κελαινός: Difference between revisions

|Definition=ή, όν, [[black]], [[dark]], freq. in Hom., αἷμα <span class="bibl">Il.1.303</span>, <span class="bibl">Od.16.441</span>; νύξ <span class="bibl">Il.5.310</span>, etc.; κῦμα <span class="bibl">9.6</span>; λαῖλαψ <span class="bibl">11.747</span>; χθών <span class="bibl">16.384</span>; δέρμα <span class="bibl">6.117</span>; ἦτορ <span class="bibl">Hes.<span class="title">Sc.</span>429</span>: ὄμβρος <span class="bibl">Emp.111.6</span>; <b class="b3">κ. φῦλον</b> a [[swarthy]] race, of the Ethiopians, <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>808</span>; [[Ἔπαφος]] ib.<span class="bibl">851</span>; [[ξίφη]], [[λόγχα]], <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>231</span>, <span class="bibl"><span class="title">Tr.</span>856</span> (both lyr.), cf. <span class="bibl">E.<span class="title">Ba.</span>628</span> (troch., prob. from the colour of the metal rather than [[black with blood-stains]]); of things on which the sun does not shine, especially of the nether world, [[dark]], [[murky]], <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>433</span> (lyr.); Ἐρινύες <span class="bibl">Id.<span class="title">Ag.</span>462</span> (lyr.); Στύξ Lyc.706; <b class="b3">κ. θῖνα</b>, of the bottom of the sea, <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>590</span> (lyr.); <b class="b3">λύει κ. βλέφαρα</b> suffers her eyes to close [[in darkness]], ib.<span class="bibl">1302</span>: [[great]], [[mighty]], δίψα Lyc.1425. (Cf. Skt. <b class="b2">kala[ndot ]kas</b> 'spot': [[κηλίς]] may be cogn.)

|btext=ή, όν :<br /><b>1</b> noir, sombre;<br /><b>2</b> souillé de sang.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>skr.</i> k’alas « noir ».

|elnltext=κελαινός -ή -όν [~ κηλίς?] Dor. vocat. f. -ά, zwart, donker:. αἷμα κ. donker bloed Il. 1.303; κελαιναὶ Ἐρινύες zwarte Erinyën Aeschl. Ag. 462; κελαιναὶ νᾶες donkere schepen Soph. Ant. 954.

|elrutext='''κελαινός:'''<br /><b class="num">1)</b> [[черный]], [[темный]] ([[νύξ]], [[κῦμα]], [[αἷμα]], [[λαῖλαψ]], [[χθών]] Hom.; νᾶες Soph.; [[κόνις]] Eur.);<br /><b class="num">2)</b> [[чернокожий]], [[темнокожий]] ([[φῦλον]], т. е. Αἰθίοπες Aesch.);<br /><b class="num">3)</b> [[покрывшийся мраком]], [[потухший]] (βλέφαρα Soph.);<br /><b class="num">4)</b> [[мрачный]], [[страшный]] ([[Τάρταρος]], Ἐρινύες Aesch.);<br /><b class="num">5)</b> [[покрытый кровью]], [[окровавленный]] ([[ξίφος]], [[λόγχα]] Soph.).

|mltxt=[[κελαινός]], -ή, -όν (Α)<br /><b>1.</b> αυτός που έχει σκοτεινό [[χρώμα]], [[μαύρος]] (α. «κελαινὴ νύξ», <b>Ομ. Ιλ.</b><br />β. «κελαιναὶ Ἐρινύες» γ. «κελαινὰν θῑνα»)<br /><b>2.</b> αυτός που δεν τον φωτίζει ο [[ήλιος]], [[σκοτεινός]]<br /><b>3.</b> <b>μτφ.</b> (για [[πάθος]]) [[δυσάρεστος]], [[δριμύς]] («κελαινὴ [[δίψα]]», <b>Λυκόφρ.</b>)<br /><b>5.</b> (για [[λόγχη]]) μαύρη από το [[αίμα]], αιματοβαμμένη<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> α) (για τους Αιθίοπες) «κελαινὸν φῡλον» — μελαψή [[φυλή]], <b>Σοφ.</b> β) «λύει κελαινὰ βλέφαρα» — λέγεται για άνθρωπο που πεθαίνει, <b>Σοφ.</b> <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br /><i>κελαινῶς</i> (Μ)<br />[[σκοτεινά]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολ. Εμφανίζει πιθ. [[επίθημα]] -<i>νός</i> ([[πρβλ]]. [[ερεμνός]], [[περκνός]]), το θ. <i>κελαι</i>- όμως παραμένει ανερμήνευτο. Η λ. συνδέεται πιθ. με τον τ. [[κόλυμβος]] και το επίθ. [[κιλλός]]. Ο τ. απαντά στη Μυκηναϊκή με τη [[μορφή]] <i>kerano</i> και δήλωνε ένα μαύρο [[βόδι]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[κελαινιώ]], [[κελαινώ]]. Συνθ. (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[κελαινεγχής]], [[κελαινεφής]], [[κελαινόβρωτος]], [[κελαινοφαής]], [[κελαινόφρων]], [[κελαινόχρους]], [[κελαινώπας]], [[κελαινωπός]], [[κελαινώψ]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[κελαινόρρινος]], [[κελαινόχρως]].

|lstext='''κελαινός''': -ή, -όν, (ἴδε ἐν τέλ.)·- [[μέλας]], σκοτεινοῦ χρώματος, [[μαῦρος]], συχν. παρ’ Ὁμ., ἰδίως ὡς ἐπίθετ. τοῦ αἵματος, Ἰλ. Α. 303. Ὀδ. Π. 441· τῆς νυκτός, Ἰλ. Ε. 310, κτλ.· [[κῦμα]] Ι. 6· [[λαῖλαψ]] Λ. 747· χθὼν Π. 384· δέρμα Ζ. 117· [[ἦτορ]] Ἡσ. Ἀσπ. Ἡρ. 429· κ. [[φῦλον]], μελαψὴ [[φυλή]], ἐπὶ τῶν Αἰθιόπων, Αἰσχύλ. Πρ. 808, πρβλ. Ἱκέτ. 851· κελαιναὶ νᾶες Εὐρ. Τρ. 539· κελ. [[σκάφος]] Ἠλ. 478· βραδύτερον ἐπὶ πραγμάτων, τὰ ὁποῖα δὲν φωτίζει ὁ Ἥλιος, ἰδίως ἐπὶ τοῦ [[κάτω]] κόσμου, [[σκοτεινός]], «[[μαῦρος]]», [[αὐτόθι]] 434, κτλ.· [[οὕτως]] ἐπὶ τῶν Ἐρινύων, [[μαῦρος]], ὁ αὐτ. ἐν Ἀγ. 463· Στὺξ Λυκόφρ.· [[ὡσαύτως]], κ. [[ξίφος]], [[λόγχη]], μαύρη ἐξ αἵματος, ἢ [[ἁπλῶς]] μαύρη, ἐκ τοῦ χρώματος τοῦ μετάλλου (πρβλ. [[μελάνδετος]]), Σοφ. Αἴ. 231, Τρ. 856, Εὐρ. Βάκχ. 628· κ. θῖνα, ἐπὶ τοῦ θαλασσίου πυθμένος, Σοφ. Ἀντ. 590· λύει κ. βλέφαρα, ἐπὶ τοῦ ἀποθνήσκοντος ἀνθρώπου, [[αὐτόθι]] 1302. (Ὁ Κούρτιος ἀναφέρει τὴν λέξιν εἰς √ΚΑΛ (ἢ [[μᾶλλον]] ΣΚΑΛ), [[ὁπόθεν]] καὶ τὸ κηλίς· πρβλ. Σανσκρ. kâl-as, kal-ankas, Λατ. s-qual-or· ἀρνεῖται δὲ ἐτυμολογικὴν σχέσιν πρὸς τὸ [[μέλας]], μέλαινα).

|etymtx=Grammatical information: adj.<br />Meaning: [[black]], [[dark]] (Il.).<br />Compounds: As 1. member e. g. (with haplology) in <b class="b3">κελαι(νο)-νεφής</b> [[with black clouds]], of [[Ζεύς]] (Hom., Pi.); also of [[αἷμα]] (Hom.), of [[πεδίον]], [[σκότος]] (Pi.), for the explanation Leumann Hom. Wörter 202ff.<br />Derivatives: Denomin. verbs: [[κελαινόομαι]] [[get dark]] (A. Ch. >413, lyr.), [[κελαινιάω]] [[be black]] (Opp., Nonn.; after the verbs of disease in <b class="b3">-ιάω</b>, Schwyzer 732).<br />Origin: XX [etym. unknown], PGX [probably a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Morphologically isolated and therefore difficult to assess. For the ending cf. [[περκνός]], [[ἐρεμνός]] a. o., but <b class="b3">κελαι-</b> remains unclear. If one assumes a <b class="b3">ιο-</b>suffix (with metathesis) we arrive at an [[n-]]stem, which may be found in Lat. [[colum-ba]] [[dove]] (after the colour), Prellwitz BB 22, 102f. (Skt. <b class="b2">kalaṅka-</b> m. [[spot]], [[dirt]] is prob. of Dravidian origin (Mayrhofer KEWA. s. v.). - Further s. [[κηλίς]]. - One might think of a Pre-Greek <b class="b2">*kelany-o-</b>, with palatalized [[n]].