which a guess. Connecting <b class="b3">γυθίσσων διορύσσων</b> H. would give the same problem; the form can better be left aside. - The old attempts to connect [[βαθύς]] and [[βῆσσα]] (with [[α]] against [[υ]]) are most improbable and should now be abandoned. [[βυθός]] - [[βυσσός]] shows a typical variation of Pre-Greek words; see Fur.248-263, e.g. [[ἄνηθον]]/[[ἄνησον]]. The conclusion is confirmed by <b class="b3">βυσσαλ-</b> with a typical Pre-Greek suffix, cf. [[κόρυδος]] beside [[κορύδαλος]]/[[κορυδαλλός]] (Fur. 254) and perhaps <b class="b3">ἄμυσσος κῆτος</b>, and also <b class="b3">ἀβυδόν βαθύ</b>.
|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: <b class="b2">depth (of the sea)</b> (A.).<br />Compounds: [[ἄβυσσος]] [[bottomless]] (Hdt.), subst. f. [[abyss]], [[underworld]] (= Hebr. [[tǝhōm]], LXX, NT, Pap.; cf. Schwyzer RhM 81, 203); [[βυσσοδομεύω]] [[build in the deep > brood over (in the deep of one's soul)]], [[ponder deeply]] (Od.), m.c. for [[βυσσοδομέω]] (Eust., Suid.) like [[οἰκοδομέω]] etc., s. K. Meister, Hom. Kunstspr. 31, Chantr., Gramm. hom. 1, 368.<br />Derivatives: [[βύθιος]] [[of the depth]] (late), fem. [[βυθῖτις]] ([[ψάμμος]] AP; s. Redard Les noms grecs en <b class="b3">-της</b> 23). Denom. [[βυθίζω]] [[sink]] (S.). Ptc. [[βυθόωσα]] ([[ῥίζα]]) [[going in the deep]] (Nic. Th. 505). - Further [[βυσσός]] m. [[depth of the sea]] (Il.), [[βυσσόθεν]] (S.). -- Also [[βύσσα]] (Opp.; after [[βῆσσα]]? so prob. secondary); further <b class="b3">βύσσαλοι βόθροι</b>, <b class="b3">βυσσαλεύοντι τῳ̃ βυθῳ̃ ἐφικνουμένῳ</b> H.; also <b class="b3">βυθμός ἄντρον</b>, [[πυθμήν]], <b class="b3">καὶ βυθμήν</b> (perhaps corrupt).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: A basis <b class="b3">*βυθι̯ός</b> or <b class="b3">*βυθσός</b> for [[βυσσός]] does not inspire confidence. Connecting [[βαθύς]] (and [[βῆσσα]]) one posited a labio-velar, but then the connection of [[βαθύς]] with [[βενθος]] must be abandoned, for which there is no reason. Also assuming a labio-velar would mean that the <b class="b3">β-</b> could not be regular (one expects <b class="b3">γυ-</b>): it would have to be introduced from [[βῆσσα]], which a guess. Connecting <b class="b3">γυθίσσων διορύσσων</b> H. would give the same problem; the form can better be left aside. - The old attempts to connect [[βαθύς]] and [[βῆσσα]] (with [[α]] against [[υ]]) are most improbable and should now be abandoned. [[βυθός]] - [[βυσσός]] shows a typical variation of Pre-Greek words; see Fur.248-263, e.g. [[ἄνηθον]]/[[ἄνησον]]. The conclusion is confirmed by <b class="b3">βυσσαλ-</b> with a typical Pre-Greek suffix, cf. [[κόρυδος]] beside [[κορύδαλος]]/[[κορυδαλλός]] (Fur. 254) and perhaps <b class="b3">ἄμυσσος κῆτος</b>, and also <b class="b3">ἀβυδόν βαθύ</b>.
}}
}}
{{mdlsj
{{mdlsj
Line 44: Line 44:
}}
}}
{{grml
{{grml
|mltxt=ο (AM [[βυθός]], Α και [[βυσσός]], ιων. τ.)<br /><b>1.</b> ο [[πυθμένας]], ο [[γήινος]] όγκος [[κάτω]] από το [[νερό]] θάλασσας, ποταμού ή λίμνης<br /><b>2.</b> η κατώτατη [[στάθμη]] («[[βυθός]] αμαρτίας», «[[βυθός]] άγνοιας», «βυθὸς ἀγνοίας», «βυθὸς ἀτεχνίης», «ἐκ βυθοῦ κριμάτων με ἀνάστησον»)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>φρ.</b> «ἐκ βυθοῦ κηκῑον [[αἷμα]]» — [[αίμα]] που αναβλύζει απ' το [[βάθος]] της πληγής.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η [[γλώσσα]] του Ησυχίου «[[γυθίσσων]]<br />διορύσσων» οδήγησε στην [[υπόθεση]] πως η λ. [[βυθός]] άρχιζε με χειλοϋπερωικό φθόγγο και πως, ως εκ τούτου, συνδέεται με τα [[βαθύς]] και [[βήσσα]] (<span style="color: red;"><</span> <i>g</i><sup>w</sup><i>ā</i><i>dh</i> «[[βυθίζω]], [[καταδύω]]»), ενώ το <i>β</i>- του [[βυθός]] ερμηνεύθηκε από [[αναλογία]] [[προς]] το [[βαθύς]]. Στην [[υπόθεση]] όμως αυτή προκαλεί δυσκολίες ο τ. [[βένθος]] που προϋποθέτει διαφορετική [[μετάπτωση]] της ρίζας. Εάν δεν ληφθεί υπ' όψιν ο τ. [[γυθίσσων]], [[τότε]] μπορεί ηλ</i>. [[βυθός]] να αναχθεί σε [[ρίζα]] <i>dhub</i>- «[[βαθύς]], [[κοίλος]]», με [[αντιστροφή]]. Η [[σύνδεση]] εξάλλου της λ. [[βυθός]] με τη λ. [[πυθμήν]] προϋποθέτει ινδοευρ. [[ρίζα]] <i>budh</i>-παράλληλα [[προς]] τη [[ρίζα]] <i>bhudh</i>- «[[πυθμένας]]», ενώ από σημασιολογικής απόψεως η λ. [[βυθός]] τόσο</i> στην αρχαία όσο και στη νέα Ελληνική χρησιμοποιείται [[κυρίως]] για να δηλώσει την [[κάτω]] από το θαλάσσιο [[νερό]] γήινη [[επιφάνεια]], ενώ η λ. [[πυθμήν]] [[είναι]] γενικότερη και χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τη [[βάση]], την κατώτατη [[επιφάνεια]] ορισμένων σκευών. Στην αρχαία Ελληνική απαντά πολύ πιο [[συχνά]] από τη λ. [[βυθός]]. Τέλος ο τ. [[βυσσός]] <span style="color: red;"><</span> <i>βυθ</i>-<i>yός</i> ή <i>βυθ</i>-<i>σός</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[βυθίζω]], [[βύθιος]], [[βυθώ]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[βυσσόθεν]]. ΣΥΝΘ (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[βυθοτρεφής]], [[βυσσόφρων]] <b>μσν.</b> [[βυθότροφος]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[βυσσοδομώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[βυθοκόρος]], [[βυθομετρώ]], [[βυθοσήμανση]], [[βυθοσκόπηση]], [[βυθοσκόπιο]]<br />(Β' συνθετικό) [[άβυθος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[πολύβυθος]].
|mltxt=ο (AM [[βυθός]], Α και [[βυσσός]], ιων. τ.)<br /><b>1.</b> ο [[πυθμένας]], ο [[γήινος]] όγκος [[κάτω]] από το [[νερό]] θάλασσας, ποταμού ή λίμνης<br /><b>2.</b> η κατώτατη [[στάθμη]] («[[βυθός]] αμαρτίας», «[[βυθός]] άγνοιας», «βυθὸς ἀγνοίας», «βυθὸς ἀτεχνίης», «ἐκ βυθοῦ κριμάτων με ἀνάστησον»)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>φρ.</b> «ἐκ βυθοῦ κηκῖον [[αἷμα]]» — [[αίμα]] που αναβλύζει απ' το [[βάθος]] της πληγής.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η [[γλώσσα]] του Ησυχίου «[[γυθίσσων]]<br />διορύσσων» οδήγησε στην [[υπόθεση]] πως η λ. [[βυθός]] άρχιζε με χειλοϋπερωικό φθόγγο και πως, ως εκ τούτου, συνδέεται με τα [[βαθύς]] και [[βήσσα]] (<span style="color: red;"><</span> <i>g</i><sup>w</sup><i>ā</i><i>dh</i> «[[βυθίζω]], [[καταδύω]]»), ενώ το <i>β</i>- του [[βυθός]] ερμηνεύθηκε από [[αναλογία]] [[προς]] το [[βαθύς]]. Στην [[υπόθεση]] όμως αυτή προκαλεί δυσκολίες ο τ. [[βένθος]] που προϋποθέτει διαφορετική [[μετάπτωση]] της ρίζας. Εάν δεν ληφθεί υπ' όψιν ο τ. [[γυθίσσων]], [[τότε]] μπορεί ηλ</i>. [[βυθός]] να αναχθεί σε [[ρίζα]] <i>dhub</i>- «[[βαθύς]], [[κοίλος]]», με [[αντιστροφή]]. Η [[σύνδεση]] εξάλλου της λ. [[βυθός]] με τη λ. [[πυθμήν]] προϋποθέτει ινδοευρ. [[ρίζα]] <i>budh</i>-παράλληλα [[προς]] τη [[ρίζα]] <i>bhudh</i>- «[[πυθμένας]]», ενώ από σημασιολογικής απόψεως η λ. [[βυθός]] τόσο</i> στην αρχαία όσο και στη νέα Ελληνική χρησιμοποιείται [[κυρίως]] για να δηλώσει την [[κάτω]] από το θαλάσσιο [[νερό]] γήινη [[επιφάνεια]], ενώ η λ. [[πυθμήν]] [[είναι]] γενικότερη και χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τη [[βάση]], την κατώτατη [[επιφάνεια]] ορισμένων σκευών. Στην αρχαία Ελληνική απαντά πολύ πιο [[συχνά]] από τη λ. [[βυθός]]. Τέλος ο τ. [[βυσσός]] <span style="color: red;"><</span> <i>βυθ</i>-<i>yός</i> ή <i>βυθ</i>-<i>σός</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[βυθίζω]], [[βύθιος]], [[βυθώ]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[βυσσόθεν]]. ΣΥΝΘ (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[βυθοτρεφής]], [[βυσσόφρων]] <b>μσν.</b> [[βυθότροφος]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[βυσσοδομώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[βυθοκόρος]], [[βυθομετρώ]], [[βυθοσήμανση]], [[βυθοσκόπηση]], [[βυθοσκόπιο]]<br />(Β' συνθετικό) [[άβυθος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[πολύβυθος]].
}}
}}
{{lsm
{{lsm
Line 63: Line 63:
{{mantoulidis
{{mantoulidis
|mantxt=(=ὁ πυθμένας τῆς θάλασσας). Ἀπό ρίζα βαθ- τοῦ [[βαθύς]].<br><b>Παράγωγα:</b> [[βυθίζω]], [[βύθιος]], [[βυθισμός]].
|mantxt=(=ὁ πυθμένας τῆς θάλασσας). Ἀπό ρίζα βαθ- τοῦ [[βαθύς]].<br><b>Παράγωγα:</b> [[βυθίζω]], [[βύθιος]], [[βυθισμός]].
}}
{{elmes
|esmgtx=ὁ [[abismo]] como advoc. de Selene σκότος, βυθός, φλόξ, ... εἰσῆλθας; <b class="b3">oscuridad, abismo, llama, ¿has venido?</b> P IV 2338
}}
}}